2.1 PENDAHULUAN Dalam bab ini, kita akan menghuraikan secara komprehensif tentang konsep asas kos.

Kita akan cuba menjelaskan pelbagai jenis kos yang digunakan bagi tujuan yang berbeza didalam mengurus aktiviti sesebuah organisasi. Bagi memudah perbincangan konsep asas kos, kos-kos ini diklasifikasikan berasaskan objektif kos i e. penilaian inventori, pembuatan keputusan dan kawalan Juga, kita akan cuba memberi contoh-contoh berkaitan dengan jenis kos yang dibincangkan nanti. Di bawah objektif kos pembuatan keputusan, pengasingan kos kepada tetap clan berubah adalah penting bagi melihat respon kos terhadap perubahan aktiviti. Tetapi, jika kos tersebut mempunyai elemen tetap dan berubah ataupun dikenali sebagai kos campuran, kaedah pengasingan diperlukan. Kaedah yang akan kita pelaj-an' dalam pelajaran ini ialah Kaedah Tinggi Rendah. 2.2 KEPENTINGAN MAKLUMAT KOS KEPADA PIHAK PENGURUS. Apabila seseorang pengurus hendak melaksanakan fungsi-fungsi pengurusan i.e. perancangan, kawalan clan pembuatan keputusan, beliau memerlukan maklumat, di antaranya maklumat yang disediakan oleh akauntan pengurusan. Kebanyakan daripada makiumat ini adalah berfokuskan kepada kos-kos yang dilibatkan di dalam sesebuah orgarusasi. Sebagai ilfustrasi, cuba bayangka;i diri anda sebagai seorang pengurus penerbangan Sistem Penerbangan Malaysia. Ketika merancang untuk merangka jadual perjalanan penerbangan bagi tempoh sebulan, sudah tentu maklumat kos mengenai minyak, gaji kakitangan anak kapal, yuran pendaratan lapangan terbang clan hidangan di dalam kapalterbang perlu diambilkira. Begitu juga dari aspek kawalan ke atas setiap penerbangan, anda perlu mengetahui kos perkhidmatan yang dilibatkan dimana pengukuran dan pengenalpastian kos dilakukan secara berhati-hati oleh akauntan pengurusan. Dalam pembuatan keputusan, contohnya menentukan harga jualan tiket sesebuah penerbangan, anda juga memerlukan maklumat mengenai kos untuk menyediakan perkhidmatan penerbangan. Illustrasi di atas hanya memfokus kepada satu situasi tertentu iaitu syarikat penerbangan. Jenis kos yang dilibatkan akan berbeza dari satu syarikat ke satu syar-ikat. Oleh itu, pelajaran ini akan dapat memberi kefahaman kepada anda mengenai pelbagai jenis kos yang dilibatkan di dalam organisasi. Kefa}iaman anda mengenai konsep asas dan klasifikasi kos akan meningkatkan keupayaan melaksanakan fungsi-fungsi pengurusan kelak.

2.3. MAKSUD PERKATAAN KOS, BELANJA DAN ASET Perakaunan kos dan pengurusan seperti lain-lain disiplin mempunyai perbendaharaan kata tersendiri. Mempelajari perbendaharaan kata ini amat penting bagi memahami konsep dan prosedur yang akan dibincangkan di dalam kursus ini. Dua istilah yang seringkali digunakan adalah kos dan belanja. Walaupun keduadua istilah ini selalu digunakan secara sinonim bagi tujuan kemudahan, tetapi terdapat perbezaan teknikal di antaranya. Kos merupakan sumber yang dikorbankan (dalam bentuk nilai wang atau nilai persamaan wang) untuk mendapatkan keluaran dan perkhidmatan yang akan memberi faedah semasa atau masa hadapan kepada organisasi Dikatakan nilai persamaan wang kerana terdapat kemungkinan bahawa aset bukan tunai; e.g. tanah ditukarkan dengan keluaran e.g. peralatan. Apabila kos lrij diluputkan atau digunakan bagi proses menjanakan hasil, kos luput tersebut dikatakan sebagai belanja. Belanja ini akan ditolak dari hasil dalam setiap tempoh perakaunan bagi rrlenentukan keuntungan. Kos-kos yang tidak luput atau digunakan dalam mana-mana tempoh masa, kos ini diklasifikasikan sebagai aset dan akan dilaporkan di dalam Kunci Kira-Kira. Telitikan transaksi-transaksi berikut: 1. Syarikat Pengilangan ABC Bhd membeli bahan mentah berharga RM50,000 pada lhb Mac, 1997. Pembelian RM50,000 bahan mentah tersebut merupakan kos kerana ia akan memberi faedah masa hadapan apabila bahan tersebut digunakan untuk proses pengeluaran kemudian. -' 2. Pada lOhb Mac 1997, bahan mentah sebanyak KM20,000 digunakan bagi tujuan pemprosesan. Ini bermakna kos sebanyak RM20,000 telah menjadi belanja kerana kos tersebut telah luput atau digunakan. Jumlah 'rni akan diklasifikasikan di dalam Penyata Pendapatan. 3. Pada 30 hb Mac 1997, baki inventori yang masih belum diguna adalah RM30,000 dan masih mempunyai potensi menjanakan hasil. Jumlah ini akan diklasifikasi di dalam Kunci Kira-Kira sebagai aset. 2.4 KOS BERBEZA BAGI TUJUAN BERBEZA Perkataan kos akan mempunyai maksud berbeza bergantung kepada kontek situasi di mana ia digunakan. Kos-kos data yang diklasifikasikan dan direkodkan bagi sesuatu tujuan mungkin tidak bersesuaian bagi tujuan lain.

Sebagai contoh, kos-kos yang dilibatkan didalam pengeluaran petroleum pada tahun lepas adalah penting untuk mengukur pendapatan Mobil Bhd. pada tahun tersebut. Tetapi, bagi merancang operasi kilang penapisan bagi tahun hadanan, kos-kos ini tidak bersesuaian digunakan jika kos minyak adalah berbeza secara signifikan atau kaedah memproses petroleum telah diperbaiki Apa yang ingin kita tekankan ialah kos berbeza akan diaplikasikan bagi tujuan berbeza. Memahami konsep clan klasifikasi kos membolehkan akauntan pengurusan menyediakan data bersesuaian dengan keperluan pengurus.

2.5 KLASIFIKASI KOS Seperti yang telah dinyatakan di bahagian pendahuluan, kos-kos yang dilibatkan di sesebuah organisasi boleh dikiasifikasj.mengikut objektif kos iaitu penilaian inventori, pembuatan keputusan dan kawalan.

2.5.1 OBJEKTIF KOS PENILAIAN INVENTORI Bagi objektif kos penilaian inventori, kos-kos dilibatkan akan diklasifikasi mengikut fungsi pemiagaan yang dilaksanakan. Memandangkan organisasi perkilangan mempunyai fungsi perniagaan dan kos-kos yang lebih komplek dibandingkan dengan organisai perkhidmatan dan pembarangarrs kita akan lebih menumpukan kepada jenis operasi perkilangan untuk mengilustrasi klasifikasi kos mengikut fungsi pemiagaan. Walaupun begitu, kebanyakan konsep adalah sama dan boleh diapplikasikan di dalam organisasi bukan perkilangan. Di dalam organisasi perkilangan, klasifikasi kos boleh dikategorikan sebagai perkilangan, jualan dan pentadbiran. Kos perkilangan termasuk semua kos yang diperlukan untuk memperolehi bahan mentah daripada pembekal dan menukarkan bahan tersebut kepada keluaran barang siap boleh jual. Kos jualan adalah semua kos yang dilibatkan untuk memasarkan keluaran siap, seperti pengiklanan, gaji jurujual dan caj penghantaran kepada pelanggan. Kos pentadbiran pula merupakan kos-kos yang diperlukan bagi mengurus hal ehwal organisasi termasuk gaji eksekutlf, perkhidmatan perakaunan clan bekalan pejabat am. Langkah seterusnya kita perlu menentukan manakah kos yang perlu diinventori sebagai aset di dalam kunci kira-kira clan manakah kos yang akan ditolak daripada hasil di dalam penyata kewangan.

Kos keluaran @, kos produk adalah kos yang dilibatkan untuk menghasilkan inventori bagi tujuan penjualan semula. Kos-kos ini akan diinventorikan sebagai aset sehingga keluaran dijual. Pada titik jualan, kos keluaran telah digunakan untuk menjanakan hasil; oleh itu tidak mendatangkan faedah lagi kepada syarikat dan dibelanjakan di dalam penyata pendapatan bagi tempoh tersebut. ' Kos tempoh @ kos semasa merupakan kos-kos bukan keluaran clan boleh dikenaI secara khusus dengan tempoh masa. Urutan dari itu, kita dapati kos-kos ini tidak diinventorikan dan dicajkan sebagai belanja pada tempoh masa ia dilibatkan selaras dengan prinsip pcmadanan belanja dengan hasil. Rajah di bawah menunjukkan bagaimana belanja diiktirafkan bagi kos.keluaran dan kos semasa.

Organisasi

Kos Keluarnn

Kos Semasa @ Tempub

Pembarangan Kos perolehan inventori barangniaga Kos-kos lain e. g. Kos (kos belian inventori termasuk insuran, pengiklanan, pentadbiran duti impot) Perkilangan Kos perkilangan Kos bukan perkilangan e.g kos pengiklanan, pentadbiran Perkhidmatan Sernua Kos Jadua12.1 Ringkasan Klasifikasi Kos Keluaran dan Kos Tempuh Bagi Setiap Jenis - Organisasi Sebelum kita membincangkan elemen-elemen kos perkilangan, terdapat dua lagi klasifikasi kos yang perlu diketahui iaitu kos langsung dan kos tak langsung. Kedua-dua klasifikasi kos ini perlu bersandaran kepada kos objek (jabatar., lini keluaran, projek dan sebagainya) untuk menjadi lebih berguna kepada pihak pengurusan. Kos langsung adalah kos-kos yang boleh dikenalpasti secara terus kepada kos objek. Cuba ambil salah satu fakulti di Universiti Kebangsaan Malaysia, katakan Fakulti Pengurusan Perniagaan sebagai kos objek; apakah kos langsung dan kos tak langsung bagi jabatan tersebut? Di sini, kita dapat mengenalpasti gaji professor, pensyarah, setiausaha dan kerani Fakulti Pengurusan Perniagaan adalah kos langsung kerana dapat diieiaki secara pasti kepada jabatan itu. Tetapi, gaji pekerja keselamatan kampus adalah kos tak langsung; tidak dapat dijejaki secara pasti kepada jabatan perakaunan sebaliknya memberi perkhidmatan kepada keseluruhan universiti.

Konsep yang sama boleh juga kita aplikasi di dalam organisasi perkilangan bersandarkan kepada fungsi pengeluaran atau keluaran sebagai kos objek. Organisasi perkilangan memerlukan tiga elernen kos perkiiungan untak mengeluarkan keluaran iaitu: l. Bahan Mentah langsung 2. Buruh langsung (Kedua -dua kos adalah kos langsung kepada jungsi pengeluaran alau keluaran ) 3. Overhed perkilangan ( araupun kos rak langsung kepada;ungsi pengeluaran atau keluaran ) Bahan mentah yang boieh dikenalpasti secara terus kepada keluaran sebagai sebahagian daripada keluaran siap adalah dikenali sebagai bahan mentah langsung, Aluminium di dalam industri automobil, dan silicon chip di dalam industri mikro komputer merupakan sebahagian contoh bahan mentah langsung. Pembayaran kepada pekerja-pekerja dimana masa dan usahanva boleh dikenalpasti secara terus kepada keluaran merupakan buruh langsung. Contoh buruh langsung ialah gaji operator pemasangan silicon chip di dalam organisasi perkilangan mikro komputer. Overhed pericilangan pula merupakan kos-kos perkilangan selain daripada bahan mentah langsung dan buruh langsung. Ini termasuk koskos seperti buruh tak langsung (penyelia kilang), bahan langsung (amaun kecil bagi gam atau paku) clan lain -lain kos perkilangan yang tidak boleh dikenalpasti secara terus kepada sesuatu keluaran (insuran kilang, cukai harta kilang, susutiulai kilang, kos lebih masa, utiliti). Jumlah kedua-dua bahan mentah langsung dan buruh langsung membentuk satu lagi istilah kos iaitu kos prima. Kos periukaran ialah jundah kos buruh langsung dan kos overhed. Kos pertukaran boleh ditafsirkan sebagai kos penukaran bahan mentah langsung kepada keluaran akhir. Rajah 2.2 menujukkan ringkasan elemen-elemen kos perkilangan yang telah dibincangkan.

Cuba bual latihan berikut: Syarikat Bzee adalah pengeluar anak patung. Pada tahun iepas syarikat mengeluar dan menjual 60,000 unit anak patung pada harga RM20.00. Kos-kos yang dilibatkan adalah seperti berikut : Bahan Mentah RM 120,000 Buruh Langsung RM 30,000 Overhed RM 570,000 Komisyen RM 120,000 jurujual Pengiklanan RM 90,000

Pentadbiran

RM 40,000

Syarikat tidak mempunyai inventor; barang slap awal dan akh:r, dan kerja dalam proses. Dikehendaki : Kirakan kos-kos berikut dengan asas seunit - kos prima, kos pertukaran dan kos keluaran.

2.5.2 OBJEKTIF KOS PEMBUATAN KEPUTUSAN A. Tingkah Laku Kos Salah satu gambaran yang ingin diketahui oleh pengurus apabila menilai keputusan berkaitan dengan keseluruhan keuntungan syarikat ialah bagaimana perubahan unit jualan atau unit pengeluaran akan memberi kesan ke atas keuntungan itu. Bagi membolehkan pengurus melihat gambaran tersebut, beliau mesti meramal apakah yang akan terjadi kepada kos-kos apabila tahap aktiviti di ubah. Setiap kos diklasifikasi mengikut tingkah laku sendiri, dimana ia mengukur sebanyak mana jumlah kos berubah apabila tahap aktiviti berubah. Kos-kos berkaitan dengan aktiviti merupakan kos-kos yang disebabkan oleh aktiviti tersebut. Oleh itu, kita perlu berhati-hati dalam memilih ukuran tahap aktiviti dan ukuran yang dipilih mestilah merupakan faktor penyebab kepada kos aktiviti tersebut. Faktor yang menyebabkan @ mengerakkan kos aktiviti adalah dipanggil pengerak kos. Sebagai illustrasi, jika kerja-kerja di lini pengeluaran di dalam persekitaran perkilangan berintensif buruh merupakan aktiviti, maka kos-kos buruh langsung yang dilibatkan adalah disebabkan oleh aktiviti tersebut. Oleh itu, adalah lebih logikal jika kita memilih jam buruh langsung sebagai pengerak kos berbanding dengan unit keluaran. Aktiviti bukan sahaja merujuk kepada unit keluaran atau bilangan perkhidmatan tetapi juga lain-lain pengerak kos seperti jam buruh langsung atau jam mesin langsung

Secara tipikal, tiga kategori umum tingkah laku kos boleh dikenalpasti iaitu 1. kos tetap 2. kos berubah 3. kos campuran

Kos Tetap Kos tetap merupakan kos yang secara jumlah amaunnya tidak berubah atau malar apabila tahap pengerak kos @ tahap aktiviti berubah. Untuk mengilustrasikan tingkah laku kos tetap, lihat contoh syarikat pengeluar basikal Mountainbike. Definisikan pengeluaran basikal sebagai aktiviti dan. pengerak kosnya adalah unit keluaran basikal. Syarikat berupaya mengeluarkan 1,000 basikal sebulan. Salah satu kos aktiviti yang disebabkan oleh aktiviti pengeluaran basikal adalah belanja susutnilai peralatan kilang sebanyak RM10,000 sebulan.. Berikut ialah belanja susutnilai bagi tahap pengeluaran berbeza. SYARIKAT MOUNTAINBIKE Susutnilai Unit Kos Unit peralatan Keluaran kilang RM10,000 1 RM 10,000 RM10,000 10 RM 1,000 RM10,000 100 RM 100 RM10,000 1000 RM 10

Dari contoh di atas, kita dapati bahawa belanja susutnilai kekal malar walaupun ia mengeluar 1, 10, 100 atau 1000 buah basikal. Tetapi, perlu diingat bahawa kos ini dianggap tetap hanya pada sesuatu julat unit pengeluaran tertentu. Julat ini, yang disebut sebagai julat revelan, dimana andaian berhubung dengan tingkah laku kos adalah sah. Selepas julat ini, kos tetap akan bertukar. Jika pengeluaran ditingkatkan kepada 1,100 buah basikal, peralatan kilang tambahan diperlukan dan sejumlah belanja susutnilai yang baru Juga dilibatkan. Oleh itu pada tahap pengeluaran 1,100 buah basikal, belanja susutnilai bukan lagi RM 10, 000 sebulan. Di dalam.contoh di atas, kos tetap seunit berubah apabila terdapat perubahan di dalam tahap aktiviti. Apabila tahap aktiviti ditambah, kos tetap akan menjadi lebih kecil, dan begitu sebaliknya apabila tahap aktiviti berkurangan. Kita akan dapat gambaran tambahan mengenai tingkah laku kos tetap dengan menggunakan Rajah 2.3.

Kos Berubah

Kos berubah pula didefinisikan sebagai kos yang jumlahnya berubah dengan kadar terus kepada perubahan di dalam unit aktiviti. Menggunakan contoh syarikat yang sama, Syarikat Mountainbike, setiap buah basikal memerlukan satu unit bahan langsung tempat duduk plastik. Andaikan juga aktiviti adalah pengeluaran basikal dan pengerak kos ialah unit basikal Setiap unit bahan mentah adalah berkos RM10.00. Berikut adalah kos bahan mentah tangsung bagi pelbagai tahap unit pengeluaran. SYARTKAT MOUNTAINBIKE Jumlah Kos Bahan Unit Keluaran Kos Unit Mentah RM 5 1 RM 5 RM 50 10 RM 5 RM 500 100 RM 5 RM5000 1000 RM 5 Perhatikan bahawa meskipun jumlah kos berubah ini mengalami perubahan akibat perubahan tahap ak-tiviti pengeluaran, tetapi kos berubah seunit adalah tetap iaifu RM5.00 bagi mana -mana tahap aktiviti pengeluaran. Keluk kos berubah dan keluk kos berubah seunit digambarkan seperti Rajah 2.4. 10 100 1000 10 100 1000 buah basikal buah basikal

Rajah 2.4 Hubungan antara Kos Berubah (Jumlah & Seunit) Dengan Aktiviti

Di antara kos berubah bagi syarikat perkilangan adalah kos buruh langsung, bekalan, dan konusen jurujual, dan bagi syarikat peruncitan adalah kos barang dijual. Kos Campuran Kos campuran merupakan kos yang terdiri daripada komponen kos tetap dan berubah. Sebagai contoh, seorang operator pengeluaran Syarikat Mountainbike memperolehi gaji tetap bulanan RM400 disamping upah RM10 diberikan bagi setlap unit keluaran. Bayaran kepada operator pengeluaran ini merupakan kos campuran di mana terdapat komponen kos tetap (gaji bulanan) dan kos berubah (upah). Ini bermakna sepanjang julat relevan aktiviti pengeluaran andaikan 1

sehingga 100 unit keluaian, syarikat perlu membayar sejumlah gaji sebanyak RM400 kepada seorang operator tanpa mengambilkira unit keluaran dapat disiapkan oleh seseorang operator. Jika seunit keluaran dapat disiapkan oleh operator, tambahan upah RMIO diperolehi, 10 unit keluaran dapat disiapkan tambahan upah RM100, 100 unit keluaran dapat disiapkan tambahan upah RM1,000 dan seterusnya dengan kos berubah seunit yang tetap iaitu RM10. Berikut merupakan bayaran kepada seorang operator pengeluaran berhubungkait dengan tahap pengeluaran yang berbeza. SYARIKAT MOUNTAINBIKE Gaji Tetap Kos berubah Jumlah Kos Unit keluaran Jumlah Bayaran Bulanan upah. Operator Seunit RM400 RM 10 RM410 1 RM410 RM400 RM 100 RM500 10 RM 50 RM400 RM 1000 RM 1400 100 RM 14

Secara graf, kos campuran di wakili oleh garisan yang bersiiang pada paksi X ( di dalam contoh ini RM400). Rujuk Rajah 2.5

Kos campuran mungkin merupakan kos separa tetap ataupun kos separa berubah. Tingkah laku kos separa tetap ialah kos adalah tetap pada satu tahap dan kemudian ianya menjadi berubah. Sebagai contoh, bayaran telefon bagi 100 panggilan pertama adalah tetap -M40 dan panggilan yang melebihi 100 panggilan akan dicaj pada kadar RM0.50 setiap panggilan. Ini boleh diga;nbar secara gambarajah seperti di Rajah 2.6 berikut.

Kos separa berubah pula sebaliknya, iaitu kos tersebut berubah pada tahap tertentu dan kemudian ianya menjadi tetap. Ini boleh dilihat di dalam situasi pembayaran upah kepada seorang operator RMSO seunit sehingga 10 unit maksima. Oleh itu upah maksima yang diterima oleh operator adalah RM500.

Bagi membolehkan kos campuran dirancang dan dikawal, kos ini mestilah diasingkar, kepada komponen tetap dan berubah. beberapa teknik boleh kita gunakan untuk pengasingan kos campuran. Di antaranya ialah Kaedah Tinggi Rendah, Analisis Lini Regressi, Kaedah Kuasa Dua Terendah dan Gambarajah Taburan Walau bagaimanapun kita hanya akan membincangkan Kaedah Tinggi Rendah.

Kaedah Tinggi Rendah memilih dua titik yang akan digunakan untuk mengira parameter kos tetap dan kos berubah Dua titik yang dipilih merupakan titik tertinggi dan titik terendah. Titik tertinggi didefinisikan sebagai titik yang mempunyai tahap aktiviti tertinggi. Manakala, titik terendah didefinisikan sebagai titik yang mempunyai tahap aktiviti terendah. Berikut merupakan data berkaitan kos utiliti sebulan Syarikat Makmur pada tahap pengeluaran berbeza. Bulan Unit (X) Kos Utiliti (Y) Jan 6000 6 500 Feb 7000 6 500 Mac 8000 7 000 April 9000 8,000

Biarkan (Xi, Yi) sebagai titik terendah dan (X2, Y2) sebagai titik tertinggi. Daripada data di atas:Titik terendah - (Xi, Yi) ---> (6000, RM6500) Titik tertinggi - (X2,Y2) ---> (9000, RM8000) Kos berubah seunit diperolehi dengan mencari kecerunan persamaan. Perubahan dalam Kos Kecerunan= Perubahan dalam Aktiviti (Y2 Y1) = (X2 X1) (RM8000 - RM6500) = (9000 - 6000) = RM 1500 3000 = RM0.5 <!--[if seunit !supportMisalignedColumns]-> <!--[endif]-->

Elemen kos tetap dikira dengan menggunakan jumlah kos samada pada (X1,Y1) ataupun (X2, Y2)

Komponen kos tetap

= Jumlah Kos - Kos = Berubah = RM8000 - RM0.5 (9000 = unit) RM8000 - RM4500 RM3,500

Oleh itu, formula kos menggunakan Kaedah Tinggi Rendah Y = RM3,500 + RM0.5X Ini bermakna jika pengeluaran pada bulan April ialah 10,000 unit maka diramalkan kos keseluruhan adalah RM8,500; kos tetap RM3,500 dan kos berubah RM5,000. B. Kos Relevan dan Kos Tak Relevan Satu lagi konsep yang berguna kepada pihak pengurusan dalam membuat keputusan adalah kerelevanan. Kos relevan merupakan kos masa hadapan yang akan berbeza daripada satu alternatif kepada satu alternatif. Manakala kos tak relevan adalah kos yang tiada bezanya diantara kesemua alternatif Sebagai contoh, jika pihak pengurusan bercadang untuk menentukan mana satu di antara dua mesin yang akan dipilih, kos bahan langsung kemungkitian relevan atau kemungkinan tidak relevan? Sekiranya kos bahan langsung RN::O sekg diperlukan bagi kedua-dua mesin tersebut, kos bahan langsung adalah kos tak relevan. Tetapi jika satu mesin boleh beroperasi dengan bahan langsung berkos hanya RM8 sekg, sementara mesin yang lagi satu memerlukan kualiti bahan mentah yang tinggi berkos RM12 sekg, kos bahan langsung merupakan kos relevan. Kos tenggelam juga dianggap sebagai kos tak relevan. Kos tenggelam ialah kos yang telah dibayar dan tidak dapat dipulihkan. Susutnilai peralatan merupakan kos tenggelarn, di mana, sebagai contoh amaun susutnilai peralatan RM200 sebulan merupakan pengagihan semula kos pembelian peralatan RM12,000 yang dibeli 3 tahun lalu Oleh yang demikian kos peralatan sebenarnya telah pun dilibatkan dan amaun susutnilai ini tidak akan memberi kesan kepada sebarang keputusan yang akan dibuat. Pengurus juga perlu mengetahui satu lagi konsep kos yang berkaitan dengan aktiviti pembuatan keputusan iaitu kos melepas. Kos melepas adalah manafaat yang dilepaskan atau dikorbankan apabila satu alternatif dipilih ke atas satu

alternatif yang lain. Jika syarikat mengambil keputusan untuk melabur RM 100,000 di dalam inventori daripada melabur jumlah tersebut ke dalam pelaburan produktif yang boleh memberi pulangan 12% setahun, kos melepasnya adalah faedah yang akan diterima daripada pelaburan produktif iaitu RM12,000 (0.12 x.RM100,000). Dalam mempertimbangkan sesuatu keputusan, kos melepas merupakan kos relevan kerana ia merupakan kos masa hadapan clan berbeza dari satu alternatif ke satu alternatif. Pihak pengurus perlu mendefinisikan secara jelas antara kos relevan dan kos tak relevan supaya mereka tidak membazirkan masa mempertimbangkan kos yang sama yang tidak memberi kesan ke atas mana-mana keputusan yang akan diambil.

2.5.3 OBJEKTIF KOS KAWALAN

Penjanaan hasil dan penglibatan belanja di dalam organisasi perlu dikesankan kepada individu yang bertanggungjawab terhadap hasil clan kos tersebut bagi membolehkan penilaian prestasi dilakukan. Ini boleh dicapai melalui Sistem Perakaunan Tanggungjawab, di mana pusat-pusat tanggunjawab bertanggungjawab kepada elemenelemen tertentu di dalam penyata pendapatan. Umumnya terdapat 3 jenis pusat tanggungjawab iaitu : 1. Pusat Kos Pengurus Pusat bertanggungjawab terhadap beianja-belanja pusat tersebut. 2. Pusat Untung Pengurus Pusat bertanggungjawab terhadap kedua-dua hasil jualan dan belanja 3. Pusat Pelaburan Disamping hasil jualan dan belanja, pengunis pusat juga bertanggungjawab terhadap sebahagian keputusan pelaburan. Dalam menganalisa prestasi pengurusan, kesemua hasil clan kos hendaklah diklasifikasikan samada hasil dan kos tersebut dibawah kawalan atau diluar kmvalan pengurus pusat. Pengkiasifikasian ini adalah perlu kerana pada tahap pengurusan tertentu terutarna pengurusan bawahan, terdapat beberapa kos yang diluar kawalannya. Sebagai contoh, kos kos berkaitan dengan pelupusan aset dan penambahan atau pengurangan bilangan pekerja adalah dibawah kawalan pengurus atasan tetapi tidak bagi pengurus bawahan kerana mereka tidak mempunyai kuasa untuk membuat keputusan tersebut. Tanpa pengasingan kos dibawah kawalan dan diluar kawalan maka amatlah sukar untuk menilai prestasi pengurus-pengurus. Tambahan pula, pengurus-pengurus mungkin akan kehilangan minat didalam mengawal kos apabila mereka mengetahui prestasi

mereka dinilai berdasarkan item-item diluar kawalan mereka. Kos dibawah kawalan boleh didefinisikan sebagai kos di mana seseorang pengurus mempunyai pengaruh terhadapnya. Manakala, kos diluar kawalan adalah kos diluar pengaruh pengurus. NOTA RINGKAS OBJEKTIF JENIS - JENIS KOS PFNGKLASIFIKASI: KOS Penilaian Inventori Kos Keluaran / Kos Semasa @ Tempoh Kos Langsung / Kos Tak Langsung Pembuatan Keputusan Kos Tetap / Kos Berubah / Kos Campuran Kos Relevan / Kos Tak Relevan Kos Tenggelam5 Kos,Melepas Kawalan Kos dibawah kawal / Kos diluar Kawal

2.6 RUMUSAN Maklumat kos digunakan bagi pelbagai tujuan pengurusan seperti penilaian inventori, pembuatan keputusan dan kawalan. Berbagai jenis kos yang wujud di dalam organisasi perlu difahami oleh pengurus supaya mereka boleh memilih jenis kos yang betul bagi tujuan-tujuan yang berbeza. Oleh itu, tema " kos berbeza bagi tujuan berbeza" merupakan asas bagi perakaunan untuk pengurusan. Ini bermakna tujuan penggunaan maklumat kos tersebut perlu dikenalpasti secara berhati-hati sebelum memilih apakah jenis kos boleh digunakan. Untuk memenuhi keperluan penggunaan maklumat kos yang berbagai ini, kita mengklasifikasikan kos-kos organisasi mengikut tiga objektif kos iaitu kos bagi penilaian inventori, kos bagi pembuatan keputusan dan kos bagi kawalan. Bagi kos penilaian inventori, kos-kos diklasifikasikan kepada kategori perkilangan dan bukan perkilangan, elemen-elemen kos perkilangan ( kos langsung dan kos tak langsung), kos keluaran dan kos semasa Bagi pembuatan keputusan, kos diklasifikasikan mengikut tingkahlaku kos, kos relevan dan kos tenggelam. Bagi objektif kos terakhir i.e. kawalan, kos-kos di klasifikasikan samada di bawah kawalan atau di luar kawalan.

Di dalam; organisasi perkilangan, kesemua elemen kos perkilangan yang diperlukan t;ntuk mengeluarkan keluaran dalam bentuk boleh dijual dianggap sebagai kos keluaran. Kos pefkilangan ini akan diinventori sebagai aset di dalam kunci kira-kira sehingga ia dijual. Apabila keluaran dial, kos perkilangan ini dip'indahkan sebagai belanja di bahagian kos barang dijual di Penyata Pendapatan Kos bukan keluaran atau kos tempoh yang boleh dicaj kepada tempoh masa khusus diklasifikasikan sebagai belanja jualan atau pentadbiran bergantung kepada kefungsian; dan dibelanjakan pada tempoh penyata pendapatan tersebut disebabkan kos-kos ini tidak dilibatkan untuk mengeluarkan keluaran boleh dijual semulA Organisasi pembarangan jika kita fikirkan, kos keluaran hanya terdiri daripada kos perolehan inventori barangniaga disebabkan inventori ini telah pun bersedia untuk dijual. Lain-lain kos dicaj kepada tempoh masa khusus sebagai belanja jualan atau pentadiran (secara kolektif dikenali sebagai belanja operas:). Organisasi perkhidmatan pula; sebagai contoh klinik perubatan atau agen insuran tidak mempunyai kos keluaran kerana kos perkhidmatan tidak boleh diinventorikan. Oleh itu, kesemua kos adalah kos tempoh disebabkan ia dibelanjakan dengan perakaunan akruan di dalam tempoh masa khusus ia dilibatkan. Jadual 2.1 menunjukkan ringkasan jenis kos keluaran dan kos semasa bagi setiap jenis organisasi.