WYBR PRZYRZDU OBSERWACYJNEGO Najwaniejsze parametry, ktre charakteryzuj sprzt i znajduj si w opisie kadej z lornetek to:

powikszenie rednica obiektywu ktowe oraz liniowe pole widzenia odstp renicy wyjciowej.

Powikszenie Pierwszym oznaczeniem na lornetkach, ktre od razu rzuca si w oczy, s pary cyfr takie jak: 8x32, 10x42, 10x50, 15x50. W takim zapisie pierwsza z cyfr informuje jakie powikszenie posiada lornetka, a druga cyfra oznacza rednic obiektywu. Na przykad , jeeli dany obiekt obserwowany bdzie za pomoc lornetki typu 8x32, zobaczymy obraz osiem razy wikszy ni w przypadku obserwacji nieuzbrojonym okiem. Czasami mona spotka si te z zapisem 3-7x50. Takie oznaczenie informuje, e mamy do czynienia z lornetk o zmiennym powikszeniu od 3 do 7 razy. Mimo, e s to bardziej uniwersalne urzdzenia, nie oferuj one zbyt dobrej jakoci obrazu. rednica obiektywu Druga pozycja we wspomnianej parze cyfr oznacza rednic obiektywu, czyli wyraon w milimetrach rednic przedniej soczewki. Naley pamita, e przednia soczewka obiektywu to ta, ktra znajduje si bliej obserwowanego obiektu, a nie tu przy oku obserwatora. W przypadku lornetek typu 8x32, 10x42 czy 10x50 taka soczewka ma odpowiednio rednic 32, 42 oraz 50 mm. Wielko rednicy obiektywu nie tylko daje pojcie jak dua jest lornetka, ale przede wszystkim jest wskanikiem mwicym o jasnoci obiektywu. Im obiektyw jest wikszy, tym zbiera on wicej wiata i obraz jest janiejszy - dziki temu taki przyrzd obserwacyjny lepiej sprawdzi si podczas obserwacji przy sabym owietleniu. Zapis 1x7 okrela waciwoci ludzkiego oka - jednokrotne powikszenie oraz "obiektyw" o rednicy 7 milimetrw.

Ktowe oraz liniowe pole widzenia Innym, wanym parametrem lornetek jest ktowe oraz liniowe pole widzenia, ktre informuje jaki fragment widzianego obszaru obejmiemy podczas obserwacji za pomoc lornetki. Pole widzenia opisywane jest odpowiednio w stopniach ktowych lub metrach na 1000 metrw.

Wanym parametrem lornetki jest pole widzenia, ktre okrela szeroko obserwowanego obszaru. Pole widzenia opisywane jest w stopniach ktowych lub metrach na 1000 metrw. Dobierajc dwa przyrzdy obserwacyjne o odpowiednich parametrach moemy uzyska takie samo pole widzenia pomimo tego, e obiekt bdzie si znajdowa w rnej odlegoci od obserwatora.

W pierwszym przypadku kt widzenia wyznacza wycinek koa, jaki jest widoczny przez lornetk. Oczywicie na pole widzenia duy wpyw ma powikszenie, z uwagi na co, bezporednie porwnanie ktw widzenia rnego typu lornetek moe by mylce. Aby porwna kty widzenia lornetek dajcych rne powikszenie naley obliczy tzw. pozorny kt widzenia i w tym celu pomnoy rzeczywisty kt widzenia przez powikszenie lornetki. Pozorny kt widzenia o wartoci 65 stopni lub wikszy (np. lornetka 10x42 o polu widzenia 6,5 stopnia)

uwaany jest za szerokoktny, a przyrzd o takim polu widzenia uatwia ledzenie poruszajcych si obiektw. O wiele atwiejsze do wyobraenia jest pole widzenia wyraane w metrach na 1000 metrw. W opisach lornetek mona znale np. takie wartoci jak 54 m / 1000 m, 76 m / 1000 m, 117 m / 1000 m. W takim zapisie pierwsza cyfra oznacza szeroko obszaru widzianego przez lornetk, oddalonego od obserwatora o 1000 metrw. Jeli znajdziemy informacj, e lornetka ma pole widzenia 7 stopni, przeliczamy t warto liczc tangens tej wartoci: tan7 = 122,8 co oznacza e lornetka ma pole widzenia 123 metry. Przykadowo lornetka 8x42 posiada pole 131m, 10x50 102m, 10x42 111m, a model 7x50 123m. Odstp renicy Ostatnim podstawowym parametrem charakteryzujcym lornetki jest tzw. odstp renicy wyjciowej, nazywany czasami "dugim okiem". Warto ta podawana jest w milimetrach i okrela maksymaln odlego oka obserwatora od okularu, przy ktrej nie traci on niczego z pola widzenia lornetki i wyranie widzi cay obserwowany obszar. Parametr ten jest wany zwaszcza dla osb z wadami wzroku. rednica renicy wyjciowej Oprcz gabarytw oraz jasnoci obiektywu lornetki wybr pomidzy lornetk "dzienn" i "nocn" powizany jest cile z dziaaniem ludzkiego oka oraz z ostatnim z podstawowych parametrw lornetki - tzw. rednic renicy wyjciowej (w uproszczeniu nazywan czasami "rednic okularu"). Warto ta wyraana jest w milimetrach i okrela rednic snopu wiata wychodzcego z lornetki i padajcego na oko obserwatora. Z kolei renica oka ludzkiego w zalenoci od warunkw owietleniowych otoczenia pynnie zmienia swj rozmiar i reguluje ilo wiata docierajcego do wntrza oka. W soneczny dzie renica ma rednic ok. 4 mm. Z kolei noc rozmiar ten waha si w granicach 6-7 mm (u osb po 50 roku ycia maksymalna rednica rzadko przekracza 5 mm). renica wyjciowa i parametr jasnoci renica wyjciowa informuje, jak duy jest krek wiata, ktry wpada przez lornetk do naszego oka. renic wyjciow oblicza si w nastpujcy sposb: rednica obiektywu (mm)/powikszenie = renica wyjciowa (mm) Lornetka o parametrach 8/42 mm (czyli 8x powikszenie, rednica obiektywu 42 mm) ma rednic wyjciow 5,25 mm.

Z pojciem rednicy wyjciowej wie si te parametr jasnoci, ktry jest obliczany w nastpujcy sposb: (renica wyjciowa)2 Dla renicy 5,25 jasno wynosi 27,60. Tabela, ktra zawiera przykadowe parametry lornetek i obliczon dla nich renic wyjciow: Przykadow e parametry lornetek
5x15 6x15 7x15 7x21 7x35 7x40 7x42 7x45 7x50 8x20 8x21 8x24 8x28 8x40 8x42 8x44 8x45 8x50 8x56 8,5x42 8,5x56 9x63 10x21 10x25 10x30 10x35 10x36 10x42 10x50 10x56 10x70 12x25 12x36 12x42 12x56 15x45 15x56 15x63 16x32

renica wyjciowa (mm)

3 2,5 2,14 3 5 5,71 6 6,42 7,14 2,5 2,62 3 3,5 5 5,25 5,5 5,62 6,25 7 4,94 6,6 7 2,1 2,5 3 3,5 3,6 4,2 5 5,6 7 2,08 3 3,5 4,66 3 3,73 4,2 2

16x50 18x70 20x50 20x60

3,12 3,88 2,5 3

Jakie lornetki pasuj do konkretnego rozmiaru renicy: renica oka (mm) 2 2,5 3 Lornetki pasujce do renicy 7x15, 10x21. 12x25, 16x32 8x20, 8x21, 10x25, 20x50 5x15, 7x21, 8x24, 10x30, 12x36, 15x45, 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 Lornetki Podstawowym parametrem, ktry rzuca si nam w oczy przy wyborze lornetki jest powikszenie. Przykadowo lornetka 8x42 ma powikszenie wynoszce 8. Obraz w lornetce wydaje si nam 8 razy wikszy ni widziany goym, nieuzbrojonym okiem. Tumaczc wprost jeli ogldamy obiekt znajdujcy si w odlegoci 100m to wykorzystujc lornetk o powikszeniu 8 bdziemy go widzie tak jakby znajdowa si 12,5m od nas. Majc lornetk 10x42 przy takich samych warunkach, obiekt ten bdzie widziany jakby by 10m od obserwatora. Druga cyfra bdca opisem parametrw lornetki, czyli w powyszym przypadku 42, mwi nam o rednicy 16x50, 20x60 8x28, 10x35, 10x36, 12x42 10x42, 18x70 12x56 7x35, 8x40, 8,5x42, 8x42, 10x50 7x40, 8x44, 8x45, 10x56 7x42, 8x50 7x45, 8,5x56 7x50, 8x56, 9x63 3,5 3,6 3,88 4,2 4,66 4,94 5,25 5,25 5,71 6 6,25 6,42 6,6 7 7,14 renica wyjciowa lornetki (mm) 2 2,14 2,5 2,62 3 3,12

kadego z obiektyww 42mm). Im wiksza rednica obiektywu, tym wicej wiata do niego wpada. Standardowe lornetki do obserwacji dziennej maj obiektywy o rednicy 42mm, lornetki uniwersalne do obserwacji zarwno w cigu dnia jak i noc 50mm, natomiast lornetki typowo nocne maj obiektyw o rednicy powyej 50mm. Lornetka do obserwacji w nocy Jeeli obserwacja bdzie prowadzona o zmierzchu najlepiej mie w posiadaniu lornetk o rednicy obiektywu nie mniejszej ni 50 mm oraz zwrci uwag na zastosowane powoki antyrefleksyjne, ktrymi powlekane s soczewki. W zalenoci od rodzaju redukuj one refleksy wietle oraz zmniejszaj straty wiata i zwikszaj jasno obiektywu. Wad jest e lornetka z takim duym obiektywem moe way nawet do 1,5 kg. Lornetki dzienne Lornetka dzienna, musi swobodnie zmieci si w kieszeni lub plecaku (tzw; kieszonkowa). Taki sprzt musi by stosunkowo lekki i wygodny w uyciu. Do wymienionych zastosowa dziennych najlepiej uywa lornetek z obiektywami o rednicy od 32 mm do 42 mm. (np.; 10x42). Do zastosowa dziennych warto uy porcznej lornetki, ktrej warto renicy wyjciowej jest rwna ok. 4 mm, a do zastosowa nocnych wikszej charakteryzujcej si wartoci 7 mm lub nawet 8 mm. Parametr ten mona bardzo atwo i szybko obliczy dzielc rednic obiektywu przez warto powikszenia (przykadowo lornetki o parametrach 8x32, 10x40, 8x56 lub 7x50 maj rednic renicy wyjciowej wynoszc odpowiednio 4, 4, 7 oraz ok. 7,1 mm). Lornetki o podwyszonej odpornoci Wybierajc lornetk do rnych zastosowa warto te zwrci uwag, by bya ona odporna na warunki atmosferyczne, aby sprzt by na tyle uszczelniony i zabezpieczony, aby deszcz lub upadek z niewielkiej wysokoci nie uszkodziy lornetki. Wan rzecz jest aby tubus wypeniony by suchym azotem lub innym gazem, ktry zapobiega osadzaniu si pary wodnej na wewntrznych szkach na skutek rnicy temperatur. Lornetki najlepiej dobiera pod ktem konkretnych zastosowa. Najlepszym rozwizaniem dla wielu uytkownikw ktrzy szukaj uniwersalnego sprztu do stosowania zarwno w dzie, po zmroku, jak i w nocy, mog by lornetki typu 10x50. Typy pryzmatw

Bardziej popularne i mniej skomplikowane s lornetki porro-pryzmatyczne, ktre atwo rozpozna na pierwszy rzut oka, gdy maj charakterystycznie przesunite wzgldem osi optycznej tubusy obiektyww. Z kolei lornetki z pryzmatem dachowym s bardziej kompaktowe i smuke, a obiektyw, pryzmat i okular ustawione s w jednej linii.

Na przedstawionym schemacie wyranie wida rnic pomidzy budow lornetek z popularnym pryzmatem porro-pryzmatycznym (z lewej) oraz bardziej kompaktowych urzdze z pryzmatem dachowym (z prawej).

Pryzmat Porro Lornetka z pryzmatem w sytemie Porro To najpopularniejszy i najtaszy ukad pryzmatw. Temu ukadowi pryzmatw lornetka zawdzicza swj charakterystyczny ksztat. W konstrukcji Porro pryzmaty nie s w jednej linii z obiektywem.

Lornetki w systemie Porro daj zwykle lepsze obrazy (wiksz trjwymiarowo uzyskiwanych obrazw). Wad jest wielko lornetek (np. 115 mm dugoci i 118 mm

szerokoci oraz fakt, e apanie ostroci zaczyna si w stosunkowo duej odlegoci od obiektu. Pryzmat Roof (dachowy) Lornetka typu dachowego (Roof) W tym systemie obiektyw, pryzmaty i okular ustawione s w jednej linii. To rozwizanie przypomina dwie poczone ze sob tuby, co daje to bardziej zwart (w sensie szerokoci np. 103 mm wysokoci 114 mm szerokoci budow ni w systemie Porro.

Uoenie obiektywu, pryzmatu i okularu w jednej linii jest bardzo wan zalet dla tych, ktrzy ceni sobie niewielkie rozmiary lornetki. Budowa takiego ukadu jest trudniejsza ni systemu Porro (w systemie dachowym wiato jest rozszczepiane na dwie wizki, czone pniej w jedn), dlatego lornetka z systemem dachowym musi by wykonana bardzo precyzyjnie oraz z najwyszej jakoci materiaw. Powoki antyrefleksyjne Ostatnia wan rzecz na ktra warto zwrci uwag podczas wyboru lornetki s zastosowane powoki antyrefleksyjne, ktre zmniejszaj odbicia wiata i zwikszaj jasno oraz rozdzielczo obrazu. Im wiksza liczba powok i wysza jako zastosowanych materiaw tym lepsza skuteczno ich dziaania oraz mniejsze straty wiata.

Na rysunku przedstawione zostao dziaanie powok antyrefleksyjnych, ktre zmniejszaj odbicie promieni wietlnych przechodzcych przez soczewki lornetki (od lewej: soczewka bez powoki, z pojedyncz powok oraz z wielowarstwow powok antyodblaskow).

Oznaczenia zastosowanych powok antyrefleksyjnych:

Uncoated - brak jakichkolwiek powok antyrefleksyjnych, straty wiata w lornetce ok. 40% Coated - pojedyncza lub podwjna warstwa powok antyrefleksyjnych naniesiona na niektrych soczewkach, straty wiata w lornetce ok. 30-35% Fully Coated - wszystkie powierzchnie zastosowanych w lornetce soczewek pokryte jedn lub dwoma warstwami powok antyrefleksyjnych, straty wiata w lornetce ok. 15-20%

Multicoated (MC) - wielowarstwowe powoki antyrefleksyjne naniesione na niektre soczewki zastosowane w ukadzie optycznym, straty wiata w lornetce nieco powyej 10%

Fully Multicoated - wielowarstwowe powoki antyrefleksyjne naniesione na wszystkie soczewki zastosowane w ukadzie optycznym, straty wiata w lornetce ok. 5%

Jedynymi powokami, ktrych raczej naley unika s powoki rubinowe (ruby coated). Stosowane s one w najtaszych lornetkach, zwikszaj straty wiata i maj jedynie za zadanie niwelowanie wad niszej jakoci ukadw optycznych. Ich zastosowanie mona atwo zauway, po mocno rowym lub pomaraczowym kolorze obiektywu. Lunety Obserwacyjne Generalizujc lunety obserwacyjne moemy podzieli na dwie grupy rnice si rednica obiektywu. Pierwsza z nich ma obiektywy 60-65mm, druga 80-85mm. Jak zwykle kada z grup ma swoje wady i zalety. Bazujc na wiedzy przedstawionej powyej, lunety z wiksz rednica obiektywu bd miay wiksz jasno, bd niestety cisze i mniej porczne, co dla obserwatorw nie jest bez znaczenia. Lunety obserwacyjne rni si rwnie mocowaniem okularu. Wystpuj lunety z okularami prostymi lub ustawionymi pod katem 45 stopni. W zalenoci od zastosowania, moemy uy odpowiedni model. Powikszenie to kolejna, bardzo wana kwestia. Lunety maj albo powikszenie stae: 20x, 30x, 40x itp. lub

powikszenie zmienne 20x-60x, ktre zdecydowanie polecam. Moemy dostosowa powikszenie do aktualnych potrzeb i odlegoci na ktra wykorzystujemy w danej chwili lunet. Poczenie lunety z aparatem fotograficznym do wykonywania zdj z duej odlegoci bez koniecznoci stosowania bardzo drogich obiektyww. W niektrych modelach zastosowa mona tzw.; przejciwk, aby poczy lunet z aparatem fotograficznym. Oczywicie luneta powinna by wodoodporna i posiada solidn obudow, ktra bdzie chroni jej optyk. INNE WANE DANE LORNETEK Sprawno zmierzchowa Informuje, jak lornetka radzi sobie przy sabszym owietleniu. Aby go obliczy trzeba wycign pierwiastek:

Lornetka o parametrach 8/42 mm, czyli 8x powikszenie, rednica obiektywu 42 mm ma sprawno zmierzchow 18,3. Tego parametru nie naley rozpatrywa samodzielnie, poniewa mgby wprowadzi w bd. Np. lornetka 8/42 mm ma sprawno zmierzchow -18,3, a lornetka 7/50 ma sprawno zmierzchow -18,7 (a przecie powiksza 7, a nie 8 razy, wic jest sabsza). Z drugiej za strony renica wyjciowa dla lornetki 7x50 wynosi 7,14 mm, a dla lornetki 8x42 5,25 mm (wicej wiata wpadnie do naszego oka przy lornetce 7x50). Przy wyborze, jaka sprawno zmierzchowa jest nam potrzebna, warto najpierw przeanalizowa zastosowanie lornetki oraz swj wiek. Przy wyborze lornetki sprawdzi naley take:

Rodzaj szka decyduje o stopniu przenikliwoci wiata przez szko. Najczciej stosowane s szka Bk7 lub BaK4. Spord tych dwch rodzajw szkie specjalici zdecydowanie jako lepsze polecaj BaK4.

Rodzaj muszli okulary s zabezpieczone tzw. muszlami dziki nim nie dotykamy bezporednio okularu. Jednak dla osb w szkach korekcyjnych

takie muszle s dodatkow odlegoci (okulary korekcyjne nie pozwalaj zbliy oczu bezporednio do lornetki), ktra moe obnia jako patrzenia. Dlatego niektre modele maj wykrcane muszle oczne, a jeszcze inne gumowane muszle, ktre mona wywija.

Wypenienie zapobiega parowaniu szkie pod wpywem wody lub mgy. Do wypenienia uywa si azotu lub argonu. Wodoodporno lornetka nie jest narzdziem optycznym do ogldania wiata podwodnego, ale czasem zdarzaj si wypadki. eby zapobiec zniszczeniu lornetki, projektowane s lornetki wodoszczelne. Najczciej jako parametr podaje si wodoodporno w metrach np. 3 m lub w minutach zanurzenia (czas szczelnoci np. na 1 m przez 5 min).

Regulacja ostroci w lornetkach moliwe s dwa rozwizania: regulacja centralna jedno pokrto dla obu okularw, lub indywidualna 2 pokrta, dla kadego okularu po jednym.