buscar...

foro nomes propios opinin actualidade entrevista a nosa escola experiencias investigacin

outros artigos

Internet: o tsunami educativo

Jos Mara Aguilera Carrasco Asesor de Tecnoloxas da Informacin e da Comunicacin Centro de Formacin e Recursos A Corua chema.aguilera@edu.xunta.es

Internet: o tsunami educativo

Jos Mara Aguilera Carrasco Asesor de Tecnoloxas da Informacin e da Comunicacin Centro de Formacin e

E-learning: un novo modelo de ensinar e aprender

M. Dolores Fernndez Tilve Universidade de Santiago de Compostela

Novos medios... e novos profesores para unha educacin 2.0? A especie que sobrevive non a mis forte nin a mis intelixente, senn a mis adaptable ao cambio. Charles Darwin A penetracin de internet en todos os mbitos da vida modificou as formas de acceder informacin e de relacionarnos, o que leva consigo a necesidade dun pensamento mis crtico e selectivo. Neste asunto, a escola non pode permanecer marxe, dada a responsabilidade que ten de formar cidadns capaces de viviren e de se desenvolveren na sociedade dixital do sculo XXI. Neste artigo comentamos os principais cambios que trouxo esta gran rede de comunicacin, as como o actual panorama educativo e algns dos retos que debe afrontar.
Alfonso Gutirrez Martn Profesor titular de Novas Tecnoloxas Aplicadas Educacin Escola Universitaria de

relacionados
Jos Mara Aguilera: http://internetaula.ning.com/profile/JoseMaria94 Alfonso Gutirrez Martn: http://www.pdg.uva.es/alfonso/

Palabras clave: internet, aprender, xeracin Tuenti, web 2.0, informacin. Internet unha especie de onda que o asolagou todo. S hai que constatar as dificultades que se lle presentan a calquera cando quere escribir sobre un tema buscando referencias na rede. Ao momento un dectase da sobreabundancia de informacin existente e do difcil que dicir algo que non estea dito xa dunha ou doutra forma. Ben, pois partindo desta base imos intentar sinalar os cambios profundos que internet est forzando na educacin. Son tantos que ata o propio Ministerio de Educacin se viu obrigado a lle dar resposta situacin a travs do programa Escola 2.0 (Abalar, en versin da Administracin educativa galega), co que se pretende transformar as aulas tradicionais de quinto e sexto de primaria e primeiro e segundo de secundaria en aulas dixitais con conexin a internet. Estas lias estn intencionadamente escritas a choutos desconectados, da mesma forma en que escribimos nun blog. Para entender con mis claridade este asombroso fenmeno, poremos un sinxelo exemplo dunha proposta recente e dos seus resultados educativos.

Web 2.0: un novo enfoque para Internet Por que se nos resiste a aplicacin das novas tecnoloxas na aula? Educacin e tecnoloxa, o bo uso das ferramentas Non falemos das TIC, falemos da escola, do ensino e da aprendizaxe Entrevista a Juana Mara Sancho

O pasado mes de decembro, un grupo de profesores de dezaoito cidades espaolas participamos nun proxecto educativo con motivo da II Noite de Cine e Educacin, que a ter lugar coa preestrea da pelcula Tambin la lluvia, de Icar Bollan. Somos un grupo de profesores voluntarios e animosos que, por azar ou diversos contactos, fomos atopndonos na blogosfera. Da man de dona Driga, unha personaxe chea de forza, optimismo e capacidade de organizacin, comezamos a facer traballos colaboradores por medio de ferramentas web 2.0, como as que ofrece Google docs. Toda esta producin plasmmola nun blog ao que fomos unndonos libremente, con ou sen alumnos. Os resultados foron espectaculares, poden comprobarse consultando en: http://tambienlalluvia2010.blogspot.com/

Este blog serviu para recoller os debates, reflexins e propostas conxuntas por medio dunha comunidade virtual. Algo que non fose moi difcil levar a cabo por medio de reunins e comunicacins tradicionais. En maior ou menor medida, todas as contribucins quedaron recollidas nunha gua didctica na que se aborda un bo abano de suxestins educativas, vxase: http://www.tambienlalluvia.com/press_book.pdf

Consideramos que este tipo de iniciativas son as que necesita a nosa educacin. o que se vn dicindo como unha ladaa: pasar da educacin do sculo XIX do XXI. Necesitamos mocidade educada no esprito emprendedor, innovadora, creativa, con competencia dixital, experta en resolver problemas e afeita a actuar en situacins cambiantes. Desgraciadamente, non iso o que produce o noso actual sistema educativo, que parece non entender o que implica a sociedade dixital que internet nos brinda. Fagamos un exercicio de contraste para explicar o que queremos dicir: Internet global, dilense as fronteiras xeogrficas e temporais. Con todo, son anda moitos na educacin os que orientan a sa accin na rede prescindindo deste carcter de globalidade. Tamn nos centros educativos resulta moi difcil alterar os espazos fsicos temporais. Internet converxente. Na rede conflen moitas disciplinas, tarefas e especialidades do saber e do facer que adoitaban andar por separado. Nas escolas estas reas ou materias acostuman estar encorsetadas dentro dos frreos horarios escolares. Internet interactiva. O fundamento da sa accin o dilogo, a cooperacin. Interactuar nunha aula non tarefa fcil nin para o profesor nin para o alumnado. Internet catica, non admite xerarquas recoecidas nin se somete facilmente aos parmetros habituais da autoridade. Na cultura escolar a disciplina e a orde son das das aprendizaxes mis significativas. Internet o berce dunha nova realidade virtual, que non s unha realidade imaxinada ou representada. O atractivo que presentan estes mundos virtuais fan que as exposicins meramente verbais sexan cada vez mis tediosas e pouco motivadoras para o alumnado. Internet paradoxal, convive coas contradicins, non as agrupa, non as supera, potnciaas e goza con elas. Nas aulas conectadas dse o fenmeno do que algns deron en chamar o baleiro dos mozos empantallados, que consiste en estar sentado, mirar, teclear e calar. Fronte aos nosos ollos discorre agora unha cinta perenne de imaxes, cada unha mis excitante ca anterior, mis directa, mis luminosa. O cerebro humano hase converter, practicamente, nun recipiente de iconas, rostros, sexos, bonecos, envases, marcas, paneis, cartulas, solapas, videoxogos, emails e telexornais, que s duran uns instantes na nosa mente. Os mozos hoxe alimntanse de imaxes. O que non se ve, non existe. Nada vlido xa sen a alegra superficial e xentil do Tuenti ou do Facebook, nada real sen as imaxes que se devoran unhas s outras. Somos seis mil millns de humanidade. A metade est sentada mirando como a outra metade fai o pallaso. Internet rpida, desenvlvese de forma case autnoma a gran rapidez e desbordou todas as previsins sobre o seu crecemento. O mundo educativo avanza moito mis lentamente, con ritmo desfasado e a contrap do que marcan os avances sociais.

Vexamos agora algns retos que internet lle presenta educacin e algunhas das respostas que se nos ocorren.

Como se constre o coecemento con internet?

Esta rede con todas as sas ferramentas 2.0 (blogosfera, Wikipedia, Facebook, Twitter, buscadores sociais etc.) non nos fai nin mis intelixentes nin mis estpidos, pero un uso indebido pode facernos mis ignorantes. moi necesario incorporar un pensamento mis crtico no debate sobre a penetracin de internet en todos os mbitos das nosas vidas (persoal, educativo e profesional) posto que estamos en pleno proceso de definicin da sociedade dixital do sculo XXI.

Como formamos a mocidade que naceu con internet na man?

Como dica Saint-Exupry, O esencial invisible aos ollos. O esencial hoxe invisible educacin formal. As competencias dixitais resultan invisibles. As competencias adquiridas en contornas informais son invisibles. As competencias non-evidentes resultan invisibles nas contornas formais de educacin. A aprendizaxe ocorre cando estamos facendo outra cousa. Todos os libros de texto que un estudante usar ao longo de todos os seus anos de escolaridade poden cargarse nunha memoria USB que pesa menos de 100 gramos. Moitas habilidades e competencias aprendidas na educacin formal non servirn de nada hora de atopar un emprego. Os dez traballos mis buscados actualmente non existan en 2004. En consecuencia, como e que ensinamos debe cambiar profundamente, porque xa non vivimos exclusivamente nun mundo de lapis e papel. A educacin debe proporcionar experiencias e oportunidades para aplicar o coecemento. Se o mundo funciona con internet, por que as escolas non?

Como aprender a aprender e como aprender a desaprender?

Os profesores deixamos de ser os posuidores do coecemento. Os rapaces xa non lles preguntan as dbidas nin a eles nin aos pais. Se cadra son eles os que non saben e daquela buscan as respostas en Google, YouTube, Tuenti ou Twitter. Polo tanto, agora os profesores temos que ser guas que axudemos a distinguir a informacin veraz da non-veraz, acompandoos no uso dos medios. Ensinar na actualidade, non se trata de dar respostas senn de estimular para que o alumnado expoa as preguntas correctas.

Como preparar para o exceso de informacin e a complexidade global?

A saturacin informativa ten un impacto directo en tres aspectos fundamentais da nosa vida: A atencin: cada vez dedicmoslle menos atencin ao mundo que nos rodea, sobre todo a aquilo que non nos interesa ou que non consideramos relevante. O tempo: o segundo impacto da sobreinformacin ten que ver coa nosa percepcin do tempo; cremos que todo vai a unha velocidade mis alta da real, o que vai creando en ns a sensacin de ter que facer algo, de estar en movemento constante. O coecemento: o terceiro fenmeno causado a raz do exceso de informacin ten que ver coa nosa capacidade de reter e de aprender.

Canta informacin da que recibimos se transforma en coecemento? dicir, canta procesamos e asimilamos? Entendemos realmente o que, o como e o por que das cousas que suceden na nosa contorna? Como pode a sociedade do coecemento que supostamente nos encamiamos sobrevivir a este fenmeno? O problema est na falta de mtodo para transformar a informacin en coecemento. Gran parte da nosa educacin basase en traballar a repeticin (memorizar) e esquecemos que a comprensin (preguntarse o por que) e a experiencia (o facer) son das ferramentas que nos axudan a mellorar esta conversin.

Como estimular a innovacin e a creatividade con internet?

Os cambios sociais que trouxeron as TIC (tecnoloxas da informacin e da comunicacin) deberan ter unha repercusin clara na escola: Mediante metodoloxas de ensino que incorporen a aprendizaxe informal e o uso creativo de redes aprendizaxe formal. Por medio de plataformas de aprendizaxe e de formacin que estean dispoibles a calquera hora do da e se poida acceder a elas desde calquera lugar, co nico requisito de ter unha conexin a internet. Con contornas de aprendizaxe que se construirn socialmente entre afns e a que o coecemento ser reinventado a cada pouco, o que aumentar a creatividade e a innovacin. A travs da modificacin de hbitos que lle permitan a cada un xestionar os saberes ao longo de toda a vida. Aprendizaxe continua e permanente. Con espazos formativos abertos e nos que o acceso aos contidos estar na rede: Cloud Computing (Computacin na Nube).

Como concentrarse nun mundo de continuas distraccins?

Pasamos moitas horas fronte ao computador, saltando sen cesar dun programa a outro, dunha pxina de internet a outra, mentres falamos por Skype, contestamos a un correo electrnico e pomos unha ligazn en Facebook. Con todo isto a concentracin lectora empeza a disiparse logo dunhas poucas pxinas, prdese o acougo, o fo, e empzase a pensar en facer outra cousa. Internet debilita a capacidade de concentracin e contemplacin. O modo en que pensamos cambiou. A realizacin de varias tarefas de forma simultnea limita a capacidade de atencin e concentracin nos contidos que se estn consumindo en pantalla. Xa sabemos todos os defectos que ten o noso actual sistema educativo e cultural: os baixos niveis de lectura existentes no noso pas, os obsoletos procesos de aprendizaxe dalgunhas das nosas escolas,

a sobreproducin de libros en papel, a desaparicin de libreras e quioscos de prensa dos nosos barrios. Con frecuencia se alude ao desapego das novas xeracins por todo o relacionado coa lectura. Os intereses adoitan xirar ao redor de dous ou tres libros ao ano, mentres o resto dos autores case invisible. Estas son algunhas das queixas que, con mis ou menos fundamento, reflicten o precario estado do sector cultural e educativo. Pero, por moi deficiente que para moitos sexa este estado, debemos garantir que a futura sociedade dixital que hoxe en da estamos construndo sexa mellor ca a analxica. Tras levar uns cantos anos analizando o impacto das TIC nas aulas, estamos chegando triste conclusin de que, en varios aspectos, no canto de progresar estamos retrocedendo. Se observamos cun esprito crtico o impacto que est tendo a irrupcin das tecnoloxas sociais (blogs, wikis, podcasts, vdeos, redes sociais etc.) nos hbitos de lectura e escritura da cidadana, na forma en que accede informacin en internet e en como xestiona o coecemento, podemos deducir que a sociedade que estamos construndo non s non mellora as deficiencias do anterior mundo analxico senn que nalgns aspectos ata as empeora. Son os efectos da xeracin Tuenti que podemos describir en dez grandes trazos: 1. Estn interesados na tecnoloxa e relacinanse moi ben con todo o dixital. 2. Estn mis informados tecnoloxicamente ca seus pais. 3. Usan as tecnoloxas como va de socializacin. 4. Son consumidores activos, interactivos e creativos. 5. Gstalles relatar experiencias persoais e aman estes contidos. 6. Refutan a emisin sincrnica e consomen bos produtos mediticos cando lles apetece. 7. Gstalles a msica en listaxes propias e as cancins aleatorias, polo que practican a mentalidade zapping. 8. Teen poder de compra, pero non queren pagar polos contidos. 9. Son consumidores infieis. 10. Son intolerantes coa publicidade. Nas escolas esta mocidade empantallada vese obrigada a permanecer sentada nunha cadeira durante seis ou sete horas e, en moitos casos, a escoitar trivialidades. Seguimos avaliando as sas capacidades a travs de exames escritos, a maiora das veces memorsticos, e apenas contamos con eles nas aulas.

Como sar do analfabetismo dixital?

Do mesmo xeito que na prctica non certo ese dito de que nacemos cun pan debaixo do brazo, tampouco certo que os nativos dixitais nazan cun ADN dixital. Non cabe dbida de que as novas xeracins se senten moi cmodas co uso das ferramentas 2.0, pero a maiora son absolutos analfabetos dixitais ao descoecer os intereses comerciais, ideolxicos e sociais que hai detrs de cada unha destas ferramentas. Todas as tecnoloxas teen unha desviacin, unha torcedura, includa a do papel (esquecmonos de que non mis ca unha tecnoloxa ao levar mis de 500 anos entre ns). Os inmigrantes dixitais debemos ensinarlles aos nativos a descifrar os cdigos e intereses que hai detrs de cada texto, vdeo ou imaxe publicada en internet.

A proclamacin dun pensamento mis crtico sobre o impacto de internet non significa que lles restemos importancia nin valor aos beneficios derivados da incorporacin das TIC nas aulas ou s posibilidades que brinda a dixitalizacin de todo tipo de contidos culturais. Tan s aspiramos a abrir un debate para reflexionar sobre se o devir que estamos creando mellor ca o precario presente. O futuro dixital unha realidade e debe quedar claro que non hai marcha atrs. Os usuarios de internet deben entender que o verdadeiramente importante deste debate o modelo de sociedade que queremos construr, como e a que prezo (si, si, prezo: nada de balde). A maneira na que incorporemos a tecnoloxa nas nosas vidas determinar se somos capaces de crear un mundo dixital culto e multialfabetizado. E volvendo metfora inicial, se queremos que este tsunami non nos arrastre sen remedio, aprendamos tamn a desconectar

Referencias
CARR, N. (2011): Superficiales: Qu est haciendo Internet con nuestras mentes?, Madrid: Taurus. Educa con TIC: El uso de las TIC en las aulas. (http://www.educacontic.es/blog/la-opera-en-ungran-escenario-el-aula, consulta 25/02/2011). El caparazn: espacio sobre tendencias en tecnologa y cmo esta cambia la sociedad, la educacin (http://www.dreig.eu/caparazon/, consulta 25/02/2011). Internet en el aula: red social docente para una educacin del siglo XXI (http://internetaula.ning.com/, consulta 25/02/2011). Ordenadores en el aula: blog sobre los retos de la educacin ante la tecnologa y cultura digital (http://ordenadoresenelaula.blogspot.com/, consulta 25/02/2011).

O M IS VISTO
XXII Jornadas Estatales FEAE. La evaluacin para la mejora profesional II Jornadas Nacionales de Orientacin: Orientacin 2.0: La orientacin a travs de las nuevas tecnologas Saberes e incertidumbres sobre el currculum Webquest para o mdulo de Formacin e Orientacin Laboral Cmo ensear en el aula universitaria Cmo mejorar la comprensin lectora

COLABORA COA REVISTA

Cartas directora Investigacin Experiencias Foro

OUTRAS SECCINS
Axenda PLOTEUS - Europa Que Mediateca Tribuna Blogs Lexislacin Hemeroteca Crditos da revista

Xunta de Galicia - Contacta coa Revista Galega do Ensino - Accesibilidade

Pode subscribirse a esta w eb cun lector de feeds