Professional Documents
Culture Documents
Income Tax Act 2058 67 N
Income Tax Act 2058 67 N
Income Tax Act 2058 67 N
np
;+ zf] wgM
cfly{ s P]g,@)^&
@)^&.!!.#
@)%* ;fnsf] P] g g+= @@
kl/R5]b!
k|f/lDes
!=
;+lIfKt gfd, lj:tf/ / k|f/De M -!_ o; P]g sf] gfd cfos/ P]g, @)%* /x] sf]
5.
-@_ of] P]g g] kfn e/ nfu" x'g]5 / g] kfn aflx/ hxfF ;'s} a;] s f] eP klg
afl;Gbf JolQmnfO{ ;d] t nfu" x'g]5 .
-#_ of] P]g t' ?Gt k| f/De x'g]5 .
@=
clu|d s/ sL ug]{ JolQm eGgfn] /f] huf/L, nufgL k|l tkmn, ;] j f z'Ns
tyf 7]Ssf jf s/f/ ;d] tsf] e' QmfgL ubf{ kl/R5] b!& adf]l hd clu| d s/
sL ug]{ st{ Jo ePsf] JolQm ;Dg' k5{ .
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
-3_
-_
cjsfz e' QmfgL eGgfn] b] xfosf JolQmnfO{ lbOg] e'QmfgL ;Dg' k5{ M
-!_
-@_
-r_
cjsfz of] ubfg /sd eGgfn] cjsfz e'QmfgLsf] Joj:yf jf ;f] sf]
eljiodf ul/g] Joj:yfsf] nflu cjsfz sf]ifdf ul/Psf] e' QmfgL ;Dg'
k5{ .
-5_
-h_ cfo eGgfn] s' g} JolQmn] /f]huf/L, Joj;fo, nufgL jf cfsl:ds nfeaf6
k|fKt u/] sf] cfo / o; P] g adf]lhd u0fgf ul/Psf] ;f] cfosf] s'n /sd
;Demg' k5{ .
-h!_ cfsl:ds nfe eGgfn] lrf, pkxf/, k' /:sf/, alS;;, lhtf} /L tyf cGo
s'g} klg cfsl:ds ?kdf k|fKt x' g] nfe ;Demg' k5{ .
-_
cfo jif{ eGgfn] s'g} ;fnsf] >fj0f Ps ut]b]lv csf]{ ;fnsf] cfiff9
d;fGt ;Ddsf] cjlw ;Dg' k5{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-`_
pkxf/ eGgfn] s'g} k|l tkmn ljgfsf] e' QmfgL jf k|l tkmn ;lxtsf] e' QmfgL
ePdf k|l tkmnsf] ahf/ d"N o eGbf e' QmfgLsf] ahf/ d"N o a9L ePdf a9L
ePsf] xb;Ddsf] e'QmfgL ;Dg' k5{ .
-6_
-7_
C0f bfjL eGgfn] s'g} Ps JolQmn] csf]{ JolQmaf6 e'QmfgL k| fKt ug]{
clwsf/ ;Dg' k5{ / ;f] zAbn] s'g} Ps JolQmn] csf]{ JolQmnfO{ lbPsf] /sd
lkmtf{ lng] clwsf/, a}+s tyf ljQLo ;+ :yfx?df hDdf ePsf] lgIf] k, lng' kg]{
/sd, C0fkq, ljlgdokq, j08, jflif{ s j[l Q cGtu{tsf] clwsf/, ljQLo k6[ f
/ ls:tfaGbL ljqmLaf6 /sd k| fKt ug]{ clwsf/ ;d] tnfO{ hgfpF5 .
-8_
-@_
-#_
aL; jf ;f] eGbf a9L ;f]b f/x? eO{ k| rlnt sfg"g adf]l hd
btf{ eP jf gePsf]] ;f]b f/L kmd{, cjsfz sf]i f, ;xsf/L
;+ :yf, o'l g6 6i 6, ;+ o'Qm pBd,
-9_
-$_
ljb] zL sDkgL,
-%_
-@_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
bkmf !)& sf] pkbkmf -@_, bkmf !)* sf] pkbkmf -#_ jf $_, bkmf !)( sf] pkbkmf -!_ / bkmf !!) sf] pkbkmf -!_
adf]l hd t] ;|f] kIfsf] s/ bfloTjsf] ;DaGwdf ljefunfO{
a'fpg' kg]{] /sd,
-$_
z'Ns tyf Aofh afkt a' fpg' kg]{ kl/R5]b@@ adf]l hdsf]
/sd, /
-%_
-0f_
s/ sL x'g] JolQm eGgfn] /f] huf/L, nufgL k|l tkmn, ;] jf z' Ns tyf
7]Ssf jf s/f/ ;d] tsf] e' QmfgL ubf{ kl/R5]b !& adf]l hd s/ sL u/L
e' QmfgL k| fKt ug]{ jf e'QmfgL k| fKt ug]{ clwsf/ ePsf] JolQm ;Dg' k5{ .
-t_
-t!_ sf/f]af/ eGgfn] s'g} cfojif{ sf] /f] huf/L, nufgL jf Joj;fosf] cfo
u0fgf ug]{ k|of] hgsf] nflu bkmf &, * jf ( adf]l hd ;dfj]z ul/g] hDdf
/sd a/fa/sf] sf/f] af/ ;Demg' k5{ .
-y_
-b_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-w_
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
t/ 5' 6 kfpg] ;+:yfsf] p2]Z o cg'; f/ sfo{ ;DkGg x'F bf jf s'g} JolQmf/f
;f] ;+:yfnfO{ k| bfg ul/Psf ;DklQ jf ;]jf jfktsf] s'g} e' QmfgL ubf{
afx] s ;f] ;+:yfsf] ;DklQ / ;f] ;+:yfn] k| fKt u/] sf] /sdaf6 s' g}
JolQmnfO{ s' g} kmfObf k'ofPsf] eP To:tf] ;+:yfnfO{ s/ 5'6 x' g] 5} g .
-g_
-k_
6i 6L eGgfn] PSn} jf cGo k| fs[l ts JolQm, u'7L jf cGo ;+ ul7t ;+: yf;+ u
ldnL ;+o' Qm?kdf ;DklQ cdfgtsf] ?kdf /fVg] k| fs[lts JolQm, u'l7 jf
cGo ;+ ul7t ;+:yf ;Dg' k5{ / ;f] zAbn] b]]x fosf] JolQm ;d] tnfO{
hgfpF 5 M
-!_ d[t s JolQmsf] hfoh]yfsf] ;~rfngstf{ jf k|z f;s,
-@_ lnlSj8]6/, k| fks jf 6 i6L,
-#_ lghL jf cflwsfl/s x}l ;otdf c;Ifd JolQmsf] ;DklQsf] ;+/Ifs,
lgb]{ zg, lgoGq0f jf Joj:yfkg ug]{ s' g} JolQm,
-$_ lghL k|lti7fg jf o:t} k|lti7fg cGtu{ t ;DklQsf] Joj:yfkg ug]{ s'' g}
JolQm, /
-%_ pkv08 -!_, -@_, -#_ / -$_ df plNnlvt JolQm ;/xsf] h:t} l:yltdf
/x] sf] cGo s' g} JolQm .
-km_
bL3{ sfnLg s/f/ eGgfn]] s/f/sf] axfnL cjlw afx| dlxgf eGbf a9L
ePsf] bkmf @^ adf]l hdsf] s/f/ ;Dg' k5{ .
-a_
gft]bf/ eGgfn] k|fs[lts JolQmsf] klt, klTg, 5f]/f, 5f]/ L -wd{ k'q, wd{ k'qL
;d] t_, afj', cfdf, afh] , aHo} , bfh', efO{ , efph' , a'xf/L, lbbL, alxgL, ;f;' ,
;;' /f, ;fnf, h]7 fg, ;fnL, h]7 L;f;' , sfsf, sfsL, elthf, elthL, gftL /
gfltgL ;Dg' k5{ .
-e_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!_
;f]bf/L, 6i 6 jf sDkgL,
-@_
-#_
g]kfn ;/sf/,
-$_
-%_
-d_
lgsfodf /x] sf] lxt eGgfn] s'g} lgsfosf] cfo jf k"F hL k| fKt ug]{
;f+o f]l us -slG6Gh] G 6_ clwsf/ ;d] tsf] clwsf/ ;Dg' k5{ .
-o_
-/_
-@_
-n_
k6[ f eGgfn] s'g} JolQmn] csf]{ JolQmsf] gubL ;DklQ afx]s sf] ;DklQ
k|of] u ug]{ c:yfoL clwsf/ ;Dg' k5{ / ;f] zAbn] Ohfhtkq, ef8f
;Df} tf, 5gf} 6, /f]oN6L ;Df} tf jf jxfnjfnfsf] xs ;d] tnfO{ hgfpF5 .
-j_
k| fs[l ts JolQm eGgfn] k|fs[l ts JolQm ljz]if ;Dg' k5{ / o; P]g sf]
k|of] hgsf] nfuL ;f] zAbn] btf{ eO{ jf geO{ k| fs[lts JolQmsf] :jfldTjdf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
/x]s f] Psnf} 6L kmd{ tyf Pp6} k|fs[l ts JolQmsf] ?kdf dflgg] u/L bkmf %)
adf]l hd 5gf} 6 ePsf] bDklQ ;d] tnfO{ hgfpF 5 .
-z_
k| fs[l ts ;| f]t afktsf] e' QmfgL eGgfn] b]xfosf] s'g} e'QmfgLsf] /sd
;Dg' k5{ M
-!_
-@_
-if_
-;_ ef8f eGgfn] 3/ axfn ;d]tsf d"t{ ;DklQsf] axfn tyf kf cGtu{t
ul/Psf lk|ldod nufotsf ;a} e' QmfgL ;Dg' k5{ .
t/ o; zAbn] k|fs[lts ;| f]t jfkt ePsf] e' QmfgLnfO{ hgfpg] 5} g .
-x_
-@_
-#_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_
-If_
d'g fkmfsf] ljt/0f eGgfn] d'gfkmfsf] k"F hLs/0f ;d] t bkmf %# adf]l hd
ePsf] s'g} lgsfosf] d'gfkmfsf] ljt/0f ;Dg' k5{ .
-q_
o"lg6 6i6 eGgfn] sDtLdf aL; hgf JolQmx?sf nfesf] nflu 6i 6Ln]
;DklQ wf/0f ug]{ Joj:yf eO{ cfo jf k"F hLdf ;xefuL x'g kfpg]
JolQmx?sf] clwsf/nfO{ wf/0f u/] s f] OsfO{x ?sf] ;+ Voff/f lgwf{l/t cfwf/df
ljefhg x'g] Joj:yf ul/Psf] 6i 6 ;Dg' k5{ .
-1_
/f] huf/L eGgfn] s' g} klg lsl;dsf] ljut, jt{d fg jf efjL /f] huf/L
;Dg' k5{ .
-ss_ /f] oN6L eGgfn] cd" t{ ;DklQsf] kf cGtu{ t ul/Psf] s'g} e' QmfgL ;Dg'
k5{ / ;f] zAbn] b]x fosf p2] Zosf nflu ul/g] s' g} e' QmfgL ;d] tnfO{
hgfpF 5 M
-!_
k|ltlnlk clwsf/, k] 6]G 6, l8hfOg, df] 8]n, of] hgf, uf]K o ;"q
jf k|l qmof jf 6] 8dfs{ s f] k| o f]u jf k|of] u ug]{ clwsf/ /fVg] ,
-@_
-#_
-$_
-%_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-sv_ nufgL eGgfn] b] xfo adf]lhd afx] s Ps jf Ps eGbf a9L ;DklQ wf/0f ug]{
jf To:tf] ;DklQ nufgL ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ M
-!_
-@_
-@_
-#_
-$_
-%_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-@_
;f]bf/L kmd{,
-#_
-u_
-s_
-v_
-$_
-v_
-^_
jf
-&_
-*_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
5'6,
/sdx? .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s7!_ ljB'l to dfWod eGgfn] sDKo" 6/, kmofS;, Od] n, OG6/g] 6, ljB'l to Sof;
d]lzg, lkm:sn lk| G 6/ ;Demg' k5{ / ;f] zJbn] ljefun] tf] s]s f cGo :jLs[ t
dfWodnfO{ ;d] t hgfpF5 .
-@_
s'g} JolQmsf] d' Vo pks/0f jf d' Vo d]l ;g/L /x] sf] jf k|o f] u
u/] s f] jf h8fg u/] sf] :yfg,
-#_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_
s'g} JolQmn] gAa] lbg jf ;f] eGbf a9L ;do;Dd lgdf{0f ug]{ ,
h8fg ug]{ jf :yfkgf ug]{ cfof] hgfdf ;+ nUg /x]s f] :yfg
tyf ;f] cfof] hgfsf] ;' kl/j] If0f ;DaGwL lqmofsnfkx?
;~rfng u/]sf] :yfg .
-s w_ ;DklQ eGgfn] s'g} klg lsl;dsf] d" t{ jf cd" t{ ;DklQ ;Dg' k5{ / ;f]
zAbn] d' b|f, Voflt, k|ljlw 1fg, hfoh] yf, s'g} JolQmsf] ljb]zL zfvfdf /x] sf]
:jfldTj jf lxt, cfDbfgL ug]{ jf eljiodf cfDbfgL k| fKt ug]{ clwsf/ /
s'g} To:tf] ;DklQsf] s'g} efu ;d] tnfO{ hgfpF 5 .
-s g_ ;Da4 JolQm eGgfn] Ps csf]{ JolQmsf] dg;fo cg' ;f/ sfd ug]{ Ps jf
PseGbf a9L JolQm jf To:tf JolQmx?sf] ;d"x ;Dg' k5{ / ;f] zAbn]
b]xfosf JolQmx? ;d]tnfO{ hgfpF5 M
-!_
-@_
-#_
-!_
sd{ rf/L,
-@_
-sg!_ ;dfof]l ht s/of]U o cfo eGgfn]] s' g} JolQmsf] s'g} cfojif{ sf] s/ of]Uo
cfosf] u0fgf ubf{ bkmf !@ adf]l hd s'g} /sd g36fO{ tyf bkmf !$ sf]
pkbkmf -@_, bkmf !& jf !* adf]l hd sL gu/L u0fgf ul/Psf] s/of]Uo
cfo ;Dg' k5{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s k_ ;f] bf/L eGgfn]] aL; hgf eGbf sd ;f] bf/ eO{ k| rlnt sfg" g
adf]l hd btf{ eP jf gePsf] kmd{ ;Dg' k5{ .
t/ o; zAbn] btf{ ePsf] jf gePsf] Psnf} 6L kmd{ jf ;+o' Qm
pBdnfO{ hgfpFg] 5} g .
-s km_ ;fdfGo ladf eGgfn] nufgL ladf afx] ssf ladf ;Dg' k5{ .
-s a_ ;fdfGo Aofh b/ eGgfn] jflif{ s
k5{ .
-s e_ :jLs[t cjsfz sf]if eGgfn] bkmf ^# sf] pkbkmf -!_ adf]l hd ljefuaf6
:jLs[l t k|fKt u/] sf] cjsfz sf]i f ;Dg' k5{ .
-s d_ ;] jf z'Ns eGgfn] s' g} JolQmn] pknAw u/fPsf] ;] jf afkt lghnfO{ ahf/
d"No cg' ;f/ e' QmfgL ul/Psf] s' g} z'Ns ;Dg' k5{ / ;f] zAbn] sldzg,
a}7s eQf, Joj:yfkg z'Ns jf k| fljlws ;] jf z' NsnfO{ ;d] t hgfpF 5 .
-s o_ z]o/jfnf eGgfn] s'g} sDkgLsf] lxtflwsf/L JolQm ;Dg' k5{ .
-s /_ x|f;of]U o ;DklQ eGgfn] s'g} Joj;fo jf nufgLdf cfo cfh{gsf] nflu
k|of] u ul/Psf 6' 6k'm6, k" /fgf] x'+Fb} uPsf] jf ;do JotLt x'Fb} uPsf]
sf/0faf6 d"Nodf x|f; x'g] ;DklQ ;Dg' k5{ .
t/ o; zAbn] Jofkfl/s df}HbftnfO{ hgfpFg] 5}g .
-s n_ lxtflwsf/L eGgfn]
kl/R5]b@
s/sf] cfwf/
#=
s/ nufpg]
nufpg] M b]xfosf k|To]s JolQmnfO{ k|To]s cfo jif{df o; P]g adf]l hd s/
nufO{ c;" npk/ ul/g]5 M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
bkmf ^* sf] pkbkmf -#_ / -$_ adf]l hd s'g} cfo jif{ sf] cfo ljb]z df
k7fpg] u}/afl;Gbf JolQmsf] g] kfndf cjl:yt ljb]zL :yfoL ;+ : yfkg, /
-u_
s'g} cfo jif{df clGtd ?kdf s/ sL eO{ e' QmfgL k| fKt ug]{ JolQm .
#s=
$=
s/sf] u0fgf / s/sf] b/ M -!_ s'g} cfo jif{ sf nflu bkmf # df plNnlvt s'g}
=====================
JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/sf] /sd ;f] bkmfsf] v08 -s_, -v_ / -u_ df plNnlvt
s'g} Ps jf Ps eGbf a9L JolQmsf] x}l ;otn] ;f] JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/sf]
hDdf /sd a/fa/ x'g]5 .
-@_ bkmf # sf] v08 -s_ adf]l hdsf] s' g} JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/sf]
u0fgf ubf{ ;f] cfo jif{ s f nflu ;f] JolQmsf] s/of]Uo cfodf cg' ;"rL! df
plNnlvt ;DalGwt b/x? nufO{ u0fgf ug'{ kg]{ 5 . o;/L s/sf] u0fgf ubf{ bkmf
%! jf &! jf b'a} bkmf adf]l hd ;f] JolQmn] bfjL u/] sf] s'g} s/ ldnfg ug{ kfpg]
/sd s6fO{ u0fgf ug'{ kg]{ 5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg b]x fosf ;a}
cj:yfx? k"/ f u/]s f bkmf # sf] v08 -s_ adf]l hdsf] afl;Gbf k| fs[l ts JolQmn]
bflvnf ug'{ kg]{ s/ To:tf afl;Gbf k| fs[l ts JolQmnfO{ ;f] cfo jif{df
/f] huf/bftfaf6 lbOPsf e' QmfgLaf6 bkmf *& adf]l hd sL ePsf] s/ /sdsf]
hDdf /sd a/fa/ x'g]5 .
-s_
;f] cfo jif{sf] cfodf g] kfndf ;| f]t ePsf] s'g} /f] huf/Lsf]
cfodfq ;dfj]z ePsf] ,
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_ /f] huf/bftfn] e' QmfgL u/] sf] cf}iflw pkrf/ vr{ jfktsf] s/
ldnfg / /f] huf/bftfn] g} e' QmfgL ul/lbPsf] cjsfz
of] ubfg dfq 36fpg bfjL u/]sf] tyf bkmf !@ ad]flhd
rGbf jfkt vr{ 36fpg bfjL gu/] sf] .
-$_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]l vPsf] eP tfklg b]xfosf ;a}
cj:yfx? k"/f u/]sf bkmf # sf] v08 -s_ adf]lhdsf] afl;Gbf
k|fs[l ts JolQmn] s'g} cfo jif{d f bflvnf ug'{ kg]{ s/
cg'';"rL! sf] bkmf ! sf] pkbkmf -&_ df plNnlvt /sd
a/fa/ x'g]5 .
-s_
-s!_
-v_
Joj;foaf6 k| fKt cfo b'O{ nfv ?k} ofF / Joj;fosf] sf/f] af/
aL; nfv ?k} ofF eGbf a9L gePsf], /
-u_
;f] JolQmn] ;f] cfo jif{df of] Joj:yf nfu" x'g] u/L 5gf} 6
u/] s f] .
-%_ bkmf # sf] v08 -v_ adf]l hdsf] ljb] zL :yfoL ;+: yfkgn] bflvnf ug'{
kg]{ s/sf] u0fgf ubf{ To:tf] ;+ : yfkgn] ;f] cfo jif{d f ljb] z k7fPsf] cfodf
cg' ;"rL! sf] bkmf @ sf] pkbkmf -^_ df plNnlvt b/ nufO{ u0fgf ug{' kg]{5 .
-^_ bkmf # sf] v08 -u_ adf]l hdsf] JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/ ;f]
JolQmn] ;f] cfo jif{ df k| fKt u/] s f] clGtd ?kdf s/ sL x'g] k| To] s e' QmfgLsf]
/sddf bkmf *&, ** / *( df plNnlvt b/ nufO{ u0fgf ul/Psf] hDdf /sd
a/fa/ x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
%=
Joj;fo,
-v_
-u_
nufgL,
^=
lgwf{/0fof]Uo cfo M o; P]gsf] cwLgdf /xL s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{df s'g}
Joj;fo, /f]huf/L jf nufgLaf6 ePsf] b]xfosf cfox?nfO{ lgwf{/0fof]Uo cfo
dflgg]5 M
-s_
afl;Gbf JolQmsf] cfosf] ;| f]t hxfF ;'s} ePklg ;f] jif{ d f ;f] JolQmsf]
/f] huf/L, Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] cfo, /
-v_
u}/afl;Gbf JolQmsf] ;f] jif{ df cfosf] ;| f]t g] kfndf ePsf] /f] huf/L,
Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] cfo .
t/ lgwf{/0fof]Uo cfodf bkmf !! jf ^$ jf b' a} bkmf adf]l hd s/
5'6 lbOPsf] s' g} klg cfo ;dfj]z x'g] 5}g .
kl/R5]b#
cfosf] u0fgf
&=
Joj;foaf6 ePsf] cfosf] u0fgf M -!_ s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{ df s' g} Joj;fo
;~rfngaf6 ePsf] d'g fkmf / nfex? ;f] JolQmsf] ;f] Joj;fosf] ;f] jif{s f] cfo
x'g]5 .
-@_ s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{ d f Joj;fo ;~rfngaf6 ePsf] d' gfkmf /
nfesf] u0fgf ubf{ ;f] JolQmn] ;f] jif{l eq k| fKt u/] sf] b]x fosf /sdx? ;dfj]z
u/L u0fgf ug{' kg]{ 5 M
18
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
;] jf z'N s,
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
-5_
-h_
-#_
/f]huf/Laf6 ePsf] cfosf] u0fgf M -!_ s'g} k|fs[l ts JolQmn] s'g} cfo jif{ df
/f] huf/Laf6 k| fKt u/]s f] kfl/>lds ;f] jif{d f ;f] JolQmsf] /f] huf/Lsf] cfo dfgL
u0fgf ug{' kg]{5 .
-@_
e' QmfgLx? To:tf] k|fs[l ts JolQmsf] ;f] cfo jif{sf] /f] huf/Laf6 k| fKt kfl/>lds
u0fgf ubf{ ;dfj]z ug{' kg]{ 5 M
-s_
19
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-3_
/f] huf/Lsf s'g} zt{ df ;xdtL hgfP afkt ul/Psf e' QmfgL,
-_
-r_
-5_
-h_
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;' s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} k| fs[l ts JolQmn]
/f] huf/Laf6 k| fKt u/] s f] kfl/>ldssf] u0fgf ubf{ b]x fosf s'/ fx? ;dfj] z ug{' kg]{
5}g M
-s_
-v_
;dfg
zt{ df
;a}
sd{ rf/LnfO{
pknAw
x'g]
u/L
s'g} sd{ rf/Ln] u/] s f] b]x fosf vr{s f] km5\ of}{ 6 jf ;f] wegf{ M
-!_
-@_
-3_
20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
(=
nufgLaf6 ePsf] cfosf] u0fgf M -!_ s' g} JolQmn] s'g} cfo jif{d f nufgLaf6 u/] sf]
d'gfkmf / nfex? ;f] JolQmsf] ;f] nufgLsf] ;f] jif{sf] cfo x'g]5 .
-@_
s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ d f nufgL u/] a fkt u/]sf] d'g fkmf /
nfesf] u0fgf ubf{ ;f] JolQmn] ;f] jif{df k| fKt u/]sf b]xfosf /sdx? ;dfj] z ug{'
kg]{ 5 M
-s_
-v_
-u_
-3_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-_
-r_
-5_
/sdx? .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g ;'s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg s'g} JolQmn]
nufgLaf6 k| fKt ug]{ d' g fkmf tyf nfesf] u0fgf ubf{ b]xfosf s' /fx? ;dfj]z ul/g]
5}g\g M
-s_
-v_
kl/R5]b$
5'6 x'g] /sdx? / cGo 5'6x?
!)=
-v_
ljb] zL /fi6 s f] ;/sf/L ;]jfdf /f] huf/L u/] afkt s'g} k| fs[l ts JolQmn] k| fKt
u/] s f] /sd,
t/,
-!_
;f] JolQm /f] huf/L u/] sf] sf/0fn] dfq afl;Gbf jf u}/
afl;Gbf ePsf] x' g' kg]{5 , /
-@_
;f] /fi6sf] ;/sf/L sf]i faf6 To:tf /sdx? e' QmfgL ul/Psf]
x'g'
kg]{ 5 .
22
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
g]kfnsf] gful/s gePsf] v08 -v_ adf]l hdsf] k| fs[l ts JolQm jf lghsf]
lgs6:y kl/jf/sf] ;b:on] ljb]z L /fi6s f] ;/sf/L sf]i faf6 k|fKt u/] sf
/sd,
-3_
s/ ltg'{ gkg]{ zt{ df g] kfn ;/sf/sf] ;] jfdf lgo' Qm ePsf u}/ g] kfnL
gful/sn] k| fKt u/] sf] /sd,
-_
-r_
bkmf &, * jf ( adf]l hd cfosf] u0fgf ubf{ ;dfj]z ul/g' kg]{ /sd afx] s
pkxf/, OR5fkq, ck' tfnL jf 5fqj[l Qsf] ?kdf k| fKt /sdx?,
-5_
rGbf, pkxf/,
-@_
bkmf @ sf] v08 -w_ adf]l hdsf] 5' 6 kfpg] ;+: yfnfO{
k|ltkmn k| fKt ug]{ jf k|l tkmnsf] cf; gu/L To:tf] ;+:yfsf]
sfo{ ;+u k|ToIf ?kn] ;DalGwt cGo of] ubfgx?, jf
-#_
-h_
-$_ g] kfn lwtf] k q jf]8{n] cfk\ mgf] p2] Zo cg' ?k cfh{ g u/] sf] /sd .
!!=
Jofj;flos 5'6 tyf ;'ljwfx? M -!_ s'g} kmd{ , sDkgL, ;f]bf/L tyf ;+ ul7t
;+ :yfsf] ?kdf btf{ u/L s[lif Joj;fo u/L] k| fKt u/]s f] cfodf / e"l d ;DaGwL P] g,
@)@! sf] bkmf !@ sf] v08 -3_ / -_ df pNn] v eP adf]lhdsf] hUufdf s[lif
Joj;foaf6 k| fKt ePsf]afx] s cGo s[lif cfDbfgLdf s/ nfUg] 5}g .
k}bfjf/df cfwfl/t /] zd v]t L tyf /]zd pTkfbg, kmnkm" n v]tL, pTkfbg tyf kmnkm"n
k|zf] w g, kz' kfng, 8] /L pBf]u, s' v'/fkfng, dT:okfng, lrof v] tL tyf k| zf] wg, skmL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
v]tL tyf k| zf] w g, hl8j'6L v]tL tyf k|zf]w g, t/sf/Lsf jLp ljhg pTkfbg,
df} /Lkfng, dx pTkfbg, /a/ v]tL, sj'lnolt jg, Pu| f]k m/]i6L cflb Jofj;flos jg
;DaGwL Joj;fox h:tf s[lif tyf jghGo pBf]ux, t/sf/L e08f/sf nflu :yflkt
zLt e08f/, s[lif ;DaGwL jLp ljhg, kz' cfxf/f, bfgf, sL6gfzs cf} iflw, dn tyf
s[lif cf}hf/ -oflGqs zlQmaf6 rNg] afx]s _ sf] sf/f] af/ ug]{ ;xsf/L ;+:yf tyf u|fdL0f
;d' bfodf cfwfl/t art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf jf ;+ 3sf] cfodf s/ nfUg] 5} g .
o:tf] ;+: yf jf ;+ 3n] ljt/0f u/] sf] nfef+ zdf ;d]t s/ nfUg] 5}g .
:ki6Ls/0fM o; pkbkmfsf] k|o f] hgsf] nflu u| fdL0f ;d'bfo eGgfn]
dxfgu/kflnsf, pkdxfgu/kflnsf tyf tL If] q;F u hf]l8Psf ufpF ljsf; ;ldlt /
gu/kflnsf afx] ssf If] q ;Demg' k5{ .
-#_ s'g} JolQmnfO{ s'g} cfo jif{d f
tLg ;o jf ;f] eGbf a9L g]k fnL gful/snfO{ jif{ e/L g} k|T oIf
/f] huf/L lbg] ljz] if pBf] u / ;" rgf k|ljlw pBf]u nfO{ ;f] jif{ sf]
cfodf nfUg] s/sf] gAa] k|ltzt, afx| ;o jf ;f] eGbf a9L
g]kfnL gful/snfO{ jif{ e/L g} k|T oIf /f]huf/L lbg] ljz] if
pBf]unfO{ ;f] jif{ sf] cfodf nfUg] s/sf] c;L k|ltzt, dlxnf,
blnt jf ckfx dWo] sDtLdf t]l Q; k|ltztnfO{ ;d]t
;dfj] z u/L ;o hgf eGbf a9L g]kfnL gful/snfO{ jif{e/L
k|ToIf /f]huf/L lbPsf] laz] if pBf]u nfO{ ;f] jif{s f] cfodf nfUg]
s/sf] c;L k|ltzt,
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#s_ ljz]if cfly{ s If] qdf :yflkt pBf]usf] cfodf nfUg] cfos/ / To:tf
pBf]un] ljt/0f ug]{ nfef+ zdf nfUg] s/df b] xfo adf]lhd 5' 6 x'g] 5 M
-s_
-v_
cGo If]q df /x] sf] ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt pBf] un]
sf/f] af/ z' ? u/] sf] ldltn] kfF r jif{ ;Dd nfUg] cfos/sf] zt
k|ltzt / To;kl5sf cfo jif{ d f nfUg] cfos/sf] krf;
k|ltzt,
-u_
-3_
-#v_ k]6f]lnod tyf k| fs[lts UofF; cGj] zg tyf pTvgg ug]{ sf/f]j f/ ug]{
JolQmn] @)&% ;fn r} q dlxgf;Dd Jofkfl/s ?kdf sf/f]af/ ;+rfng u/] df sf/f] af/
;+rfng u/] sf] ldltn] klxnf] ;ft jif{; Dd k' /} cfos/ 5'6 kfpg]5 / To; kl5sf] tLg
jif{ ;Dd krf; k|ltzt cfos/ 5' 6 kfpg] 5 .
-#u_ g] kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;" rgf k|sfzg u/L tf]s]sf] 6]Sgf] nf] hL
kfs{, jfof]6] s kfs{ / ;" rgf k|ljlw kfs{leq :yflkt ;k\ m6j] o / ljsf;, tYof+ s k|zf]w g,
;fOj/ Sofkm] , l8lh6n Doflk ;DaGwL pBf]u sf] cfodf nfUg] s/sf] krf; k|ltzt
5'6 x' g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#3_ ljB' tsf] pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f ug]{ cg' dlt k| fKt JolQmn] ;Dat\
@)&% ;fn r} q dlxgf;Dd Jofkfl/s ?kdf hnljB'tsf] pTkfbg, pTkfbg / k|; f/0f,
pTkfbg / ljt/0f jf pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f z'? u/] sf] ldltn] klxnf] ;ft jif{ ;Dd
k'/} cfos/ 5'6 kfpg] 5 / To; kl5sf] tLg jif{ ;Dd krf; k|ltzt cfos/ 5'6
kfpg]5 . o:tf] ;'ljwf ;f}o{ , jfo' tyf h}ljs kbfy{af6 pTkfbg x' g] ljB'tn] ;d]t
kfpg]5 .
t/ of] pkbkmf k|f/De ePsf jvt Jofkfl/s pTkfbg k|f/De ul/;s] sf
cg' dlt k|fKt JolQmsf] xsdf cg' dltkq k|fKt ul/Psf jvtsf] Joj:yf sfod /xg]5 .
-#_ pTkfbgd'ns pBf]un] pTkfbg u/] sf] j:t' lgof{ t u/] df k| fKt cfodf
nfUg] s/sf] b/df kRrL; k|ltztn] 5' 6 x'g] 5 .
-#r_ ;8s, k' n, ljdfg:yn, ;'? dfu{ lgdf{0f / ;~rfng u/] df jf 6 fd,
6nLj;df nufgL u/L ;+rfng u/] df ;f]af6 k|fKt cfodf nfUg] s/sf] b/df rfnL;
k|ltztn] 5'6 x'g] 5 .
-#5_ lwtf] kq ahf/df ;"lrs[t ePsf pTkfbgd' ns, ko{ 6g ;]j f, hnljB't
pTkfbg, ljt/0f tyf 6fG;ld;g ug]{ / bkmf !! sf] pkbkmf -#u_ df pNn] v ePsf
lgsfox?nfO{ nfUg] s/df bz k|ltztn] 5' 6 x' g]5 .
-#h_clt cljsl;t If] qdf :yflkt kmnk" mndf cfwfl/t a| f08L, ;fO8/ Pjd\
jfOg pTkfbg ug]{ pBf]u nfO{ sf/f] af/ ;'? u/] sf] ldltn] bz jif{; Dd rfnL; k|ltzt
cfos/ 5'6 x' g]5 .
-#em_s' g} JolQmn] af}l4s ;DkQL lgof{ t jfkt k|fKt /f] oN6L cfodf nfUg] cfo
s/sf] b/df kRrL; k|ltztn] 5' 6 x'g] 5 .
-#`_s' g} JolQmn] jf}l4s ;DkQLsf] x:tfGt/0ff/f ljqmL u/L k| fKt u/] sf]
cfodf nfUg] cfos/sf] b/df krf; k|ltztn] 5'6 x' g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_ pkbkmf -!_, -@_, -#_ sf] v08 -s_, v08 -v_, pkbkmf -#s_, -#v_ / #u_, cg' ;"r L! sf] bkmf ! sf] pkbkmf -!#_, -!$_ / -!%_ / cg';"rL! sf] bkmf @ sf]
pkbkmf -@_, -#_, -#s_ / -$_ adf]lhdsf JolQmn] cfosf] u0fgf ubf{ cGo 5'} JolQmf/f
;f] cfo dfq k| fKt u/] ;/x dfgL ;f] cfosf] u0fgf ug'{ kg]{ 5 .
-%_ Pp6} cfosf] ;DaGwdf o; bkmf adf]l hd PseGbf j9L 5' 6 kfpg
;Sg] cj:yf ePsf] JolQmn] cfkm" n] /f] h]sf] s'g} Pp6f 5' 6 dfq kfpg]5 .
-^_
pkbkmf -#_ df h'g ;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg ;f] pkbkmfsf] v08
-v_ adf]l hdsf] pBf] u ;~rfng ug{ k|of] u ePsf ;DklQx? ;flasdf cGo JolQmn]
;f]x L lsl;dsf] pBf] u ;~rfng ug{ k|o f] u u/]sf] eP ;f] pkbkmfsf] ;dosf]
;Ldfsf] u0fgf ubf{ To;/L k|of] u ePsf] cjlwnfO{ ;d] t u0fgf ug{' kg]{5 .
-v_
-u_
ljz]if pBf] u eGgfn] r'/ f] 6, la+ 8L, l;uf/, vfg] ;"l t{, v} gL,
d' Vo sRrf kbfy{ ;"l t{ ePsf] ;f] xL k|s[l tsf cGo
pTkfbgx?, dlb/f, aLo/ tyf o:t} k| sf/sf j:t' pTkfbg
ug]{ pBf] u afx] s cf} Bf]l us Joj;fo P]g, @)$( sf] bkmf #
df juL{s /0f ul/Psf pTkfbgd" ns pBf] u ;Dg' k5{ .
-&_ pkbkmf -#s_ / -#u_ df h' g;'s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg ;f]xL
pkbkmfxdf plNnlvt pBf]u jf Joj;fo ;~rfng ug{ k|of]u ePsf ;DklQx
;fljsdf cGo JolQmn] ;f]xL lsl;dsf] jf cGo lsl;dsf] pBf]u jf Joj;fo ;~rfng
ug{ k|of]u u/] sf] k' /fgf] ;DklQx eP ;f] pkbkmfx adf]lhdsf] ;'ljwf k| fKt x' g] 5} g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!@=
s/ 5'6 kfPsf ;+:yfx?nfO{ lbOPsf] rGbf pkxf/ M-!_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ df
cfgf] s/of]Uo cfo u0fgf ubf{ o; bkmfsf] k| of] hgsf] nflu ljefuaf6 :jLs[lt
k| fKt s/ 5' 6 kfpg] ;+: yfnfO{ rGbf pkxf/ lbPsf] /sd 36fpg] bfaL ug{ ;Sg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h' g;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf
adf]l hd s'g} cfo jif{d f 36fpg kfpg] vr{ Ps nfv ?k}o fF jf ;f] JolQmsf] ;f]
jif{s f] ;dfof]lht s/of]U o cfosf] kfF r k|l tztdWo] h'g 36L x'G 5 ;f] eGbf a9L x'g]
5}g .
-#_
pkbkmf -!_ / -@_ df h' g ;'s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg s'g} vf;
cj:yfdf g] kfn ;/sf/n] g] kfn /fhkqdf ;" rgf k|s fzg u/L tf] s]s f] s' g} sfo{sf]
nflu s'g} JolQmn] vr{ u/] sf] jf rGbf lbPsf] /sd ;f] JolQmsf] cfo lgwf{/ 0f ubf{
vr{ afkt k" 0f{ jf cf+l zs ?kdf sL ug{ kfpg] u/L tf]S g ;Sg] 5 .
!@s= ;Dkbf ;+/If0f / v]ns"bsf] ljsf;df u/]sf] vr{M s'g} sDkgLn] s'g} cfo jif{df
ljefusf] k" j{ :jLs[l t lnO{ g] kfnleq /x]sf k| frLg, wfld{ s tyf ;fF:s[l ts ;Dkbfsf]
;+ /If0f tyf ;Dj4{g ug]{ jf v] ns"b sf] ;fj{ hlgs ef}l ts k" j f{ wf/ lgdf{0 f ug]{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sfo{d f u/] s f] vr{ dWo] bz nfv ?k}+ o fF ;Ddsf] /sd jf lgwf{/0f of]U o cfosf] bz
k|ltztn] x'g] /sd dWo] h' g 36L x'G5 ;f] /sd cfgf] ;f] jif{sf] s/of] Uo cfo
u0fgf ubf{ 36fpg bfjL ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b%
sL x'g] /sdx?
!#=
;fdfGo sL M s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{df s'g} Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] cfo
u0fgf ug]{ k|of]hgsf] nflu o; P]gsf] cwLgdf /xL sf/f]af/;+u ;DalGwt b]xfosf
vr{x? sL ug{ kfpg]5 M
!$=
-s_
-v_
-u_
Aofh sL M -!_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ df Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] cfosf]
u0fgf ug]{ k|of] hgsf] nflu ;f] JolQmsf] Joj;fo jf nufgLaf6 cfo cfh{ g x'g]
sfo{sf nflu l;h{g f ePsf]] b]x fosf] C0f bfloTj cGtu{ t ;f] jif{ d f nfu] sf ;a}
Aofh sL ug{ kfpg]5 M
-s_
s'g} /sd C0f lnP afkt ;f] C0f bfloTj l;h{g f ePsf]df
;f] /sd ;f]x L jif{ k|of] u ul/Psf] jf ;f] jif{df k|o f] u ul/Psf
s'g} ;DklQ vl/b ug{ k|of] u ul/Psf] , jf
-v_
-@_
=========================
pkbkmf -!_ df h'g ;'s} s'/f n]l vPsf] eP tfklg s/ 5' 6 kfpg]
;Da4 JolQmnfO{ Jofh e'QmfgL u/] df pkbkmf -!_ adf]l hd sL ug{ kfpg] To:tf]
Jofh /sd b]xfosf /sdxsf] hDdf eGbf a9L x' g]5}g M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
-#_
-v_
-u_
-3_
!%=
Jofkf/ df}Hbftsf] nfutsf] vr{ sL M -!_ s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{ d f s'g}
Joj;foaf6 ePsf] cfo u0fgf ug]{ k|o f] hgsf nflu ;f] jif{df ;f] JolQmsf]
Joj;fosf] Jofkf/ df} Hbftsf] lg;u{ s f ;DaGwdf pkbkmf -@_ adf]l hd u0fgf
ul/Psf] nfutsf] vr{ sL -PnfpG;_ afx] s cGo s'g} klg vr{ sL ug{ kfpg] 5}g .
-@_
v08 -s_ sf] /sdaf6 v08 -v_ sf] /sd 36fO{ ug{' kg]{5 M
30
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
-#_
cfo jif{sf] cGTosf] ;f] Joj;fosf] Jofkf/ df}Hbftsf] clGtd d" No x'g] 5 .
-$_ b]xfodf plNnlvt /sd dWo] h'g 36L x'G 5 To;nfO{ ;f] cfo jif{sf]
Joj;fosf] Jofkf/ df}Hbftsf] clGtd d"No dfGg' kg]{5 M
-s_
-v_
-%_
s'g} JolQmn] Joj;fosf] Jofkf/ df}H bftsf] nfutsf] u0fgf ubf{ bkmf
-v_
-^_ s'g} JolQmsf] Joj;fosf] Jofkf/ df}Hbft osLg ug{ g;lsg] ePdf
;f] JolQmn] klxnf] k| flKt klxnf] lg:sfzg tl/sf jf efl/t cf} ;t nfut tl/sfaf6
Jofkf/ df} Hbftsf] nfut u0fgf ug{ 5gf}6 ug{ ;Sg]5 .
-&_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
-*_
-v_
:ki6Ls/0f
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k| of] hgsf] nflu,
-s_ k|ToIf >d nfut eGgfn] Jofkf/ df}Hbftsf] pTkfbg;+ u k| ToIf
?kdf ;DalGwt >d nfut ;Dg' k5{ .
-v_ k| ToIf ;fdu| L nfut eGgfn] Jofkf/ df}Hbftsf] cleGg csf]
?kdf ePsf] jf x'g] ;fdu| Lsf] nfut ;Dg' k5{ .
-u_ sf/vfgfsf] lz/f] ef/ nfut eGgfn] k|ToIf >d / k| ToIf
;fdu| L nfut afx]s Jofkf/ df}Hbftsf] pTkfbg ug{ nfu] sf] s" n
nfut ;Dg' k5{ .
t/ sf/vfgfsf] lz/f] ef/ nfutdf dd{ t tyf ;' wf/ / x| f; sL
jfktsf] s' g} /sd ;dfj] z x'g] 5} g .
32
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
nufgLsf] cfo u0fgf ubf{ ;f] Joj;fo jf nufgLaf6 cfo cfh{g ug{ ;f] jif{ df
:jfldTj ePsf] / k|of] u ul/Psf] x|f;of]Uo ;DklQsf] dd{ t jf ;' wf/ ubf{ ePsf] ;a}
vr{x ? sL ug{ kfpg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h' g;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf
adf]l hd ug{ kfpg] vr{ sL ubf{ ;f] cfo jif{sf] cGTodf /x] sf] ;DklQsf] ;d"xsf]
x|f; cfwf/ /sdsf] ;ft k|l tzteGbf a9L x' g] 5} g . t/ xjfO{ oftfoft ;]jf
pknAw u/fpg] JolQmn] g] kfn gful/s p8\ 8og k|flws/0fn] lgwf{ /0f u/] s f] dfkb08
adf]l hd xjfO{ hxfhsf] k"0 f{ k/LIf0f ubf{ nfu] s f] dd{ t ;Def/ vr{ df of] ;Ldf nfu"
x'g] 5}g .
-#_ pkbkmf -@_ adf]l hdsf] ;Ldfsf] kl/0ffd :j?k sL ug{ gkfOg]
dd{ t tyf ;' wf/ jfkt s' g} clws vr{ jf ;f] sf] efu cfufdL cfojif{sf] z' ?df
;DalGwt ;DklQsf] ;d"xsf] x| f; cfwf/ /sddf hf] 8\g kfpg] 5 .
!&=
cfo u0fgf ug]{ k| of] hgsf] nflu ;f] jif{ d f ;f] Joj;fo ;~rfng ug]{ sfo{ df vr{
u/] s f] xb ;Ddsf] k|b"if0f lgoGq0f vr{ sL ug{ kfpg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg s'g} cfo jif{ df ;f]
pkbkmf adf]l hd sf ug{ kfpg] vr{s f] ;Ldf u0fgf ubf{ ;f] JolQmaf6 ;~rflnt
;a} Joj;fosf] ;dfof]l ht s/of]U o cfosf] krf; k|l tzteGbf a9L x'g] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_
cfufdL cfojif{ sf] z' ?df k"F hLs/0f u/L cg' ;"rL@
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|o f] hgsf] nflu k|b"i f0f lgoGq0f vr{ eGgfn]
k|b"i f0f lgoGq0f ug]{ jf cGo ?kdf jftfj/0f ;+ /If0f ug]{ jf hf] ufO{ /fVg] p4] Zosf]
nflu s' g} k|l qmof;+ u ;DalGwt s'g} JolQmaf6 ul/Psf] vr{ ;Dg' k5{ .
!*=
cg';Gwfg / ljsf; vr{ M -!_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ df s' g} Joj;foaf6 ePsf]
cfo u0fgf ug]{ k| of] hgsf] nflu ;f] jif{ d f ;f] Joj;fo ;~rfng ug]{ sfo{ df vr{
u/] s f] xb ;Ddsf] cg' ;Gwfg / ljsf; vr{ sL ug{ kfpg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h' g;' s} s' / f n]lvPsf] eP tfklg s' g} cfo jif{ df ;f]
pkbkmf adf] lhd sf ug{ kfpg] vr{ sf] ;Ldf u0fgf ubf{ ;f] JolQmaf6 ;~rflnt ;a}
Joj;fosf] ;dfof]lht s/of] Uo cfosf] krf; k|ltzteGbf a9L x' g] 5} g .
-#_
ePsf] cfo u0fgf ug]{ k| of] hgsf] nflu ;f] Joj;fo jf nufgLaf6 ;f] JolQmsf] cfo
cfh{ g ug{ ;f] jif{ df cfgf] :jfldTjdf /xL k|of] u u/]s f] x| f;of]Uo ;DklQsf] x| f;
eP afkt cg' ;"rL@ adf]l hd x| f; vr{ sL ug'{ kg]{ 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
;fj{ hlgs k' j f{ wf/ ;+/ rgfsf] lgdf{ 0f tyf ;~rfng u/L g] kfn ;/sf/nfO{
x:tfGt/0f ug]{ cfof] hgfx? / laB't u[x lgdf{ 0 f, pTkfbg / k| ;f/0f ug]{
cfof] hgfx?df h8fg ePsf ;+oGqx?, pks/0fx?, / cGo d]lzg/Lx?sf] x|f; sL
;DaGwdf lgDg cg' ;f/ x' g]5 .
-s_
-v_
v08 -s_ adf]l hd km]l /Psf k'/ fgf ;DklQ afx] ssf cGo
;DklQx?sf ;DaGwdf ;f] lgsfon] To:tf cfof] hgf g] kfn
;/sf/nfO{ x:tfGt/0f ug]{ ;dodf ;f] ;DklQsf] nfutaf6
x:tfGt/0f x' g] cfojif{ ;Ddsf] x|f; sL 36fpFbf d" No afFsL
/xg cfPdf To:tf]] afFsL d"N o vr{sf] ?kdf sL ug{
kfpg]5 .
@)=
;f] JolQmn] cGo s' g} Joj;foaf6 Joxf]g'{ k/] sf] ;f] jif{sf]
s'g} sL x'g gkfPsf] gf]S;fgL, /
-v_ ;f] JolQmn] s'g} Joj;foaf6 Joxf] g'{ k/]s f] ljut ;ft cfo
jif{ xsf] sL x' g gkfPsf] gf] S;fgL .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
t/ ;fj{ hlgs k"jf{ wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0f tyf ;~rfng u/L g]k fn
;/sf/nfO{ x:tfGt/0f ug]{ cfof]h gfx, ljB't u[x lgdf{0f,
pTkfbg / k|zf/0f ug]{ cfof] hgfx / g] kfn k]6 f]lnod P] g,
@)$) adf]lhd k]6 f]lnod sfo{ ug]{ lgsfosf] xsdf ljut afx
jif{ sf] sL x'g gkfPsf] gf] S;fgL .
-@_
-#_
pkbkmf -!_ / -@_ sf] clwgdf /xL ;f] pkbkmfx?sf] k|of] hgsf nflu
=================
s'g} JolQmn] ljb]zL ;| f]tsf ;DaGwdf Joxf]g'{ k/]s f] sL x'g gkfPsf]] gf]S;fgL ;f]
JolQmsf] ljb]zL ;| f]taf6 ePsf] cfosf] u0fgf ubf{ dfq sL ug{ kfpg] 5 / s'g} s/
gnfUg] cfo k| fKt ubf{ ePsf] sL x'g gkfPsf] gf]S ;fgL ;f] JolQmsf] s/ gnfUg]
cfosf] u0fgf ubf{ dfq sL ug{ kfpg] 5 .
-$_ pkbkmf -!_ / -@_ sf] clwgdf /xL s'g} JolQmsf] Joj;fosf]
cGt/f{li6o :t/df k|lt:kwf{ u/L k| fKt u/] sf] bL3{sfnLg s/f/ k"/f ePsf] jf cGo
s'g} ?kdf lg;u{ ul/Psf] cfo jif{ df ;f] JolQmn] gf]S ;fgL Joxf]g'{ k/] df jf pkbkmf
-!_ sf] v08 -v_ adf]l hd lhDd] j f/L ;f/L cfufdL jif{ d f Nofpg kfpg] s'g} sL
x'g gkfPsf] gf]S ;fgL] bL3{ s fnLg s/f/;+ u ;DalGwt ePdf ljefun] lnlvt ;" rgf
lbP/ ;f] gf] S ;fgL b]x fo adf]lhd ug{ cg' dlt lbg ;Sg] 5 M
-s_
-v_
-%_
s'g} JolQmn] s' g} cfo jif{ df Joxf] g'{ k/] sf] b] xfosf] gf] S;fgL ;f]
JolQmsf] bL3{s fnLg s/f/ jf s/f/x?;+ u ;DalGwt /x] sf] dfgL afF 8kmfF 8 ug'{
kg]{ 5 M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-^_
ePsf] cfo u0fgf ubf{ ;f] JolQmn] sL x' g gkfPsf] gf]S;fgL PseGbf a9L Joj;fo
jf nufgLaf6 sL ug{ kfpg] ePdf ;f] JolQmn] ;f] gf]S ;fgL jf gf]S;fgLsf] c+z
sL ug{] Joj;fo jf nufgLsf] k|fyldstf cfkm} lgwf{ /0f ug{ ;Sg] 5 .
-&_
k/] s f] gf]S;fgLsf] u0fgf ubf{ o; bkmfsf] k|of] u gu/L ;f] JolQmsf] Joj;fo jf
nufgLaf6 ePsf] cfo u0fgf ubf{ ;dfj]z ul/g] /sdx? eGbf sL ul/g] /sdx?
a9L eP o;/L a9L eP hltsf] /sdsf] u0fgf ug'{ kg]{ 5 .
-*_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ d f Joj;fo jf nufgLsf] cfodf k" 0f{ s/
5'6 k| fKt u/]sf] eP To:tf] cfo jif{ d f ePsf] gf]S;fgL cfufdL cfo jif{ df ;f/L
n} hfg -Sof/L km/jf8{_ kfpg] 5}g .
@!=
sL ug{ gkfpg]
gkfpg] vr{
vr M -!_ o; P]g df cGoq h'g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg s'g}
JolQmnfO{ s'g} cfo jif{ df s'g} Joj;fo, /f] huf/L jf nufgLaf6 ePsf] cfo u0fgf
ug]{ k|of] hgsf] nflu b]x fosf] vr{ jf /sd sL ug{ kfOg] 5}g M
-s_
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
-3_
-_
-r_
-@_
s'g} cfo jif{ d f aL; nfv ?k} ofFF e Gbf a9Lsf] jflif{ s sf/f]a f/ ug]{
JolQmn] b]x fosf cj:yfdf afx] s ;f] cfo jif{d f Ps k6sdf krf; xhf/
?k}o fFF eGbf a9Lsf] gub e' QmfgL u/]df ;f] sL ug{ kfpg] 5}g M
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
-#_ bkmf !$, !%, !^, !&, !*, !(, @) / &! sf Joj:yfx?sf] cwLgdf
/xL k"FhLut k| s[l tsf] vr{ jf ljb] zL cfos/ afkt s'g} klg /sd sL ug{ kfOg]
5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-!_
s'g}
k| fs[l ts JolQmsf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
-#_
kl/R5]b^
s/ n]vf+sg / ;do
@@=
s/ n]vf+sg ug]{ tl/sf M -!_ s'g} JolQmn] slxn] s' g} cfo k| fKt u5{ jf s'g} vr{
u5{ eGg] s'/ fsf] lgwf{/ 0f o; P]gsf] cwLgdf /xL n] vfsf] ;j{ dfGo l;4fGt cg'?k
x'g]5 .
-@_
k| fs[l ts JolQmn] lghsf] /f] huf/L tyf nufgLaf6 k| fKt x'g] cfosf]
u0fgf ubf{ s/ k|of] hgsf] nflu gub cfwf/df n] vf+sg ug'{' kg]{5 .
-#_
-$_ ljefun]] lnlvt ;" rgf hf/L u/L cGoyf tf]s] sf]d f afx] s s'g}
JolQmn] cfos/ k|o f] hgsf nflu pkbkmf -!_, -@_ / -#_ sf] cwLgdf /xL gub jf
Pqm'o n cfwf/df n] vf+ sg ug{ ;Sg] 5 .
40
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-%_
s'g} JolQmn] s/ k|o f] hgsf] nflu pkbkmf -@_ / -#_ sf] clwgdf /xL
s/ n] vf+ sg ug]{ tl/sfdf kl/jt{ g ug{ lgj]bg lbg ;Sg]5 . To:tf] JolQmsf]
cfDbfgL :ki6 b] vfpg n] vf+ sg /fVg] tl/sfdf kl/jt{ g ug{ cfjZos 5 eGg]
ljefunfO{ nfu] df ljefun] n] vf+sg ug]{ tl/sfdf kl/jt{g ug]{ :jLs[lt lbg
;Sg]5 .
-^_
adf]l hd kl/jt{g ePdf To:tf] kl/jt{g ePsf] cfo jif{d f ;f] JolQmsf] cfo u0fgf
ubf{ ;dfj]z ePsf], sf ePsf] jf ;dfj]z x' g] jf sf x'g] /sdx?df s' g} /sd
g5' 6g] u/L jf bf]xf]/ f] gkg]{ u/L ;dfof] hg ug{' kg]{5 .
@#=
gub cfwf/sf] n]vf+sg M s'g} JolQmn] s/ k|o f] hgsf] nflu o; P] gsf] cwLgdf /xL
/f] huf/L, Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] cfgf] cfosf] u0fgfsf] n] vf+sg gub
cfwf/df ubf{ b]x fo adf]l hd ug'{ kg]{5 M
-s_
lghn] e' QmfgL k| fKt ubf{ jf lghnfO{ ;f] e' QmfgL pknAw x'Fb fsf cj:yfdf
dfq lghsf] cfosf] u0fgfdf /sd k| fKt u/] sf] dfgL ;dfj] z ug'{ kg]{5 .
-v_
@$=
lghn] e' QmfgL u/] kl5 dfq ;f] u0fgfdf vr{ afkt sL ug'{ kg]{ 5 .
Pqm'on cfwf/sf] n]vf+sg M -!_ s'g} JolQmn] s/ k|o f] hgsf] nflu o; P]g sf]
cwLgdf /xL Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] cfgf] cfosf] u0fgfsf] n] vf+ sg Pqm'on
cfwf/df ubf{ e' QmfgL k| fKt ug]{ clwsf/ l;h{g f x'gf;fy To:tf] e' QmfgL k|fKt u/] sf]
dfgL lghsf] cfosf] u0fgfdf ;dfj]z ug'{ kg]{ 5 .
-@_
sL ug]{ k|o f] hgsf] nflu b]x fosf vr{x ? Joxf] /]sf] dflgg]5 M
-s_
s'g} csf]{ JolQmaf6 ePsf] e' QmfgLsf] ;6[ fdf To:tf] vr{
;dfj]z ePsf] s'g} e' QmfgL ul/Psf] ePdf b]x fosf] cj:yfdf
vr{ Joxf]/]s f] dflgg]5 M
-!_
-@_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_
-v_
-#_ pkbkmf -!_ df h'g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg a}+ls Joj;fosf
;DaGwdf g] kfn /fi6 a}+s P] g, @)%* tyf a}+ls ;DaGwL k| rlnt sfg"gsf
cwLgdf /xL g] kfn /fi6 a}+s n] tf] s]sf] n] vfgnfO{ ljefun] dfGotf lbg ;Sg] 5 .
u0fgf ubf{ ;f] JolQmn] cfk"mn] kfpg' kg]{ s' g} e' QmfgL ;dfj]z u/] s f]df jf cfk"mn]
Joxf]g'{ kg]{ s' g} e' QmfgL sf u/]s f] df ;6xL b/sf] km/ssf] sf/0f ;d] tn] ubf{ ;f]
JolQmn] e' QmfgL kfpF bf jf e' QmfgL lb+ bf km/s kg{ uPdf km/s /sdnfO{ e'QmfgL
k| fKt x'Fb f jf lb+b f ;dfof]hg ug'{kg]{ 5 .
@%=
kl5 uP/ ;f] JolQmn] cj:yf cg' ;f/ ;f] /sd lkmtf{{ u/]df
jf vr{ c;" npk/ u/] d f,
-v_
-u_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ s'g} JolQmn] b]xfosf cj:yfdf dfq s'g} /sd k| fKt ug]{ clwsf/ Tofu
ug{ jf ;f] JolQmsf] C0f bfjLnfO{ 8' j]s f] C0fsf] ?kdf ckn] vg ug{ kfpg] 5 M
-s_
s'g} ljQLo ;+: yf jf a} sf] C0f bfjLsf xsdf ;f] C0f bfjL
tf]lsPsf] dfkb08x? cg';f/ 8' j]s f] C0fdf kl/0ft ePdf, /
-v_
@^=
bL3{sfnLg s/f/ cGtu{t ;dfj]z / sL x'g] /sdx?df cf};t lgsfNg] tl/sf M -!_
s'g} JolQmnfO{ s' g} cfo jif{ d f s'g} /f] huf/L, Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] cfo
u0fgf ug]{ k| of] hgsf] nflu ;f] JolQmsf] bL3{ sfnLg s/f/ cGtu{ t s/f/sf] ;DkGg
k|ltzt cg' ;f/ qmda4 a[l 4sf] of] u cg' ;f/ ;dfj]z x'g] / qmda4 a[l4sf] of] u
cg' ;f/ sL ul/g] cg'd flgt /sd, k| fKt ul/Psf] jf vr{ ul/Psf] dflgg]5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k| of] hgsf] nflu bL3{s fnLg s/f/ eGgfn] b]x fo
adf]l hdsf] cj:yfsf] s/f/ ;Dg' k5{ M
-s_
-v_
-@_
k|ltkmn ljnlDat x'g] s/f/, qmda4 a[l 4sf] of] u cg' ;f/ ;dfj]z
x'g], qmda4 a[l4sf] of] u cg' ;f/ sf ul/g], ;dfj] z gePsf] s/f/ -PS:Ns' 8]8
sG6 fS6_ / ;DkGg k|ltztsf] s/f/ tf]l sP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b&
/sdx?sf] kl/df0fLs/0f, afF8kmf8 / rfl/qLs/0f
@&=
/sdx?sf] kl/df0fLs/0fM
kl/df0fLs/0f -!_ s'g} e'QmfgLnfO{ b] xfosf] /sd a/fa/df kl/df0fLs/0f
ug{' kg]{ 5 M
43
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
=============== ;DklQ
-v_
-!_
e' QmfgL kfpg] JolQmsf] k"0 f{ jf cf+lzs ?kdf lghL k|o f] hgsf
nflu k|of] u ul/Psf] jf k|of] usf] nflu pknAw ePsf] ;jf/L
;fwg, jf
-@_
-u_
-!_
3/sf] /] vb] vstf{ , efG5], ;jf/L rfns, dfnL jf cGo 3/] n'
;xfossf] ;]jf,
-@_
-#_
-3_
s'g} cfo jif{d f e' QmfgL k| fKt ug'{ kg]{ s' g} JolQmn] C0f
afkt lt/]s f] Aofh k| rlnt Aofh b/ cg' ;f/ ltg'{ kg]{ Aofh
/sdeGbf sd ePdf ;f] sd ePhlt /sd, /
-_
v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ df plNnlvt e' QmfgL afx] s cGo
e' QmfgLsf] ;DaGwdf e' QmfgL kfpg] JolQmsf] ;6[ f t] ;|f]
JolQmn] e' QmfgL kfPdf ;fdfGotof kfpg] kmfObfsf] d"No
a/fa/sf] /sd .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ / -_ sf] ;DaGwdf e' QmfgL cfh{g u/] sf] ,
k| fKt u/] sf], lbPsf] , axg u/]s f] jf s/ k|o f] hgsf] nflu cGo ?kdf lx;fa ul/Psf]
;donfO{ g} /sdx?sf] kl/df0fLs/0f ePsf] ;do dflgg]5 .
@*=
?k}ofFdf kl/jt{g M -!_ o; P] gsf] k|o f] hgsf] nflu s'g} JolQmsf] cfo tyf ;f] cfo
lgwf{ /0f ubf{ ;dfj] z ul/g] / sL ul/g] /sdx? g] kfnL ?k}ofFF afx]s cGo d'b| fdf
c+lst ul/Psf] eP To:tf] /sdnfO{ g] kfnL ?k}ofFF d f kl/jt{ g ug{' kg]{5 .
-@_
s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{ df cfo u0fgf ubf{ ;dfj]z ul/g] jf sL
ul/g] /sd g] kfnL ?k} ofFF afx]s cGo d'b|fdf c+lst ul/Psf]d f ;f] /sd k| fKt
ul/Psf] , vr{ ul/Psf], lbPsf] , a' fPsf] jf s/ k|of] hgsf] nflu cGo s'g} lsl;dn]
lx;fa ubf{ s f avt k| rlnt ljlgdo b/ cg' ;f/ ;f] d' b| fnfO{ g] kfnL ?k}o fFFdf
kl/jt{g ug{' kg]{ 5 .
-#_
k|of] hgsf] nflu ljefun] lnlvt ?kdf ;" rgf hf/L u/L cg'dlt lbPsf] df s'g}
JolQmn] ;f] cfo jif{df ljefun] tf] s]s f] cf} ;t ljlgdo b/ k|o f] u ug{ ;Sg] 5 .
@(= ck|ToIf e'QmfgLx M s'g} JolQmn] e' QmfgLstf{ jf lgh;+ u ;Da4 JolQmn] u/]sf]
e' QmfgLaf6 ck| ToIf ?kn] kmfObf lnPdf jf e' QmfgL k| fKt ug]{ cGo JolQm tf]s]s f]df
ljefun] lnlvt ?kdf ;" rgf hf/L u/L To:tf] kmfObf lng] jf To:tf] cGo JolQm
tf]Sg] JolQmnfO{ g} ;f] e' QmfgL k| fKt ug]{ JolQmsf] ?kdf dfGg ;Sg]5 .
#)=
;+o'Qm :jfldTjdf /x]sf] nufgL M s'g} JolQmn] csf]{ JolQm;+ usf] ;+ o' Qm :jfldTjdf
/x]s f] nufgLaf6 cfh{ g u/] sf]] cfo u0fgf ug]{ k|of] hgsf] nflu cfo u0fgf ubf{
;dfj]z jf sL ul/g] /sdx? ;+ o'Qm :jfldTj ePsf JolQmx?sf] ;f] nufgLdf
/x]s f] cfcfgf] lxtsf] ;dfg' kflts cfwf/df afF 8kmfF 8 ug{' kg]{ 5 .
#!=
Ifltk"lt{ afktsf] e'QmfgLsf] rfl/qLs/0f M ladf afktsf] e' QmfgL nufot b]xfosf
s'/fx? afkt s' g} JolQm jf ;f] JolQmsf] ;Da4 JolQmn] s' g} Ifltk"l t{ /sd k| fKt
u/] s f]df ;f] Ifltk"l t{ afktsf] /sd k| fKt u/]s f] ;dodf To:tf] /sd cj:yf cg' ;f/
/f] huf/L, Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] cfosf] u0fgf ubf{ ;dfj]z ug{' kg]{ 5 M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
s'g} Joj;fo, /f] huf/L jf nufgLaf6 ;f] JolQmn] k|fKt u/]s f] jf k| fKt x' g
;Sg] s'g} cfo jf ;f] cfosf] u0fgfdf ;dfj] z x'g] s' g} /sd afktsf]
Ifltk"lt{ , jf
-v_
s'g} Joj;fo jf nufgLdf ;f] JolQmnfO{ ePsf] jf x' g ;Sg] gf]S ;fgL jf ;f]
JolQmsf] cfosf] u0fgf ubf{ sL x'g] vr{ /sd afktsf] Ifltk"l t{ .
jfktsf] Ifltk"l t{ e' QmfgL /sd cfodf ;dfj] z ug'{ kg]{5}g / ;f] b' 3{ 6gfaf6 ePsf]
Ifltsf] pkrf/df nfu]s f] vr{ bkmf %! adf]lhd s/ ldnfg bfjL ug{ kfpg] 5}g .
#@=
jflif{s j[lQ, ls:tfaGbL laqmL / ljQLo k[f cGtu{tsf e'QmfgLsf] rfl/qLs/0f M -!_
jflif{ s j[l Q jf ls:tfaGbL ljqmL cGtu{ t ;DklQ k|fKt ug]{ JolQmaf6 jf ljQLo k6[ f
cGtu{t s'g} ;DklQsf] k|o f] u afkt s' g} JolQmnfO{ ul/Psf] e' QmfgLnfO{ o; bkmf
adf]l hd C0f bfjL cGtu{ t Aofh / k"F hL lkmtf{ ;/x Jojxf/ ug{' kg]{ 5 .
-@_
pkbkmf -!_ adf]lhdsf ;a} e' QmfgLx?nfO{ Psd'i 6 u0fgf u/L ;f]sf]
s" n of] unfO{ b]x fo adf]l hd b'O{ efudf ljefhg ug{' kg]{ 5 M
-s_
-v_
-#_
lbFbfsf] ;dodf g}
Aofhsf] efu 5' 6\ofO{ s" n e' QmfgL tflnsf pknAw u/fpg' kg]{5 . ;f] adf]l hdsf]
tflnsf pknAw u/fpg g;Sg] n] Aofh / k"F hLut efux?nfO{ jflif{ s j[l Q,
ls:tfaGbL ljqmL jf ljQLo k6[ fnfO{ 5 5 dlxgfdf hf] 8\b} nlug] Aofh;lxtsf]
ldl>t C0f;/x dfgL pkbkmf -!_ adf]l hdsf e'QmfgLx?df ljefhg ug{' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_
ldl>t C0f dfgL pkbkmf -!_ adf]lhd ul/g] e' QmfgLsf] C0fsf]
cjlwe/ Aofhsf] b/ Pp6} x'g] u/L k|T o]s e' QmfgLsf] ;dodf a' fpg afF sL ;fjfF k"FhL_ df Aofhsf] c+ z lx;fa u/L C0fLn] cf+lzs?kdf ;fjfF / cf+lzs?kdf Aofhsf]
e'QmfgL ug'{ kg]{5 .
-%_
o; bkmf adf]l hd ljQLo k6[ f cGtu{ t k6[ f ubf{ b]x fosf zt{ k'/f
ug'{' kg]{ 5 .
-s_
-v_
-u_
k6[ fsf] cjlw ;dfKt ePkl5 ;f] ;DklQsf] cg' d flgt ahf/
d"No k6[ fsf] k|f/Dedf /x] sf] ;f] ;DklQsf] ahf/ d"Nosf] aL;
k|ltzt eGbf sd ePsf],
-3_
;DklQsf] pkof] uL cfo' sf] clGtd kRrL; k|l tzt cfo' eGbf
cufj} k| f/De x'g] k6[ fsf] xsdf Go" gtd k6[ f e' QmfgLsf]
jt{d fg d"N o k6[fsf] cjlw k| f/De x'Fb fsf] ;dodf ;f]
;DklQsf] ahf/ d" Nosf] gAa] k|l tzt a/fa/ jf ;f] eGbf a9L
ePsf] , jf
-_
-^_
pkbkmf -!_ adf] lhdsf] k|To]s e'QmfgLnfO{ pkbkmf -#_ adf] lhd
b'O{ efux?df ljefhg ul/g] 5 / C0f bfaL cGtu{t Aofh efunfO{ a'fPsf] jf
a'fpg] Aofhsf] ?kdf / k"F hLut efunfO{ k"F hLsf] lkmtf{s f] ?kdf Jojxf/ ug{'
kg]{5 .
47
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-&_
:jfldTj ePsf] JolQm ;/x dflgg]5 / k6[ f lbg] JolQmsf] kf lng] JolQm dfly
C0f bfjL ;/x dflgg]5 .
-*_
pkbkmf -!_ df plNnlvt s' g} s'/ f ubf{ ljefun] b] xfo adf]l hd ug{
;Sg]5 M
-s_
-v_
#$=
cfosf] v08Ls/0f
v08Ls/0 M -!_ s'g} JolQmn] cfgf] cfo csf]{ JolQm;+ u ljefhg ug{ k|o Tg
u/L ;f] af6 a' fpg' kg]{ s/df s'g} sdL cfpg] b]l vPdf bfloTj 36L x'g glbg
ljefun] lnlvt ?kdf ;" rgf lbP/ k| To]s JolQmsf] cfo u0fgf ubf{ ;dfj] z jf sL
ul/g] /sdx? ;dfof] hg u/fpg ;Sg] 5 .
-@_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
x:tfGt/0f / ;f] x:tfGt/0fsf] k| o f] hgn] ;f] JolQm jf ;Da4 JolQmaf6 a' fpg'
kg]{ s/df sdL Nofpg cfo ljefhg ug]{ k|oTg u/]sf] cj:yfx? ;d] tnfO{
hgfpg]5 M
-s_
-v_
-#_
vf] h]sf] xf] jf xf] Og eGg] s'/ f osLg ubf{ x:tfGt/0fsf nflu ul/Psf] s' g} klg
e' QmfgLsf] ahf/ d"Nosf] cfwf/ lng] 5 .
#%=
s/ d'l Qm of] hgfsf] efusf] ?kdf ul/Psf] jf ug{ vf]l hPsf] s' g} k| aGw jf
k| aGwsf] s'g} efunfO{ k'gM rfl/qLs/0f ug{ ,
-v_
s'g} ;f/e" t cfly{ s c;/ gb] vfpg] s' g} k|a Gw jf k| aGwsf] s'g} efunfO{
j] jf:tf ug{, jf
-u_
;f/e" ttTj gb] vfpg] s'g} k| aGw jf k| aGwsf] efunfO{ k'gM rfl/qLs/0f ug{ .
kl/R5]b*
;DklQ / bfloTjaf6 k|fKt v"b nfesf] lgwf{/0f
#^=
;DklQ tyf bfloTjaf6 k|fKt v"b nfe M -!_ s'g} cfo jif{s f] nflu s'g} JolQmsf]
Joj;fosf] Jofj;flos ;DklQ jf bfloTjsf] lg;u{ af6 k| fKt v"b nfesf] u0fgf ;f]
cfo jif{ df ;f] Joj;fosf] Jofj;flos ;DklQ jf bfloTjsf] lg;u{af6 k| fKt ;a}
nfesf] of] uaf6 b]x fosf gf]S ;fgL s6fO{ ug{' kg]{5 M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
;f] jif{ d f ;f] JolQmsf] cGo s'g} Joj;foaf6 x' g uPsf] v"b
gf]S ;fgL dWo] cGoq sL x'g g;s] sf] gf]S ;fgL, /
-u_
-@_
s'g} cfo jif{sf] nflu s' g} JolQmsf] nufgLsf] s/ nfUg] u}/ Jofj;flos
;DklQsf] lg;u{ af6 k|fKt v"b nfesf] u0fgf ;f] cfo jif{ df ;f] nufgLsf] s/ nfUg] u}/
Jofj;flos ;DklQsf] lg;u{ af6 k| fKt ;a} nfesf] of]uaf6 b] xfosf] gf]S;fgL s6fO{ ug'{
kg]{ 5 M
-s_
-v_
-u_
-#_
gf]S;fgLsf ;DaGwdf s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]l hd sL ug]{ bfjL
s'g} ljb]zL ;|f] tsf] ;DklQ jf bfloTjsf] lg;u{af6 k| fKt nfesf] xb;Dd dfq
ug{ ;Sg]5 .
-$_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd PseGbf a9L u0fgfdf
Joj;fo jf nufgLaf6 x'g uPsf] v"b gf] S;fgL pkbkmf -!_ jf
-@_ adf]lhd sL
ug{ ;Sg] ePdf lghn] ;f] gf]S;fgL jf gf]S;fgLsf] c+ z sL ug]{ k| of]h gsf] nflu
u0fgfx?sf] 5gf}6 ug{ ;Sg] 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_ s'g} cfo jif{ d f ;f] Joj;fo jf nufgLsf] ;f] jif{df ePsf] v"b
gf]S ;fgL dWo] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ jf -u_ jf pkbkmf @
sf] v08 -v_ jf -u_ adf]l hd sL x'g gkfPsf] gf]S;fgL, /
-v_ bkmf @) sf] pkbkmf -!_ jf -@_ sf] ;do ;Ldfsf] sf/0fn] vr{
ldGxf kfpg g;lsg] ;f] Joj;fo jf nufgLsf] ;f] bkmfsf]
pkbkmf -&_ adf]lhdsf] s'g} sL x'g g;s] s f] gf]S;fgL ;Dg'
k5{ .
#&=
;DklQ tyf bfloTjaf6 ePsf] nfe / gf]S;fgL M -!_ s'g} ;DklQ jf bfloTjsf]
lg;u{af6 x'g uPsf] s'g} JolQmsf] nfe lg;u{ sf] ;dodf ;f] ;DklQ jf bfloTj
afktsf] vr{x?sf] -cfp6 uf]O ;_ of] ueGbf ;f] ;DklQ jf bfloTj afkt k| fKt
cfDbfgLsf]] of] u a9L eP hltsf] /sd dfgL u0fgf ug'{ kg]{5 .
-@_
s'g} ;DklQ jf bfloTjsf] lg;u{ af6 x'g uPsf] s'g} JolQmsf] gf]S;fgL
lg;u{ sf] ;dodf ;f] ;DklQ jf bfloTj afkt k|fKt cfDbfgLx?sf] of]ueGbf ;f] ;DklQ
jf bfloTj afktsf] vr{ sf] -cfp6 uf]O;_ of]u a9L eP hltsf] /sd dfgL u0fgf ug'{
kg]{ 5 .
#*=
;DklQ / bfloTjx? afktsf] vr{ / v"b vr{ M -!_ o; P]g sf] cwLgdf /xL s'g}
JolQmsf] ;DklQ jf bfloTj afktsf] vr{x ?df b]x fosf vr{x? ;dfj] z x'g]5g\ M
-s_
51
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!_
-@_
-v_
-u_
-3_
-@_
s'g} vf; ;dodf s'g} ;DklQ jf bfloTj afktsf v"b vr{x? ;f]
;dodf ;f] ;DklQ jf bfloTj afktsf ;a} cfDbfgLx?sf] of]ueGbf ;f] ;DklQ
jf bfloTj afktsf] ;a} vr{x?sf] of]u a9L eP hltsf] /sdx? dfgL u0fgf
ug'{ kg]{5 .
-#_
/sdnfO{ s'g} ;DklQ jf bfloTj afktsf] vr{ /sdsf] ;Gbe{ d f eP ;/x dfgL
pkbkmf -!_ adf]l hdsf vr{x?sf ;DaGwdf nfu" x'g] 5g\ .
t/ plNnlvt Joj:yfsf] ;DaGwdf bkmf @^ nfu" x'g] 5}g .
#(=
;DklQ tyf bfloTj afktsf cfDbfgL / v"b cfDbfgL M -!_ o; P]gsf] cwLgdf /xL
s'g} JolQmsf] ;DklQ jf bfloTj afktsf cfDbfgLx?df b]x fosf /sdx? ;dfj]z
ug'{ kg]{ 5 M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-@_
;f] ;dodf ;f] ;DklQ jf bfloTj afktsf vr{x?sf] of]ueGbf ;f] ;DklQ jf
bfloTj afktsf cfDbfgLx? a9L eP hltsf] /sdx? ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
-#_
cfodf ;dfj]z ul/g] /sdnfO{ s'g} ;DklQ jf bfloTj afktsf] cfDbfgL /sdsf]
;Gbe{ df eP ;/x dfgL pkbkmf -!_ adf]l hd ug'{ kg]{ 5 .
t/ plNnlvt Joj:yfsf] ;DaGwdf bkmf @^ nfu" x'g] 5}g .
$)=
;DklQ jf bfloTjsf] lg;u{ M -!_ s'g} JolQmsf] s' g} ;DklQaf6 :jfldTj x6] df
lghn] ;f] ;DklQsf] lg;u{ u/] s f] dflgg] 5 . ;DklQsf] lg;u{ df ;f] ;DklQsf]
:jfldTj ePsf] JolQmaf6 ;f] ;DklQsf] ljt/0f ul/g' ;f] ;DklQ cGo ;DklQ jf
bfloTjdf ufleg', ls:tfaGbL laqmLsf] dfWodaf6 laqmL ug'{ jf ljQLo k6[f cGtu{ t
s'g} csf]{ JolQmnfO{ k6[ fdf lbOg' , /2 ul/g' , ljgf; x'g' , x/fpg' , Dofb ;lsg' jf
;dk{0f ul/g' h:tf sfo{ ;d]t ;dfj] z ug'{ kg]{5 .
-@_
s'g} JolQm s'g} bfloTjsf] ef/af6 x6]d f lghn] ;f] bfloTjsf] lg;u{
u/]s f] dflgg] 5 . bfloTjsf] lg;u{ df bfloTj km5\of}{ 6, /4, d' Qm, ;dfkg x'g' jf
csf]{ bfloTj jf ;DklQdf ufleg' h:tf sfo{ ;d] t ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
-#_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
-u_
-@_
-3_
-_
-r_
-$_ pkbkmf -!_ adf]l hd s'g} JolQmn] s'g} ljQLo k6[ f cGtu{ t s'g}
;DklQ k6[fdf lbP/ ;f] ;DklQsf] lg;u{ u/] df lghn] h' g JolQmnfO{ ;f] ;DklQ
k6[ fdf lbPsf] xf] To:tf] JolQmn] lg;u{s f] ;dodf ;f] ;DklQsf] :jfldTj k| fKt
u/] s f] dflgg] 5 .
-%_
54
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
of] P]g k| f/De x'Fb fsf avt ;f] JolQmsf] :jfldTjdf /x]sf
s'g} ;DklQ afktsf v"b vr{ x?sf] /sd ;f] avt pQm
;DklQsf] k| rlnt ahf/ d"No a/fa/ dflgg] 5,
-v_
of] P]g k| f/De x'Fb fsf avt s'g} JolQmsf] bfloTj afktsf
v" b cfDbfgLx? To; avt pQm bfloTjsf] k| rlnt ahf/
d"No cg' ;f/sf] /sd a/fa/ dflgg]5 .
$!=
;DklQ jf bfloTjsf] ydf}tL -l/6]G;g_ ;lxtsf] lg;u{ M s'g} JolQmn] bkmf $) sf]
pkbkmf -#_ sf] v08 -u_, -3_, -_ / -r_ df plNnlvt s' g} klg tl/sfn] s'g}
;DklQ jf bfloTj lg;u{ u/]df b] xfo adf]l hd x' g]5 M
-s_
;DklQsf] ;DaGwdf,
-!_
-@_
;f] ;DklQ k' gM lg;u{ xF'b f of] bkmf adf]l hd lg;u{ ePsf]
avt;Dd ;f] ;DklQ jfkt ul/Psf v"b vr{ x -g]6 cfp6
uf]O _ k| flKt /sd a/fa/sf] /sd eP ;/x dflgg] 5 .
-v_
-!_
bfloTjsf] ;DaGwdf,
-@_
;f] bfloTj k'gM lg;u{ x'F b f of] bkmf adf]l hd lg;u{ ePsf]
;do;Dd pkv08 -!_ adf]lhd bfloTj jfkt ul/Psf v'b
cfDbfgLx vr{ /sd a/fa/sf] eP ;/x dflgg]5 .
$@=
-s_
55
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
5}g .
$#=
klt, kTgL jf k"j{ klt, k"j{ kTgL nfO{ ;DklQsf] x:tfGt/0f M ;DaGw laR5]b ePsf]
jf c+ z lnO{ leGg a;] s f] s' g} k|fs[l ts JolQmn] lghsf] klt, kTgL jf k" j{ klt, k"j{
kTgLnfO{ ;DklQ x:tfGt/0f u/L ;DklQsf] lg;u{ u/]df / ;f] klt, kTgL jf k"j{
klt, k" j{ kTgLn] of] bkmf nfu" ul/kfpg lnlvt ?kdf 5gf} 6 u/] df b]x fo adf]l hd
x'g]5 M
-s_
;f] JolQmn] lg;u{sf] tTsfn cl3 ;f] ;DklQ afkt ePsf v"b vr{x?
a/fa/sf] /sd ;f] lg;u{ afkt k|fKt u/]sf] dflgg]5, /
-v_
$$=
;f] JolQmn] ;f] lg;u{s f ;dodf ;f] ;DklQsf] k| rlnt ahf/ d" No
a/fa/sf] /sd lg;u{ afkt k| fKt u/] s f] dflgg] 5, /
-v_
$%=
;Da4 JolQmx?aLrsf] x:tfGt/0f / cGo u}/ ahf/ x:tfGt/0fx? M -!_ s'g} JolQmn]
s'g} ;DklQ ;Da4 JolQmnfO{ jf s' g} cGo JolQmnfO{ s'g} k|l tkmn glnO{ x:tfGt/0f
u/L ;f] ;DklQ lg;u{ u/] d f b]x fo adf]l hd x'g] 5 M
-s_
;f] JolQmn] ;f] ;DklQsf] lg;u{ af6 ;f] ;DklQsf] lg;u{ x'g'
tTsfn cl3 ;f] ;DklQsf] ahf/ d"No jf ;f] ;DklQ afkt
ePsf] v" b vr{ dWo] h'g a9L x' G5 ;f] /sd k| fKt u/]sf]
dflgg] 5, /
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
pkbkmf -!_ df h' g;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg s'g} JolQmn]
?kdf /x] sf] ;DklQsf] :jfldTj ;Da4 JolQmnfO{ x:tfGt/0f u/L lg;u{ u/]d f /
pkbkmf -^_ adf]l hdsf s' /fx? k"/ f ePdf b] xfo adf]l hd x' g]5 M
-s_
;f] lg;u{ sf] tTsfn cl3 ;f] ;DklQ afkt ePsf] v" b vr{
a/fa/sf] /sd ;f] lg;u{ afkt ;f] JolQmn] k| fKt u/]sf]
dflgg] 5, /
-v_
-#_
adf]l hdsf s' /fx? k"/ f u/L s'g} JolQmn] x| f;of]U o ;DklQsf] :jfldTj ;Da4
JolQmnfO{ x:tfGt/0faf6 lg;u{ u/] df jf To:tf] ;DklQ ;f] x| f; of] Uo ;DklQsf] s'g}
;d"x df kg]{ ePdf b]xfo adf]l hd x'g]5 M
-s_
;f] JolQmn] ;f] lg;u{ x'Fb fsf avt cg' ;"rL@ sf] bkmf $
adf]l hd ;f] ;d"xsf] 36\b f] k|0 ffnLsf] afF sL d" No a/fa/sf]
/sd ;f] lg;u{ afkt k|fKt u/]sf] dflgg]5 , /
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
s'g} JolQmn] pkbkmf -^_ df plNnlvt s'/ fx? k"/ f u/L cfgf] s'g}
Joj;foaf6 cfo cfh{ g ubf{ lnPsf] s'g} bfloTj ;Da4 JolQmnfO{ x:tfGt/0f u/L
lg;u{ u/]df b]x fo adf]l hd x'g] 5 M
-s_
;f] JolQmn] pQm lg;u{ sf] tTsfn cl3 ;f] bfloTj afkt
u/] s f] v"b cfDbfgL a/fa/sf] /sd ;f] lg;u{ s f] nflu ;f]
JolQmsf] nfut k/] sf] dflgg] 5, /
-v_
-^_
pkbkmf -@_, -#_ / -%_ sf] k|o f] hgsf] nflu b]x fo adf]l hdsf s'/ fx?
-v_
58
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
-3_
-_
-r_
$^=
;DklQ jf bfloTjsf] k|lt:yfkg ;lxtsf] c:j]lR5s lg;u{ M -!_ s'g} JolQmn] bkmf
$) sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt tl/sfx?dWo] s'g} klg tl/sfn] s'g} ;DklQ
c:j]lR5s ?kdf lg;u{ u/] sf] Ps jif{leq ;f] ;DklQsf] abnfdf ;f]x L lsl;dsf]
csf]{ ;DklQsf] :jfldTj k| fKt u/L of] bkmf nfu" x'g lnlvt ?kdf cg'/f] w u/] df
b]xfo adf]l hd x' g]5 M
-s_
-!_
-@_
lg;u{ x'g' eGbf tTsfn cl3 ;f] ;DklQ afktsf v"b vr{, /
;f] k|l t:yflkt ;DklQ k|fKt ubf{ ul/Psf] vr{ eGbf ;f]
lg;u{a f6 k| fKt ul/Psf] /sd a9L eP o:tf] a9L eP hlt
/sd, /
-v_
;f] JolQmn] k|l t:yflkt ;DklQ k|fKt ubf{ b]x fo adf]l hdsf]
/sdx?sf] of] u a/fa/sf] /sd vr{ u/]sf] dflgg]5 .
-!_
lg;u{ x'g'e Gbf tTsfn cl3 lg;u{ ul/Psf] ;DklQ afktsf v"b
vr{x ?, /
-@_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ s' g} JolQmn] bkmf $) sf] pkbkmf -@_ df plNnlvt tl/sfx?dWo] s' g}
klg tl/sfaf6 s'g} bfloTj c:j}lR5s ?kdf lg;u{ u/] sf] Ps jif{l eq ;f] bfloTjsf]
;6[ fdf ;f]x L lsl;dsf] csf]{ bfloTj jxg u/L of] bkmf nfu" x'g lnlvt ?kdf
cg'/ f] w u/] df b]x fo adf]l hd x' g]5 M
-s_
-!_
-@_
-v_
-!_
lg;u{ x'g'e Gbf tTsfn cl3 lg;u{ ul/Psf] bfloTj afktsf v"b
cfDbfgLx?, /
-@_
lg;u{ ubf{ ePsf] vr{ eGbf k|l t:yflkt bfloTj lnFb f k| fKt
ul/Psf] /sd a9L eP o:tf] a9L eP hltsf] /sd .
-#_
$&=
;DklQ / bfloTj ufleO{ x'g] lg;u{ M -!_ s' g} JolQmn] s'g} ;DklQ k|fKt u/] sf] jf
bfloTj jxg u/] sf] kl/0ffd:j?k ;f] JolQmsf] :jfldTjdf ePsf]] csf]{ s'g} ;DklQ
jf jxg u/] sf] csf]{ s'g} bfloTj ;dfKt eO{ jf ufleO{ lg;u{ ePdf b] xfo adf]l hd
x'g]5 M
-s_
60
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!_
t/ o:tf] /sd pQm uflePsf] bfloTj afkt lghn] k| fKt u/] sf]]
/sdeGbf a9L x'g] 5}g .
-@_
-v_
-!_
t/ uflePsf] ;DklQsf] xsdf ;f] ;DklQ k| fKt ubf{ lghn] vr{ u/] sf]
/sd eGbf a9L x'g' x+'b} g .
-@_
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt s'/fx?sf] k|l ts" n gx'g] u/L ;f] pkbkmf
b]xfosf cj:yfx?df ;d]t nfu" x' g]5 M
-s_
;f] JolQmn] s' g} ;DklQ k| fKt ug]{ jf laqmL ug]{ sfo{ u/] d f,
-v_
-u_
$&s= Joj;fo uflePsf] sf/0fn] x'x'g] lg;u{ ;DaGwL laz]if Aoa:yf M -!_ a}ls tyf ljQLo
Joj;fo jf jLdf Joj;fo ug]{] Ps} k| s[ltsf] lgsfox? cfk;df ufleP/ -dh{ / jf
PSo'lhzg_ ePdf bkmf %& sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -s_, -v_, -3_, -_, -r_ / -5_
tyf pkbkmf -#_ sf] Joj:yf nfu" x'g] 5} g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
t/, ufleP/ cl:tTjdf g/x]sf] lgsfosf] s'g} sL x' g g;s]s f] gf] S;fgL eP
To:tf] gf]S;fgL bfdf;fxLn] cfufdL ;ft jif{df sL ug'{ kg]{ 5 . o;/L ;dfg ls:tfdf
gf] S;fgL sL ug]{ lgsfo ;f] k' /} gf]S;fgL sL gub}{ k' gM ljefhg ePdf sL ePsf]
gf] S;fgL afkt sL ePsf] /sddf uflePsf] -dh{ / jf PSo'lhzg_ cfly{ s ai{fdf sfod
/x] s f] s/sf] b/n] s/ ltg'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgsfox? ufleO{ ;DklQ / bfloTjsf] lg;u{ ePdf
b]xfo adf]lhd x'g]5M
-s_
-v_
-u_
62
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{ lg;u{ ePsf] lgsfodf jf ufleP kZrftsf]
lgsfodf sfo{ /t sd{r f/Lx? nfO{ ;fd'l xs ?kdf ;]j f af6 casfz lbg] k| of]hgsf]
nflu ul/g] yk Psd'i6 e' StfgLdf - casfz sf] if dfkm{t ul/g] e' StfgL jf sd{ rf/L
;]jf zt{df pNn] v eP cg' ;f/ ug'k g]{ e'StfgL afx] s sf _ casfz e'StfgLdf s/ sL
ug'{k g]{ b/df krf; k|ltzt 5' 6 lbO{ e'StfgLdf s/ sL ug'{ kg]{ 5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{ lg;u{ ePsf] lgsfodf sfod /x] sf
z]o/wgLx?n] cfkmgf] z] o/ uflePsf] b'O{ aif{ leq cfkmgf] z]o / las|Lsf] dfWodaf6
lg;u{ u/] df To;/L lg;u{ ePsf] z] o/df ePsf] nfedf k'lhut nfes/ nfUg] 5}g .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{ lg;u{ ePsf] lgsfon] uflePsf] ldltn] b' O{ aif{
leq uflePsf] ca:yfdf sfod /x] sf] z] o/wgLnfO{ lat/0f u/] sf] nfefz+ df s/ nfUg]
5}g .
-^_ pkbkmf -!_ cg'; f/ ufleO{ lg;u{ x'g rfxg] lgsfon] @)^* ;fn sflQs
d;fGt leq ufleg] cfzo kq cfGtl/s /fh:j laefudf lbg' kg]{ 5 .
-&_ pkbkmf -!_ adf]lhd uflegsf] nflu cfzo kq lbg] lgsfox?n] ufleO{g]
k|ls|o f @)&) ;fn sflQs d;fGt leq k' /f ug'{ kg]{5 .
63
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-*_ pkbkmf -^_ df tf]l sPsf] cjlw leq cfzo kq glbg] lgsfo tyf pkbkmf
-&_ df pNn] v ePsf] ldlt;Dd ufleg] k|ls| of k'/f gu/] sf] lgsfosf] xsdf of] bkmfsf]
Joj:yf nfu" ePsf] dflgg] 5} g .
$*=
ljefhgaf6 x'g] ;DklQ / bfloTjsf] lg;u{ M s' g} JolQmaf6 :jfldTj k| fKt ul/Psf]
s'g} ;DklQ;+ u ;DalGwt clwsf/ jf jxg ul/Psf] bfloTj;+ u ;DalGwt ef/x? s'g}
;DklQ jf ;f] sf] s'g} efusf] k6[fsf] dfWodaf6 ;d] t cGo s'g} JolQmdf l;h{ gf
ePdf b]xfo adf]lhd x' g]5 M
-s_
-v_
t/ cj:yf cg' ;f/ gofF ;DklQ k| fKt u/] s f] jf gofF bfloTj lnPsf]
dflgg] 5 .
$(=
vr{ tyf cfDbfgLx?sf] afF8kmfF8af6 x'g] lg;u{ M -!_ s'g} JolQmn] b]x fo adf]l hdsf]
cj:yfdf s' g} ;DklQ jf bfloTj k| fKt ubf{ , jxg ubf{ jf lg;u{ ubf{ ul/Psf] vr{
jf cfDbfgLx? cj:yfg' ;f/ k| flKt, jxg jf lg;u{s f] ;dodf ahf/ d" Nosf] cfwf/df
;DklQ / bfloTjx?aLr afF 8kmfF 8 ug'{ kg]{5 M
-s_
-v_
-@_
s'g} ;DklQsf] :jfldTj wf/0f ug]{ jf bfloTj jxg ug]{ JolQmn] ;f]
;DklQ jf bfloTjsf] s'g} efu lg;u{ u/] d f ;f] lg;u{sf] tTsfn cl3sf] ;f] ;DklQ
jf bfloTjsf] v" b vr{ jf v" b cfDbfgLx?nfO{ lg;u{ ul/Psf] ;DklQ jf bfloTjsf]
efu / afF sL /x]s f] efudf cj:yf cg' ;f/ lg;u{ sf] tTsfnkl5sf] ;f] sf] ahf/
d"Nosf] cfwf/df afF 8kmfF 8 ug'{ kg]{5 .
64
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b(
k|fs[lts JolQm ;DaGwL ljz]if Joj:yf
%)=
bDklQ M -!_ afl;Gbf k| fs[l ts JolQm / ;f] JolQmsf] afl;Gbf klt jf kTgL b' j}n]
slnlvt ;" rgf lbP/ s' g} vf; cfo jif{df s/ k| of] hgsf] nflu Pp6} k|fs[l ts
JolQmsf] ?kdf dflgg] u/L 5gf} 6 ug{ ;Sg]5g\ .
-@_
s'g} cfo jif{ sf] ;DaGwdf pkbkmf -!_ df plNnlvt Joj:yf 5gf} 6
ug]{ bDktLdWo] klt jf kTgLn] ;f] jif{df a' fpg' kg]{ s/sf] nflu Ps csf]{ k|lt
;+ o'Qm ?kdf / 5'f5' } ?kdf lhDd]j f/ x' g]5 g\ .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g ;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg cfl>tnfO{
e/0f kf]i f0f ug'{ kg]{ jfl;Gbf ljwjf jf ljw" / nfO{ bDktL ;/x dflgg] 5 .
%!=
ldnfgsf] /sd pkbkmf -!_ adf] lhdsf] :jLs[t cf}iflw pkrf/ vr{ /sdsf] kGw|
k|ltztsf] b/n] x'g] /sddf pkbkmf -$_ df plNnlvt s'g} /sd eP ;f] ;d]t
hf] 8L u0fgf ug'{ kg]{5 .
-#_
pkbkmf -@_ df h' g;'s } s'/f n] lvPsf] eP tfklg s'g} cfo jif{df
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
;f] jif{ d f bkmf # sf] v08 -s_ adf]l hdsf] JolQmn] bflvnf
ug'{ kg]{ s/ /sd sd ePsf] sf/0fn] ;f] JolQmn] cf}i flw
pkrf/ afkt s/ ldnfg pkof] u ug{ g;Sg] xb;Ddsf]
/sd .
:ki6Ls/0f
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|o f] hgsf] nflu :jLs[ t cf}i flw
pkrf/ vr{ eGgfn] tf]lsP adf]l hdsf] :jLs[ t cf}i flw
pkrf/ vr{ ;Dg' k5{ .
kl/R5]b!)
lgsfox?sf nflu ljz]if Joj:yf
%@=
lgsfox?sf ;DaGwdf nfu" x'g] s/sf l;4fGtx? M -!_ s'g} lgsfo s/ bflvnf ug]{
k|of] hgsf] nflu To;sf] lxtflwsf/LeGbf 5' } ?kdf lhDd] j f/ x' g]5 .
-@_
cGo JolQmsf] nflu k|f Kt u/]sf] jf gu/]sf] jf vr{ Joxf]/]sf] jf gJoxf] /]sf] h]
h:tf] eP klg lgsfon] k|f Kt u/]s f] / Joxf] /]sf] dflgg]5 .
-$_ lgsfosf] :jfldTjdf /x]s f] ;DklQ / jxg ul/Psf bfloTjnfO{
;f]xL lgsfosf] :jfldTj jf ef/df /x]sf] dflgg]5 . o:tf] :jfldTjdf /x]sf]
;DklQ / jxg ul/Psf bfloTjnfO{ cGo s'g} JolQmsf] :jfldTj jf ef/df /x]sf]
dflgg] 5}g .
-%_ lgsfosf] cfosf] nflu To;sf] Joj:yfks, lxtflwsf/L jf lgsfo
hf] ;' s}n] bflvnf u/] sf]] ljb]zL cfos/ ;f] lgsfon] bflvnf u/] s f] dflgg]5 .
-^_
kg]{ 5 M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-@_ pkbkmf -!_ df h' g;' s} s'/ f n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbkmfsf] v08
-s_ df pNn] v ePsf] s' g} e' QmfgL lgDg cj:yfx?df dfq ljt/0f ePsf]
dflgg] 5 M
-s_
-v_
-!_
-@_
-#_
36fpg] ePdf dfq To:tf] ljt/0f d' gfkmfsf] ljt/0f jf k"F hLsf] lkmtf{ dflgg] 5 .
-$_ b]xfosf s' g} cj:yfdf s'g} lgsfosf] ljt/0fnfO{ bkmf %% sf]
cwLgdf /xL d'g fkmfsf] ljt/0f dflgg]5 M
-s_
-v_
-%_
s'g} lgsfosf] ljt/0f k"F hLsf] lkmtf{ gePsf] xb;Dd ;f] lgsfosf]
nfef+z dflgg] 5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|o f] hgsf] nflu d'g fkmfsf] k"F hLs/0f eGgfn]
af] g ; z]o/ jf o:t} s'g} lxt hf/L u/L k+F"l hs[ t u/]s f] jf ;f] lgsfosf] lxtsf]
67
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
r' Qmf /sddf a[l 4 u/] s f] jf lgsfosf] lk|ldod tyf k"F hL vftfdf gfkmfnfO{ cfDbfgL
afF w]s f] ;d] tnfO{ hgfpF5 .
%$=
nfef+zsf] s/ M -!_
x'g]5 M
-s_
-v_
-@_
-#_
pkbkmf -!_ df h' g;' s} s' / f n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf adf] lhd
===============
adf]l hdsf cfDbfgLx?df ;f] lxt afkt s' g} lgsfoaf6 ul/Psf] k"F hLsf] lkmtf{ /sd
;dfj]z ug'{ kg]{ 5 .
t/ lgsfon] ljt/0f u/]s f] nfef+ z ;dfj] z ug'{ kg]{ 5}g .
%%=
lgsfosf] la36g M -!_ s'g} lgsfosf] la36gsf] qmddf lxtx?sf] lg;u{ x'F bf s'g}
lxtflwsf/Ln] kfpg] gfkmfsf] c+z / of] ubfg u/]s f] k"Fl hsf] c+zsf] cg' kftdf u/] sf]
ljt/0fnfO{ lgDg ;a} cj:yfx? k" /f ePdf ;f] lgsfosf] cf+lzs nfef+z / cf+l zs
k"F hLsf] e' QmfgL dflgg]5 .
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
;f] lg;u{ kl5 ;f] ljt/0f k| fKt ug]{ ;f] lxtflwsf/L ;f]
lgsfo;+ u ;Da4 JolQm gePsf] .
-@_
/x]s f] s' g} lxtflwsf/Lsf] lxt ;f] lgsfon] k| rlnt sfg"g adf]l hd dfGotf k| fKt
lwtf] kq lalgdo ahf/ dfkm{t vl/b u/L pQm lxtflwsf/LnfO{ u/] s f] ljt/0fdf ;f]
pkbkmf / bkmf %# sf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
%^=
lgsfo / lxtflwsf/LaLrsf] sf/f]af/ M -!_ bkmf $% sf] cwLgdf /xL s' g} lgsfo
tyf ;f] lgsfosf] lxtflwsf/LaLr Ps csf{ df ljt/0fsf] s'g} tl/sf jf cGo s'g}
lsl;dn] ;DklQsf] :jfldTjsf] x:tfGt/0faf6 ;DklQ lg;u{ ePdf b]x fo adf]l hd
x'g]5 M
-s_
-v_
-@_
bfloTj x:tfGt/0fstf{sf]
69
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_
s'g} lgsfon] s'g} lxtflwsf/LnfO{ nfef+ zsf] ?kdf d' gfkmf afx] ssf]
nfef+z ljt/0f u/] df To:tf] nfef+ zsf] /sdnfO{ ;f] lgsfosf] cfo u0fgf ubf{
;dfj]z ug'{ kg]{ 5 .
t/ tf]lsPsf] s' g} cj:yfdf of] pkbkmfdf pNn] v ul/Psf] s'/f nfu" gx'g]
u/L Joj:yf ug{ ;lsg] 5 .
%&=
lgoGq0fdf kl/jt{g M -!_ s'g} lgsfosf] laut tLg jif{ cl3;Ddsf] :jfldTjsf]
t' ngfdf krf; k|l tzt jf ;f] eGbf a9L :jfldTj kl/jt{g ePdf ;f] lgsfon] cfgf]
:jfldTjsf] ;DklQ jf cfkm" n] jxg u/] sf] bfloTj lg;u{ u/]sf] dflgg] 5 .
;f]eGbf a9L :jfldTj kl/jt{g sf] u0fgf ug]{ k|o f]hgsf] nflu ;f] lgsfosf] b]xfo
adf]lhdsf] :jfldTjnfO{ dfq ;dfj] z ul/g] 5 M
-s_
-v_
-@_
ePdf To:tf] kl/jt{ g kl5 ;f] lgsfonfO{ b]xfosf sfo{ ug{ cg'dlt lbOg] 5}g M
-s_
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
-$_,
==============adf]l hd
To:tf]
:jfldTjsf]
:jfldTj kl/jt{g x'g' cl3 bkmf @$ sf] pkbkmf -$_ sf] v08
-s_ adf]lhd s'g} /sd jf vr{ afkt lx;fa u/] sf] /
:jfldTjsf] kl/jt{g kl5 ;f] /sd jf vr{s f] bkmf @$ sf]
pkbkmf -$_ sf] v08 -v_ adf]l hd ;RrfPsf]d f bkmf @$ sf]
pkbkmf -$_ adf]lhd ;dfof] hg ug{ ,
-_
-r_
-5_
-h_
-#_
lsl;dn] kl/jt{g ePdf ;f] cfo jif{ sf] :jfldTj kl/jt{ g cl3 / kl5sf] efux?nfO{
5'6[f5' 6[} cfo jif{ x?sf] ?kdf dflgg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
%*= nfef+z s/ 36fpg glbg] Joj:yf M -!_ s' g} lgsfon] b]xfosf] ;a} cj:yfx sfod
/fvL u/]sf] k| aGwnfO{ nfef+ z s/ 36fpg u/]sf] k|aGw dflgg]5 M
-s_
-v_
lxt k| fKt ug]{ s'g} JolQmn] ;f] lgsfosf] s' g} lxt k| fKt u5{
/ ;f] lxt k| fKtstf{ jf lghsf] ;Da4 JolQmn] ;f] lgsfosf]
xfnsf] jf ;flassf] lxtflwsf/LnfO{ jf lghsf] ;Da4
JolQmnfO{ lxt k|flKt;+ u ;DalGwt eP jf gePklg / lxt
k| flKtsf] ;dodf e' QmfgL eP jf gePklg s'g} e'QmfgL
u/] s f]df,
-u_
-3_
;f] lgsfon] ;f] lxt k|fKtstf{ nfO{ nfef+ z ljt/0f u/] sf] d f /
;f] nfef+zn] k"0 f{ jf cf+lzs ?kn] ;f] d' gfkmfnfO{ ;dfj]z
u/] d f .
-@_ pkbkmf -!_ adf]l hd ul/Psf] nfef+z s/ 36fpg] k|aGw cGtu{ t s' g}
lgsfoaf6 nfef+z ljt/0f ul/Psf]d f ;f] k|aGwnfO{ b] xfo;/x ePsf] dflgg]5 M
-s_
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b !!
a}+ls / ladf Joj;fo ;DaGwL ljz]i f Joj:yf
%(=
a}+ls Joj;fo M -!_ a}+ls Joj;fo ;~rfng ug]{ s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{df
;f] Joj;foaf6 k|fKt x'g] cfo jf gf] S;fgLsf] u0fgf ubf{ ;f] JolQmn] ;~rfng
u/] s f] cGo Joj;fo eGbf a}+l s Joj;fonfO{ leGg Joj;fosf] ?kdf dfgL 5}
u0fgf ug'{ kg]{5 .
-!s=_ g] kfn /fi6 a}+ sn] tf] s]sf] dfkb08sf] cwLgdf /xL a}ls Aoj;fo
;~rfng ug]{ JolQmn] hf]]l vd Joxf] g]{ sf]i fdf /fv] sf] c;' n x'g afFs L C0f /sdsf]
a9Ldf kfF r k|l tzt;Ddsf] /sdnfO{ vr{sf] kdf sL ul/g] 5 . o;/L hf]l vd
Joxf]g]{ sf]if sfod /x]s f] cj:yfdf gp7\ g] cf;fdL egL d'g fkmfaf6 vr{ n]lvPdf
ldGxf x'g] 5}g / ;f] sf]i fdf /x] s f] /sd k"Fl hs[ t ul/Pdf jf d'gfkmf jf nfef+z
afF 8kmfF 8 ul/Pdf h'g jif{ afF 8kmfF 8 ul/Psf]5 ;f] xL jif{sf] cfodf ;dfj] z ul/g] 5 .
-@_
==================
-#_
^)=
====================
;fdfGo ladf Joj;fo M -!_ ;fdfGo ladf Joj;fo ;~rfng ug]{ s'g} JolQmsf]
s'g} cfo jif{df ;f] Joj;foaf6 k| fKt x'g] cfo jf gf]S ;fgL u0fgf ubf{ ;f] JolQmn]
;~rfng u/] sf] cGo Joj;fo eGbf ladf Joj;fonfO{ leGg Joj;fosf] ?kdf dfgL
5'6[} u0fgf ug'{ kg]{5 .
-@_
;fdfGo ladf Joj;fo ug]{ s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{ sf] cfosf]
-!_
;f] JolQmn] ;f] jif{ df ;f] Joj;fo ;~rfng u/L k|fKt u/]sf]
k'gla{dfsf] lk|ldod nufot ladfsf] lk|ldod afktsf] /sd,
/
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
-v_
-!_
-@_
-#_
-s_
s'g} jif{ sf] gfkmf gf]S ;fg lx;fadf b] vfOPsf] v' b aLdf
z'Nssf] %) k|l tzt;Ddsf] /sd, /
-v_
s'g} jif{sf] cGTodf bfaL e' QmfgL afkt afF sL /sdsf]] !!%
k|ltzt;Ddsf] /sd .
===========
-$_
^!=
====================
s'g} cfo jif{d f ;f] Joj;foaf6 k|fKt x'g] cfo jf gf]S;fgLsf] u0fgf ubf{ ;f]
JolQmn] ;~rfng u/] s f] cGo Joj;fo eGbf nufgL ladf Joj;fonfO{ leGg
Joj;fosf] ?kdf dfgL 5' } u0fgf ug'{ kg]{ 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
nufgL ladf Joj;fo ug]{ s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{ sf] cfo u0fgf
-!_
;f] JolQmn] ;f] Joj;fo ;~rfng ubf{ lk|l dod nufot ladf
lk|ldod afktsf] ?kdf ;f] cfo jif{df k| fKt u/]sf]
k'gla{dfsf] /sd, /
-@_
-v_
-!_
-@_
pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -!_ / -@_ tyf
v08 -v_ sf] pkv08 -!_ / -@_ df plNnlvt /sdx?
;f] JolQmsf] ;Dklt jf bfloTj afktsf cfDbfgL /
vr{ dflgg] 5} g .
ladfaf6 k|fKt /sd M -!_ s'g} JolQmsf] cfosf] u0fgf ug]{ k|of] hgsf] nflu ;f]
AolQmn] ladfaf6 k| fKt u/] sf] /sdsf] ;DaGwdf bkmf #! Dff pNn] v eP adf]l hd
x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
-v_
kl/R5]b!@
cjsfz art ;DaGwL ljz]if Joj:yf
^#=
cjsfz sf]ifsf] :jLs[lt M -!_ cjsfz sf]i f /fVg rfxg] afl;Gbf JolQmn] cjsfz
sf]i f /fVg] :jLs[ltsf] nflu ljefu ;dIf lgj] bg lbPdf ljefun] tf]lsP adf]l hd
:jLs[l t k| b fg ug]{5 .
nufgL sf]i fn] cjsfz sf]if /fVg rfx]d f To:tf] sf]ifn] / sd{ rf/L ;~ro sf]if P] g,
@)!( adf]l hd :yfkgf ePsf] sd{ rf/L ;~ro sf]i fn] cjsfz sf]if ;~rfng u/] df
To:tf] sf]ifsf] nflu :jLs[l t lng' kg]{ 5}g .
-@_
adf]l hd s'g} cfo jif{df s' g} JolQmaf6 36fO{ kfpg bfaL ul/Psf] /sd tf]l sPsf]
cjsfz of] ubfgsf] ;LdfeGbf a9L x'g] 5} g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
^$=
cjsfz sf]ifdf s/ M -!_ cjsfz sf]ifsf] cfo lgwf{/0f ug]{ k| of] hgsf] nflu o;
P]g adf]l hd ;dfj]z x'g] jf sL x'g] /sdx? sf]i fsf] cfo u0fgf ubf{ ;dfj]z jf
sL ug'{ kg]{ 5 .
t/
-s_
;f] sf]i fdf k| fKt of] ubfg ;f] sf]i fsf] cfDbfgL x'g] 5} g /
To:tf of] ubfgnfO{ u0fgfdf ;dfj]z ul/g] 5}g .
-v_
-u_
-@_
-#_
sf]ifn] v08 -s_ adf]l hdsf] /sdaf6 v08 -v_ adf]lhdsf] /sd 36fO{ x'g]
/sddf cg';"rL ! sf] bkmf @ sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt s/sf] b/ cg' ;f/
x'g cfpg] /sd s/ a' fpg' kg]{ 5 M
-s_
;f] sf]i faf6 :jLs[t cjsfz sf]i fsf] ?kdf :jLs[lt k| fKt
u/] s f] ldltb]l v dfGotf ;dfKt ePsf] ldlt;Ddsf] cjlwaLr
;f] sf]i fdf hDdf ePsf] ;a} cjsfz of]ubfgx? / pkbkmf
-@_ nfu" gePsf] eP s/of]Uo cfo dflgg] ;a} cfo /sd,
-v_
;f] sf]i faf6 :jLs[t cjsfz sf]i fsf] ?kdf :jLs[lt k| fKt
u/] s f] ldltb]l v dfGotf ;dfKt ePsf] ldlt;Ddsf] cjlwaLr
;f] sf]i fn] e' QmfgL lbPsf] ;a} cjsfz e' QmfgL /sd .
^%=
cjsfz e'QmfgLx? M -!_ s'g} k| fs[l ts JolQmsf] s' g} :jLs[t cjsfz sf]ifdf /x] sf]
lxtaf6 ePsf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
;f] sf]i fdf /x] sf] lxt afkt ;f] sf]i fn] u/] sf cjsfz
e' QmfgLx?nfO{ cfodf ;dfj] ; ug'{ kg]{ 5 , /
-v_
-@_
lxtaf6 ePsf] nfe u0fgf ug]{ k| of] hgsf nflu b]x fo adf]l hd x'g] 5 M
-s_
-v_
=======================
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b!#
cGt/f{li6o s/
^&=
-v_
-@_
s'g} JolQmsf] s' g} Joj;fo jf nufgLaf6 x'g uPsf] gf] S;fgLdf v08
-v_ df plNnlvt /sdeGbf v08 -s_ df plNnlvt /sd a9L ePsf] eP To:tf]
a9L ePsf] /sdsf] xb;Dd g] kfndf /x] sf] ;|f]t dflgg] 5 .
-s_
-v_
-#_
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
v08 -s_ / -v_ sf] cwLgdf /xL g] kfndf ;|f]t /x]s f k| fKt
e' QmfgLx? .
-$_ g]kfndf /x]sf ;DklQ jf g]kfndf axg ug'{ kg]{ bfloTj ;dfj]z
ePsf]df ;f] ;DklQ jf bfloTjsf] lg;u{ af6 x'g uPsf] nfe jf gf]S;fgLsf] ;|f]t
g]kfndf /x]sf] dflgg] 5 .
-%_ cfo lgwf{ /0f ubf{ sL ul/Psf /sdx?df b] xfosf /sdx? ;dfj]z
ePsf] df To:tf /sdx?sf] ;| f]t g]kfndf ePsf] dflgg] 5 M
-s_
-v_
-u_
-^_
-v_
-u_
-3_
-_
s'g} AolQmn] g] kfndf /x] sf s' g} ;DklQsf] k|o f] u s;} nfO{ ug{
lbP afkt jf ;DklQ k|of] u ug{ clwsf/ jf To:tf] ;DklQ
k|of] u gug]{ aGb] h dfg] afkt k| fKt u/] sf] /f] oN6L,
-r_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-5_
-@_
-h_
ug]{] .
-_
-!_
-@_
-`_
/f] huf/ hxfF ;'s} eP klg g]kfn ;/sf/n] e'QmfgL lbg] ePdf .
afl;Gbf JolQmaf6 e'QmfgL ul/Psf v08 -_ leq gkg]{
jflif{ s j[lQsf] /sd, nufgL ladf afktsf] /sd / cjsfz
e' QmfgLsf] /sd tyf To:tf] /sdx? ;'lglZrt ug{ afl;Gbf
JolQmnfO{ lbPsf] s'g} lk|l dod jf cGo e' QmfgL,
-6_
-7_
dfly v08 -s_, -v_, -u_, -3_, -_, -r_, -5_, -h_, -_, -`_
/ -6_ df pNn] v eP afx] s sf b]xfosf e' QmfgLx? M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!_
-@_
-&_
afx]s s' g} cfo, gf] S ;fgL, /sd, nfe jf e' QmfgLnfO{ ljb]zL ;| f]t ePsf] dflgg]5 /
To:tf] cfo, gf]S ;fgL, /sd, nfe jf e'QmfgLsf] ;| f]t s'g ljb]zL d' n'sdf /x]sf] 5
eGg] s'/ f osLg ug]{ k|o f] hgsf nflu o; P]g df g] kfn egL pNn] v ePsf ;Gbe{ x?
s'g} vf; ljb] zL d' n'ssf] xsdf pNn] v ePsf] ;Gbe{ ;/x dfgL nfu" x' g]5g\ .
-v_
^*=
ljb]z L :yfoL ;+:yfkgx? M -!_ bkmf # df h' g ;'s} s'/f n]l vPsf] eP tfklg o;
P]gsf cGo Joj:yfx?sf] cwLgdf /xL u}/ afl;Gbf JolQmsf] g] kfnl:yt s'g} ljb] zL
:yfoL ;+: yfkgsf] cfodf nfUg] s/ bflvnf ug{] lhDd] jf/L ;f] xL ;+ :yfkgsf] x' g]5 .
-@_
k7fPsf] cfodf bkmf # sf] v08 -v_ df pNn] v eP adf]l hdsf] :yfoL ;+:yfkg
pk/ s/ nfUg]5 .
-$_ u}/ afl;Gbf JolQmsf] g] kfnl:yt ljb] z L :yfoL ;+ : yfkgn] s'g} cfo
jif{d f ljb] z k7fPsf] cfo ;f] ljb]zL :yfoL ;+: yfkgn] ;f] jif{ df ljt/0f u/]sf]
nfef+z /sd a/fa/ x'g]5 .
82
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
^(=
lgolGqt ljb]zL lgsfox? M -!_s'g} lgsfon] s' g} cfo jif{ sf] cGTodf lgolGqt
ljb] zL lgsfosf] ?kdf ;f] lgsfon] ;f] jif{ df ePsf] ;Dj4 cfosf] nfef+ z ljt/0f
u/]] d f cfgf lxtflwsf/Lx?nfO{ ;dfg' kftdf b]xfo adf]l hd nfef+z ljt/0f u/] sf]
dflgg] 5 M
-s_
-v_
-@_
lgsfoaf6 ;f] cfo jif{df pkbkmf -!_ adf]l hd afx]s ljt/0f ul/Psf
nfef+zx?df s/ nfUg] 5}g .
-#_
-v_
-$_ pkbkmf -#_ adf] lhd ljt/0f ul/Psf] dflgg] /sdsf ;DaGwdf
pkbkmf -%_ jf bkmf %@ sf] pkbkmf -%_ adf]l hd bflvnf ul/Psf] dflgg] ;d] t
s'g} lgolGqt ljb]z L lgsfoaf6 bflvnf ul/Psf] s'g} s/ ;f] lgsfo;+u ;Da4
lxtflwsf/Lsf nflu 5' 6\ofpg' kg]{ 5 .
-%_
lxtflwsf/Ln] bflvnf u/]s f] dflgg]5 / To:tf] s/sf nflu lxtflwsf/Ln] bkmf &!
df Joj:yf ul/P adf]l hd s/ ldnfg ug]{ ;'l jwf kfpg ;Sg]5 .
-^_
ul/Psf] dflgg] /sdnfO{ ;f] k|fks lxtflwsf/Lsf] ;f] ljt/0f ug]{ lgsfodf lxtsf]
?kdf /x] sf] s'g} ;DklQ jf bfloTj afktsf] vr{ d f ;dfj] z ug'{ kg]{5 .
83
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-&_
ljt/0fsf]
;dodf
pkbkmf
-@_
adf]lhd
s/
5' 6 kfpg]
pkbkmf -%_ jf bkmf %@ sf] pkbkmf -%_ adf]l hd s'g} lgolGqt ljb]z L lgsfon]
bflvnf u/] ;/x dflgPsf] ljb]z L cfos/nfO{ ;f] lgsfon] o; P]g adf]l hd bflvnf
u/] s f] jf bflvnf u/] ;/x dflgPsf] s/ /sd dflgg]]5 .
-v_
&)=
g]kfndf hn ofqf, xjfO{ oftfoft jf b"/ ;~rf/ ;]jf pknAw u/fpg] u}/
afl;GbfnfO{ nfUg] s/ M -!_
oftfoft ;~rfng ug]{ u}/ afl;Gbf JolQmsf] s'g} cfo jif{ s f] s/of]Uo cfodf ;f]
jif{d f cGt/ rnfg -6fG;l;kd] G 6_ af6 k| fKt /sd afx]s b]x fosf sfo{x ?af6 k| fKt
/sdx? ;dfj]z ug'{ kg]{ 5 M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-@_
;~rfng ug]{ u}/ afl;Gbf JolQmsf] s'g} cfo jif{sf] s/of] Uo cfodf g] kfndf
:yflkt ;+o Gqaf6 ul/Psf] g] kfndf pTklQ ePsf] jf gePsf] va/ jf ;" rgfsf]
;Dk|]i f0faf6 k|fKt /sdx? ;dfj] z ug'{ kg]{5 .
-#_
cfodf ;dfj]z ul/g] /sdx?df cg' ;"rL! sf] bkmf @ sf] pkbkmf -&_ df
tf]lsPsf] b/n] s/ nfUg]5 .
t/,
-s_
-v_
-u_
j}b]lzs s/ ldnfg M -!_ s'g} afl;Gbf JolQmn] s'g} cfo jif{ df bflvnf u/] sf] s'g}
ljb] zL cfo s/ ;f] JolQmsf] lgwf{/ 0fof]Uo ljb] zL cfo afkt bflvnf ul/Psf] s/sf]
xb;Dd ;f] cfo jif{ df ;f] ljb]z L cfos/ afkt s/ ldnfgsf] bfjL ug{ ;Sg] 5 .
-@_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-#_
pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ df Joj:yf ul/Psf] ;Ldfsf] sf/0fn] pkbkmf
-!_ adf]lhd ljb] zL s/ ldnfg ug{ kfpg] ;'ljwf k| bfg gul/g] s'g} JolQmsf]
lgwf{ /0fof]Uo ljb] zL cfosf ;DaGwdf bflvnf u/]sf] s' g} ljb] zL cfos/nfO{ b]xfo
adf]lhd ug{ kfOg]5 M
-s_
-v_
o:tf] ljb] zL cfo ePsf] b]z df ;| f]t /x] sf] ;f] JolQmsf] efjL
cfojif{ sf] lgwf{/0fof] Uo ljb] z L cfosf ;DaGwdf bflvnf
u/] s f] dflgg] .
-$_ pkbkmf -!_ df h'g ;' s} s'/ f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cfo jif{sf]
nflu s'g} JolQmn] ;f] jif{d f kfpg] ljb] z L s/ ldnfgsf] bfjL 5f] 8L o:tf] ldnfg
;'ljwf pknAw /x] s f] ljb]z L cfos/ afktsf] /sd vr{ bfjL ug{ klg ;Sg] 5 .
-@_
-v_ g] kfnsf] s/sf] cf} ;t b/ eGgfn] s'g} cfo jif{ df s'g} ljb] zL
s/ ldnfg ug'{ cufj} sf] bkmf # sf] v08 -s_ df plNnlvt
JolQmn] ;f] jif{ df bflvnf ug'{k g]{ s/sf] /sdnfO{ ;f] JolQmsf]
;f] cfojif{ sf] s/of]U o cfon] efu u/L x' g cfpg] /sdnfO{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b!$
s/ k|zf;g tyf cflwsfl/s sfuhft
&@=
ljefu M -!_ o; P]g sf] sfof{G jog tyf k| zf;g ug]{ sfdsf] nflu ljefu lhDd]jf/
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt ljefusf] lhDd] jf/L k"/f ug]{ sfo{df ljefunfO{
;3fp k' ofpg g]k fn ;/sf/n] g]k fn /fhkqdf ;" rgf k|s fzg u/L ljefu dftxtdf
7"nf s/bftf sfof{ no jf cfGtl/s /fh:j sfof{ no jf s/bftf ;]j f sfof{ n o :yfkgf
ug{ / tL sfof{ n ox?sf] sfo{If] q tf] Sg ;Sg] 5 . o;/L sfo{ If] q tf]l sPsf sfof{ nox?
ljefus} csf ?kdf /x] sf] dflgg]5 g\ .
-#_ ljefudf b] xfo adf]lhdsf clws[t tyf cGo sd{ rf/Lx? /xg
;Sg]5g\ M
-s_
dxflgb]{ zs,
-v_
-u_
-$_ g]kfn ;/sf/n] lbPsf] lgb]{ zgsf] cwLgdf /xL dxflgb]{z sn] b]x fo
adf]l hd ug{ ;Sg] 5 M
-s_
-v_
pkbkmf -%_ / -^_ sf] cwLgdf /xL v08 -s_ adf]l hdsf]
clwsf/ s'g} csf]{ clws[ tn] k| of] u ug{ kfpg] u/L clwsf/
k| Tofof] hg ug{ ,
-u_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
hf/L ug{, bkmf && adf]l hdsf] sfuhft tf]Sg, bkmf !!% sf]
pkbkmf -%_ adf]lhd s' g} k' g/fjnf]sgLo lg0f{onfO{ :yugdf
/fVg jf cGo tj/n] k| e fljt ug{, bkmf !!% sf] pkbkmf -&_
adf]l hd s'g} JolQmn] lbPsf] lgj]bgdf plNnlvt s'/ fx?nfO{
k"0f{ jf cf+lzs ?kdf :jLsf/ jf c:jLsf/ ug{, bkmf !@(
adf]l hd s;"/ yk]/ hf] 8\g jf bkmf *@ adf]lhd s'g}
clws[ tnfO{ clVtof/L lbg afx] s cGo ;a} jf s] xL clwsf/
lghfdtL ;] jfsf] s' g} clws[ t sd{ rf/Ln] k|o f] u ug{ kfpg]
u/L tf]Sg .
-%_
dxflgb]{ zs, k| d' v s/ k|z f;s, lgb]{z s, k|d'v s/ clws[ t tyf sfof{ no k| d'vsf]
?kdf /xg] s/ clws[ tn] b]x fo adf]lhd ug{ ;Sg] 5 M
-s_
-v_
pkbkmf -^_ sf] cwLgdf /xL ljefusf] s'g} csf]{ clws[ tn]
k|of] u ug{ kfpg] u/L To:tf] clwsf/ k|Tofof] hg ug{ .
-^_
clws[ t jf sfof{ no k| d' vsf] ?kdf /xg] s/ clws[ t afx]ssf] ljefusf] s' g} csf]{
clws[ tn] b]x fo adf]l hd ug{ ;Sg]5 M
88
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-!_
bkmf &% adf]l hd ;fj{ hlgs kl/kq hf/L ug{ , bkmf &&
adf]l hdsf] sfuhft tf]Sg, bkmf !!% sf] pkbkmf -%_
adf]l hd s'g} k'g/fjnf] sgLo lg0f{ onfO{ :yugdf /fVg jf
cGo tj/n] k| e fljt ug{ , bkmf !!% sf] pkbkmf -&_ adf]l hd
s'g} JolQmn] lbPsf] lgj] bgdf plNnlvt s' /fx?nfO{ k" 0 f{ jf
cf+l zs ?kdf :jLsf/ jf c:jLsf/ ug{ jf bkmf !@(
cGtu{t s;" / yk] / hf] 8g, jf
-@_
-v_
&#=
cGt/f{
cGt/f{li6o ;Df}tfx? M -!_ s'g} JolQmsf] s'g} cfodf o; P]g jf k| rlnt sfg"g
adf]l hd s/ nfUg] Joj:yf ePsf] / ;f]x L cfodf ljb] z L d' n'sdf klg s/ nfUg]
/x]5 eg] o:tf] bf] xf] /f] s/ gnfUg] ug{ g] kfn ;/sf/n] ljb]z L ;/sf/l;t
cGt/f{li6o ;Df} tf ug{ ;Sg] 5 .
-@_
b]zsf] ;Ifd clwsf/Ln] ;f] csf]{ b]z sf] s/ sfg"g cGtu{ t s'g} aSof} tf /fVg]
JolQmn] a' fpg' kg]{ /sd g] kfndf ;+s ng ul/lbg ljefunfO{ cg' /f] w u/]sf]
cj:yfdf of] pkbkmf nfu" x'g]5 .
-#_
;f] /sd k7fpg] k|of] hgsf] nflu s/ aSof} tf /fVg] ;f] JolQmnfO{ lnlvt ?kdf
;"rgf u/L ;f] ;"rgfdf pNn]v ul/Psf] ldltleqdf To:tf] /sd ljefudf
bflvnf ug{ nufpg ;Sg]5 .
89
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_ s'g} cGt/f{l i6o ;Df} tfdf g] kfnn] cfo jf e'QmfgLdf 5'6 lbg'
kg]{ jf cfo jf e'QmfgLdf s/sf] 36fOPsf] b/ nufpg' kg]{ u/L Joj:yf ul/Psf]
ePdf of] pkbkmf nfu" x'g]5 .
-%_
pkbkmf -$_ nfu" ePsf] cj:yfdf b]x fo adf]l hdsf] s' g} lgsfonfO{
;f] ;Df} tfsf] k|o f] hgsf] nflu ;f] ;Df} tfsf] csf]{ kIf
/x]s f] /fi6s f] afl;Gbf dflgg] lgsfo, /
-v_
s/bftfsf] clwsf/ M-!_ s/bftfn] o; P] g adf]l hdsf st{ Jox kfngf ug'{ kg]{ 5 .
-@_ s/bftfnfO{ o; P] g adf]l hd s/ j'fpg] ;Gbe{d f b] xfo adf]l hdsf]
clwsf/ x' g]5 M
-s_
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
-3_
-_
;fj{hlgs kl/kq
kl/kq M -!_ o; P] gsf] sfof{ Gjogdf Ps?ktf NofO{ s/ k| zf;gnfO{
;/n agfpg / ljefusf clws[ tx? nufot o; P]g af6 k| efljt x'g] JolQmx?nfO{
dfu{l gb]{ zg lbg ljefun] o; P]g df ePsf Joj:yfx?sf] ;DaGwdf JofVof;lxt
lnlvt ;fj{ hlgs kl/kqx? hf/L ug{ ;Sg] 5 .
-@_
ljefun]
pkbkmf
-!_
adf]l hd
hf/L
ul/Psf
kl/kqx?
k"jf{b]z M -!_ s'g} JolQmn] cfkm" f/f k| : tfljt jf cfkm" n] dfg]sf] s'g} k|aGwsf
;DaGwdf of] P] g nfu" x'g] cj:yf af/] s'g} l4ljwf lg/fs/0fsf nflu ljefu;dIf
lnlvt ?kdf lgj]b g lbPdf ljefun] ;f] JolQmnfO{ lnlvt ?kdf ;"lrt u/L
ljefusf] wf/0ff tf]l sP adf]l hd k" j f{b] zf/f hf/L ug{ ;Sg]5 .
-@_
91
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_
pkbkmf -!_ adf]l hd k"jf{b]z hf/L ug'{ cufj} s'g} JolQmn] b] xfo
adf]l hd u/] df ;f] JolQmnfO{ lbPsf] k"jf{ b]z jxfn/x] ;Dd ;f] cfb] z adf]l hd o;
P]gsf] sfof{G jog ug{ ljefu jfWo x'g] 5 M
-s_
-v_
-$_ bkmf &% adf] lhd hf/L ul/Psf ;fj{ hflgs kl/kq / pkbkmf -!_
adf]l hd hf/L ul/Psf k" jf{b]z Ps cfk;df aflPdf k"jf{b]z hf/L ul/Psf]
JolQmsf] xsdf k" jf{b]z df plNnlvt s'/fx?nfO{ k|f yldstf lbOg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]l hdsf] k" jf{ b]z hf/L ug'{cl3 ljefun] lgj]b snfO{
cfkm}+ jf cfgf] k|l tlglw pkl:yt e} s'g} ck' u ljj/0f ePdf k] z ug]{ df}sf
lbg;Sg] 5 .
&&=
sfuhftsf] 9fFrf M -!_ of] P]g / o; P]g cGtu{ t ag] sf] lgodfjnL adf]l hd
cfjZos kg]{ tyf o; P]g sf] k| e fjsf/L sfof{ Gjogsf nflu cfjZos kg]{ ;" rgf,
ljj/0f tyf hfgsf/Lx? ;dfj]z x'g] u/L ljefun] ;do ;dodf cfjZos
sfuhft, cfoljj/0f nufotsf ljj/0fx?, s/ sL ljj/0f bflvnf ug]{ tl/sf /
9fF rf tyf clen] vsf] 9fF rf tf]Sg ;Sg] 5 .
-@_
ljefun] pkbkmf -!_ adf]l hdsf 9fF rfx? ;j{ ;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf]
nflu ljefudf / ljefun] lgwf{/0f u/] s f cGo :yfgdf tyf cGo dfWodaf6
pknAw u/fpg] 5 .
-#_ ljefun] s' g} JolQmn] ljefudf k] z ug'{ kg]{ ;"r gf jf ljj/0f jf sfuhft
:yfoL n]vf gDa/ M -!_ o; P] gsf] cwLgdf /xL s'g} JolQmsf] klxrfg ug]{ k| of]hgsf
nflu ljefun] ;f] JolQmnfO{ :yfoL n] vf gDa/ gfds Pp6f kl/ro ;+Vof hf/L ug]{ 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
t/ ljefuaf6 :jLs[ t k| fKt lgsfon] o; P]gsf] k|l qmof k' ofO{ o:tf] :yfoL
n] vf gDa/ k| bfg ug{ ;Sg] 5 . o;/L hf/L ul/Psf] :yfoL n] vf gDa/ k| fKt ug]{
s/bftfn] ljefun] tf] s]sf] cjlw;Dd cfoft lgof{ tsf] sf/f]a f/ ug{ ;Sg] 5} g .
-@_
ul/g] s'g} cfo ljj/0f, ljj/0f, syg jf cGo sfuhftdf cfgf] :yfoL n]vf
gDa/ pNn]v ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_df h' g;'s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -#_ adf]lhd
tf]s] s f] JolQmn] sf/f] af/ ug'{ eGbf klxn] :yfoL n] vf gDa/ lng' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_, -@_, -#_ jf -$_ df h'g ;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg
:yfoL n] vf gDa/ glnPsf] sf/0faf6 s/sf] bfloTjaf6 km' ;{b kfpg] 5}g .
&(=
sfuhftsf] tfd]n L M -!_ o; P] g adf]l hd s'g} JolQmnfO{ lbg' a' fpg' kg]{ s'g} klg
sfuhft b] xfosf] cj:yfdf ;f] JolQmnfO{ a' fOPsf] jf lbOPsf] dflgg] 5 M
-s_ s'g} JolQmsf] ofS; gDa/ jf Od] n 7] ufgfdf k7fPsf] ,
-v_
JolQmut ?kdf h;nfO{ j' fpg' kg]{ xf] p;} nfO j' fPsf]
jf lgsfosf] xsdf lgsfosf] k| aGwsnfO{ j' fPsf] , jf
-u_
-@_
ul/Psf] , sDKo" 6/ k|l jlwaf6 OgqmLK6 jf Ogsf] 8 ul/Psf], 5fk nufOPsf] jf ;f]
sfuhftdf n] vL o; P]g adf]l hd hf/L ul/Psf]] , tfd] nL ul/Psf] jf lbOPsf]
sfuhftnfO{ /Ltk" j{ ssf] dflgg]5 .
*)=
q'6Lk"0f{ sfuhft M -!_ o; P]g adf]l hd hf/L ul/Psf] b]x fosf] s'g} sfuhft q' 6Lk" 0f{
dflgg] 5} g M
-s_
93
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-@_
ePdf / ;f] q' 6Laf6 o; P]gsf] AofVof jf s' g} JolQm ljz]i fsf] tYo ;DaGwL s'g}
ljjfb gePdf To:tf] q' 6L ;Rofpg] k| o f] hgsf] nflu ljefun] pQm sfuhftdf
;+ zf] wg ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b!%
clen]v / ;"rgf ;+sng
*!=
-v_
lghn] a' fpg' kg]{ s/ lgwf{ /0f ug{ ;3fp k' ofpg]
sfuhft,
-u_
-@_
ljefun] lnlvt ?kdf ;"r gf hf/L u/L cGoyf tf]s]s f]df afx]s
o; bkmf adf] lhdsf sfuhftx? ;DalGwt cfo jif{ ;dfKt ePsf] ldltn]
gePdf ljefun] lnlvt ;"r gf hf/L u/L ;DalGwt JolQmnfO{ lghsf] cfkg}
vr{df To:tf] sfuhftnfO{ k| rlnt sfg"g adf]l hd dfGotf k| fKt cg'a fbsaf6
g]kfnL efiffdf ul/Psf] cg'j fbk|lt k] z ug{ nufpg ;Sg] 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_ ljefun] s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]l hd /fVg' kg]{ sfuhftx
-v_
-u_
-3_
-@_
s'g} klg clws[ tn] ljefuaf6 lnlvt ?kdf clVtof/L k| fKt gu/L
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s' g} klg clwsf/sf] k|of] u ug{ kfpg] 5} g . s'g} clws[ tn]
pkbkmf -!_ adf]l hdsf] clwsf/sf] k|o f] u u/L s' g} kl/;/ jf :yfgdf k|j] z ubf{ ;f]
kl/;/ jf :yfgsf] sAhf ug]{ JolQmn] jf ;DalGwt s' g} sfuhft jf ;DklQdf kx'F r
ePsf] JolQmn] ljefusf] clVtof/L b] vfpg cg'/ f] w u/]df To:tf] clws[ tn]
lghx?nfO{ To:tf] clVtof/L b] vfpg' kg]{5 .
-#_
:yfgdf k| j]z ug]{ ljefusf] s'g} clws[tn] cg' /f] w u/] df To:tf] kl/;/ jf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
:ki6Ls/0f
ki6Ls /0f M o; bkmfsf] k|o f] hgsf] nflu sAhf ug]{ JolQm eGgfn] s' g}
kl/;/ jf :yfgsf ;DaGwdf ;f] kl/;/ jf :yfgsf] :jfldTj ePsf] JolQm, k|aGws
jf ToxfF /x]s f] cGo s' g} JolQm ;Dg' k5{ .
*#=
ePsf] jf gePsf] s'g} klg JolQmnfO{ ljefun] lnlvt ?kdf ;" rgf hf/L u/]/ b]x fo
adf]l hd ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 M
-s_
;" rgfdf tf]lsPsf] ;doleq ;f] ;" rgfdf tf]l sPsf] s'g}
hfgsf/L s'g} sfuhft v8f ;d] t u/]/ k] z ug{,
96
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-@_
pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhd k/LIf0f ul/g] s'g} klg
JolQmnfO{ To:tf] k/LIf0f e/ sfg"gL jf cGo k|l tlglwTj u/fpg kfpg] clwsf/
x'g]5 .
-#_ o; P] gsf] sfof{ G jogsf] nfuL cfjZos kg]{ sfuhftx?df kx'F r k|fKt
ug]{ ;DaGwdf s'g} ljz]i fflwsf/ ;DaGwL jf ;fj{ hlgs lxt ;DaGwL h'g;' s} Joj:yf
ul/Psf] eP tfklg tT;DaGwdf o; bkmfdf n]l vPsf] Joj:yf nfu" x'g] 5 .
*$=
;/sf/L uf]Kotf M -!_ ljefusf] s' g} klg clws[ t tyf cGo sd{ rf/Ln] o; P]g
adf]l hd cfgf] st{ Jo kfngsf] l;nl;nfdf cfgf] sAhfdf jf hfgsf/Ldf cfpg]
;a} sfuhft tyf hfgsf/L uf] Ko /fVg' kg]{ 5 .
-@_
clws[ tn] pkbkmf -!_ adf]l hdsf] sfuhft jf hfgsf/L b]xfosf JolQm ;dIf b]x fo
adf]l hd k|s 6 ug{ ;Sg]5 M
-s_
-v_
-u_
-3_
cGo s' g} ljQLo sfg" gsf] k|o f] hgsf nflu k|s 6 ug{
cfjZos ePsf]d f,
-_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-r_
-5_
-#_
-v_
-u_
-!_
-@_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_
-3_
bkmf !)$ sf] pkbkmf -*_, bkmf !)( sf] pkbkmf -!_ jf
bkmf !!) sf] pkbkmf -!_ adf]l hd hf/L ePsf] ;" rgf
adf]l hd ljefunfO{ a' fpg' kg]{ /sdx?sf] ;DaGwdf ;f]
;" rgfdf plNnlvt ldltdf,
-_
-r_
-5_
-#_
-v_
*^=
a'fpg' kg]{ s/sf] k|df0f M s'g} JolQmsf] gfd, 7] ufgf / ;f] JolQmn] a' fpg' kg]{
s/sf] /sd pNn] v u/L ljefusf] clws[ tn] x:tfIf/ u/]s f] k|d f0fkq g} b]xfosf
sfd sf/jfxLdf ;f] JolQmaf6 a'fpg' kg]{ s/ /sdsf] lgldQ kof{ K t k|d f0f x' g]5M
-s_
-v_
99
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b!&
e'QmfgLdf s/ sL
*&=
-v_
**=
-@_
-#_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_
-%_
-@_
-s_
nfef+z e' QmfgL u/]sf] df e' QmfgL /sdsf] kfF r k|l tzt .
-v_
nufgL aLdfsf] nfe e' QmfgL ubf{ e' QmfgL /sdsf] kfF r
k|l tzt jf
-u_ :jLs[l t glnPsf] cjsfz sf]ifaf6 nfe e' QmfgL ubf{
nfe /sdsf] kfF r k|l tzt .
-#_
pkbkmf -!_ df h' g;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg afl;Gbf a}+s,
ljQLo ;+:yf jf C0fkq hf/L ug]{ cGo s'g} lgsfo jf k| rlnt sfg"g adf]l hd
;"lrs[ t ePsf sDkgLn] s' g} k| fs[l ts JolQmnfO{ lgIf] k, C0fkq, l8j]Gr/ tyf
;/sf/L j08 jfkt b]x fo adf]l hdsf] Aofh jf Aofh :j?ksf] s'g} /sd e'QmfgL
lb+bf s' n e' QmfgL /sddf kfF r k|l tztsf b/n] s/sL ug'{ kg]{ 5 M
-s_ g]kfndf ;| f]t ePsf], /
-v_ Joj;fo ;~rfng;+ u ;DalGwt gePsf] .
-$_ pkbkmf -!_, -@_ / -#_ df h'g ;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg b]xfosf
e' QmfgL ubf{ of] bkmf nfu" x'g] 5}g M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-3_ qm]l 86 sf8{ hf/L ug]{ a}+ snfO{ lt/]sf] O06/l/hgn O06/r]G h
z'Ns .
-_ g]kfn ;/sf/ / ljb] zL ;/sf/ jf g] kfn ;/sf/ kIf ePsf]
cGt/f{li6o ;+ : yf jLr ePsf] s'g} ;Demf} tf adf]l hd g] kfn
;/sf/n] ljb] z L ;/sf/ jf cGt/f{li6o ;+ : yfnfO{ e' Qmfg
u/] s f] Aofh jf z'N s .
-r_
u| fdL0f ;d'b fodf cfwfl/t n3" ljQ ;+: yf, u|fdL0f ljsf; a}+ s,
x'nfs art a}+ s / P] gsf] bkmf !! sf] pkbkmf -@_ adf]lhd
;xsf/Ldf hDdf u/] sf] lgIf]k af6 cflh{t jflif{ s bz xhf/
?k}o fF;Ddsf] Aofh e' QmfgL .
**s= cfsl:ds nfedf s/sLM cfsl:ds nfe jfktsf] e' QmfgLdf kRrL; k|ltzt sf b/n]
s/sL ug'{k g]{5 .
t/ ;flxTo, snf, ;+:s[lt, v]n s' b, kqsfl/tf, lj1fg, k|ljlw tyf ;fj{hlgs
k|zf;g If] qdf of]u bfg k' ofP afkt k|fKt x'g] /fli6 o / cGt/f{li6 o:t/sf k' /:sf/df
g]kfn ;/sf/n] g]k fn /fhkqdf ;"r gf k|s fzg u/L cfsl:ds nfe s/ gnfUg] u/L
5'6 lbg ;Sg] 5 .
*(=
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
To:tf] JolQm jf lghsf] ;Da4 JolQmaf6 ;f] xL s/f/ cGtu{ t e' QmfgL kfpg]
JolQm jf lghsf] ;Da4 JolQmnfO{ ljutsf] bz lbgdf lbOPsf cGo s'g}
e'QmfgLx? eP ;f] ;d] t hf] 8L osLg ug'{ kg]{5 .
-#_
JolQmn] s'g} 7]Ssf jf s/f/ cGtu{ t s'g} u}/ afl;Gbf JolQmnfO{ lbg] e' QmfgLaf6
b]xfo adf]l hd s/ sL ug'{ kg]{ 5 M
-v_ u}/ jfl;Gbf ljdf sDkgLnfO{ lk|l dod e' QmfgL ubf{!=%
-u_ pk/f] Qm afx]s ljefun] ;f] afl;Gbf JolQmnfO{ lnlvt ;" rgf
lbPsf] df ;f] ;"r gfdf plNnlvt b/df
-$_ pkbkmf -!_ df h'g ;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg b]xfosf e' QmfgLsf
xsdf of] bkmf nfu" x'g] 5} g M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
*(s
===============
*(v
==================
()=
sL ul/Psf] s/sf] ljj/0f / e'QmfgL M-!_ clu| d s/sl6[ ug'{ kg]{ k|T o]s JolQmn]
k|To] s dlxgf ;dfKt ePsf] klRr; lbg leq ljefun] tf] s] sf] tl/sf / 9fF rfdf
ljefudf ljj/0f bflvnf ug'{k g]{5 M
-@_
-%_ b]xfo adf]l hdsf] cj:yfdf clu| d s/sL x' g] JolQm / ;f] clu|d
s/ sL ug]{ JolQm b' j} hgf ;+ o'Qm ?kdf / 5' 6[f5' 6[} ?kdf ;f] s/ /sd ljefudf
bflvnf ug{ lhDd] j f/ x' g]5g\ M
-s_
clud
| s / sL u g{] JolQmn] bk mf * &, ** jf *( adfl] hd sg' }
eQ
' mfgLaf6 s / sL gu /] df, /
-v_
clud
| s/ sL u g{] Jol Qmn] pk bkmf -# _ adfl] h d s / sL u/] sf]
dfl gg] /sd pkbkmf -$ _ adf]lh d s / bflv nf u g{' kg{] l dlt leq
-^_
ljefudf bflvn f gu /d
] f.
clu| d s/ sL ug]{ JolQmn] bkmf *&, ** jf *( adf] lhd s/
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sL x'g] JolQmf/f s'g} bfjL ul/Pdf ;f] /sd s/ sL x'g] JolQmnfO{ e'QmfgL
u/]; /x dflgg]5 .
-&_
sL ug]{ JolQmn] ljefunfO{ bflvnf u/]sf] ePdf ;f] bflvnf ePsf] s/ /sd
a/fa/sf] /sd ;f] s/ sL x'g' kg]{ JolQmaf6 c;" npk/ ug{ kfpg]5 .
-*_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]l hd bflvn ug'{ kg]{ ljj/0f jf
s/ bflvnf gu/]sf] jf s' g} JolQmsf ;DaGwdf pkbkmf -%_ sf] cj:yf /x]sf] s'/ fdf
ljefu ljZj:t ePdf bflvn gu/] sf] jf 36L bflvnf u/] sf] /sd / bkmf !!(
adf]l hdsf] Aofh bflvnf ug{ cfb] z lbg ;Sg]5. t/ To:tf] cfb] z lbg' eGbf klxn]
plrt sf/0f vf] nL ;f] cfb]zsf ;DaGwdf ;kmfOsf] ;a' t k| df0f k]z ug{ !% lbgsf]
Dofb lbO{ lnlvt ;" rgf lbg' kg]{ 5 .
(!=
-v_
-@_
eQ
' mfgL /sdx? vn
' ] sf] .
clu| d s/ sL u/]sf] cjlw v'nfO{ clu|d s/ sL u/]sf] dlxgf
;dfKt ePsf] ldltn] kGw| lbgleq clu|d s/ sL k|df0fkq k|bfg ug'{ kg]{5 .
-#_
pkbkmf -@_ df h'g ;' s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg bkmf *& adf]l hd
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
afl;Gbf JolQmn] lt/] sf] :jLs[lt glnPsf] cjsfz sf] ifsf] lxt
afkt e' QmfgL u/] sf] nfe,
-@_
bkmf @ sf] v08 -w_ adfl] h dsf] s/ 5' 6 kfpg] ;:+ y fnfO{
eQ
' mfgL u /s
] f,]
-r_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
-h_ a}7s eQf, k6s] ?kdf cWofkg u/fP jfktsf] e' QmfgL,
clGtd ?kdf sL gx'g] s/sf] ldnfg ;'ljwf / ;dfj]z M -!_ s'g} e' QmfgLsf] /sd
u0fgf ug]{ k| of] hgsf] nflu ;f] e' QmfgLaf6 s'g} s/ sL ul/Psf] eP To:tf] s/ sL
/sdnfO{ ;f] e' QmfgLsf] c+z sf] ?kdf lnOg]5 .
-@_
ePsf] /x] 5 eg] s/ sL x' g] JolQmn] b]x fo adf]l hdsf] s/ /sd bflvnf u/] ;/x
dflgg] 5 M
-s_
-v_
kl/R5]b!*
ls:tfaGbL / clu|d s/
($=
ls:tfaGbLdf s/ bflvnfM
bflvnf
lgwf{ /0fof]Uo cfo ePsf] jf x'g] JolQmn] b] xfo adf]l hd tLg ls:tfdf s/ bflvnf
ug'{ kg]{5M
bflvnf ug'{ kg]{ ldlt
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
r} q dlxgfsf] cGTo;Dd
-@_ ;f] cfo jif{ df ;DalGwt ls:tf bflvnf ug'{k g]{ ldltcufl8 s'g}
JolQmsf] kl/R5]b!& adf]lhd ;f] jif{ df ;f] JolQmsf] cfo
u0fgf ubf{ ;dfj] z x' g] e' QmfgLxaf6 sL ePsf] s/ /sd,
-#_
ls:tf a' fpg' kg]{ ldlteGbf cufl8 ;f] jif{ df s/sL ug]{
Ph]06 jf s/sL x' g] JolQmn] pkv08 -@_ df plNnlvt
e'QmfgLaf6 bkmf () sf] pkbkmf -#_ adf]l hd s/sL ePsf]
dflgg] /sd ljefudf bflvnf u/] sf] eP To:tf] s/ /sd, /
-$_
ls:tf a' fpg' kg]{ ldlteGbf cufl8 ;f] JolQmn] u/] sf] :jLs[t
cf} iflw pkrf/ vr{ sf] ;DaGwdf ;f] JolQmn] bkmf %! adf]lhd
bfaL ug{ ;Sg] cf} iflw pkrf/ vr{sf] s/ ldnfg /sd .
108
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;' s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf
adf]l hd a' emfpg' kg]{ ;du| ls:tfsf] hDdf /sd kfF r xhf/
?k}o fF eGbf sd ePdf To:tf] ls:tfsf] /sd a' emfpg' kg]{ 5} g .
-#_
bflvn ug'{ kg]{ cg'dflgt s/sf] ljj/0f M -!_ s'g} cfo jif{df ls:tf bflvnf ug'{
kg]{ k| To] s JolQmn] bkmf ($ adf]l hd ;f] jif{df klxnf] s/ ls:tf /sd a' fpg'
kg]{ ldltleq ;f] jif{ sf nflu ;f] JolQmsf] b]xfosf /sdsf] cg' d fg pNn] v u/L
;f] sf] ljj/0f ljefuaf6 tf]lsPsf] 9fF rf / tl/sfdf ljefudf k]z ug'{ kg]{5 M
-s_
-v_
cfosf] ;| f]t,
;f] jif{d f k| fKt x' g ;Sg] ;f] JolQmsf] s/of] Uo cfo / cf}i flw
pkrf/ vr{ afkt s/ ldnfgsf] /sd g36fO{ bkmf $
adf]l hd u0fgf u/L bkmf # sf] v08 -s_ df plNnlvt
JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/ /sd,
-u_
-3_
-@_
u_ df plNnlvt s/ /sdsf] of] u ;f] cfo jif{ df bflvnf ug'{ kg]{ cg' dflgt s/
x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_
pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]l hd s'g} cfo jif{df bflvnf ug'{
kg]{ s/sf] cg'dfg ug{ bkmf &! adf]l hd bfaL ul/g] j}b]lzs s/ ldnfg
/sdsf] u0fgf ubf{ s'g} JolQmn] ;f] jif{ df bflvnf u/]s f] s'g} j}b]lzs s/ jf ;f]
jif{d f bflvnf ug'{ kg]{ egL lghn] cg'dfg u/]s f] ljb]z L cfos/ dfq u0fgf ug'{
kg]{5 .
-$_ s/sf] ls:tf bflvnf ug]{ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]l hdsf]
9fFr fdf cfjZos hfgsf/L pNn]v u/L ;+zf]wgsf sf/0fx? v'nfO{ ;+zf]l wt
cg'dfg ljefudf k]z gu/];Dd lghn] ;f] pkbkmf adf]l hd u/]s f] cg'dfg ;f]
cfo jif{ e/sf] nflu sfod /xg]5 .
-%_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n] lvPsf] eP tfklg s'g} JolQmn]
pkbkmf -$_ adf] lhd k]z u/]sf] ;+z f]l wt cg'dfg ljefu ;dIf k]z u/]s f] ldlt
kl5 ;f] cfo jif{d f bkmf ($ adf]lhd a' fpg' kg]{ s/sf] ls:tfsf] lx;fa ubf{
dfq nfu" x'g] 5 .
-^_
ls:tf bflvnf ug'{ kg]{ s'g} JolQm jf s/sf] ls:tf bflvnf ug'{ kg]{ s'g} ju{n]
pkbkmf -!_ adf]lhd cg' dfg k]z ug'{ gkg]{ u/L ljefun] tf] Sg ;Sg]5 .
-&_
bflvnf ug'{ kg]{ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]l hd s'g} cfo jif{df cg' dfg k]z
gu/]df jf k]z ul/Psf] cg'd fg jf ;+z f]lwt cg'd fgdf ljefu ;Gt' i6 gePdf
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;" rgf lbPdf ;f] jif{d f ;f] JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ cg' dflgt s/ /sd ljefun]
cg'd fg u/]s f] /sd x'g] 5 .
(%s= clu|d s/ c;'n ug]{ M -!_ sdf]l86L k\ mo'r / dfs]{ 6 cGtu{t Jofkf/ ug]{ JolQmjf6 ;f]
JolQmn] ;f] Joj;fojf6 k| fKt ug]{ d' gfkmf / nfedf bz k|ltztsf b/n] x'g] /sd
sdf]l86L k\mo'r/ dfs]{ 6 ;]jf ;+ rfng ug]{ lgsfon] clu| d s/ c;' n ug'{ kg]{ 5 .
-@_ k|rlnt sfg' g jdf]lhd btf{ eO{ lwtf]k qsf] v/Lb laqmLsf] sf/f]j f/ ug]{
afl;Gbf lgsfo jfx] s cGo s'g} JolQmnfO{ s' g} jfl;Gbf lgsfodf /x]sf] lxtsf]
lg;u{jf6 nfe x'g uPdf bkmf #& jdf]lhd u0fgf ul/Psf] To:tf] nfedf b]xfo
jdf]lhd clu| d s/ c;' n ug'{ kg]{ 5M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
-$_ pkbkmf -!_, -@_ / -#_ jdf]lhd clu| d s/ c;' n ug'{ kg]{ JolQmn] clu| d
s/ c;'n gu/] s f] eP klg c;'n x' g' kg]{ ;dodf ;f] s/ c;' n u/] sf] dflgg] 5 .
-%_ clu| d s/ c;' n ug'{ kg]{ JolQmn] k|T o]s dlxgf ;dfKt ePsf] kRrL; lbg
leq ljefun] tf] s]sf] tl/sf / 9f+ rfdf ljefudf ljj/0f bflvnf ug'{ kg]{ 5 .
-^_ pkbkmf -%_ df plNnlvt ljj/0f;+u clu| d s/ c;' n ul/Psf] /sd jf
pkbkmf -#_ sf] v08 -s_ jdf]lhd c;' n u/] sf] dflgPsf] /sd ;f] xL pkbkmf
adf]lhdsf] Dofb leq ljefudf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-&_ b]xfo jdf]lhdsf] cj:yfdf clu| d s/ bfvLnf ug'{ kg]{ / c;' n ug'{ kg]{
JolQm b'j} hgf ;+ o' Qm ?kdf / 5'6\6f5' 6\6} ?kdf ;f] s/ /sd ljefudf bflvnf ug{
lhDd]jf/ x'g] 5g\M
-s_
-v_
gu/] d f .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd clu| d s/ bfvLnf ug'{ kg]{ JolQmn] pkbkmf -%_ df
plNnlvt Dofb ;dfKt ePsf] kRrL; lbg leq ;f] s/ bfvLnf ug'{ kg]{ 5 .
-(_ clu| d s/ c;' n ug'{ kg]{ JolQmn] c;'n gu/] sf] clu| d s/ pkbkmf -^_
jdf]lhd ljefudf bfvLnf u/] sf] eP ;f] bfvLnf ePsf] s/ /sd j/fj/sf] /sd ;f]
s/ bfvLnf ug'{ kg]{ JolQmjf6 c;'n pk/ ug{ kfpg]5 .
112
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!)_ o; bkmf jdf]l hd bfvLnf ul/Psf] clu|d s/ bfvLnf ug'{ kg]{ JolQmn]
ltg'{ kg]{ aflif{ s s/ bfloTjdf 36fpg
kfpg]5 .
kl/R5]
kl/R5]b!(
cfo ljj/0f / s/ lgwf{/0f
(^=
cfo ljj/0f M -!_ k| To] s JolQmn] cfo jif{ ;dfKt ePsf] tLg dlxgfleqdf bkmf
(&, (* / !)) sf] cwLgdf /xL ;f] jif{sf] cfo ljj/0f ljefun] tf] s]sf] :yfgdf
bflvnf ug{' kg{]5 .
-@_
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfo ljj/0f b] xfo adf]lhd x' g' kg]{5 M
-s_
-!_
-@_
;f] jif{ d f ;f] JolQmsf] s/of] Uo cfo / ;f] cfodf bkmf # sf]
v08 -s_ df plNnlvt JolQmnfO{ nfUg] s/,
-#_
-$_
-%_
-^_
==================
====================
-v_
cfo ljj/0f l7s ;fF rf] / k" 0 f{ ePsf] eGg] 3f]i f0ff u/L ;f]
JolQm jf Joj:yfksaf6 ;lx5fk ul/Psf] x'g' kg]{ 5 , /
-u_
-!_
-@_
===================,
ljj/0f,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_
bkmf $ sf] pkbkmf -$_ adf]l hd s' g} 5gf} 6 ul/Psf] eP ;f] sf]
k| df0f, /
-$_ ljefun] tf] s]s f] cGo s'g} ;" rgf tyf hfgsf/L .
-#_
s'g} JolQmn] sd{rf/Lsf] x}l ;otn] afx] s s' g} e' QmfgL lnP/ s' g} csf]{
JolQmsf] cfo ljj/0f jf cfo ljj/0f;fy ;+ nUg x'g' kg]{ sfuhft jf ljj/0f tof/
kf/]df jf tof/ kfg{ ;xof]u u/] df To:tf] JolQmn] b]xfosf] s'/f k| dfl0ft ug'{ kg]{5 M
-s_
-v_
-$_ pkbkmf -#_ adf]l hd ljj/0f k| dfl0ft ug'{ kg]{ JolQmn] ljj/0f
k| dfl0ft ug{ O{G sf/ u/] df To;/L O{Gsf/ ug{' sf sf/0fx? lnlvt ?kdf pNn] v u/L
h;sf] cfo ljj/0f k| dfl0ft u/L lbg' kg]{ xf] ;f] JolQmnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{ 5 .
-%_
b]xfosf cj:yfdf pkbkmf -!_ adf]l hd s'g} cfo jif{s f] cfo ljj/0f
bflvn ug'{ kg]{ DofbeGbf cufj} bkmf !)) sf] cwLgdf /xL ljefun] s'g} JolQmnfO{
lbPsf] lnlvt ;" rgfdf plNnlvt Dofbleq ;f] cfo jif{ jf cfo jif{sf] s'g} efusf]
cfo ljj/0f bflvn u/fpg ;Sg]5 M
-s_
-v_
-u_
-3_
(&=
cfo ljj/0f bflvnf ug{ gkg]{ M ljefun] lnlvt ?kdf cfb]z lbPdf jf ;fj{ hlgs
?kdf ;" rgf k| s fzg u/L cfb]z lbPdf afx] s b]x fosf s' g} klg JolQmn] bkmf (^
adf]l hd s'g} cfo jif{ s f] cfo ljj/0f k]z ug'{ kg]{ 5} g M
-s_
;f] cfo jif{ df bkmf # sf] v08 -s_ df plNnlvt JolQmdWo] s/ ltg'{ gkg]{
s'g} JolQm,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
;f] cfo jif{ df bkmf # sf] v08 -u_ df plNnlvt JolQm, =============
-u_
;f] cfo jif{ df bkmf $ sf] pkbkmf -#_ cfslif{ t x'g] s'g} afl;Gbf k| fs[l ts
JolQm, jf .
-3_ cg' ;"rL! sf] bkmf ! sf] pkbkmf -!#_ adf]l hd s/ bflvnf ug]{
;jf/L;fwgsf] wgL k| fs[l ts JolQm ePdf To:tf] k| fs[l ts JolQm .
(*=
cfo ljj/0f bflvnf ug]{ Dofb yk M -!_ bkmf (^ adf]l hd cfo ljj/0f bflvnf ug'{
kg]{ s'g} JolQmn] To:tf] ljj/0f bflvnf ug]{ Dofbleq ljefu ;dIf yk Dofbsf]
nflu lnlvt lgj]bg lbPdf dgfl;j dflkmssf] sf/0f ePdf ljefun] cfoljj/0f
bflvnf ug'{ kg]{ Dofb yk ul/lbg ;Sg] 5 . o;/L Dofb yksf nflu lbPsf] lgj]bg
;DaGwdf ljefun] u/]s f] lg0f{ osf] hfgsf/L lgj] bsnfO{ lnlvt ?kdf lbg' kg]{5 .
-@_
pkbkmf -!_ adf]lhd cfo ljj/0f k] z ug{ ljefun] Ps} k6s jf k6s
s/ lgwf{/0f M -!_ s'g} JolQmn] b]x fosf /sdx? v' nfO{ cfoljj/0f bflvnf ug'{ kg]{
ldltdf s'g}] cfo jif{ s f] cfoljj/0f bflvnf u/]s f] /x]5 eg] ;f] cfoljj/0fsf] s/
lgwf{ /0f u/] ;/x dflgg] 5 M
-s_
-v_
-@_
s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ s f] cfo ljj/0f k] z gu/] df cfo ljj/0f
bflvnf geP;Ddsf] nflu cfo ljj/0f k] z ug'{ kg]{ ldltdf b]xfo adf]l hd s/
lgwf{ /0f u/] ;/x dflgg] 5 M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
!))= ;+zo s/ lgwf{/0f M -!_ bkmf (^ sf] pkbkmf -%_ adf]l hd s'g} cfo jif{ jf s'g}
cfojif{ sf] s'g} c+z sf] cfo ljj/0f bflvnf ug'{ kg]{ ePdf bkmf (( adf]l hd ug'{
kg]{ 5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg bkmf (^ sf]
pkbkmf -%_ df plNnlvt cj:yfdf ljefun] s' g} cfo jif{ jf ;f] jif{sf] c+ zsf]
nflu bkmf (^ sf] pkbkmf -@_ sf] v08
plNnlvt /sdsf] cfwf/df Gofof]l rt ?kn] ;f] JolQmsf] s/ lgwf{/ 0f ug{ ;Sg] 5 M
-s_
s'g} cfo jif{ jf ;f] jif{ sf] c+ zsf] nflu bkmf (^ sf] pkbkmf
-@_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -!_, -@_, -#_ / -$_ df
plNnlvt /sd, /
-v_
s'g} cfo jif{ jf ;f] jif{ sf] c+ zsf] nflu bkmf (^ sf] pkbkmf
-@_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -%_ adf]l hd bflvnf ug{
afF s L /x]sf] /sd .
-#_
x'g]5 M
-s_
-v_
s'g} cfo jif{ sf] c+ zsf] s/ lgwf{ /0f ul/Psf] JolQmn] bkmf
(^ sf] pkbkmf -!_ adf]l hd ;f] cfo jif{s f] cfo ljj/0f
bflvn ug'{ kg]{5 .
-$_ s'g} cfo jif{ sf] s' g} c+ zsf] s/ lgwf{/ 0f cg' ;f/ bflvnf u/] sf] s/
/sd k"/ f jif{sf] s/ lgwf{/0f ubf{ nfUg] s/df ldnfg ug{ kfOg]5 .
-%_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;+zf]wg ug{ ljefun] pko'Qm 7fg] df Gofof] lrt cfwf/df hltk6s klg ;+zf]wg
ug{ ;Sg]5 .
-#_
-v_
-u_
117
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-^_
;+ zf] wg ug'{ k/] sf] cfwf/ :ki6 v' nfO{ ;f] JolQmnfO{ lnlvt ;" rgf lbO{ To:tf] s/
lgwf{ /0f ;DaGwdf ;kmfO{sf] ;j" t k|df0f k] z ug{ kGw| lbgsf]] Dofb lbg' kg]{5 .
!)@= s/ lgwf{/0fsf] ;'rgf M ljefun] b]xfosf s'/ fx? v' nfO{ bkmf !)) sf] pkbkmf -@_
jf bkmf !)! adf]l hd u/] sf] s/ lgwf{/0fsf] lnlvt ;" rgf s/ lgwf{/ 0f ul/Psf]
JolQmnfO{ lbg' kg]{5 .
-s_
s/ lgwf{/ 0f;+ u ;DalGwt cfo jif{ jf cjlwsf] nflu bkmf # sf] v08 -s_ /
-v_ df plNnlvt JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ / bflvnf ug{ afF sL lgwf{l /t s/,
-v_
-u_
-3_
-_
kl/R5]b @)
s/ ;+sng, ldGxf / lkmtf{
!)#= sL u/L a'fpg' kg]{ s/ afktsf] ;'/If0f M -!_ clu|d s/ sL ug'{ kg]{ JolQmn]
kl/R5]b !& adf]lhd sL ug{' kg]{ s/nfO{ cbfntsf] cfb]z jf cGo s'g} sfg"g
adf]l hd jf cGo s'g} lsl;dn] ug'{ kg]{ e' QmfgLnfO{ eGbf cu| flwsf/ lbg' kg]{5 .
-@_
-v_
-u_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
pkbkmf -!_ adf] lhd bfaL l;h{gf x'g] ;DklQ dfly bfaL ubf{
ljefun] b]x fosf s'/ fx? v' nfPsf] lnlvt ;" rgf ;f] JolQmnfO{ lbg' kg]{5 M
-#_
-s_
-v_
-u_
-3_
a'fpg' kg]{ s/, To:tf] s/sf ;DaGwdf bkmf !!( adf]l hd a'fpg' kg]{
Aofh, bfaL / lnnfd laqmL ubf{ nfu]s f vr{x?sf] xb;Dd dfq bfaL l;h{gf
x'g]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]l hd ul/Psf] bfaL b]xfosf sfo{ geP;Dd nfu"
x'g] 5} g M
-s_
-v_
-u_
-%_
s/ aSof} tf /x]s f] JolQmn] a' fpg' kg{] pkbkmf -@_ adf]l hd ul/Psf]
bfaLaf6 vfldPsf] pkbkmf -#_ adf]l hdsf] ;Dk"0 f{ /sd ljefunfO{ a' fPdf bfaL
ul/Psf] ;DklQ km' s' jf x' g]5 .
119
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-^_
pkbkmf -%_ adf] lhd hUuf, hldg / ejg pk/sf] bfaL km's 'jf
ug'{ kg]{ ePdf ljefun] ;f]sf] hfgsf/L dfnkf] t sfof{nodf lbg' kg]{ 5 . To:tf]
hfgsf/L k| fKt ePkl5 dfnkf] t sfof{non] To:tf] /f] Ssf ePsf] hUuf hldg / ejgsf]
km's'jf ul/ lbg' kg]{ 5 .
-*_
aSof} tf /x]s f JolQmnfO{ b]x fosf s'/fx? v' nfO{ ;" rgf lbg' kg]{5 M
-s_
-v_
-v_
!)%= bfaL u/]sf] ;DklQsf] lnnfd laqmL M -!_ s/ aSof} tf /x] sf] JolQm;+ u /x] sf] bfaL
u/] s f] ;DklQ lnnfd laqmL ug]{ ;" rgf ljefun] s/ aSof} tf /x]sf] JolQmnfO{ lbg'
kg]{ 5 .
-@_
pkbkmf -!_ adf]lhd lbOPsf] ;" rgfnfO{ bkmf !)$ sf] pkbkmf -@_
adf]lhd lbOPsf] ;" rgfdf ;dfj] z ug{ jf To:tf] ;"rgf;+u ;+nUg ul/lbg ;lsg]5 .
120
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
o:tf] ;" rgfdf b]xfosf s'/fx? :ki6 ?kdf v'n fO{ s/ aSof} tf /x] sf] JolQmnfO{ lbg'
kg]{ 5 M
-s_
bfaL u/] sf] ;Dklt, ;f] ;DklQ lnnfd jf laqmL ul/g] tl/sf
/ ;do, /
-v_
-#_
ljefun] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]l hdsf] ;" rgf s/ aSof} tf /x]sf]
s'g} klg ;dodf ;f] ;" rgfdf plNnlvt d" t{ ;DklQ sAhfdf
lng],
-v_
d" t{ ;DklQ sAhfdf lng] k|o f] hgsf] nflu pkbkmf -!_ sf]
;" rgfdf plNnlvt s' g} kl/;/df s' g} klg ;dodf k| j]z
ug{ , /
-u_
-$_ ljefun] pkbkmf -!_ adf]l hdsf] ;" rgf s/ aSof} tf /x] sf] JolQmnfO{
lbPsf]d f b]x fosf] ;dodf To:tf bfaL u/]sf] ;DklQ ;fj{ hlgs ?kdf lnnfd laqmL
ug{ jf pko' Qm ;D]sf] tl/sfaf6 To:tf] ;DklQsf] a] rlavg jf rng ug{
;Sg]5 M
-s_
bfaL u/] sf] ;DklQ hUuf hldg jf ejg ePdf pkbkmf -#_
adf]l hd To:tf] ;DklQ sAhfdf lnPsf] ldltn] tL; lbg
kl5,
-v_
bfaL u/] sf] ;DklQ gfz x'g] d" t{ ;DklQ ePdf pkbkmf -#_
adf]l hd sAhfdf lnPsf] Ps lbgkl5,
-u_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-3_
-%_ pkbkmf -$_ adf]l hd lnnfd laqmLaf6 k|f Kt /sdaf6 ;j{ k|yd
lnnfd laqmL ul/Psf] ;DklQsf] bfaL / lnnfd laqmL ubf{ u/]s f] vr{
s6fO{g]5 . o;/L vr{ sL u/L ;s]kl5 a'fpg' kg]{ s/ / bkmf !!( adf]l hd
;f] s/sf ;DaGwdf a'fpg' kg]{ Aofh s6fOg]5 / To;kl5 s'g} /sd afFsL
/xg cfPdf To:tf] /sd s/ aSof} tf /x]sf JolQmnfO{ lkmtf{ lbg' kg]{]5 .
-^_
ul/;s]kl5 ljefun] ;f] ldnfgsf] k|l qmof v'nfO{ Psf] lnlvt ;"rgf s/ aSof} tf
/x]s f JolQmnfO{ lbg' kg]{5 .
-&_
ckgfO{ ldnfg ubf{ ;f] pkbkmfdf plNnlvt vr{, s/ / Aofh afktsf] /sd
k"0f{ ? kdf e'QmfgL ug{ ckof{ K t ePdf ljefun] gk' u /sd c;" npk/ ug{ bkmf !)$,
!!! jf o; bkmf adf]l hd k'gM sf/afxL k| f/De ug'{ kg]{5 .
-v_
-u_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sfof{ nonfO{ lnlvt ;" rgf lbO{ ;f] JolQmnfO{ b]z af6 aflx/ hfgaf6 /f]Sg] cfb]z
lbg ;Sg] 5 .
-@_
ug]{ ;DaGwdf ;Gtf] ifhgs Joj:yf u/]s f] ljefunfO{ nfu]df pkbkmf -!_
adf]l hd ;DalGwt sfof{nonfO{ ;"rgf lbO{ To:tf] cfb]z lkmtf{ lng ;Sg]5 .
!)&= lgsfosf clws[t sd{rf/LnfO{ lhDd]jf/ agfOg]M -!_ s'g} lgsfon] o; P] g adf]l hd
kfng ug'{ kg]{ s'g} s' /f kfng gu/]d f ;f] ;dodf ;f] lgsfosf] clws[ tsf] ?kdf
sfo{ ug]{ k| To] s JolQm ;f]s f] lgldQ lhDd] j f/ x'g]5g\ .
-@_
u/]df ;f] lgsfosf tTsfn jxfn /x]s f jf ^ dlxgf cl3;Dd jxfn /x]sf
k|To]s clws[tx? ;+o'Qm jf 5'f5'} ?kdf ;f] s/ a'fpg lhDd] jf/ x'g]5g\ .
-#_
pkbkmf -!_ / -@_ df h'g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg ;f]
-v_
To:tf]
s;"/
x'g
glbg
;f]
JolQmn]
To:t}
;dfg
-v_
123
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
pkbkmf -$_ sf] v08 -v_ adf]l hd s'g} JolQmn] s' g} ;DklQ
cwLgdf lnPdf To:tf] JolQm pk/ ;f] lgsfo jf cGo s' g} JolQmn] s'g} bfaL ug{
kfpg] 5} g .
pkbkmf -@_ adf] lhdsf] ;"rgf k|fKt u/]] kl5 k|fksn] b]xfo
-v_
-$_ k| fksn] pkbkmf -#_ adf]l hd s'g} /sd 5' 6\ofO{ g/fv]s f] xb;Dd
To:tf]] s/ aSof} tf /fVg] JolQmsf] tkm{af6 bflvnf ug'{ kg]{ s/ bfloTj a/fa/sf]
/sd ljefudf bflvnf ug]{ JolQmut bfloTj k| fkssf] x' g]5 .
t/ bflvnf u/] sf] /sd s/ aSof} tf /x] sf] JolQmaf6 k|fksn] c;" npk/
ul/lng ;Sg] 5 .
:ki6Ls/0f
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of] hgsf] nflu,
124
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-!_
lnlSj8] 6/,
-@_
-#_
!)(= /sd a'fpg' kg]{ JolQmaf6 s/ c;"npk/ ug]{ M -!_ s'g} s/ aSof} tf /fVg] JolQmn]
s/ a' fO{ ;Sg' kg]{ ldlt;Dd s/ ga' fO{ afFsL /fv] df b]xfo adf]l hdsf] s'g} klg
e' QmfgLstf{ nfO{ ljefun] lnlvt ;" rgf lbP/ s/ aSof} tf /fVg] JolQmsf] tkm{ af6
a'fpg' kg]{ s/sf] xb;Ddsf] /sd ;f] ;" rgfdf plNnlvt ldltleq ljefudf
bflvnf ug{ cfb] z lbg ;Sg]5 M
-s_
-v_
-u_
-3_
-@_
ljefun] pkbkmf -!_ adf]lhd e' QmfgLstf{ nfO{ lbPsf] ;" rgfsf]
pkbkmf -!_ df h' g;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf
adf]l hdsf] ;" rgfdf plNnlvt ldlt v08 -s_ / -v_ df plNnlvt ldlteGbf
cl3Nnf] x' g ;Sg] 5} g M
125
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
-$_ pkbkmf -!_ adf]l hd e' QmfgLstf{ n] ;f] pkbkmf adf]l hd bflvnf
u/] s f] /sd s/ aSof} tf /fVg]] JolQmnfO{ e' QmfgL u/] ;/x dflgg]5 . o:tf] /sd s/
aSof} tf /fVg]] JolQm jf cGo s'g} JolQmn] e' QmfgLstf{ ;+u bfaL ug{ kfpg] 5}g .
!!)= u}/ afl;Gbf JolQmsf] Ph]G6af6 s/ c;"n pk/ ug]{ M -!_ s'g} s/ aSof} tf /fVg] u}/
afl;Gbf JolQmn] s/ a' fO{ ;Sg' kg]{ ldlt;Dd s/ ga' fO{ afF sL /fv] d f ljefun]
To;/L s/ aSof} tf /fVg]] JolQmsf] :jfldTjdf /x]s f] s'g}klg ;DklQ cfgf] sAhfdf
/fVg] s'g} JolQmnfO{ lnlvt ;" rgf lbP/ ;f] ;DklQsf] ahf/ d"N o a/fj/sf]
/sdaf6 To:tf] s/ aSof} tf /fVg]] JolQmn] a' fpg' kg]{ s/sf] /sdeGbf a9L gx'g]
u/L ;f] t] ;|f] kIfsf] s/ bfloTj ;DaGwdf s/ aSof} tf /fVg] JolQmsf] tkm{ a f6 ;f]
;" rgfdf plNnlvt ldltleq s/ a'fpg cfb] z lbg ;Sg]5 .
-@_
s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]l hdsf] cfb]z cg' ;f/ s/ /sd
-v_
v08 -s_ sf] k|of] hgsf] nflu ;f] JolQmsf] cfgf] sAhfdf
/x]s f] jf sAhfdf /xg cfpg] s/ aSof} tf /fVg]] JolQmsf]
/sd ;d] tsf] s'g} klg ;Dklt To;/L e' QmfgL ul/Psf]
/sdeGbf a9L gx' g] u/L cfgf cwLgdf lng .
-#_
pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ adf]l hd s'g} JolQmn] s'g} ;DklQ cwLgdf
lnPdf To:tf] JolQm pk/ s/ aSof} tf /fVg] JolQm jf cGo s' g} JolQmn] s' g} klg
bfaL ug{ kfpg] 5}g .
126
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!!)s== ls:tfaGbLdf jSof}tf s/ c;'n L M bkmf !!! adf]l hd d'2 f rnfpg' cufj} s'g}
JolQmn] ltg]{ aSof} tf /sd ls:tfaGbLdf ltg{ lnlvt cg'/ f] w u/] df dgfl;j
dflkmssf] Dofb lbO{ ls:tfaGbLdf ltg{ s/ clws[ tn] :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
!!!= s/ glt/]df d'2f rnfpg] M s/ bflvnf ug'{ kg]{ Dofbleq s/ bflvnf gug]{
JolQmaf6 s/ c;'l nsf nflu ljefun] ;DalGwt lhNnf cbfntdf d' 2 f bfo/ ug{
;Sg]5 .
!!@= ldGxf M -!_ s'g} JolQmn] a' fpg' kg]{ s/ c;" npk/ ug{ g;lsg] ePdf g] kfn
;/sf/n] To:tf] s/ cf+l zs jf k" 0 f{? kdf ldGxf lbg ;Sg]5 .
-@_
pkbkmf -!_ df h'g ;'s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg g] kfn ;/sf/n]
kl/R5]b @@ adf]lhd nufO{ Psf] z'Ns tyf Aofh k" /} jf cf+lzs ?kdf ldGxf lbg
;Sg]5 .
!!#= s/ lkmtf{ / lx;fa ldnfg M -!_ s'g} JolQmn] cfkm" n] bflvnf ug'{ kg]{ s/
bfloTjeGbf a9L x'g] u/L s/ a' fPsf] df a9L bflvnf u/]s f] s/ /sd lghn] o;
P]g adf]l hd bflvnf ug'{ kg]{ s/ /sdaf6 36fpg ljefun] lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
o;/L 36fpF bf a9L x' g uPsf] hlt /sd ljefun] ;DalGwt JolQmnfO{ lkmtf{ ug'{
kg]{ 5 .
-@_ s'g} JolQmn] bkmf !!( adf]l hd bflvnf u/] s f] Aofh;+ u ;DalGwt s/
bflvnf ug{ gkg]{ ePdf ljefun] o:tf] Aofh ;f] JolQmnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{ 5 .
-#_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]l hd /sd lkmtf{ kfpg tf]lsP adf]l hd
ljefudf lgj] bg lbPdf ljefun] lgj]b g k/]sf] ldltn] ;f7L lbgleqdf lkmtf{
ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]l hd lgj] bg lbg] JolQmn] To:tf] lgjb] g b]xfosf]
ldltdWo] kl5Nnf] ldltaf6 b'O{ jif{leq lbg' kg]{ 5 . ;f] Dofbleq lgj]bg glbPdf
pkbkmf -!_ adf]l hdsf] /sd lkmtf{ x' g] 5}g M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
a9L /sd bflvnf u/] sf] sf/0f pTklQ ePsf] cfo jif{sf]
;dflKt ePsf] ldlt,
-%_
-v_
-u_
pkbkmf -#_ adf]lhd k/] sf] lgj] bgsf ;DaGwdf ljefun] u/] sf]
lg0f{o sf] lnlvt ;" rgf ljefun] ;DalGwt JolQmnfO{ lbg' kg]{] 5 .
-^_
JolQmnfO{ lkmtf{ lbFb f ljefun] b]x fo adf]l hdsf] cjlwsf] ;fdfGo b/ adf]l hdsf]
Aofh ;d] t To:tf] JolQmnfO{ lbg' kg]{ 5 M
-s_
-v_
-&_
ldnfg / To:tf s/ sLnfO{ o; pkbkmf adf]l hd lx;fa ldnfg ug{ jf lkmtf{ lbg
;lsg] 5} g .
t/ ;f] jif{ df s/ sL ldnfgnfO{ bkmf $ sf] pkbkmf -@_, bkmf %! sf]
pkbkmf -$_ / bkmf &! sf] pkbkmf -#_ df ul/Psf] Joj:yf adf]l hd ug{ ;lsg]5 .
kl/R5]b@!
k'g/fjnf]sg / k'g/fj]bg
!!$= k|zf;sLo k'g/fjnf]sg x'g;Sg] lg0f{ox? tyf sfo{lalw M -!_ o; P] gsf] k|o f] hgsf]
nflu b]x fosf lg0f{o x? pk/ k| zf;sLo k' g/fjnf] sg x' g;Sg] 5 M
-s_
128
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
-3_
-_
-r_
bkmf !)* sf] pkbkmf -@_ adf]lhd k| fkssf] x}l ;otdf s'g}
JolQmn] kfpg] /sd egL 5' 6\ofO{ /fVg' kg]{ u/L ljefun]
lbPsf] ;" rgf,
-5_
-h_
-_
bkmf !!# sf] pkbkmf -%_ adf]l hd s/ lkmtf{ kfpF egL s'g}
JolQmn] lbPsf] s'g} lgj] bgpk/ ljefun] u/]sf] lg0f{ o, /
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-`_
bkmf !!% sf] pkbkmf -#_ adf]l hd ph'/ L btf{ ug]{ Dofb
yksf] nflu s'g} JolQmn] lbPsf] s'g} lgj]b gpk/ ljefun]
u/] s f] lg0f{o .
-@_
;DaGwdf ljefun] s' g] lg0f{ o u/]sf] eP tfklg bkmf (*, bkmf !!# sf] pkbkmf -#_ jf
bkmf !!% sf] pkbkmf -#_ adf]lhd lgj] bg lbg] JolQmnfO{ lgj] bg k/] sf] tL; lbgleq
ljefun] lg0f{ osf] ;"r gf glbPdf ;f] lgj] bg c:jLsf/ ug]{ lg0f{ o u/] ;/x dfgL pkbkmf
-!_ adf]lhd ;f] pk/ k| z f;lso k'g /fjnf]sg x' g ;Sg]5 .
-#_
pkbkmf -@_ adf]l hdsf] Dofbleq lg0f{ osf] ;" rgf lgj] bg lbg]
JolQmnfO{ k| fKt gePdf / ;f] sf] hfgsf/L ljefudf btf{ u/fPdf ljefun] ;f]
pkbkmfdf plNnlvt lgj]b g c:jLsf/ ug{ u/] sf] lg0f{o / ;f] sf] ;" rgf ;f] ldltdf
;f] JolQmnfO{ lbPsf] dflgg] 5 .
!!%= k|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf] nflu lgj]bg lbg ;Sg] M-!_ bkmf !!$ adf]l hdsf
k|zf;sLo k'g/fjnf]sg ug{ ;lsg] lg0f{o pk/ lrQ ga'\ g] JolQmn] ;f] lg0f{o sf]
;" rgf kfPsf] ldltn] tL; lbgleq ;f] lg0f{o lj?4 ljefu ;dIf lgj] bg lbg
;Sg]5 .
-@_
pkbkmf -!_ adf] lhd lbg] lgj]bgdf To:tf] k'g /fjnf]s g x' g' kg]{
pkbkmf -!_ adf]l hd lgj]bg lbg] Dofb u'l h|g uO{ s'g} JolQmn]
Dofb yksf] nflu Dofb u' h|]s f] ldltn] ;ft lbgleq lgj]bg lbPdf ljefun] b]x fo
adf]l hd ug{ ;Sg] 5 M
-s_
-v_
;f] lgj] bgpk/ ljefun] u/] sf] lg0f{ osf] lnlvt ;" rgf
lgj] bsnfO{ lbg .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbPsf] sf/0faf6 bkmf !!$ sf]
pkbkmf -!_ df plNnlvt lg0f{osf] sfof{Gjogdf c;/ k/]s f] dflgg] 5} g .
130
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-%_ pkbkmf -$_ df h' g;'s} s'/f n] lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_
adf]l hd s'g} JolQmaf6 lbOPsf] lgj]bgsf] 6'+ uf] gnfu];Dd bkmf !!$ sf]
pkbkmf -!_ adf]l hd ePsf] lg0f{onfO{ ljefun] tfd]nLdf /fVg jf cGo s'g}
lsl;dn] k|efljt ug{ ;Sg] 5 .
-^_
cljjflbt
s/sf] ;Dk" 0 f{ /sd / ljjflbt s/sf] PsltxfO /sd ga'fP;Dd ;f] pkbkmfsf]
Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
-&_
;f] lgj]b gdf plNnlvt s' /fx?nfO{ k" 0f{ jf cf+l zs ?kdf
:jLsf/ jf c:jLsf/ ug{ , /
-v_
;f7L lbgleq
ljefun] ;f] lgj]bg pk/sf] lg0f{osf] ;" rgf lgj] bsnfO{ glbPdf lgj]b sn] ;f]sf]
hfgsf/L ljefudf btf{ u/fO{ ljefun] lgj]bg c:jLsf/ u/] sf] dfGg ;Sg] 5 .
-(_
pkbkmf -*_ adf]lhd lgj] bg c:jLsf/ u/]sf] dfg] sf] s' /f ;DalGwt
lgj] bsn] lnlvt ?kdf ljefunfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 . ljefun] To:tf] hfgsf/L
btf{ ePsf] ldltdf To:tf] lgj]bg c:jLsf/ ug]{ lg0f{o u/] s f] / ;f] JolQmnfO{ ;f]
lg0f{osf] ;" rgf lbPsf] dflgg]5 .
!!^= /fh:j Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg nfUg]
nfUg M -!_ bkmf !!% adf]l hd ljefudf lbPsf]
lbPsf
lgj] bgpk/ ePsf] lg0f{ odf lrQ ga' \ g] JolQmn] /fh:j Gofoflws/0f P]g , @)#!
adf]l hd /fh:j Gofoflws/0fdf k'g /fj] bg lbg ;Sg]5 .
-@_
pkbkmf -!_ adf]l hd k'g /fj]bg lbg] JolQmn] k'g /fj]bg lbPsf]
kGw| lbgleq k'g /fj]bgsf] ;"r gfsf] Ps k|lt ljefudf btf{ u/fpg' kg]{ 5 .
-#_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_ bkmf !!$ sf] pkbkmf -!_ df h' g ;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg ;f]
pkbkmfdf k| zf;sLo k' g/fjnf]sg x'g ;Sg] lg0f{o dxflgb]{ zsn] u/]sf] eP /fh:j
Gofoflws/0fdf k'g/fj] bg nfUg]5 .
kl/R5]b@@
z'Ns tyf Aofh
!!&= sfuhft g/fv]df jf ljj/0f jf cfo ljj/0f bflvnf gu/]df z'Ns nfUg]
nfUg M -!_
s'g} JolQmn] b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f bflvnf gu/] df To:tf] JolQmnfO{ b] xfo adf]lhd
z'Ns nfUg] 5 M
-s_
bkmf (% sf] pkbkmf -!_ adf]lhd s' g} cfo jif{ sf] cfo ljj/0f
bflvnf gu/]] df k|lt ljj/0f b' O{ xhf/ ?k}ofF , /
-v_
-u_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ s f] bkmf *! adf]l hd /fVg' kg]{ sfuhft
g/fv]df To:tf] JolQmnfO{ To:tf] sfuhft g/fv]sf] jif{ s f] nflu s' g} cfo jif{sf]
cfosf] u0fgf ubf{ s'g} /sd s6fO{ kfpg] eP ;f] gs6fO{ / /sdx ;dfj]z ug'{
kg]{ eP ;f] ;dfj]z u/L x'g] lgwf{ /0fof]U o cfosf] /sdsf] z"Go bzdnj Ps
k|ltztn] x'g] /sd jf Ps xhf/ ?k}o f+dWo] h'g a9L x' G5 ;f] /sd z'N s nfUg] 5 .
-#_
adf]l hdsf] ljj/0f k]z gu/]d f To:tf] Ph]]06nfO{ ljj/0f k]z ug'{ kg]{ ldltaf6
o:tf] ljj/0f bflvnf gePsf] ldlt;Ddsf] k| To]s dlxgf / dlxgfsf] efusf]
nflu clu|d s/ sL ug'{ kg]{ s/ /sdsf] jflif{s 8]9 k|ltztsf b/n] x'g] /sd
z'Ns nfUg]5 .
!!*= ls:tfaGbLdf bflvnf ug]{n] cg'dflgt s/ sd x'g] u/L a'fPdf Jofh nfUg] M -!_
s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ df bkmf ($ adf]lhd bflvnf ug'{kg]{ ls:tf /sd ;DaGwdf
v08 -s_ df plNnlvt /sdeGbf v08 -v_ df plNnlvt /sd a9L ePdf o;/L a9L
ePsf] /sddf pkbkmf -@_ adf]lhd Aofh nfUg] 5 M
-s_
;f] JolQmn] s' g} cfo jif{ df lt/]s f] k|T o]s ls:tfsf] /sd,
-v_
;f] cfo jif{ df k|T o]s ls:tf cjlwsf] nflu ls:tfjGbLsf] ?kdf
a'emfpg' kg]{ s'n /sdsf] cg' dfg jf ;+ zf]lwt cg' dfg ;xL
ePsf] eP ;f] /sd / ;f] /sd ;xL gePsf] eP bkmf # sf]
v08 -s_ / -v_ df plNnlvt JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/
/sdsf] k|T o] s ls:tf cjlwsf] nflu ls:tfaGbLsf] ?kdf
a'emfpg' kg]{ /sdsf] gAa] k|ltzt /sd .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] JolQmnfO{ ;f] jif{s f] ;f] ls:tf a'fpg' kg]{
ldltb]lv b] xfosf] cjlw;Ddsf] k| To] s dlxgf / dlxgfsf] efusf] ;fdfGo Aofhb/n]
Aofh nfUg]5 M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-s_
-v_
pkbkmf -!_ adf]l hd ltg'{ kg]{ Aofh u0fgf ug]{ k|of] hgsf] nflu
-#_ clu| d s/ c;' n ug'{ kg]{ JolQmn] bkmf (%s= sf] pkbkmf -*_ jf
clu| d s/ s6\ 6L ug]{ JolQmn] bkmf () sf] pkbkmf -$_ kfngf gu/]sf] sf/0fn]
lghn] j' emfpg' kg]{ Jofh lghn] clu| d s/ bfvLnf ug'{ kg]{ jf clu| d s/ s6\ 6L
x'g] JolQmjf6 c;' npk/ u/L lng kfpg] 5} g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!!(s= z'Ns nfUg] M o; P]g df cGoyf Joj:yf ul/Psf] df afx] s of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf lgodxsf s'g} Joj:yfsf] kfngf gug]{ JolQmnfO{ bkmf !@*
adf]l hd tf]l sPsf] hl/jfgf ;/xsf] z'N s nfUg]5 .
!@)= e'm7[f jf e|dk"0f{ ljj/0f bflvnf ug]{nfO{ z'Ns nfUg] M s'g} JolQmn] s' g} s'/ fsf
;DaGwdf ljefudf e'm7[ f jf e|dk" 0 f{ ljj/0f lbPdf jf bflvnf ug'{ kg]{ s'g} s'/ f jf
j:t' sf] hfgsf/L glbO{ jf ;f] ljj/0faf6 x6fO{ ljj/0fdf plNnlvt hfgsf/L
e| dk"0f{ x'g uPdf To:tf] JolQmnfO{ b]x fo adf]l hd z'N s nfUg] 5 M
-s_
hfgfhfgL jf nfk/afxL k" j{s u/]sf] geO{ e" nj; "6\ 7f jf e| dk"0f{ x'g
uPsf] df To;af6 x' g] 36L s/ /sdsf] krf; k|ltzt .
-v_
hfgfhfgL jf nfk/jfxL u/] sf] sf/0fn] '7[ f jf e| dk"0 f{ x'g uPsf] df To;af6
x'g] 36L s/ /sdsf] Ps ;o k|ltzt .
-v_
-u_
-3_
ljj/0f lbOg] s' /fsf] dgfl;a hfgsf/L ePsf] s'g} JolQmn] s'g} csf]{
JolQmdfkm{t ljefu jf s' g} clws[ tnfO{ lbPsf] hfgsf/L .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!@!= dltof/nfO{
dltof/nfO{ z'Ns nfUg] M o; P]g df plNnlvt s' g} s;"/ ug]{ JolQmnfO{ hfghfg
jf nfk/jfxL u/L d2t ug]{ jf ;xfotf lbg] jf b'?T;fxg ug]{ jf ;Nnfx lbg]
dltof/nfO{ To:tf JolQmn] sd lt/] sf] s/sf] ztk|l tzt /sd z'Ns nfUg] 5 .
!@@= z'Ns tyf Aofhsf] lgwf{/0f M -!_ o; kl/R5]b adf]l hd s'g} JolQmn] a'fpg' kg]{
z'Ns tyf Aofhsf] lgwf{/0f ljefun] ug]{5 .
-@_
kl/R5]b adf]lhd z'Ns tyf Aofh afktsf] bfloTjsf] u0fgf ubf{ o; kl/R5]bsf]
k|To]s bkmfsf xsdf 5'f5'} ?kdf u0fgf ug'{ kg]{5 .
-#_
cGo s'g} s/ a'fpg' kg]{ eP To:tf] s/df yk ul/g]5 / To:tf] z'Ns tyf
Aofh a'fpFb} df kl/R5]b@# df plNnlvt kmf} hbf/L sf/jfxL ;DaGwL
bfloTjaf6 s'g} JolQm d' Qm ePsf] dflgg] 5} g .
-$_ o; bkmf adf]l hd z'N s tyf Aofhsf] lgwf{/ 0f ul/Psf]d f ljefun]
b]xfosf s'/ f v' nfOPsf] ;f] lgwf{/0fsf] lnlvt ;" rgf ;f] JolQmnfO{ lbg]5 . o:tf]
;" rgf bkmf !)@ adf]l hd hf/L ul/g] ;" rgfdf ;+ nUg u/L k7fpg ;Sg] 5 .
-%_
-s_
-v_
-u_
-3_
o; bkmf adf]lhd z' Ns tyf Aofh lgwf{ /0f ubf{ b] xfo adf]lhd x' g]5 M
-s_
bkmf !)! sf] pkbkmf -!_, pkbkmf -@_, pkbkmf -#_ sf] v08
-v_, pkbkmf -$_ / -%_ df n]lvPsf s' /fx? o; bkmf adf]lhd
z'Ns tyf Aofh lgwf{ /0f ubf{ klg nfu" x' g]5, /
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
bkmf !)! sf] pkbkmf -#_ sf] v08 -v_,-u_, pkbkmf -$_, -%_ /
bkmf !)@ df n]lvPsf s'/fx? o; bkmfsf] pkbkmf -$_ sf
xsdf klg nfu" x' g]5 .
kl/R5]b@#
s;"/ tyf ;hfo
!@#= s/ bflvnf gug]{nfO{ x'g] ;hfo M dgfl;j dflkmssf] sf/0flagf s/ bflvnf ug'{
kg]{ lgwf{l /t ;do;Dd s/ bflvnf gug]{ JolQmnfO{ kfF r xhf/ ?k}ofF fb]lv tL; xhf/
?k}o fFF ;Dd hl/jfgf jf Ps dlxgfb]l v tLg dlxgf;Dd s}b jf b' j} ;hfo x' g]5 .
!@$= e'm6\67f
\7f jf e|dk"0f{ ljj/0f lbg]nfO{ x'g] ;hfo M s'g} JolQmn] ljefudf lbPsf] s'g}
hfgsf/L jf ljj/0f hfgfhfgL jf nfk/afxL ;fy k] z u/] sf] sf/0fn] ' f jf
e| dk"0f{ ePdf jf To:tf] JolQmn] To:tf] ljifosf ;DaGwdf s'g} vf; s'/f jf
ljifosf] hfgsf/L ljj/0fdf pNn] v gu/L jf x6fO{ ;f] ljj/0f e| dk"0 f{ x'g uPsf] df
To:tf] JolQmnfO{ rfln; xhf/ ?k} ofFF b]l v Ps nfv ;f7L xhf/ ?k}o fFF ;Dd hl/jfgf
jf 5 dlxgfb]lv b'O{ jif{ ;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g] 5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k| of] hgsf] nflu ljefudf lbPsf] s'g} hfgsf/L jf ljj/0f
-v_
-u_
-3_
ljj/0f lbOg] s' / fsf] dgfl;j hfgsf/L ePsf] s'g} JolQmn] s'g} csf]{
JolQmdfk{mt ljefu jf s' g} clws[ tnfO{ lbPsf]
hfgsf/L .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!@%= s/ k|zf;gdf afwf lj/f]w ug]{ jf cg'lrt k|efj kfg]{nfO{ x'g] ;hfo M -!_ b]xfosf
sfo{ ug]{ JolQmnfO{ kfF r xhf/ ?k} ofF fb]lv aL; xhf/ ?k} ofF f;Dd hl/jfgf jf Ps
dlxgfb]l v tLg dlxgf;Dd s}b jf b' j} ;hfo x'g]5 M
-s_
-v_
-u_
-@_ pkbkmf -!_ adf]l hdsf] sfo{ ug]{ pBf] u u/] d f ;f] pkbkmfdf n]l vPsf]
;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
!@^= clVtof/ k|f Kt jf clVtof/ k|fKt gePsf] JolQmn] s;"/ u/]df x'g] ;hfo M -!_ bkmf
*$ sf] pNn+ 3g ug]{ s'g} klg clVtof/ k| fKt JolQmnfO{ c;L xhf/ ?k} ofFF ;Dd
hl/jfgf jf Ps jif{ ;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g] 5 .
-@_ o; P] g adf]lhd clVtof/ gkfPsf] s' g} JolQmn] s/ jf s/ egL cGo
s'g} /sd p7fPdf jf p7fpg k|o Tg u/] df c;L xhf/ ?k}o fFFb]l v b'O{ nfv rfnL;
xhf/ ?k}+of;Dd hl/jfgf jf Ps jif{b]l v tLg jif{ ;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
!@&= dltof/nfO{ x'g] ;hfo M o; P]g adf]l hd s' g} s;"/ ug{ s'g} JolQmnfO{ hfgLhfgL
d2t ug]{ jf To:tf] s;"/ ug{ ;Nnfx lbg] jf b' ?T;fxg ug]{ JolQmnfO{ s;" /bf/nfO{
x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo x' g]5 .
t/ o:tf] dltof/ ;/sf/L sd{ rf/L ePdf s;'/bf/nfO{ x'g] ;hfo a/fa/
;hfo x'g]5 .
!@*= P]gsf] kfngf gug]{nfO{
fO{ x'g] ;hfo M o; P]gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf] d f afx] s of]
P]g jf o; P]g cGtu{ t ag] sf lgodx?sf s' g} Joj:yfsf] kfngf gug]{ JolQmnfO{
kfF r xhf/ ?k}o fFFb]l v tL; xhf/ ?k}ofFF ;Dd hl/jfgf x'g] 5 .
!@(= ljefun] hl/jfgfsf] /sd bflvnf ug{ cfb]z lbg ;Sg] M -!_ o; kl/R5] bdf cGoq
h'g;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg bkmf !@^ df plNnlvt s;"/ df afx] s s'g}
JolQmn] cfkm" n] o; kl/R5] bdf pNn] v ePsf] cGo s' g} Ps jf PseGbf a9L s;"/
u/] s f] egL cbfntL sf/afxLsf] k| s[o f z' ? x'g' cufj} lnlvt ?kdf :jLsf/ u/] df
138
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
To:tf]] Ps jf PseGbf a9L s;"/ u/] afkt nfUg] hl/jfgf /sddf ga9\g] u/L
hl/jfgf /sd bflvnf ug{ ljefun] To:tf] JolQmnfO{ cfb]z lbg ;Sg] 5 .
-@_
ljefun] pkbkmf -!_ adf]l hdsf] cfb] z lbF bf ;f] cfb]z df To:tf]
s;"/ , a' fpg' kg]{ hl/jfgf /sd / hl/jfgf /sd a' fpg' kg]{ ldlt v' nfpg'
kg]{ 5 .
-#_
kl/R5]b@$
ljljw
!#@
!##= ljefuLo sf/afxL ul/g] M s' g} s/ lgwf{/ 0f nfk/afxLaf6 u/]s f] 7x/L s/bftfsf]
bfloTj a9\ g jf 36\g uPdf To:tf] s/ lgwf{/ 0f ug]{ jf bkmf !)! sf] pkbkmf -#_
adf]l hdsf] Dofbleq ;+ zf]l wt s/ lgwf{/0f gug]{ ;DalGwt clws[ tnfO{ lghsf] ;] jf
zt{ ;DaGwL k| rlnt sfg"g adf]l hd ;hfo ug{ dxflgb]{zsn] ljefuLo sf/afxL
rnfpg ;Sg] 5 .
!#$= clws[tsf] kl/ro
kl/ro kq M k| To]s clws[ tn] tf]l sP adf]l hdsf] kl/rokq cfgf]
;fydf /fVg' kg]{ 5 / st{ Jo kfngfsf] l;nl;nfdf s;} n] To:tf] kl/rokq x]g{ dfu
u/] d f b] vfpg' kg]{ 5 .
139
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!#%= cbfntnfO{ eP ;/xsf] clwsf/ x'g] M o; P]g sf] k|o f] hgsf] nflu ljefunfO{
;DalGwt JolQmnfO{ lsfpg] , aofg u/fpg] , k|d f0f a'\g] / lnvtx? k]z ug{
nufpg] ;DaGwdf k| rlnt sfg"g adf]l hd cbfntnfO{ eP ;/xsf] clwsf/ x' g]5 .
!#^= c;n lgotn] u/]s f] sfd sf/afxLk|lt hjfkmb]xL gx'g] M o; P] gdf cGoq h' g ;'s}
s'/f n]l vPsf] eP tfklg s'g} clws[ tn] cfgf]] st{ Jo kfng ubf{ c;n lgot lnO{
u/] s f] sfd sf/afxL k|l t lgh JolQmut ?kdf hjfkmb] xL x' g] 5}g .
!#^s= k'/:sf/sf] Joj:yfM s'g} JolQmn] cfgf] s/sf] bfloTj ;Dk" 0 f{ jf s]xL c+ z 5n]sf]
jf 5Ng sf]lz; u/]s f] k|df0f ;lxtsf] ;" rgf lbg] JolQmnfO{ To:tf] ;" rgfsf]
cfwf/df c;' n pk/ ul/Psf] s/sf] /sddWo] lghn] k]z u/]sf] k| d f0faf6 lgwf{/0f
eP hltsf] s/ /sdsf] aL; k|l tzt a/fa/sf] /sd dxflgb]{z ssf] lg0f{o n] k'/:sf/
lbg ;lsg]5 .
!#&= g]kfn ;/sf/n] cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg] M s/ k| zf;gnfO{ k|e fjsf/L agfpg
g]kfn ;/sf/n] ljefunfO{ cfjZos cfb] z jf lgb]{ zg lbg ;Sg] 5 .
!#*= lgod agfpg] clwsf/ M o; P]gsf] p2]Zo sfof{ Gjog ug{ g] kfn ;/sf/n] cfjZos
lgodx? agfpg ;Sg] 5 .
!#(= lgb]{lzsf agfO{ hf/L ug{ ;Sg] M of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag] s f] lgodsf] cwLgdf
/xL ljefun] cfjZos lgb]{lzsf agfO{ hf/L ug{ ;Sg]5 .
!$)= cg';"rLdf yk36 tyf x]/km]/ M g] kfn ;/sf/n] g] kfn /fhkqdf ;"rgf k| sfzg u/L
cg' ;"rL! afx]s sf cg' ;"rLdf cfjZos yk36 tyf x] /km]/ ug{ ;Sg] 5 .
!$!= k|x/Ln] ;xof]u ug'{ kg]{ M of] P] g jf o; P]g cGtu{ t ag] s f] lgodsf] sfof{ Gjog ug]{
;DaGwdf ljefun] dfu]sf] ;xof] u ug'{ k|x /Lsf] st{ Jo x' g]5 .
!$@= s/;DaGwL Joj:yf o;} P]g adf]lhd x'g] M k| rlnt sfg"g df h'g ;'s} s'/ f n]l vPsf]
eP tfklg ;fna;fnL nfu" x'g] cfly{ s P] gn] o; P]g df ;+z f] wg u/L s/ nufpg],
lgwf{ /0f ug]{, a9fpg] , 36fpg] , 5" 6 lbg] jf ldGxf lbg] ;DaGwL Joj:yf u/]s f] df
afx]s cGo s' g} klg P]g n] o; P] g adf]l hdsf s/sf Joj:yfx?df s' g} klg
;+ zf] wg, kl/jt{g jf s/ ;DaGwL cGo Joj:yfx? ug{ ;Sg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
g]kfn /fhsLo lj1fg tyf k|l jlw k| 1 f k|l ti7fg P]g, @)$*
sf] bkmf #) df ;+z f]wg M g] kfn /fhsLo lj1fg tyf k|l jlw
k| 1f k|l ti7fg P]g , @)$* sf] bkmf #) vf/] h ul/Psf] 5 .
-5_
-!_
-@_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-h_
-_
-`_
-6_
-!_
-@_
-7_
-8_
jL= kL= sf] O/fnf d] df]l/on SofG;/ c:ktfn P]g , @)%# sf]
bkmf !* df ;+zf] wgM jL=kL= sf]O/fnf d] d f]l/on SofG;/
c:ktfn P]g @)%# sf] bkmf !* sf] pkbkmf -!_ df /x]]sf]
cfos/ eGg] zAb llsPsf] 5 .
-9_
-0f_
b"/ ;~rf/ P]g, @)%# sf] bkmf #$ sf] pkbkmf -!_ vf/]h
ul/Psf] 5 .
-#_
bkmfx? cGtu{ t ul/Psf ;j} sfd sf/afxL o;} P]g cGtu{ t ul/Psf dflgg]5g\ .
142
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-$_
of] P]g nfu" x'g'e Gbf cl3sf cfo jif{ sf] cfo s/ lgwf{/0f /
c;" npk/ ug]{ ;DaGwL Joj:yfx?sf ;DaGwdf cfo s/ P]g , @)#! sf Joj:yfx?
nfu" x'g] 5g\ .
143
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L!
-bkmf $ ;+ u ;DalGwt_
s/sf b/x?
!=
-!_
s'g} cfo jif{ df afl;Gbf k| fs[lts JolQmsf] s/of]Uo cfodf o; cg';" rLsf]
pkbkmf -@_ / -$_ sf clwgdf /xL b] xfo adf]lhdsf] b/n] s/ nfUg]5 M
-s_
-v_
Ps nfv ;f7L xhf/ ?k} ofFeGbf a9L t/ b' O{ nfv ;f7L xhf/ ?k} ofF ;Dd
s/of]Uo cfo ePdf v08 -s_ adf]lhd Ps nfv ;f7L xhf/ ?k} ofF ;Dd
Ps xhf/ 5 ;o ?k} ofF / Ps nfv ;f7L xhf/ ?k}o fFeGbf a9L s/of] Uo
cfodf kGw| k|ltzt,
-u_
b'O{ nfv ;f7L xhf/ ?k} ofFeGbf a9L s/of]Uo cfo ePdf v08 -v_
adf]lhd b'O{ nfv ;f7L xhf/ ?k} ofF ;Dd ;f]X xhf/ 5 ;o ?k}o fF / b'O{
nfv ;f7L xhf/ ?k} ofFeGbf a9L ePsf] s/of] Uo cfodf kRrL; k|ltzt,
/
-3_
klRr; nfv ?k} ofF eGbf al9 s/ of]Uo cfo ePdf v08 -u_ adf]lhd
nfu] sf] s/df yk rfnL; k|ltzt cltl/Qm s/ nfUg] 5 .
t/ Psnf} 6L kmd{ btf{ ePsf s/bftfsf] xsdf v08 -s_
adf]lhdsf] Ps k|ltzt s/ nfUg] 5}g .
-@_
s'g} cfo jif{ df bkmf %) adf]lhd 5gf}6 ug]{ s' g} bDktLsf] s/of]Uo cfodf o;
cg' ;"rLsf] pkbkmf -$_ sf] clwgdf /xL b]xfo adf]lhdsf] b/df s/ nfUg] 5 M
-s_
b'O{ nfv ?k} ofF ;Dd /f] huf/Lsf] s/of]U o cfo ePdf Ps k|ltzt s/
nfUg] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_
b'O{ nfv ?k} ofF eGbf a9L t/ tLg nfv ?k}ofF; Ddsf] s/of]Uo cfo ePdf
v08 -s_ adf]lhd b' O{ nfv ?k}o fF;Dd b' O{ xhf/ ?k}ofF / b' O{ nfv
?k}o fFeGbf a9L s/of]U o cfodf kGw| k|ltzt,
-u_
tLg nfv ?k} ofFeGbf a9L s/of]U o cfo ePdf v08 -v_ adf]lhd tLg
nfv ?k}ofF; Dd ;q xhf/ ?k} ofF / tLg nfv ?k} o fFeGbf j9L s/of] Uo
cfodf kRrL; k|ltzt, /
-3_
klRr; nfv ?k} ofF eGbf al9 s/ of]Uo cfo ePdf v08 -u_ adf]lhd
nfu] sf] s/df yk rfnL; k|ltzt cltl/Qm s/ nfUg] 5 .
t/ Psnf}6L kmd{ btf{ ePsf s/bftfsf] xsdf pk/f] Qm v08-s_
adf]lhd Ps k|ltzt s/ nfUg] 5}g .
-#_
-v_
-$_ o; cg';" rLsf] pkbkmf -#_ sf] clwgdf /xL b]xfosf JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd
s/ nfUg] 5M
-s_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!_
-@_
-v_
-@_
-%_
g]kfn ;/sf/n] tf] s]s f] b'u{d If] qdf sfo{ /t k|fs[lts JolQmsf] b' u{ d eQf jfkt
tf]lsPadf]lhd a9Ldf krf; xhf/ ?k} oF+f;Dd s/of]U o cfoaf6 36fO{ afFsL
/xg] /sddf dfq o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
-^_
g]kfnsf ljb] z l:yt s" 6g}lts lgof]u df sfo{ /t sd{ rf/Lsf] j} b]lzs eQfsf]
krxQ/ k|ltzt /sd s/of]U o cfoaf6 36fO{ afFsL /xg] /sddf o; bkmf
adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
-&_
o; P]g sf] bkmf $ sf] pkbkmf -$_ adf]lhd s/sf] /sd b] xfo adf]lhd
x'g]5 M
-s_
-v_
gu/kflnsf If] qdf Aoj;fo ug]{ k| fs[lts JolQmsf xsdf b' O{ xhf/
?k}o fF,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
cGo s' g} :yfgdf Aoj;fo ug]{ k|fs[lts JolQmsf xsdf Ps xhf/ b' O
;o krf; ?k} ofF .
-*_
u}/ afl;Gbf k|fs[l ts JolQmsf] s' g} cfo jif{ sf] s/of]U o cfodf klRr;
k|l tztsf b/n] s/ nfUg]5 .
-(_ o; bkmfdf cGoGq h'g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg s'g} afl;Gbf k| fs[l ts
JolQmsf] lgj[l te/0f cfo /x]5 eg] k| fs[l ts JolQmsf] nflu pkbkmf -!_ sf]
v08 -s_ jf bDklQsf] nflu pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ df plNnlvt /sd
sf] kRrL; k|l tzt /sd s/of] Uo cfojf6 36fO{ jf+ sL /xg] /sddf dfq
o; bkmf jdf]l hd s/sf] u0fgf ul/g] 5 . t/ o;/L 36fOg] /sdsf] ;Ldf
tf]lsP jdf]l hd eGbf j9L x'g] 5}g .
-!)_ o; bkmfdf cGoq h' g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg s' g} afl;Gbf k|fs[l ts
JolQm ckf /x]5 eg] To:tf] k| fs[l ts JolQmsf] nflu pkbkmf -!_ sf] v08 s_ jf bDkltsf] nflu pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ df plNnlvt /sdsf]
krf; k|l tzt yk /sd s/of]Uo cfoaf6 36fO{ jf+ sL /xg] /sddf dfq o;
bkmf adf]l hd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
-!!_
o; bkmfdf cGoq h'g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg s'g} afl;Gbf k| fs[l ts
JolQm kfl/>lds cfo dfq cfh{g ug]{ dlxnf /x]5 eg] To:tf] k| fs[l ts
JolQmn] ltg'{ kg]{ s/ /sddf bz k|l tzt 5' 6 x'g]5 .
-!@_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[l ts
JolQmn] nufgL aLdf u/]s f] /x] 5 eg] ;f] jfkt e' QmfgL u/] sf] jflif{ s
lk|ldod jf jL; xhf/ ?k} ofFd f h'g 36L x' G5 ;f] /sd s/of] Uo cfoaf6
36fO{ afFsL /xg] /sddf dfq o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g] 5 .
-!#_ o; bkmfdf cGoq h'g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg ef8fsf ;jf/L ;fwg
wgLxaf6 b]xfo adf]l hdsf] jflif{ s s/ c;' n ul/g] 5 . ;jf/L ;fwg wgL
k| fs[l ts JolQm ePdf o;/L lt/] sf] s/ g} clGtd x' g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
?= !,@)).
?= *%).
?= &%).
-!$_ o; bkmfdf cGoq h'g ;' s} s'/ f n]l vPsf] eP tfklg s' g} k|fs[l ts JolQmn]
s'g} jif{ e/L k" 0 f{?kn] o; P] gsf] bkmf !! df plNnlvt ljz]if pBf] u
;~rfngdf ;+ nUg /x] d f, o; bkmf adf]l hd s/sf] u0fgf ubf{ kRrL;
k|l tzt s/ nfUg] s/of] Uo cfodf aL; k|l tztsf b/n] s/ nfUg]5 .
-!%_ s'g} k|fs[l ts JolQmsf] s'g} cfo jif{ d f lgsf;Ljf6 ePsf] s/of]Uo cfodf
s/sf] u0fgf ubf{ kRrL; k|l tzt s/ nfUg] s/ of]Uo cfodf kGw|
k|l tztsf b/n] s/ nfUg] 5 .
@=
lgsfosf] ;DaGwdf M
-!_
o; bkmf sf] pkbkmf -@_, -#_, -$_, -%_ / -&_ sf] cwLgdf /xL s'g} cfo
jif{d f s'g} r'/ f] 6, la8L, l;uf/, vfg] ;"l t{ , v} gL, dlb/f, lao/, lgsfosf]
s/of]Uo cfodf kRrL; k|l tztsf b/n] s/ nfUg] 5 M
-@_
s'g} cfo jif{ df s'g} a}, ljQLo ;+: yf, ;fdfGo ladf Joj;fo ug]{ jf g] kfn
k] 6f]l nod P]g, @)$) adf]l hd k] 6f]l nod sfo{ ug]{ lgsfosf] s/of]Uo
cfodf tL; k|l tztsf b/n] s/ nfUg] 5 .
:ki6Ls/0f
:ki6Ls /0f M k] 6f]l nod sfo{ s f] xsdf s/of]Uo cfo eGgfn] k] 6f]l nod
;Df} tfdf plNnlvt sfo{l jlw tyf of] P]g / o; P]g cGtu{ t ag] s f] lgod
adf]l hd lgwf{/0f ePsf] s/of] Uo cfo ;Dg' k5{ .
-#_
s'g} lgsfosf] g]kfnsf] ;| f]taf6 b]x fo adf]l hd s' g} cfo jif{df ePsf]
s/of]Uo cfodf aL; k|l tztsf b/n] s/ nfUg] 5 .
-s_
;f] lgsfo s'g} jif{ el/ k" 0 f{ ?kn] o; P]g sf] bkmf !! df
plNnlvt ljz]i f pBf] u ;~rfngdf ;+ nUg /x] d f,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#s_ s'g} lgsfosf] g]kfnsf] ;| f]t af6 s'g} cfo jif{ df lgsf;Laf6 ePsf] s/of]Uo
cfodf aL; k|ltztsf b/n] s/ nfUg] 5 .
-$_
s'g} cfo jif{d f s'g} lgsfon] ;fj{ hlgs k' j f{ wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0 f tyf
;~rfng u/L g]kfn ;/sf/nfO{ x:tfGt/0f ug]{ h:tf cfof] hgfx? / laB' t
u[x lgdf{0 f, pTkfbg / k| ;f/0f u/] d f To:tf] lgsfonfO{ ;f] lgsfosf] s/of]Uo
cfodf aL; k|l tztsf b/n] s/ nfUg]5 .
-%_ s'g} cfo jif{ df s'g} d[ t afl;Gbf JolQmsf] ;DklQ k| fKt ug]{ jf /] vb] v ug]{
jf czQm
k| fKt ug]{ jf /] vb] v ug]{ jf ;f] 6i 6nfO{ afl;Gbf k|fs[l ts JolQm ;/x dfgL
o; cg' ;"rLsf] bkmf ! sf] pkbkmf -!_ / pkbkmf -$_ adf]l hd s/ nfUg]5 .
-^_
s'g} cfo jif{ d f s'g} u}/ afl;Gbf JolQmsf] g] kfnl:yt ljb] zL :yfoL
;+ :yfkgn] ljb] z k7fPsf]] cfodf kfF r k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
-&_
s'g} cfo jif{ df bkmf &) df plNnlvt cfosf] ;DaGwdf s'g} u} /jfl;Gbf
JolQmsf] s/of]Uo cfodf kfFr k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
t/ g]kfnaf6 csf]{ ljb] z L d' n's df k'Ug] u/L k|:yfg gx' g] hn oftfoft,
xjfO{ oftfoft jf b" /;~rf/ ;]j f pknJw u/fpg] u}/ jfl;Gbf JolQmsf] xsdf
b'O{ k|ltztsf b/n] s/ nfUg] 5 .
150
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cg';"rL
L@
-bkmf !( ;+ u ;DalGwt_
;DklQsf] ljj/0f
ejg, :6Sr/ / :yfoL k|s[l tsf o:t} k|sf/sf cGo agf} 6x?
.
s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ df lghsf] :jfldTjdf /xL Joj;fo jf nufgLaf6
cfo cfh{ gsf] nfuL k| o f]u u/] sf] s'g} x|f;of]Uo ;DklQnfO{ klxnf] k6s
:jfldTjdf cfPsf] jf k|of] u ePsf] ;dodf lgDgfg' ;f/sf] ;d"x /fVg' kg]{ 5
/ ;f] ;d" xx?nfO{ ;f] jif{ df pQm JolQmsf] x| f;of] Uo ;DklQx?sf] ;d" x
dflgg]5 M
-s_
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_
@=
x|f; vr{ M
-!_
s'g} klg JolQmn] s'g} cfo jif{ df ;f] JolQmsf] x| f;of]U o ;DklQsf ;d" xx?
afkt o; bkmfsf] pkbkmf -@_ / -^_ adf]l hd u0fgf ul/Psf k| To]s ;d"x df
/x]s f ;DklQsf] ;f] jif{ d f ePsf] x| f; a/fa/sf] vr{ sL ug{ kfpg]5 .
-@_
s'g} JolQmn] cfgf] cfo jif{ df ;d"xdf /x]sf ;DklQsf] x| f; sLsf] u0fgf
b]xfo adf]lhdsf] ;"q sf] k| of] u u/L lgsfNg' kg]{ 5 .
sv
s
eGgfn] ;f] cfo jif{ sf] cGTodf ;DklQsf] ;d" xdf /x]s f] x| f;
cfwf/ /sdnfO{ hgfpFg] 5,
-#_
-v_
vr{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-u_
;f] ;d"x sf] s'g} ;DklQsf] ;f] jif{df ePsf] lg;u{af6 k| fKt
s'g} /sd .
-$_
s'g} cfo jif{sf] cGTodf ju{ 3 cGtu{ tsf k|To]s x| f;of] Uo ;DklQsf] x| f;
sLsf] cfwf/ /sd b]x fo adf]l hdsf] /sdsf] s" n of] u x'g] 5 M
-s_
-v_
-%_
s'g} JolQmsf] x| f;of]U o ;DklQsf] s' g} ;d" xdf ;dfj] z ePsf] s' g} x|f;of]Uo
;DklQsf] nflu ul/Psf] nfutnfO{ ;DalGwt ;d"xsf] x|f; cfwf/ /sddf
b]xfo adf]lhd hf] 8\g' kg]{5 M
-s_
s# v
o; v08sf] k|o f] hgsf] nflu s nfO{ b]x fosf] cjlwsf]
nflu b]x fosf] dfg x' g]5 M
-c_
-cf_
-O_
x'g] 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-^_
#=
x|f;sf] b/ M -!_ pkbkmf -@_ sf] cwLgdf /xL o; cg' ;"rLsf] bkmf @ sf] pkbkmf
-@_ df plNnlvt k| To]s ;d"xsf] xsdf nfu" x' g] x| f;sf] b/ b]x fo adf]l hd x'g]5 M
ju{
b/
% k|l tzt
@% k|ltzt
@) k|ltzt
!% k|ltzt
;DklQsf]
-#_
phf{ zlQm pTkfbg ug{ k"FhLs[t u/] s f] ;DkQLsf] k"FhLut /sdsf] krf; k|ltzt ;f] xL
jif{ x| f; vr{ jfkt s6\ 6L bfjL ug{ ;Sg] 5 .
-$_
s'g} JolQmn] lkm:sn lk|G6/ / Sof; d]l zg /fvL ljn ljhs hf/L ug]{
u/] df ;f] lk|G 6/ tyf Sof; d]lzgdf ePsf] vr{sf] Psd'i6 /sd x| f;vr{ jfkt ;f] xL
jif{ bfjL ug{ ;Sg] 5 .
$=
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-!_
s'g} JolQmsf] ;f] cfo jif{d f Joj;fo jf nufgLdf k|of] u ePsf x| f;of] Uo
;Dklt jf ;Dkltx?sf] lg;u{a f6 ePsf] cfosf] u0fgf ubf{ v08 -v_ eGbf
v08 -s_ a9L eP o:tf] a9L ePhlt /sd ;f] cfodf ;dfj] z ug'{ kg]{5 .
-s_
-v_
-@_
s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{ ;dfKt x'g' eGbf cufl8 ;f] JolQmsf] x|f;of]Uo
;DklQsf] ;d"xdf /x] sf ;a} ;DklQx? lg;u{ u/] d f ;f] ;d"x lj36g ePsf]
dflgg]5 / b]xfo adf]l hd x'g]5 M
-s_
-v_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_
-#_
o; cg' ;"rLsf] k|of] hgsf] nflu s'g} cfo jif{d f x| f;of] Uo ;DklQsf] ;d"xsf]
36\b f] k|0 ffnLsf] afF sL /x]sf] d"No eGgfn] lgDgfg' ;f/sf] /sdnfO{ hgfpF5 M
-s_
-v_
;d"x sf] ju{ 3 sf] ;DaGwdf ;f] ;d"x sf] cl3Nnf] cfo
jif{s f] cGTodf /x]s f] x|f; cfwf/ /sdaf6 ;f] JolQmnfO{ o;
cg' ;"rLsf] bkmf @ sf] pkbkmf -!_ adf]l hd sL ug{ lbOPsf
ljutsf cfo jif{x?sf ;a} vr{x? 36fPkl5 x'g] /sd .
156
www.lawcommission.gov.np