Wanneer spreken we van een staat: Bepaald grondgebied/territorium met duidelijke grenzen Aanwezigheid van mensen Soeverein gezag

vrijwaring van politieke inmenging door anderen

* Voor Nl geld dat er tenminste va 1648 sprake is van soeverein gezag met de vrede van Westfalen Ontwikkeling van de NL staat: Net als alle moderne staten gekenmerkt door oorlogen, wisseling van bevolking en conflicten over soeverein gezag. Afbakening van de grenzen: noordoosten- vrede van westfalen 1648 / Zuidoosten vrede van Parijs 1815/ Zuiden afscheiding Belgie 1839 Unie van Utrecht 1579 staten generaal neemt macht zelf in handen dan al soeverein gezag Vrede van westfalen 1648, soeverein gezag word ook door andere landen erkend en Rebuliek der Verenigde Nederlanden is officieel staat 1813 ontstaat het Koninkrijk der Nederlanden onder de Oranjes 1815 Titel Grondwetswijziging 1917 invoering van eerste democratische rechten mannen kiesrecht

Kenmerken natie staat: Mensen op grondgebied Soeverein gezag Ontwikkelde Eigen Cultuur

Onafhankelijkheid Indonesie -1949 Onafhankelijkheid Suriname 1975 Belangrijkste kenmerken Nl politiek en bestuurlijk stelsel en hoe zijn die onstaan: Pluriformiteit en verscheidenheid historische ontw 7 verenigde NL Erfelijk vorstendom Constitutionele monarchie vorst gebonden aan grondwet Ministeriele verantwoordelijkheid Parlement als volksvertegenwoordiging

Staatshoofd /vorst + ministers = regering Parlementaire democratie- zwaartepunt besluitvorming ligt bij relatie regering en parlement Gedecentraliseerde eenheidsstaat provincies,waterschappen, gemeenten beschikken ook over eigen bevoegdheden Representatieve democratie burgers geen directe invloed op besluitvorming Participatie democratie - burger heeft mogelijkheid tot verkiesbaar stellen / ruimere mogelijkheden om besluitvorming te benvloeden Democratische rechtstaat bestaan van regels bedoeld om vrijheid/gelijkheid van burgers te waarborgen machten spreiding, regering, parlement, rechterlijke macht. Verzorgingstaat uitgebreid pakket van middelen en voorzieningen beschikbaar voor de burger. Belangengroep democratie grote invloed van maatschappelijke groeperingen.

De eerste Nederlandse bestuursvormen: Door constante strijd tegen het water ontstonden Heemraadschappen als eerste bestuursvormen 13e eeuw samen gevoed tot Hoogheemraadschappen lokaal karakter, belasting heffen, waterhuishouding regelen bezaten hoge mate van autonomie en bevolking steunde deze opzet.

Eerste bijeenkomst stagen generaal 1464, wat voor orgaan was dit? Verenigde vergadering van staten (volksvertegenwoordiging) uit ver versch gewesten Regionale vergaderingen zonden een delegatie naar de SG 3 standen vertegenwoordigd: 1 Geestelijkheid 2 Adel 3 Burgers/ stedelingen Elk gewest en elke stand afzonderlijk stemde over een bepaalde maatregel Het overleg orgaan tussen vorst en onderdanen Bevoegdheden SG belasting goed of afkeuren/ wetgeving/ financieel beleid/ instemming voor aantreden van een nieuwe vorst.

Waarom ontstond de Unie van Utrecht in 1579? verzetten tegen centralisatie van spaanse koning

Verzetten tegen de plicht belasting te betalen zonder hier noemenswaardige voordelen van te ondervinden Tegen de onderdrukking van de protestanten en het gewelddadige optreden tegen het verzet.

Hoe was de staatsvorm van de Republiek der 7 verenigde Nederlanden uniek? Federale republiek terwijl omringende Eu landen geregeerd werden door een absoluut vorst Geen bewuste keuze, min of meer door omstandigheden bepaald

Hoe zag het bestuur van de Republiek der 7 verenigde NL er uit? Federatie van gewesten, SG soeverein gezag SG kon dan wel niet snel een efficint besluiten maar voorkwam wel een ongelijk evenwicht tussen de gewesten Dagelijks bestuur in handen van Stadhouder en raadspensionarissen Burgerij overheerste / bourgeoisie bezat macht Adel had eigen voorrechten Huis van Oranje, erfelijke dynastie met monarchale trekken

Welke belangrijke verandering wbt soevereiniteit vond plaats in de Bataafse republiek 1795-1806? Oranje gezinde regenten werden verdreven door patriotten Nieuwe bestuursvorm lag ter discussie Unitaristen/federalisten/moderaten Unitaristen plegen staatsgreep onder Willem daendels 1798 Soevereiniteit op centraal niveau Einde van de zelfstandigheid van de gewesten

Kenmerken NL staat vastgelegd in GW 1814/1815: Nl krijgt de contouren van een moderne staat Eenheid in wetgeving/ bestuur / rechtspraak/ financin Soevereiniteit ligt bij vorst WI maar wel gebonden aan grondwet De provincies blijven ondanks het centrale gezag wel over bepaalde mate van zelfstandigheid beschikken

Verandering positie v.d koning in GW 1804?

Ministeriele contraseign ministers moeten Koninklijke besluiten mede ondertekenen Ministers voortaan strafrechtelijk verantwoordelijk niet meer buiten strafrechtelijke vervolging

Grondwet 1848? Grondlegger Liberaal Thorbecke Invoering van godsdienst vrijheid en vrijheid van onderwijs

Verdere afzwakking positie van de Koning na 1848? Ministeriele verantwoordelijkheid koning is onschendbaar maar moet wel handelen naar goedkeuring van ministers

Vertrouwensregel en wat is dit? 1868 als onderdeel v.h gewoonte recht Minister of kabinet moet als geheel aftreden als deze niet meer het vertrouwen van het parlement heeft

Het recht van amendement? Nieuw instrument voor parlement om beleid van regering te kunnen benvloeden 1848 Recht van 2e kamer om tekst van een wetsvoorstel te wijzigen Als meerderheid voor wijzing stemt gebeurd dit

Samenstelling v.d 1e en 2e kamer in grondwet van 1848? Eerste kamer gekozen door provinciale staten op basis van aantal belasting betalende burgers in de provincie niet meer door de koning Tweede kamer direct gekozen op basis van meerderheidsstelsel in de districten/ censuskiesrecht

Wijzigingen kiesrecht/kiesstelsel in Grondwet 1917? Algemeen (mannen) kiesrecht ipv censuskiesrecht Passief kiesrecht voor vrouwen Stelsel van evenredige vertegenwoordiging ipv districten stelsel 2e kamer/gemeenteraad/ provinciale staten op basis hiervan gekozen

Schoolstrijd? Welke rol moet de overheid spelen bij het verzorgen van onderwijs voor de verschillende bevolkingsgroepen?

Beperken tot aanbieden van openbaar onderwijs of ook bijzonder onderwijs financieel mogelijk maken?

Pacificatie van 1917? Gelijkberechting van bijzonder en neutraal onderwijs word erkend Toekenning financiele middelen op basis van evenredigheid Algemeen kiesrecht Evenredige vertegenwoordiging

Wat is de verzuiling? Opdeling van maatschappij op grond van geloofsovertuiging of maatschappelijke opvatting Iedere stroming heeft eigen organisaties op alle terreinen 4 hoofdzuilen Katholiek/protestants christelijk/ socialistische /Neutraal liberale Er is wel sprake van politieke samenwerking en overleg verder strikte scheiding

Wat is pacificatie politiek? Zakelijke, gedepolitiseerde manier van politiek bedrijven Verschillen worden toegestaan maar er word geen actieve moeite gedaan om samensmelting te bewerkstelligen

Ontwikkelingen bijgedragen aan ontzuiling? Jaren 60 Stijging welvaart Hoger opleidingsniveau Invloed tv

Gevolgen ontzuiling voor Nl Politiek? Burgers minder benvloed door zuilen dus minder voorspelbare verkiezingen Scheidslijnen tussen oude groeperingen verdwijnen Einde van de pacificatie politiek

De Nl constitutionele monarchie? Onschendbare Vorst gebonden aan Grondwet

Ministeriele verantwoordelijkheid Vorst moet teken voor alle wetten/besluiten

Verschil grondwet en statuut voor het koninkrijk der Nederlanden? GW Hoofdlijnen politiek bestel/ regeling van belangrijkste onderdelen van de staat / Opsomming politieke en sociale rechten Statuut Hoofdlijnen Nederland en Nederlandse antillen

Wie draagt verantwoordelijkheid tijdens kabinetsformatie? Nieuwe minister president neemt met terugwerkende kracht verantwoordelijkheid voor de gang van zaken tijdens de formatie

Verschil regering en kabinet? Regering ministers en koningin Kabinet ministers en staatssecretarissen

Belangrijkste taken regering? Uitvoering en handhaving van wetten Nieuwe regelingen tot stand brengen Voeren van ordentelijke overheidshuishouding voeren en hierover verantwoording afleggen

3 functies van een minister? Hoogste politieke verantwoordelijkheid op een bepaald terrein Hoofd van de ambtelijke staf/ leiding geven Lid van de ministerraad en daarmee verantwoordelijk voor regeringsbeleid

Positie minister president binnen ministerraad? Premier is voorzitter van ministerraad Cordinatie van regeringsbeleid Gezicht van de regering / rol in sfeer en daadkracht van kabinet Conflicten oplossen Woordvoerder kabinetsbeleid Lid van de europese raad Eigen stempel op beleid drukken

Verhouding staatssecretaris en minister? - Ss staat minister bij in zijn politieke leiding - Ss heeft specifiek beleidsterrein onder zich maar minister blijft verantwoordelijk - Ss moet verantwoording afleggen aan parlement net als minister - Ss worden sinds 1948 benoemd - Ss zorgt voor politiek evenwicht binnen ministerie diversiteit in vertegenwoordiging parijen binnen een ministerie

Democratische invloed van burgers tegen over staatsgezag van regering? - Burgers kiezen gemeenteraad / provinciale staten / 2e kamer / Eu parlement - Regering benoemt Burgemeesters/ commissaris van de koningin / Raad van ministers Kenmerken parlementair systeem? - Regering is verantwoordelijk voor bestuur van het land - Parlement draagt zorg voor de democratische controle hiervan - Wetgeving kan alleen tot stand komen als regering en parlement mee werken - Parlementair systeem = de uitvoerende macht ligt in handen van een commissie van het parlement Waarom 1e kamer? - Heroverwegende functie ten opzichte van wetsvoorstellen - Constitutionele zuiverheid van regelgeving controleren Het wetgevingsproces: - Minister + probleem = concept wetsvoorstel - Concept voorleggen aan ministerraad gehele ministerraad moet goedkeuren/eens zijn - Voorstel gaat naar raad van state bekijkt juridische kant en geeft advies - Voorstel gaat naar 2e kamer behandelen/ wijzigingen doorvoeren, dan stemmen - Voorstel gaat dan door naar 1e kamer kan vragen stellen maar niet meer aanpassen/wijzigen - Voorstel word gepubliceerd in staatsblad - Koningin en de minister moeten de wet dan nog ondertekenen Statenbond? - Samenwerking tussen onafhankelijke staten - Naar buiten gemeenschappelijk optreden - Intern behouden ze volledig eigen bevoegdheden Federale staat? - Samenwerking tussen onafhankelijke staten - Naar buiten gemeenschappelijk optreden - Intern is ook deel van bevoegdheden ondergeschikt aan gemeenschappelijk bestuur Waarom hebben lagere overheden geen vrij spel? - Zijn niet soeverein ontlenen macht aan nationaal gezag - Mogen geen regels opstellen die in strijd zijn met wetgeving van hogerhand - Bevoegdheden zijn wettelijk bepaald Medebewind? - Lagere overheden hebben de plicht om medewerking te verlenen aan hogere regelingen - Veel gemeentelijke activiteiten vinden onder medebewind plaats Autonomie?

Lagere overheden hebben tot op hoogte zelf de keuze in beleidsvoering (vb. zorg voor onderwijs) Zelfstandigheid vind plaats in de ruimte die daar vanuit hogerhand voor open is gelaten (vb. afgifte van vergunningen)

Nl 12 provincies? - Sinds 1985 Flevoland

Provincie bestuur? - Hoofd provinciale staten algemeen bestuur - Gedeputeerde staten dagelijks bestuur - Commissaris v.d koningin voorzitten van gedeputeerde staten openbare orde/veiligheid Monisme: - Bevoegdheden Uitvoerend en vertegenwoordigend orgaan zijn bijna afgeleiden van elkaar - Leden uitvoerend orgaan worden uit en door het vertegenwoordigend orgaan gekozen - Leden blijven lid van beide organen Dualisme: - Uitvoerend en vertegenwoordigend orgaan bezitten beide eigen bevoegdheden - Personen kunnen geen lid van beide organen zijn. De sociaal economische raad SER - Bekendste openbare lichaam in NL - Adviseren van kabinet en parlement over sociaal-economisch beleid - Toezicht houden op product en bedrijfschappen (pbos) - publiekrechtelijke organisaties van ondernemers en werknemers in een bepaalde bedrijfstak/product - Uitvoering van wetten valt onder medebewindstaken overheid laat dit ten dele door de ser uitvoeren - Belangen van bedrijfsleven behartigen en bedrijfsleven stimuleren om algemeen belang in het oog te houden. Kiesdeler? - -het aantal stemmen dat je moet hebben voor 1 zetel - aantal stemmen delen door aantal zetels restzetels? - Stemmen die overblijven na de toepassing van de kiesdeler - Toegewezen aan partij die gemiddeld het hoogst aantal stemmen per zetel heeft gekregen - Meestal toegewezen aan grote partijen Wanneer heb je kiesrecht? - Iedereen ouder dan 18 in bezit van Nederlandse nationaliteit - Niet bij gerechtelijke ontzegging - Niet bij vastgestelde mentale onbekwaamheid Politieke stromingen mid 19e eeuw in Nl? - Confessionelen - Socialisten/communisten - Liberalen Huidige confessionele partijen? - CDA - SGP - CU

Huidige sociaal/communistische partijen? - PVDA - Groen Links - SP

Huidige liberale partijen? - VVD - D66 Participatiedemocratie: - Burgers nemen deel aan het besluitvormingsproces - Stem uitbrengen - Invloed via actievormen Postmaterialisme: - Mensen stellen nieuwe prioriteiten - Vervolg stap materialisme (is vervuld) - Het aanvullen van wat men bezit - Te vinden onder na-oorlogse generaties Invloed postmaterialisme op politieke participatie? - Met belang bij zelfontplooiing en zelfstandigheid komt ook een nieuw gevoel voor participatie - Meer doen dan alleen een stem uit brengen Hoe zien we de westers-democratische waarde gelijkheid terug in NL? - Openbare rechtspraak - Elke burger heeft recht op gebruik van wettelijke rechtsmiddelen Wat is een democratische rechtstaat? - Bestuur, politie, rechtspraak zijn gebonden aan wet en recht. - Macht van overheid aan banden, burgers beschermd tegen willekeur. 4 beginselen van strafproces in een rechtstaat? - Vertrouwen - Gelijkheid - Zuiverheid van oogmerk verbod van machtsmisbruik - Verbod van willekeur Wat is het beginsel van wettelijkheid / legaliteitseis? - Feit is alleen strafbaar als dit in de wet ook strafbaar is Schets van rechterlijke organisatie in nl: - 19 rechtbanken (inclusief kantonrecht) - 5 gerechtshoven - 1 hoge raad - Zaak begint bij rechtbank - Bij ontevredenheid mogelijkheid tot hoger beroep bij gerechtshof - Dan nog mogelijkheid tot cassatie bij hoge raad Wat zijn de algemene beginselen van behoorlijk bestuur? Overheidsbesluiten zorgvuldig en zonder vooringenomenheid voorbereid Overheidsbesluiten goed gemotiveerd, duidelijk en ondubbelzinnig Sprake van toereikende afweging van belangen, burger mag niet worden geschaad en overheid mag macht niet misbruiken

Engeland? - Machtenscheiding tussen monarch, - Hoger huis Adel - Lager huis burgerij Waardoor word de onafhankelijkheid van rechters gewaarborgd? - Rechters voor het leven benoemd - Salaris via wetgeving vastgesteld Doel verzorgingsstaat? - Burgers zekerheid geven van bepaald minimum inkomen - Burgers bescherming bieden Nachtwakersstaat? - Staat die zich in beperkte mate bemoeit met het economische en maatschappelijke leven Verzekeringsbeginsel: - Verband tussen hoogte van premie en het uit te keren bedrag (ww) Solidariteitsbeginsel: - Iedereen heeft onder bepaalde omstandigheden recht op een uitkering (AOW) Overheidsinstrumenten m.b.t. de herverdeling van inkomen: - Belastingwetgeving - Compensatie voor bestaanskosten - Verstrekken van subsidies Functies van belangengroepen: - Invloed op overheidsbeleid - Intermediair tussen burgers en openbaar bestuur - Rol in de politieke praktijk Machtsmiddelen van sociaal-economische belangengroepen: - Deskundigheid - Financin - Ledental 3 grootste vakcentrales: - Fnv - Cnv - Unie mhd 3 grootse werkgeversorganisaties: - Vno-knw industrie - Mkb Nederland - Lto Nederland Wat is een actiegroep? Tijdelijke organisatie van burgers 1 actiepunt Kerngroep met achterban Mobiliseren van mensen/ publiciteit/ deskundigheid

Sociale beweging? - Groter dan actiegroep - Richt zich op zowel nationale als internationale problemen/vraagstukken Handelen krachtens mandaad: ambtenaren handelen op grond van instructies minister Handelen krachtens delegatie: ambtenaren handelen uit eigen bevoegdheid 5 instellingen EU: - Europees parlement volksvertegenwoordiging - Raad van de Europese unie vertegenwoordiging van de regeringen ven lidstaten/wetgeven - Europese commissie uitvoerend orgaan, belangen EU behartigen - Hof van justitie rechtspreken, zorg dragen voor eenduidige uitleg van Europese verdragen - Rekenkamer Controle op bestedingen van Europese middelen 5 belangrijkste organen: - Europees economisch en sociale raad - Comit van regios - Europese centrale bank - Europese ombudsman - Europese investeringsbank 2 agentschappen Eu: - Europol - Eurojust Raad van Eu unie: wetgever EU bestaat uit ministers Europese raad: beleid op lange termijn vaststellen bestaat uit regeringsleiders/staatshoofden