Memet Fuat Bozkurt

Altay Dil Ailesi ve

, Trke ile Sorunu
gnlerde fizik bilgini Prof. Dr. Oktay
nun i Japonca ile Trke stnde durulmayan pek ok benzerlik
savunan bir
sona dek ses benzetmelerine dayanan bir idi. Bu nedenle, kamuoyunu
bu konuda, bilimsel bir Altay dil
ailesi zerine nl bilim zetlemeyi gerekli grdk.
Trke hangi dil ailesinin koludur? Trkeye en dil hangisidir?
ncelikle bu konu zerinde biraz
Trk dili Altay dilleri kmesine sokuluro
Altay dilleri de Ural-Altay dil ailesi iinde Bu alanda ilk
yapan

Philipp von Strahlenberg'dir. gereleri Avrupa ve Asya'
mn Kuzey'i ile Blmleri
H. Winkler
3
yirminci bir izelge
*Uralca *Altayca
i i
i
*Altayca
(Dar anlamda)
i
Ugr - Fince Samoyete Tunguzca
Trke Japonca
Winkler, Ural-Altay dil ailesini daha da l dillerden
4
S-
mer ve Akad dillerinide bu aileden Altay dillednden
Boller, Grunzel, Prhle gibibilim tarafmdan sa-
Oktay: "Trke ile Japonca stnde dmulmayan pek ok benzerlik
var". Milliyet Sa/lat Dergisi, 239, S. 30-31, 8 Temmuz 1977.
2 Strahlenberg, Philipp von: Das Nord /llld stlicher EI/ropa /llld Asia, Stockholm,
1730.
3 Winkler, H.: Die Berlin, 1921.
4 Ahmet: Trk Dili Tarihi 2. 1970, s. 15.
MEMET FUAT BOZKURT 629
Finli bilgin Ramstedt ise Japonca ile eski Trke ak-
rabahk belirtileri

Ama Ramstedt'in Korece

ile Trkenin Ramstedt, Kore dilini, br Altay
dillerinin dzeyde bir kololarak kabul hatta onun
ve Trkenin bu aile ierisinde birer evresel ileri
Trke (Yakut uos, savar)a Kore-
ce aguri
6
Ramstedt, Kore dili ile Trke
1500 Ne var ki bu byle bir
gte .
N. Poppe, Kore dilini, Altayanadilinin, Trk, Tunguz kol1a-
uzakta bir kolu olarak kabul 1960'da
11an
7
Altay Dillerinin Dilbilgisi izelgeyi
:
* Altayca
i .
* Trke - - Tunguzea dil
i
*Ana Koreee

i i
* n Trke - Tunguzea dil
,-______ ____ _. i
i i i
"'Ana Trke *Ana *Ana
i i I
Trk Dilleri Dilleri
i
* Tunguzea
i .
Dilleri Koreee
Baskakovolmak zere birok Sovyet bilim Altay
dillerini
*Altayca
"'Eski Trke - *Eski Tunguzea
Eski Trke Eski
Sovyet bilim da Koreee ve Altay dili kabul
etmezler.
dil tipi yani (ses son-
ek dzeni, szdizimi vb.) istenen Altay dil-
ikinci i.inc derecedeki Kore dili bir tarafa
Altay dilinin
kabul edilir
s

5 Ramstedt, J.: ber die Gescllicte des Tiededkatemia, Esitetmet
jCl pytakirya!, Helsinki 1942 s. 108-113.
tl Dilaar, A.: Tiirk Diline Genel Bil' Ank. 1964.
7 Poppe, N.: del' Wiesbaden 1960.
il Dililar, A.: Tiirk Bir Ank. 1964, s. 21.
630 ALTAY
Ne var ki,
Altay da nl Trkologlardan Benzing,
Sir Clauson, Doerfer Altay dillerinin

da bir tarafa Trkeye en dilolan
ile Trkenin savlara bir gz
Sir Gerald Clauson ve gre Trke ile ak-
yoktur. Bu iki dilde, birbirinden dn szler, iki dilin ak-
raba Hem de bu dn szler bir
dnemden; 5-7. biimde dnleme Tunguzca ile
da
Prof. Dr. Doerfer'e gre; gerekten
ca arasmdan dn sz ve 'dil bu
Clauson ve syledikleri gibi, dnemde
Hele 5-7. byle bir dil kesenkes
lemez. Bu dillerin sz ve eski tabakalarda
birbirine
Doerfer
9
Altay dillerinin akraba konusunda

1 - Btn dillerde ile kesinlik Her durum-
da 2, 3, 4, 5 akraba dillerde Hint-Avrupa, Sami, Bantu
dillerinde byledir. Altay dillerinde byle bir benzerlik yoktur. dil-
lerin nemli olan (an.a, baba,
amca, gibi) temel szler de Altay dillerinde
gte
2- 1927'de Bang, Poppe'nin Altay dillerinin akraba konusunda
rnekleri Poppe'ye gre Trke uq- "anlama"
ile uqa- Altaycadan Fakat ne u- diye bir
kk, ne de -q- ya da -qa- biiminde bir ek yleyse bu ve benzeri
rnekler Trkeden dn szlerdir.
3- Poppe'ye
10
Trke ve ortak szleri ls bel-
lidir. Trkenin z sesini s sesi Trk-
e Hiiiiz = teiigis. Bu rnek gzel. Fakat, olarak
gsterilen bir blm szlerdeki Trkenin z sesini r sesinin kar-
ve sona bir nl gelmesine ne demeli?
rnek:
A) Trke
"
B) "
"
boz
ar
rmak
ekiz
(gri) - bora
(erkek) - "
(paIto)
(ikiz)
"
"
ere

ikire
9 Doerfer, Gerhard: uud Mangaliselre Elemellte l, Wiesbaden
1962.
Poppe, N.: Akteli des - Kongress, Wiesba-
den 1959 s. 589.
MEMET FUAT BOZKURT " 631
Birinci bekteki szler eksikdir. sondaki a ve
e nlleri eski gibi, dn sze sonradan gel-
de olabilir. Ama, ikinci bekteki szler elderledir. Durunilan kesindir.
Trke nnak r- kknden olabilir. r- kk Trkede var-
Yine -mak eki Trkede grlmektedir.
Gnmzde 111astar eki olan -mak, eskiden adeylem eki idi. Mo-
-mek ya da -mege biiminde bir ek yoktur. yle ise rme ge sz
Trkeden
yandan ekiz (ikiz) sz iki admdan ve iki sz yal-
Trkede iki erkeklerde qoyar; cirin
+ z, Trkenin eski bir okluk ekidir. Bi + z (biz) si + z
gibi da ek + re okluk eki yok-
tur. haldeikire sz Trkeden Eski Trkede bu
sz biiminde
Sonu olarak, yukarda, Trke ile akraba
lamak iin gsterilen rnekler gerekte Trkeden sz-
lerdir. Bu rneklerle Trkenin ile akraba
Benzer szler neyi dil beklerine giren dil-
lerde benzer seslerden kurulu siler Bu du-
rum akraba mu gsterir? Kesinlikle Byle durum-
h,rda geerlidir.
1-
Trke
"
"
u

qap-
(Kuzey)
Arapa
"
aIJ:c
ir
Latince capere
" um-Farsa
aqa Arapa ah
dili aha (su) Latince aqua
" nakh (gece) Latince nox
" penta Yunanca peute
2- ses yknmesine dayanan szler: Trke qarga = Arapa
gurab = Latince corvus.
3- Kkende olup da sonradan szler: qara-
bakmak ile Trke qara- "bakmak" szleri bu tipik Eski
Trkede bakmak qara- sz yoktur. Bu anlam
Qaraq nce Bu da kara
renkli Yani qara-q kk kara nokta demektir. Sonra gz-
bakmak gibi
ilk szler gibi geliyor, ama durum
4- dnleme: Diller arasmda ok eski dnemlerde ya da yeni dnem-
lerdeki dnlemeler ces Trke yaz s-
znn dnlcmesidir.
632 ALTAY
5- Belirsiz bir dilden gelen ortak dn szler:
Belirsiz bir dil
/'...
Trke
eski dnemde bir x dili Bu dilden Trkeye de da dn
szler girdi. Sonra x dili ld. bu iki dilde x dilinden giren szler bizi

Prof. Dr. Gerhard Doerfer'in Trke zerine bu
nemli zetledikten sonra bize bu Saym Sinan"
savma dnelim. gibi
nun ses benzetmesine en nemli
ise yntem 20. Trkiye Trkesi ile 20.
tarihsel kaynaklara Altay dilleri ile, -en
Trk dilleri ile- Trke"Japonca akra"
ses benzerlikleri gz nne akraba"
gibi Trkeye en ok benzeyen dilin bile akraba
konusunda ileri sriHen gz nne Japonca ko"
ok daha titiz gerekir. Saym
Onun bu konuya ilgisini bir dilbi-
lim dergisinde Japonca-Trke
bildirmektedir. bu noktalara dikkat etmelidir. Ja"
ponca, Trke ve gibi bir dil"
dir. Bu dillerin akraba bu

Saym zerinde hi istemiyo"
rum. benzer savunmak da Dilde benzet-
melerden sonuca vanlmaz. gibi Trke ayak
sz ile ura sznn kkten anlayabilir miyiz? Yine
sivar sznn kan sznn yun; kal sznn yul oldu-
miyiz?
Bunun Hint-Avrupa dil ailesinden olan Farsa ile Trke ara-
smda birok benzerlikler bulabiliriz. birok Trk dilinde ve eski
kaynaklarda man diye (ben) sz gnmz da man bii-
Ama eski Farsa metinlerde "ben" adam sznn
grrz. Bugnk man sz ise mana = ben-im (ilgi durumu ile)
kkne Sz bu gibi rneklerle uzatmak gereksiz.
lkenin kltrnn bi"
iin byk yararlar Dileriz ki, evren kentlerimizde Japon
ilim krsleri kurulsun. Ortak kltr gi-
dilsin" tm ile bu do-
isteriz. Trkenin Japoncaile sorunu ancak yukar-
da nerilen bilimsel kurumlar