BARBAROS HAYREDDN PAA'NIN

HATIRALARI
Kapdan- Derya Barbaros Hayreddin Paa, hatralarn, bizzat Kanuni Sultan Sleymann emriyle yazdrmtr. Paa anlatm, sylediklerini, Muradi Sinan Reis kaleme almtr. Trk tarihinin mhim kaynaklarndan biri olan bu pek deerli hatralar, bugne kadar yaynlanmamtr. Trkiyede 5 el yazmas nshas vardr. Bunlarn biri Topkap Saraynda, dier drd ise stanbul niversitesi Ktphanesinin Trke Yazmalar blmndedir. Biz, niversite Ktphanesi yazmalanndan 94 ve 2490 numaral olanlarnn mikrofilmlerini aldrttk. Bu saymzdan balayarak sunduumuz hatralarda, 2490 numaral yazma esas alnm, fakat yer yer, hareketli olan 94 numaral yazma ile karlatrlmtr. Eseri, geni okuyucu kitlesine sunabilmek iin, dilini bugn konuulan Trkeye gre sadeletirdik. Barbaros, nce aabeyi Oru Reisten bahsetmekte, sonra "Hayreddin Paa" olmadan nce tad "Hzr Reis" adyla yapt faaliyeti anlatmaktadr. Bu derece nemli bir eseri Trk okuyucusuna verebildiimiz iin eref duyuyoruz. Barbaros gibi dnya tarihinin en mstesna amiralinin hatralarnn bile daha yaynlanmam olmas, Trk tarihinin henz ne kadar dokunulmam bir saha olduunu gstermektedir.

Hayat Tarih Mecmuas

KANUN SULTAN SLEYMANIN EMRYLE HATIRALARIMI YAZDIRMAYA BALADIM "Sen ve karndan Oru, nasl Midilli adasndan kp Cezayiri fethettiniz? Bu ana gelinceye kadar denizde ve karada ne eit gazalar yaptnz? Btn bu hadiseleri, eksik ve fazla sz sylemeksizin bir kitap halinde yazdr. Kitap bitince, bir nshasn da, hazineme konmak zere bana getir." Bu emri alnca, birok deniz cenginde arkadam olan zamanmzn kalem sahiplerinden Muradi'yi arttm. Padiahmzn fermann syledim. Derhal ie giritik. Ben syledim, Muradi yazd. BABAM YAKUB AANIN MDLLYE YERLEMES VE ANNEMLE EVLENMES Fatih Sultan Mehmed Han Hazretleri, Midilliyi kafirlerin elinden fethedince, adaya Trklerin yerlemesini buyurdu. lk yerleenler arasnda babam da vard. Babam Yakub Aa, bir sipahinin olu idi, kendisi de sipahi idi. Selanik civarnda Vardar Yenicesinde tmar vard. Midilliye yerleince, evketl Fatih Sultan Mehmed Han Hazretlerinin emriyle kendisine adada bir tmar verildi. Bu suretle yeni dirliine kavuan babam, ada halkndan bir kzla evlendi. Babam, yakkl bir yiitti. Anam ona drt oul dourdu. shak, drt oulun ulusu idi. Sonra aam Oru, sonra ben Hzr, sonra lyas dodular. Cenab- Hak her birimize uzun mrler, nice cengler ve zaferler ihsan buyurdu. Aam shak, Midilli kalesinde otururdu. Aam Orula ben, derya seferlerine merak sardk. Oru Reis, bir gemi edindi, onunla ticaret maksadyla denize ald. Ben de 18 oturak bir tekne edindim. nce Selanik ve Arboza gidip geldik. Midilliye mal getirip satyorduk. Fakat aam Oru, bu yakn

seferlerle kanaat etmedi. am Trablusu'na gitmek istedi. Bir gn, kk karndam lyasla beraber, Trablusa gitmek zere Midilliden ayrld.

AAM ORU RODOS KAFRLER'NE ESR DP NECE YIL ELLERNDE ESR KALDI Aam Oru, am Trablusuna varamad. Yolda Rodos gemilerine raslad. Byk cenk oldu. Karndam lyas ehit dt. Allah rahmet eylesin! Kafir gemileri cengi kazand. Oru Reisi gemisiyle beraber esir aldlar. Zincire vurup Rodos adasna gtrdler. Bu haber Midilliye eriince ok zldm. Kanl gzyalar dktm. Fakat hemen aam Oruu kurtarmak arelerini dnmeye baladm. Krigo isminde bir kafir tacir vard, dostumdu. Rodosla ticaret yapard. Krigoyu tekneme alp Bodruma geldim. Kendisine dedim ki : "Dostluk bugnde belli olur. Al sana 18.000 aka. Aam Oruu kurtarmak iin bana yardm et. Sen Rodosa git, zemini yokla. Ben seni Bodrumda bekleyeceim." Krigo: "Ba stne" deyip Rodosa gitti. Orada Oru Reisi bulup grt. Orua dedi ki : "Sana karndan Hzr Hayreddin Reis ok selam ve dualar eder. Senin kafir elinde esir olmana ok zlmekte, gece gndz alamaktadr. Beni sana gnderdi. imdi karndan Bodrumdadr. Bir hayr haber beklemektedir." Oru, Krigodan bu szleri duyunca sevincinden alad. Dedi ki : "Hemen karndam Hzra selim syle. Ne maksatla adaya geldiini deil kafirlere, srtndaki gmlee duyurma. Yine ilk frsatta grelim." Oru Reisin, Rodosta Santurluolu namnda bir tand vard. Ad san bilinen bir kafirdi. Arada gelip Orula grr, hatrn sorard. Oru, Santurluoluna dedi ki : "Bu Rodos valyeleri, beni karndam Hzra satmazlar. Belki sana satarlar. Sen de beni adadan karrsn. leride sana borcumu ederim." Santurluolu : "Emrin canma minnet, dedi; satarlarsa seni alaym. Fakat dorudan doruya mracaat edip seni satn almak istesem phelenirler. En iyisi sen ehre indiin bir gn, benim dkkanmn nnden ge. Fakat sakn dkkana doru bakma ki, seninle tanklm olduu anlalmasn. Sen geerken, ben tesadfen seni grm olurum. ok beendiimi syler, valyelere seni bana satmalar iin rica ederim." Oru Reis, bu szleri duyunca, azat olmu gibi sevindi. Esirlik hayat o kadar acyd. Gnlerden bir gn Santurluolu, Rodos kaptanlar ile dkkannn nnde oturmu, sohbet ediyordu. Gya bir hizmete gidercesine dkkann nnden geen Oruu grd. Yanndaki kaptanlara dedi ki : "u geip giden esir kimindir? Her zaman buradan getiinde grrm. Ate gibi hizmet eder. Sahibi u esiri satsayd alrdm." 2

Bunun zerine kaptanlardan biri : "Sahibi benim", dedi; "istersen satarm." "Syle, ne istersin?" "Bin altn isterim." "ok para!" "Pekiyi, 800 altna brakrm." Fakat sat muamelesi olmadan iler bozuldu. valyeler Oruun naml bir tacir olduunu rendiler: "Karnda Hzr Hayreddin Reis, Bodrumdadr," dediler; "aas iin 10000 altn vermeye hazrdr. 10000 altn verilen bir esir 800 altna satlr m?" Santurluolunun parasn iade edip Oruu geri aldlar. valyeler, Oruun gerek deerini, Krigodan renmilerdi. Krigo, Hzr Reisin verdii 18000 akay dolandrd gibi, benim Oruu kurtarmaya hazrlandm valyelere bildirmiti. Bunun zerine Rodoslular, Oruu yer altnda bir zindana attlar. Ta ki ben frsat bulup kurtarmayaym. Eskisinden fazla eziyet etmeye baladlar. Eline, ayana ve boazna kadar zincir vurdular. Ancak lmeyecek kadar ekmek veriyorlard. Oru, bu hale fazla tahamml edemedi. Kapatld zindann kumandan ile grmek istedi. Kumandann karsna kt. Kumandan : "Neye geldin?" dedi. "Bana bu kadar eziyet etmekten maksadnz nedir?" "Ey Trk, anla bakalm, 800 altn verip kurtulmaya almak nasl olurmu. Karndan Hzr Hayreddin Reis, dnyann mal ile, seni kurtarmak iin Bodrumda bekler. Bundan haberimiz yok mu sanrsn? Yoksa sen bizi budala m zannedersin? "Beni serbest brakmak iin ka aka istersin?" "Ya sen ne kadar verirsin? Kendine ne paha biersin? De bakalm." "Ben kendime deer olarak btn Rumelini arpalk, Anadoluyu cep harl verir, stne 100.000 altn derim." "Bre divane, sen hele maskaraca szler sylemekte devam et bakalm, akbetin ne ola." Oruun kendisiyle alay etmesine kzan kumandan, ona eskisinden kt muamele edilmesi iin zindancbana emir verdi. Oru, bu halden ok skld. Bir gece zindanda tek bana alad : "Yarab, diye dua etti; bikes kalmlara derman senden olur! Habibin Hazret-i Peygamber hakk iin ben biare kuluna meded eyle, beni tez zamanda bu kafirlerin zulmnden kurtar!" O gece dua ede ede takatsiz kald, balkl zemine dp uyuyakald. Ryasnda parlak ehreli bir ihtiyar grnd : 3

"Ey Oru, dedi; gnln ferah tut. slam dini uruna ektiin eziyetlere katlan. Mahzun olma. Kurtulman yakndr." Oru bu ryadan byk bir sevinle uyand. Gemi kasaveti dald. Gnl ald. O sabah, btn Rodos kaptanlar toplanm, Oru hakknda gryorlard. Bu mecliste kaptanlardan biri : "Derya ileri belli olmaz, dedi; bugn Orua olan, yarn bizedir. Bu Trke fazla eziyet etmek doru deildir." Bunun zerine Oruun zindandan karlmasna karar verildi. Bir tekneye kree aktlar. Oru, forsa oldu. Fakat O : "Yer altnda olan eziyete gre derya zerinde kree aklmak nimettir, diyordu; Yarabbi krler olsun, dnya yzn grdm." AAM ORU RODOS VALYELERiNiN GEMSiNDEN KAIP KURTULUYOR O zamanda Sultan Korkut (*), Antalyada otururdu. Orada vali idi. Her sene Allah akna Rodostan 100 Trk esirini satn alp azat etmeyi adet edinmiti. O yl da kapcbasn Rodosa gnderdi. Rodoslular, 100 Trk esirini ayrp kapcbaya teslim ettiler. Yaplan anlamaya gre esirler, bir Rodos gemisiyle Antalya sahillerine karlacakt. Hak Taala' nn hikmeti, Trk esirlerinin nakli iin, Oru Reisin akl olduu tekne seildi. Oru ok kymetli bir esir olduu iin Rodoslular onu, kurtulacak 100 Trkn arasna katmamlard. (*) II. Sultan Bayezidin 3. olu ve Yavuzun aabeyi olan Trk ehzadesi ki, Trk denizciliini geni apta himayesi ile mehurdur Oru Reis, ho mizal bir adamd. Her lisanda mahirdi. Bilhassa Rumcay emsalsiz ekilde konuurdu. Sk sk gemisine gelen Rodoslu kaptanlarla sohbet ederdi. Bir gn bu kaptanlar Orua dediler ki : "Ey Trk, sen bir gzel szl kiisin. Bahusus bizim lisanmz ok iyi bilirsin. Mslmanlkta ne buldun? Gel bizim dinimize gir. imizde sen de ad, san belli adam olursun." Oru : "Ey aklszlar" diye cevap verdi. "Herkesin dini kendine tatl gelir. Hazret-i Peygamberden stn peygamber var mdr ki, ona inanaym." "O halde var bu halinde kal. Bakalm peygamberin seni bizim elimizden nasl halas eyler? imdilik kreini ekedur." Oruun akl olduu teknede bir papaz vard. Rodoslu kaptanlara dedi ki : ORUTAN SAKINMAK GEREK "Bu Oru, dedikleri adamdan saknn. Onunla fazla konumayn. Okumu ve bilmi bir adama benzer. Mslmanlk zerindeki bilgisi, benim Hristiyan dinindeki bilgimden fazladr. Gaflet etmeyin. Sizin cmlenizi tepetaklak etmeye kadir bir dinsizdir."

Rodos gemisi, Antalya yaknlarnda ssz bir yere yanat. Sultan Korkutun kapcbas ile 100 Trk esiri buraya karlp brakld. O gece rzgar muhalif esiyordu. Hareket etmeyip sabah beklemeye karar verdiler. Teknenin sandaln indirip, balk avlamak zere aldlar. Bu srada byk bir frtna koptu. Sandal gemiye yanaamad. Uzaka bir yerde sahile demir att. Oru Reis, bu frsat ganimet bildi. Gz gz grmyordu. Her yer karanlk ve frtna iindeydi. Zincirlerinden boand. "Bismillahirrahim" deyip kendisini denize att. Yze yze sahile kt. Selamete eriti. Yzn topraa srp Allaha hamdeyledi. Yola kp bir Trk kyne geldi. ki tarafna baknrken bir kocakarck nne kadt : "Ey oul, dedi; mkl yoldan gelmie benzersin. Gel, bu gece bana konuk ol." Kocakarck Oru Reisi evine gtrd. nne yemek getirdi. Yedirip iirdi. Urbacn deitirdi. Oru Reis o kyde 10 gn elendi. Kyller, geceleri Oruu konuk etmek iin biribiriyle kavga ettiler. Rodoslulara gelindikte, sabah olunca, Oruun krek yerini bo grdler. Katn anladlar. "Rodosa ne yzle gideriz?", diye telaa baladlar. Amma Oruu bulamadlar. Keder iinde Rodosa dndler. Teknenin papaz, Oruun sihir bildiini ve bu yzden katn syledi. Oru Reis, kocakarca veda edip kyden ayrld. Midilliye gitmek istiyordu. 3 gnde Antalyaya geldi. Antalyada Ali Reis namnda bir kalyon kaptan vard. skenderiye ile Antalya arasnda iler, ticaret yapard. Oru Reisin hretini iitmiti : "Ho geldin, safa geldin, oul" diye Oruu karlad. "Gemi benim deil, senindir." Bylece Oru Reis, Ali Reisin teknesine ikinci kaptan oldu. Bu esnada ben, Bodrumda beklemekten midimi kesmi, Midilliye dnmtm. Aam Oru, skenderiyeye varnca, oradan Midilli`ye name gnderdi. Macerasn anlatyordu. Aamn kurtuluuna son derece sevindim. AAM ORU MISIR SULTANININ HZMETNE GRYOR Aam Oruun hretini Msr Sultan da iitmiti. Kendisini ard, huzuruna kabul etti, hizmet teklif eyledi. Sultann emeli, Hind taraflarna donanma gndermekti. Oruu bu donanmaya serasker tayin etti. Adana valisine (*) ferman yazd. skenderun Krfezinde Payas limanna 40 pare gemi yapmaya yetecek kereste gndermesini bildirdi. Adana valisi, keresteleri hazrlatt, Payasa gnderdi. Oru Reis, bunlar alp Msra getirmek zere yola kt, 16 pare gemiyle Payasa geldi. (*) Ozaman Adana, Ramazanoullar denen bir Trk prensliinin elindeydi. Bu prenslik, Msr-Suriye Trk-Memluk imparatorluuna tabi idi Rodoslular, Oruun Msr Sultannn seraskeri olduunu duymular, frsat gzetiyorlard. Aamn Payasa geldiini haber alnca, byk donanma ile bastrdlar. Oru Reis, vaziyetin vehametini anlad. Cmle gemilerini batan kara ettirdi, karaya oturttu. Leventlerini alp ierilere ekildi. Leventler dalp memleketlerine gittiler. Aam gene Antalyaya geldi. Antalyada 18 oturak bir tekne yaptrd. Rodos sahillerini bast. Kafire aman vermedi. Rodos valyelerinin stad- azam (*) : (*) Rodos devlet bakanna verilen ad

"Oru Reis namnda bir korsan zuhur eylemi," dedi; "altnda 18 oturak teknesi var. Uan kua hkmeder. Malmz alp memleketimizi yakar. Nece defa oullarmz esir eyleyip am Trablusuna gtrd, pazarda satt. Onun errinden denize kamaz olduk. Ben size bu Trk yeraltndaki zindanndan karmamanz sylemitim, beni dinlemediniz, gemiye forsa olarak aktnz. imdi tez yarn, hakkndan gelmeye aln." Rodoslular, 5-6 para yrk tekneyi Oruun peine taktlar. Trk korsann liman liman, bucak bucak aramaya baladlar. Sonunda bir limanda bastrdlar. Teknesini yaktlar. Oru Reis, leventleri ile kurtulup kat. Gene Antalyaya dnd. Oruun teknesi Rodos limanna getirildi, halka tehir edildi. Fakat Oruun esir alnp Rodosa getirilememesi, stad- azam ok kzdrd : "Tekne Oruun amma, kendisi iinde yok!" diye grledi. Oru Reis, Antalyaya dnd zaman, zamann padiah II. Sultan Beyezidin oullarndan Sultan Korkut, Antalyadan Manisaya hareket etmiti. Kendisine Teke (Antalya) vilayeti yerine Saruhan (Manisa) vilayeti verilmiti. Sultan Korkutun "Piyale Bey" adnda bir hazinedar vard. Evelce Oru Reis, bu Piyale Beye bir frenk olanc hediye etmiti. kisi arasnda dostluk vard. imdi Oru Reisin bana bu haller gelip teknesiz kalnca, Piyale Bey, efendisi Sultan Korkuta vaziyeti anlatt : "Oru Reis, bir mcahit kulunuzdur" dedi, "gece gndz kafirle cenk edip nece zaferler kazanmtr. imdi teknesini kaybetmitir. Gerektir sultanm, bu mcahit kuluna bir tekne ihsan ede." Sultan Korkut, Oru Reisin hretini biliyordu. Dileini memnuniyetle kabul etti. Aam Oruu huzuruna ard. Konutu, grt. ok ikram ve ihsan etti : "Hemen ban sa olsun," diye teselli etti; "ben seni teknesiz komam. Elem zre olma." Sultan Korkut, hemen zmir kadsna bir emir yazd : "Fermanm sana gelir gelmez, Oru Reis olumuza, diledii zere mkemmel bir kalite yaptrasn. Varsn dinimiz uruna kafirlerle savasn. cn alsn. Hanedanmz rahmetle ansn." Piyale Bey de zmir Gmrk Eminine name yazd : "Oru Reis, dnya ve ahiret karndamdr." dedi; "size geldikte, hemen himmetinizi eksik etmeyin. Her trl yardmnz esirgemeyir. 22 oturak bir tekne yaplmasna nezaret edip tez zamanda Oru Reise teslim eyleyin. Teknenin donanmas iin her trl masraf, efendim Sultan Korkutun hesabna yazn." Oru Reis, zmir'e geldi. Tez zamanda kendisine iki tekne verildi. Biri Sultan Korkutun ahsna olan hediyesiydi. Dier tekne de Piyale Beyin malyd. O da Oruun emrine verildi. Oru Reis, tekneleri donatt, leventlerini toplad, Foaya geldi. Oruun gemisi 24 oturak, Piyale Beyinki 22 oturakt. Bu iki tekne buuk ay iinde ina edilip donatld. Foa limanna demir att. Oru Reis, Foadan Manisaya geldi. Piyale Beyin konana indi. Burada gn misafir kald. gn sonra Sultan Korkutun huzuruna kt. El pt. Sultan Korkut ok iltifat etti : "Cenab- Hak seni her iinde mansur ve muzaffer eylesin," dedi. Oru, Manisada Sultan Korkuta ve Piyale Beye veda etti. Foaya dnd. O gece dua ve ibadet etti. Ertesi gn erkenden teknelerine demir aldrd.

Birka gn sonra derya zerinde iki Venedik gemisine rasgeldi. kisi de zaptedildi. Gemilerde 24000 altn vard. Bu para vesair eya ganimet alnd. Bir ok levent zengin oldu. Nasl zengin olmasnlar ki, Osmanolu Sultan Korkutun duasn aldlar. Padiah duas alann akbeti hayrolur. Padiah bedduas alan, felakete urar. Oru Reis bu cengini Pulya sahillerinde (*) yapmtr. Oradan Rumeli sahillerine geldi. Arboz adas aklarnda Venedik gemisine daha raslad. Venedikli kafir, Oru Reisin gemilerini grnce, top atei at. Oru, leventlerini gzel szlerle tei etti. Venedik gemilerine yaklatlar. ki taraftan atlan glleler deryay cehenneme evirdi. (*) talyann gneydousundaki Apuglia eyaletine Trkler, Pulya derler. 1. BLMN SONU 2. BLM Gemiler birbirine yanat. Leventler kafir gemilerine atladlar. Sonunda Venedik gemileri zaptedildl. 285 Venedikli esir alnd. 120 kadar Venedikli de ld. Dman gemilerindeki mallar, Oru Reisin teknelerine aktarld. Tekneler o derece doldu ki, kaplumbaaya dnd; kmldamaya iktidar yoktu. enlik iinde Midilliye geldiler. Ben Hzr Hayreddin, aam shakla beraber, karndamz Oru Reisi limanda karladk. Btn hsm ve akrabamz bizimle beraberdi. pp kucaklatk. Oru Reis, Midilliden kal yllar olmutu. Bu kadar zamandan beri birbirimize hasret ekerdik. Oru Reis, Midilliden zmire gitmeye, velinimeti Sultan Korkut ve karndal Piyale Beyle grmeye karar verdi. Fakat tam bu srada Midilliye bir haber eriti : Sultan Selim Han Hazretleri tahta oturmu. Karnda Sultan Korkutla hasm olmu. Sultan Korkut ziyadesiyle korkup kam. Oru Bey bu haberi alnca pek zld. Byk karnda shak Reis, aam Orua dedi ki : "Var imdi buralarda durma. Bu k skenderiyede kla. Bakalm ne ola? Elindeki tekne Sultan Korkutun ihsandr. Ola ki sana zarar erie." Oru Reis, daha hasret gidermeye vakit olmadan hepimizle vedalat. Midilliden hareket etti. Kerpe adas aklarnda 7 dman gemisini zaptetti. skenderiyeye geldi. Msr Sultan, Oru Reisin Yahya Reisle beraber 7 para ganimet mal tekneyle skenderiye'ye geldiini haber ald. Oru, Msr Sultanndan gayetle sklrd. Onun verdii gemileri Payasta Rodoslulara kaptrd iin mahcuptu. Kendisini Sultana affettirmek iin ganimet mallarndan muhteem paralar ayrd. 4 cariye ile 4 kle seti. Sultana sundu. Sultan, pek memnun oldu. Oru Reis'i ve yoldalarn konaklad. Aam Orua dedi ki : "Ey Oru Kapdan, seni affettim. Cenab- Hak, affedici kullarn sever. Geri benim 16 pare teknemi yaktrdn. Ama iinden bir tek levendin burnunu kanatmadn. Hepsini kurtardn, kafire bir tek esir vermedin. Ben gemilerimin yanmasna kzmadm. Cenk ahvalidir, her ey olur. Senin dnp yanma gelmediine kzdm. Ancak imdi seni affettim. Hemen sa olasn. Tekrar hatrm aldn." Byle deyip aama ok ikram etti. Aamn getirdii hediyelerden fazla peke verdi. Oru aam izin ald. Kahireden skenderiyeye dnd. Sultan, skenderiye valisine emir yazmt. Vali, aam ve levendlerini arlad. Bir miktar safa ile vakit geti. Bahar geldi. Oru Reis, Sultana name gnderip gazaya kmak iin izin istedi, izin kt. Aam, Kbrs sularna doru ald. O sularda 5 aded Venedik 7

teknesini ganimet ald. Oradan batya gitti. Tunus sahillerinde Cerbe adasna geldi. Ganimet maln Cerbe tacirlerine satt. Her levendin payna 25 zira Venedik uhas, 4 tfek, 4 tabanca ve 171,5 altn dt. Oru, skenderiyeye giden bir gemi buldu. En iyisinden uha, tfek, tabanca ile 13-14 yalarnda bir kafir olanc ayrd. Msr Sultanna gnderdi. Sultan : "Dnyada nimet hakkn gzeten ve iyilik bilir adam varsa," dedi; "olum Oru Kapdandr." Bu minval zre aama ok dualar etti. Aralarnda muhabbet bir iken bin oldu. Aam, Cerbe sularnda avlanmaya devam etti. 5-10 para gemi daha zaptetti. "SANDIM Ki DNYALAR BENM OLDU!" Biz gelelim memleket ahvaline. Sultan Selim Han tahta oturunca, karnda Sultan Korkutla aralarnda ihtilaf kt. Sultan Selim, karndann zerine asker gnderdi. Aramadk yer komad, fakat Sultan Korkutu bulamad. Ol zaman kapdanpaa, skender Paa idi. Gayetle zalim bir adamd. Akdenize kp derya zre iki krekli bir kayk gezdirmezdi. "Sultan Korkutun adamdr" diye kaptanlara ok zulmler eyledi. Ben bunlar iitince, Midilliden ayrlmaya karar verdim. Bir tekneye buday ykleyip alelacele am Trablusuna gittim. Buday siyah arpa ile deitirip Prevezeye geldim. Burada arpam sattm. At, ksrak ve katr satn aldm. Prevezenin karsnda Ayamavri adasna demir attm. Limanda yatar 24 oturak gzel bir gemi grdm. Hayran oldum. Sorup rendim. Fettah Kapdan nam bir Trkn teknesiymi. Fettah Kapdan yaknlarda lm. Varisleri, gemi satlsn diye buraya gndermiler. Bu teknenin ak- eydas olmutum. Ne isterlerse verecektim. Nihayet 6 kese akaya uyutum. Gemiyi satn aldm. Sandm ki dnyalar benim oldu! Yeni tekneme bindim. Dier gemilerimi de aldm. Akdenizi kuzeyden gneye batan baa getim. Cerbe adasna geldim. Aam Orula bulutum. ki karnda "Nereye gidelim?" diye dnrken, Tunusa gitmeye karar verdik. Dedik ki : "mrn ahr mademki lmdr, bari gaza yolunda can verelim." Ben, aam Oru, ve Yahya Reis, her birimiz bir gemiye binip Tunusa geldik. Tunus sultanna ktk. Pekelerimizi sunduk. Dedik ki : "Bize lkenizde bir yer verin. Gemilerimizi orada barndralm. Hak yoluna gaza edelim. Aldmz ganimeti Tunus pazarlarnda satarz. Mslmanlar faydalanr, ticaret geliir. Size de ganimet malndan sekizde bir hisse veririz." Tunus Sultan : "Pek makul sylersiniz gaziler," dedi; "ho geldiniz, safalar getirdiniz. Ocak sizindir." "GAZAN MBAREK OLA!.." Sultan bize Halkul-Vad limann verdi. K bu limanda geirdik. Baharda deryaya aldk. 5 pare gemimiz vard. En yrkleri benim teknemdi. Sardunya adasna vardk. Bir korsan gemisini zaptettik. iindeki 150 kafiri esir aldk. Tam bu srada ufukta bir gemi grnd ki, neuzubillah Bursann Keida(*) kadar cssesi vard. Gemilerimizden birinin kapdan Deli Mehmeddi. ok yiit bir delikanl idi. Benim sa kolumdu. Bize dedi ki : "Ey kapdan babalarm, izin verin, emredin, gidip bu gemiler devini ben alaym." 8

(*) Uluda Deli Mehmedin evkini krmamak iin izin verdim. Fakat onun teknesi, dmann teknesinin yannda fndk kabuu gibi kalyordu. Biz de Mehmedin arkasna takldk. Dman teknesine yanatk. iinde bir tek can yoktu. Meer uzaktan bizim gemilerimizi grm, sandallarna binip kamlar. Tekneye ktk. Azna kadar buday yklyd. Deli Mehmedi selamladk : "Gazan mbarek ola," dedik. Ertesi sabah iki gemi daha zaptettik. Birinde bal, zeytin, peynir vard. Dieri bir Ceneviz teknesiydi. Demir yklyd. Da gibi ganimetle top, tfek atarak Tunusa geldik. Cmle gaziler doyum oldular. Sultann hissesini ayrdk. Fakir fukaraya da ok mal sadaka ettik. ok dualar aldk. KAFRLER KORKMAYA BALIYOR O k gene Tunusta geirdik. Bahar gelince sefere ktk. 13 gnde Morada Anapoli liman aklarna geldik. spanyaya gider byk bir kafir teknesine rasladk. inde 3-4 yz cenki vard. Altn ilemeli sancaklarmz ekip toplarmz ateledik. Yedi defa dman teknesine yanamak istedik. Yedincisinde yanatk. Azim cenk oldu. Fakat kafir teknesini zaptettik. 150 yoldamz ehit oldu. 86 levend yara ald. rendik ki, kafir teknesinde 525 kii varm. Bunlarn 183n esir aldk. Gerisi lmt. lerinde spanyada byk bir memleketin valisi de vard. Bir gemi daha zaptedip Tunusa geldik. Aam Oru yaralanmt. Tunusta tedavi grd, dinlendi. Ganimet malmz arasnda 70-80 papaan ve 20 doan kuu vard. Bunlar Tunus Sultanna verdik. Bu seferden sonra nammz btn kafir memleketlerine yayld. Bizi ortadan kaldrmak iin kafirler ittifak eylediler. Dediler ki : "Oru ve Hzr Hayreddin namnda iki Trk peyda olmu. Bu Hristiyan dman ylanlar ejderha olmadan, basalm, isimlerini yeryznden silelim. imdi frsat verirsek, belli ki bu Trkler bamza ok i aar." spanyol kafiri bu minval zere 10 pare mkemmel kadrga donatt. Maksatlar bizi yakalamakt. Fakat onlar gelmeden biz deryaya aldk. Cenevize gitmek istiyorduk. Rzgar muhalefetinden Cezayir sahillerine vurduk. Becaye nam Cezayir kalesinin nnde demir attk. 10 pare spanyol kadrgas da bizi Ceneviz taraflarnda bulamaynca Becayeye geldi. Sahil zerinde cengi kabul etmek ok tehlikeliydi. Hemen deryaya aldk. Kafir kadrgalar katmz sandlar, peimize dtler. Kafi derecede sahilden alnca aam Oru, hemen dnp kadrgalara yaklamamz emretti. Byle bir ey beklemeyen dman ok ard. Byk cenk oldu. Hemen kadrgalarn kapudane teknesi olanna yanatk. Koca kadrgay ve dier n zaptedince tekiler kat. Varp Becaye kalesi altna sndlar. Oru Reis, altna girip kadrgalar yakalamak istedi. Ben mani olmak istedim. Aamn emri, ok tehlikeliydi. Tedbir bu idi ki, aldmz 4 kadrga ile Tunusa dnelim, 6 kadrgay kendi haline brakalm. 4 GEM, 14 GEM OLMUTU! Fakat ok atak olan aam Oru beni dinlemedi. Taarruza karar verdi. Halbuki Becaye kalesinde ok spanyol kafiri vard. 6 kadrgadaki spanyol, teknelerini boaltp, kaledeki yoldalaryla birletiler. Aam, kaleye hcum etti. Sahile ktk. Kaleden zerimize yamur gibi top glleleri ve tfek misketleri yayordu. 60 ehit, bir o kadar yaral verdik. Belki kaleyi drebilirdik. Fakat cengin en kzgn annda aamn sol koluna bir misket isabet etti. Dman bunu grd. Kaleden kp levendlere saldrd. Aamn ar ekilde yaralanmasna ok zlmtm. O hnla 3-4 yz levendle kafirlere yle 9

bir giri girdim ki, melunlar kra kra kale kaplarna kadar srdm. 300 kafiri ldrdm, 150sini esir ettim. Daha fazla kale nnde durmak mnasip deildi. Aam Oru yarasnn iddetinden kendinden gemiti. Levendleri toplayp gemilere bindirdim. Kafirler kaleden gemilerimize glle yadryorlard. Fakat Allahn inayetiyle hibiri isabet etmedi. 14 para gemiyle Tunusa dndk. Oru Reisin yarasn cerrahlar hoa tmar edip sardlar. Amma strab gnden gne artt. Cmle cerrehlar toplandlar, bana geldiler : "Eer karndann kolu kesilmezse akibet vahim olur," dediler; "sonra bizden bilmeyesin." Tunus halk 4 gemiyle sefere kp 14 gemiyle dndmz grnce ziyade ad oldu. Ancak Oru Reisin kolcaznn haline cmle Mslmanlar alad. Cerrahlara dedim ki : "Aam Oru'un kolunu, kim kurtarrsa, onu terazinin bir kefesine oturtacam. Dier kefesine altn koyup ihsan edeceim. sterse beendii 10 esiri vereceim." AAM ORUUN KOLU KESLYOR Cerrahlar tekrar toplandlar. Meveret ettiler. Fakat aamn kolunu kesmekten baka are bulamadlar.zin verdim. Aamn kolcazn ehit edip kestiler. Tmar eylediler. Hngr hngr aladm. Dedi ki : "Niin byle ah edip alarsn? Takdir-i Rabbani byleymi. Elden ne gelir? Elhamdlillah ki kolumu gazada kaybettim. Bu saadet bana yeter." 2. BLMN SONU

3. BLM O k aam Oru tamamen afiyet buldu. Evvel baharn havasyla gnller kaynaynca 8 pare tekneyle sefere ktk. spanya yakasna vardk. Endls sahillerine geldik. Endlste Grnata nam ehir spanyol kafirinin eline yeni dmt. Evvelce Mslman beldesiydi. spanyollar, Mslmanlara gayetle eziyet ve zulm yaparlard. ok zalim kafirlerdi. Nice Mslman yer altlarnda mescitler yapp ibadet ederdi. spanyol kafiri btn camileri yakp ykmt. Nerede Kuran okuyan, oru tutan, namaz klan Mslman grseler, evladyla beraber ikenceye kor, diri diri yakarlard. Nice tekne dolusu Mslman, kafir elinden kurtardk. Cezayire, Tunusa getirdik. Endlsn El-Meriye liman aklarnda iken, 7 para kafir teknesi grnd. Birine yetiip aldk. Rzgar muhalifti. Dierleri kat. Zaptettiimiz gemi, bir Flandr gemisiydi, Hindistandan mal getiriyordu. Buradan Minorka adasna geldik. Bir koya girdik. Tunustan hareketimizden 50-60 gn gemiti. Minorka adasna ktk. erilere girdik. 200 kadar prsilah kafire rasladk. Pnar banda oturmu, kuzu evirir, bade ierlerdi. ou kendinden gemiti. 70-80 kafiri kltan geirdik. 5-6 sr koyun aldk. Kafirlerin kumandann karma getirdiler. Nereye gittiklerini sordum : 10

"Sinyor," dedi; "sizin Minorkada yattnz rendik. spanyadan zerinize 10 kadrga gelir. Biz de kadrgalar gelip sizi basnca, karadan onlara yardm edecektik." Bunu renince esirleri ikier ikier prangaya vurdurup gemilere dattm. Minorkadan kalktk. Ceneviz yolunu tuttuk. 4 para gemiye rasgeldik. Onlar da aldk. Nammz btn kafir illerine destan oldu. Korsika seferinden sonra aamla beraber Midilli adasna geldik. 7 pare teknemiz vard. "Vatan sevgisi imandan gelir" diyen Arap atasz doruymu. Slamza kavuunca taze can bulduk. Btn akraba ve dostlarmz geldiler. Hal, hatr sordular. Yedi gn, yedi gece kazanlar kaynatp, adann btn fakirlerini doyurduk. Snnetsiz ocuklar snnet ettirdik. Ersiz kzlar evlendirdik. Gnllerini ad etmek iin, byk dnler yaptk. Yeni esvaplar kestirip baladk. Yetim ve kszleri ev ev aratp buldurduk. Dul karcklar, hizmete gc yetmeyen ihtiyarcklar, sakatlar ve hastalar sevindirdik. Herkesin hatrcn okadk. Gazi levendlerimizin kemerleri, sucuk gibi altn doluydu. Bir akalk mala be aka verip satn alrlard. Ta ki adann tccar kazanp hayr dualar etsin. Midilli halk, hakkmzda byk ikram ve inayet gsterdi. Kucak kucak yemi ve meyve tad : "Siz mcahid kiilersiniz, yeyiniz, shhatte olunuz," diye yalvarrlard. DERYA AKIMIZ BTN AKLARDAN STND Muradmz k adada geirmekti. Btn akrabamza ganimet malndan dattk. Aamz shaka ok mal ve Venedik altn verdik. Mbarek duasn aldk. Yalnz Oruun kolcazn ehit olmu grnce ok zld, mahzun oldu. Bir ara aam Oru, Midillide yerlemek, evlenmek, oluk ocuk sahibi olmak istedi. Fakat bu niyetinden tez vazgeti. nk cmle aklarnn banda derya ak gelirdi. Deryay hibir nesneye deimezdl. Bir sabah dedi ki : "Karndalarm, dn gece hayrl bir rya grdm. Rodosta zindanda iken ryama giren ve kurtulmam mjdeleyen ak sakall hoca, Ey Oru, dedi; yzn batya evir. Cenab- Hak, sana batda ok gazalar, byk an ve erefler nasip klmtr!" Midilliye ok tekneler gelirdi. Kaptanlar, kree koymak iin esir ararlard. Bir gn kaptanlara dedimki : "Benim 827 adet fazla forsam vardr, size sataym." Bu suretle kafirleri Osmanl tccar kaptanlara sattm. Bazlarn 500 altna, bazlarn 300e, bazlarn daha az akeye verdim. Sattm esirlerin vergisini dedim. Liman reisinin hakkn gnderdim. slam evkafna bata bulundum. Bu suretle aldm akann yars gitti. br yarsn aam Orula blutk. Ancak para tutmasn sevmezdik. Cmle kazancmz teknelerimizi daha iyi donatmak iin harcadk. Gerisini levendlerimize bltrdk. Her levende 90 altn, reislere 195 altn dt. Levendler yemek, imek iin ceplerinden harcamazlard. Her teknenin kazan kaynard. Haftada iki kere et verilirdi. Ancak levendler ok kere kendi ceplerinden yer, teknede pien yemee iltifat etmezlerdi. Levendlere k iin slalarna gitmeye izin verdim. Anadolunun ve Rumelinin yakn yerlerinde olanlar gittiler. Uzak slas olanlar bizimle Midilli'de kladlar. Bu k iinde Midilli tersanesine gemi smarladm. Biri 25 oturak, dier ikisi 24 oturak olacakt. Bu suretle ol baharda 10 pare teknemiz oldu. Yeni teknelerden birine ben, dierine aam Oru Reis bindi. Yeni gemilerimizi de Allahn inayetiyle gayetle gzel donattk. Bahar yaklarken Anadolu'dan ve Rumelinden anmz ve hretimizi iiten dilaver yiitler fevc fevc Midilliye gelmeye baladlar. Levend yazlmak iin rica ve

11

niyaz ederlerdi. Gzmzn tuttuu denizci yiitleri aldk. Aamz shakn elini ptk. Akraba ve ehibbamzla vedalatk. Deryaya atk. Mbarek bir mevsimdi. "FAKiR FUKARA YOLUMUZU GZLYORDU" Yolda 15-16 pare tekne ele geirdik. yi tekneleri beraberimize aldk. yi olmayanlar batrdk. Ele geirdiimiz gemilerden bei buday, ikisi zeytin ya, biri fildii yklyd. Dierlerinde eitli mal ve eya vard. Hepsinden ceman 479 kadn ve saysz erkek esir aldk. 17 pare gemiyle Tunusun Halkul-Vad limanna girdik. Midilliden ayrldmz 29 gn olmutu. Liman bizi seyretmek iin gelen halkla dolmutu. Toplarmz ateleyip halk selamladk. Tunusta halk bizi o kadar sevmi ki, ou bir daha bu sulara gelmeyiz diye tasa ekerlerdi. Hele fakir fukara yolumuzu gzlyor, geleceimiz gnleri sayyordu. Buday fakir ve muhtalara bedava dattk. Dier ganimet malmz sattk. Tunus Sultannn da hissesini ayrp yolladk. Sultann hissesine 5000 Venedik duka altn, 2 bakire cariye, 4 Cenevizli olan dt. Kzlar ve olanlar, 15-16ar yalarnda ve gayetle dilberdi. Parayla satsak ok byk mebla tutard. Tunus Sultan da bize ala donanm atlar hediye etti. Aam Orula bu atlara binip saraya gittik Sultan bize : "Memleketime eref verdiniz," dedi; "cenab- Hak iki cihanda yzn ak etsin! Siz benim beylerimsiniz." Huzurdar karken benim ve aamn srtna birer krk giydirip taltif ettiler. Maiyetimizdeki levendlere de ihsanda bulundular. K Tunusta geirdik. Bir yeni bahar daha geldi. 12 pare tekneyle mbarek bir saatte deryaya ktk. Sicilyada bir kaleyi bastk. 300e yakn esir aldk. Teknelere pay edip kree koyduk. Deli Mehmed Reis, limanda yatan bir ticaret gemisini ele geirdi. Tekne, azna kadar eker yklyd. 650 ift sandk eker saydk. Deli Mehmed Reisi, bu mal Tunusa gtrmeye memur ettim. Ertesi gn ksmetimiz daha da ald. 4 pare tekne ele geirdik ki, ikisi uha yklyd. Biri seren direiyle doluydu. Fransaya gtrlyordu. Drdnc gemiden kurun, barut ve glle kt. Velhasl drt para da gzel ganimetti. 33 gn sonra Tunusa dndk. O kadar ok uha ele geirmitik ki, teknelerde ayak basar tahta zeminleri bile uha dedik. Her levendin payna 7,5 kantar eker, 12 top uha, 125 top kuma dt. Ele geirdiimiz seren direkleri, ok iyi keresteden yaplmt. En byk teknelerde kullanlabilecek derecede salam ve uzundu. Bu seren direklerini evketl Sultan Selim Han padiahmza hediye gndermeye karar verdik. Direklerle beraber 200 de esir setik. Bunlar Muhiddin Piri Reis, stanbula, Sultan Selim Hana gtrecekti. Muhiddin Piri Reis, merhum Kemal Reisin yeeni idi. Zarif ve alim bir arkadamzd. Padiah kapsnda nasl davranmak lazmdr, ok iyi bilirdi. Uurlu bir saatte Piri Reisi Tunustan stanbula yola kardk. "PADiAH DUASI ALDIK K CHANDA AZZ OLDUK" Muhiddin Piri Reis, 6 pare tekneyle Tunustan hareketinin yirmi birinci gn stanbula vard. Sarayburnu nnde demirledi. Toplarn ateleyip hakanmz Sultan Selim Han selamlad. Sultan Selim Han, Piri Reisi huzuruna kabul etti. Benim yazdm nameyi bizzat kendi okumak inayetinde bulundu. Aam Oru Reisin ve benim gazalarmdan honud oldu. Mbarek ellerini kaldrp bize ve levendlerimize dualar eyledi : "Hak Taala, dnya ve ahirette Oru ve Hayreddin kullarmn yzlerini ak eylesin," dedi; "kllar keskin, dmanlar mahkur, denizde ve karada gazalar mansur olsun. Daima muzaffer olalar!" 12

Bylece padiah duas aldk. Artk srtmz yere gelmezdi. ki cihanda aziz olmutuk. Piri Reis yoldamz, hakanmzdan byk iltifat grd. On kese aka ihsan ald. Srtna hlat giydirildi. Selim Han, hediyelerimizi tenezzlen kabul etti ve teker teker bakmak suretiyle ltfunu esirgemedi. Hatta Piri Reisin teknelerinin Yal Kkne yanamasn irade buyurdu ki, imdiye kadar hibir geminin saray sahiline yanamak haddi deildi. Piri Reis, hediyelerimizi 200 kafir esirinin srtna ykletmi ve iyi bir alay dzenlemiti. 200 levend de, srmal urbalar kuanm olarak sahile ktlar, Hakanmza gsteri yaptlar. Selim Han, her levende ellier altn ihsan etti. stanbulda kaldklar mddete iae ve ibatelerinin miriden temin olunmasn buyurdu. Muhiddin Piri Reis iin ayr bir konak tahsis edildi. Sultan Selim Han, teknelerin tersaneye ekilmesini irade buyurdu. Teknelerimiz burada yaland, eksikleri tamamland, gedikleri dzld, mhimmat kouldu. Ayrca hakanmzn emriyle 27er oturak iki kadrga inasna baland. Selim Han bu kadrgalardan birini bana, dierini aam Oru Reise ihsan buyuracakt. Kadrgalarn klar altn yaldzla yaldzland. Gvertelerine mkemmel toplar kondu. Dkmhaneden km olan bu toplar prl prld. Piri Reis, vezirleri de ziyaret etti. Hediyelerimizden pekeler sundu. Gnlerden bir gn Sultan Selim Han Hazretleri, Piri Reisi tekrar ard. Huzuruna kabul buyurdu. ki elmas kabzal kl verdi. Her biri birer Rum harac ederdi. Ayrca hlatlar, sorgular ihsan buyurdu: "Baka Reis," dedi; "verdiim kadrgalardan birine Hayreddin Bey, brne Oru Bey binsin. Sorgularmdan birini Hayreddin Bey, brn Oru Bey sokunsun. Kllarmdan birini Hayreddin Bey, brn Oru Bey kuansn. Cmle pekeleri makbul-i hmayunum olmutur. Byle diyesin. Sizi Allaha smarladm. Mansur ve muzaffer olasnz. Duam berekat sizinle biledir. Her neye ki ihtiyacnz varsa, eiime arz edesiniz." Piri Reis yoldam, hakanmzn hatt- hmayunlarn ald. defa pp bana koydu. Yedi kere eilip selam verdi. Selim Hann mbarek elini pt. Veda eyledi. Cihan Hakannn huzurundan kemal-i huzur ve rahat, kbal ve saadetle kt. Selim Hann bana ihsan buyurduu kadrgaya bindi. Dier kadrgalar peine takt. Sekiz pare tekneyle Sarayburnunda padiah selamlad, Selim Han, Yal Kknden gemilerimizi seyrediyordu. Cihann taht ehri olan stanbuldan ayrld. Tunusa doru yola dt. Piri Reis, stanbulda iken ben ve aam, 10 pare tekneyle denize aldk. Niyetimiz Sebte Boazna, Akdenizin ucuna gitmek, Endls'e uramak, din kardelerimizden bir ksmn daha kurtarp getirmekti. Ancak bu srada Cezayirin Becaye ehrinden eliler geldi: "mdad olursa," dediler; "siz gazi yiitlerden olur. spanyol kafirinin tasallutundan namaz klamaz ocuklarmza Kuran talim edemez olduk. imiz inayetinize kalmtr. Cenab- Hak, halasmz size inayet buyurmu, bizi size smarlamtr. Terif edip beldemize gelin. Hemen bizi kafir zulmnden kurtarn." Tam Becaye zerine hareket edecektik. Grdk ki Piri Reis sekiz pare kadrgayla Tunus sularna gelir. Hemen Piri Reisi gemimize aldk. Heyecanla stanbul ahvalini sorduk. Daha Piri Reisin bindii kadrgay grnce aklm bamdan gideyazmt. O kadar gzel ve azametli tekneydi. Anladm ki padiah ihsandr. Gnlm srurla doldu. evketl Selim Hann mbarek hatt- hmayunlann okuyunca srurum artt. Gzlerim doldu. Hatt- hmayunu yedi defa pp bama koydum. Cenab- Hakka krler ettim. Byle kudretli bir hakann kulu olduumuz iin hamd eyledim. Aam Oru, padiahn kendine ihsan ettii kadrgay grnce sevince gark oldu. Bu denl azametli bir tekneye sahip olduu iin hnkarn evketine dualar etti. Sultan Selim Han, Tunus Sultanna da bir hatt- hmayun gndermiti. Hatt- hmayunu ben gtrp Sultana verdim. Sultan, Cihan Hakannn fermann yedi kere pp bana koyduktan sonra at, okudu. Padiahmz buyuruyordu ki : 13

"Sen ki Tunus Beyisin, bu ferman- hmayunum vasl oldukta mucibince amel eyleyip zinhar hlafndan hazer edesin. Kullarm Oru ve Hayreddin Beylere her trl yardmn esirgemeyesin." Btn Tunus erkan toplanmt. Sultann huzurunda Piri Reis, Selim Hann klcn bana kuatt, gnderdii hlat srtma geirdi. Azim merasim oldu. eyhler dualar ettiler. Cihann hakan Selim Hann evketini vdler. Tunus Sultan bakt ki, Cihan Hakan bana ve aama ettii iltifat imdiye kadar en byk hkmdarlara kar bile esirgemitir, bizlere kar muamelesi deiti: "Senin ve aan Oruun yolu, kapdan-paalk yoludur, dedi; mbarek ola!" Bu andan itibaren hasedinden tezvire balad. Grd ki, artk kendi bamza zavall, himayesiz korsanlar deiliz. Cihan Hakannn makbul kuluyuz. Bizden ekinmeye balad. Devlet ve memleketini Selim Han hesabna elinden alrz diye korkard. "DMAN TEKNELERNE SAVLET EYLEDK" Ertesi gn ben ve aam Oru Reis, padiah ihsan olan yeni gemilerimize bindik. Yirmi yedier oturak olan teknelerde on altar top vard. 12 pare gemiyle deryaya aldk. Bir tekne ele geirdik. inde 25 kafir vard. Ya ve bal mumu yklyd. Forsalar Endlsl din kardelerimizden 40 kiiydi. Cmlesini halas eyledik. Deli Mehmed Reisin gemisine doldurup Tunusa gnderdik. Deli Mehmedi gayetle severdim. Gen, korku bilmez bir yiitti. 15-20 kafirle tek bana kalsa dvr ve galip kard. Bu minval zere Cezayir lkesinin Becaye limanna geldik. 2033 can levendimiz, on bir pare kadrgamz, yz elli kadar topumuz, binlerce forsamz vard. Becayenin kalesi, spanyol kafirinin elindeydi. Cenge baladk. Cenk, buuk saat srd. Kafirlerin ou ld. Bu zaferimizi duyan 20000 Arap, Becayeye geldi. Bize yardma alrlard ama, cenk ahvalini iyi bilmezlerdi. Kalede kalan bir avu kafir, bize 29 gn mukavemet etti. ehri ele geirmitik. Muhasara toplarmz olmad iin, kalede byk gedik aamyorduk. Minorka adasndan zerimize azim spanyol kafiri geldiini duyduk. Becayeyi brakp Cicelli'ye ekildik. Ama Minorkadan gelecek imdat kuvvetlerinin yolunu beklerdik. Nihayet derya ufkunda 10 pare byk kadrga grnd. Azna kadar silah ve mhimmat yklyd. Becaye'yi kurtarmaya gelirlerdi. Aam Oru : "Bu bize Allah nimetidir," dedi. Cmle levendler glbank- Muhammedi ekip dman teknelerine savlet eyledik. Byk cenk oldu. 10 tekneyi de ele geirdik. Kafirlerden sa kalan 781ini esir alp forsaya aktk. 3. BLMN SONU

4. BLM 10 pare spanyol teknesine Hal sancaklar ekip 500 levendimle yerletim. Becayeye dmen tuttum. Becaye kalesindeki spanyol kafiri, Minorkadan 10 pare geminin imdada gelmesini beklerdi. Bizi uzaktan grnce dindalar sanp klahlarn havaya frlatarek sevin alametleri gsterdiler. Bylece enlik ve adumanlk iinde bulunan kaleye yanatk. Kafirler kale kaplarn amlar, imdada gelen tekneleri karlamak iin yallara dklmlerdi. Birden levendlerimi sahile kardm. "Allah Allah" sadas ayyuka knca, kafirler bozuldular. Kaleyi fethettik. spanyollar "mayna sinyor!" diye barp aman dilediler. Civar lkelerden gelen cmle eyhler ve kaaidler, bana biat ettiler. Bundan byle 14

hkmdar olarak beni ve aam Oruu tanyacaklarna and itiler. Becayeye asker koydum, Aamla bulumak zere Cicelliye dndm. Aam Oru gzlerimden perek beni tebrik etti. Zira Becaye, geyetle mhim bir kaleydi. Kalede 800 f barut ve dnyann ganimeti elimize geti. Bilhassa baruta ok sevindik. Zira barutumuz azalmt. Tunus Sultan da artk bize barut vermiyordu. Baktk ki Tunus Sultan bizden gnden gne yz evirir. Kendi bamzn aresini grmeye karar verdik. Bunun iin de, bu gurbet ellerinde, kendimiz iin yeni bir devlet kurmak icap ediyordu. spanyada Becayeyi fethettiimiz haberi duyuldukta, kafirlerin bana kyamet kopup, cmlesi yeis ve matem deryasna battlar. spanya kral Karlos(*) buyurdu ki, tez vakitte Becaye Trklerden alna ve spanyol esirleri kurtarla. Dier taraftan Cezayir lkesi halk grd ki Trkler, kafirin belini krmaya kadirdir. Gayetle adil ve Allahtan korkan bir millettir. Ben ve aam, Cezayirin Cicelli ehrinde otururken, lkenin birok ehrinden heyet geldi. Bunlarn en mhimmi, memleketin merkezi olan Cezayir ehrinden gelen heyetti. spanyol zulmnden bizar olan Cezayir ehri halk, bizden imdat istiyordu. Aam Oru, 500 leventle Cezayir ehrine doru yola kt. Beni Cicellide brakt. (*) spanya kral ve Almanya imparatoru Charles-Quint ki, Barbaros Kardelerin en byk hasm ve rakibi olacaktr Aam Oru Reis, Cezayir ehrini fethe giderken, ben de Clcelliden hareket ettim. Tunusa gittim. Tunus Sultan artk bize tamamen dmanlk gsterirdi. Fakat beni on pare tekneyle grnce korktu. Zahirde iltifat etti. Vafir zrler diledi. "Biz Mslman mcahitlere niin barut yollamadnz?" dedim. "Benim barut istediinizden haberim yoktu,"dedi; "kethudam bana bildirmedi. Ben de kethudann ban vurdurdum." Geri kethudasnn ban vurdurmutu. Fakat bunun sebebi bambakayd. Ama ben bunu sultann yzne vurmadm. Kanm grndm. Sultanla beraber atba Tunus ehrini gezdik. Sonra limana dndm. Yanmda byk aam shak Reis, Muslihuddin Reis, Kurdolu Reis, Deli Mehmed Reis ve baka naml levent reisleri vard. Dou Akdenize Kbrs taraflarna doru gidip avlanmak, sonra Cezayire dnmek iin reislerime emir verdim. Ben, aam shak Beyle beraber Cezayire dndm. Reislerim, yedi pare gemiyle douya aldlar. Bir mddet sonra Kbrsla Msr arasnda Donanmay- Hmayuna rasladlar. Leventlerin sevinten akllar balarndan gideyazd. Zira Trk Donanmas derya yzn kaplamt. Muslihuddin Reis, hemen donanmaya yanat. Kapdan- Derya Cafer Beyin huzuruna kt. Selim Hann kapdan- deryas: "Padiah Msr seferindedir," dedi; "haberiniz yok mudur? Niin gelip Donanmay- Hmayuna katlmazsnz?" Muslihuddin Reis, gayet akll bir adamd. Dedi ki: "Devletlu Efendim, haa ki padiah hizmetini ihmal etmiliimiz yoktur. Baka klimdeyiz. Haberimiz olmad. Eer bir kpeinizi gnderip haber salaydnz, emriniz bamzn stne, derhal yetiirdik. Devlete hizmet, bize en byk dnya nimetidir." Kapdan- Derya, Muslihuddin Reisin bu akllca szlerini ok beendi: "Berhudar olasnz!" dedi.

15

Muslihuddin Reis, yedi pare gemisiyle, Donanmay- Hmayun'un peine takld. Hep beraber iskenderiye limanna girdiler(*). Bu srada Selim Han, Msr tamamen fethetmiti. Kahiredeydi. Donanmasnn skenderiyeye geldiini iittikte, hemen bu limana geldi. Donanmay- Hmayunu tefti etti. Bu arada Muslihuddin Reise ok iltifatlar etti. Pek ok asker, ve mhimmat verdi. Bunlar alan Muslihuddin Reis, Cezayire dnd. (*) 19 mays 1517 ORU REiSiN ZAFERi Muslihuddin Reisin Msr seferi iki buuk ay srmt. Aam Oru Reis, gemilerinin dndn ve Selim Hann gnderdii askerleri ve toplar grnce, ziyade mesrur oldu. Aam Oru, Cezayir ehrindeyken, ben Cicellide otururdum. Cezayir lkesinin byk ksm elimize gemiti. Kyda birok kaleyi ellerinde tutan spanyollar, ok telalandlar. 40 pare gemi hazrladlar. Tunusun Halkul-Vad limanna gelip demir attlar. Amma bizden kimseyi bulamadlar. Hibir eye kadir olamayp geri dndler. Cezayir limanna geldiler. Maksatlar, Cezayir lkesinin en byk ehri olan bu liman aam Orutan almakt. Aam Oru, hamiyet kuan drt elle kuand. Sabaha kadar ban secdeden kaldrmad. Cenab- Haktan nusrat ve zafer diledi. Sabah gne doarken, leventlerini toplad. Araptan, Berberiden, Endlslden de ok askeri vard. Amma bunlar, Trk leventleri gibi cenk bilmezler, sknca dmandan yzgeri ederlerdi. Cmlesi be, alt bin mcahitti. Dman, yalya on bine yakn asker karmt. 40 pare gemilerinde daha da asker vard. Oru Reis, sancaklarn burlara diktirdi. Kafirleri kahredecek bir tabiye hazrlad. Gece karanl basnca bin mcahitle Cezayir kalesinin bir kapsndan gizlice kt. Dalar dolap spanyollarn ardna dt. Frtnal, pek karanlk bir geceydi. Hemen Ulu Allah, mcahit kullarna yardm ederdi. spanyol kafiri, frtna ve karanln sknts iindeydi. Oru Reisin hareketini anlayamad. Oru Gazi, birden dmana savlet eyledi. Kafir neye uradndan gafildi. Cmlesi kltan geirildi. Bir taraftan da kaz yumurtas byklnde dolu yayordu. spanyollar aknlktan birbirlerini krmaya baladlar, gemilerinde ne kadar asker varsa karaya dktler. Yirmi, otuz bin oldular. Amma gz gz grmezdi. Oru Gazi, dman alaylarn imhaya devam ediyordu. Azim cenk oldu. Sonunda dman sindi. Gecenin sonunda, sabaha kar Cezayir kalesinden iki bin mcahit daha kt. Bir taraftan da bunlar spanyollara kl almaya baladlar. Kafirler tamamen krld. Geri kalanlar esir alnd. Oru Gazi esirleri saydrd. 2700 kafir esir dmt. Gazilerin verdii ehit 300 kadard. Cmlesi merasimle gmld. slam askeri muzaffer oldu. Trk sanca ykseldi. En byk kafir devleti olan spanya, aam Orua kar mnhezim oldu. Kral Karlosun yz karaya boyand. Hemen Hak Taala kafirin yzn daima kara eyleye! Amin, bi-hrmeti Seyyidil-Mrselin(*). (*) 30 Eyll 1511 Cezayir zaferi. Bu muharebede Don Diego de Verann bakumandanlndaki 40 harp, 140 nakliye gemisi ve 15000 kara askerinden mteekkil byk spanyol kuvvetleri, Oru Reis tarafndan mthi bir hezimete uratlmtr. spanya, Avrupann en byk kara ve deniz devletiydi Aam Oru, bu byk zaferi bir nameyle bana bildirdi. Zafer haberini aldmda, yanmda byk aam shak Reis de vard. On pare tekneyle denize almaya hazrlanyorduk. Cezayire aam Orua yardma gidiyorduk. Hacet kalmad. Akdenize aldk. 16 para kafir gemisi ele geirdik. Bunlar, barut, kurun, kereste, katran, ya, pirin, buday ykl teknelerdi. Denize aldmzn yirmi dokuzuncu gn dnp Cicelli limanna demir attk. Bir gemi dolusu buday fukaraya sadaka eyledim. Aam Orutan bir name gelmiti. Mnafk bir Arap eyhini yakalamam iin emir veriyordu. 16

Derhal be yz leventle dalara ktm. ki yzl eyhi yakaladm. Ban kestirdim. Yerine baka bir eyh tayin ettim. Cicelliye dndm. Birka gn istirahat ettim. Yirmi ksur para tekneyle denize aldm. Mbarek bir saatte Cezayir limanna girdik. Aam Orula bulutuk. Byk aamz shak Bey de bizimle beraberdi. Hayli mddet can sohbetleri eyledik. K bu minval zere geirdik. Evvel bahar geldi. Ortalk lalezar oldu. Gemiler limandan ktlar. Derya zerinde oynamaya baladlar. Cezayir lkesinde Tenes ehri vard. Bir Arap emiri hkm srerdi. Amma bu hanedanda anlamazlk eksik olmaz, her daim kan dklr, ahali sknt ekerdi. spanyol kafiri, bu beldeye de musallat olmutu. Aam Oru Bey Gazi, bu beldeyi de hkm altna almak istiyordu. Bu srada spanya kral Karlos, Tenese on pare gemi gndermiti. Gya Tenes emirini himaye eder, aslnda Mslman halka kan kustururdu. Tenes ehrinde sultann muhafz geinen bir spanyol birlii vard. Ahaliyi soyup soana evirir, kymetli ne varsa gemilerine ykleyip spanya ya gnderirlerdi. shak ve Oru Reisler, Cezayir ehrinde kaldlar. Ben on iki pare tekneyle Delise geldim. Limanda drt pare ispanyol gemisi yatard. Bizi grnce akllar balarndan gitti. Gemilerini brakp kaleye kapandlar. Gemileri, toplar, tfekleriyle elimize geti. yle tela etmiler ki, gemilerinden bir habbe almayp firara yz tutmulard. Bin be yz leventle karaya ktm. Kale nlerine geldim. iddetli bir mukavemet ve cenk bekliyordum. Fakat kale kaplarn ak buldum. Birka yz Mslman bizi karlad: "Ho geldiniz!" dediler; "spanyol kafiri, kendileriyle birlik olan beyimizle beraber gece kaleden kt gitti. Belki on bin kiiydiler. Hepsi beyin adamlaryd. ehirde kalanlar, Cezayir lkesinde sizden ve karndanz Sultan Orutan gayri hkmdar tanmayanlardr." Bu haberi alr almaz, iki bin gaziyi yola dzdm. Kaanlarn peinden saldm. Gaziler, ikinci gn firarileri yakaladlar. Tekbir alp savlet eylediler. Allah akyla: "Nereye gidersiniz bre kafir-i bi-dinler?" deyip avaze saldlar; "bilmez misiniz ki, sizin iin bizim elimizden halas yoktur?" Tfek ateinden sonra i klca ve palaya dayand. Tfek ateinden sereler gibi den dman, kl ve palaya hi dayanamad. 350 kafir esir alnd. Gerisi krld. Bizden de yetmi ila seksen gazi ehit oldu. Allah makamlarn Cennet eyleye! Gazi leventlerimi, Tenes kalesinin nnde karladm. ehit den yoldalar iin teselli ettim. Zaferlerinden tr tebrik eyledim. Bir mddet Deliste kaldk. En kdemsiz levendin eline 500 altnlk ganimet geti. Ganimetimiz arasnda 150 kantar kara biber, 75 kantar tarn, 25.000 zira kuma, denk denk ibriim ve ipek, 400 kantar bal, 600 kantar bal mumu, 1000 top sof, pek ok cenk malzemesi vard. Tenese bir suba braktm. Mbarek saatte 16 pare cenk teknesiyle deryaya aldm. Cezayire geldik. Oru ve shak Reisler'le sarma dola oldum. Gaziler reisi Oru Bey : "Gazan mbarek ola karnda!" diye tebrik ve dualar etti. Tenesten kaan bey, Tlemsen sultannn karnda oluydu. Bizden ald ders yetimedi: "spanya Kral sa olsun. Benim ahm bu Trkler'de komaz!" gibi laflar ettii duyuldu. Anladk ki, bu herifin kalbinden islam muhabbeti kalkm. Sanrd ki, spanyol kafiri Cezayir ehrini bizden almaya muktedirdir ve o zaman, kendisini Cezayir sultan yapacaktr. Bu hayal ile gezerdi. Bu Arap milletine itimat etmek kata caiz deildir. Bir mddet sonra rendik ki, Tlemsen sultannn karnda olu, etrafna toplad Araplar ve spanyollar la tekrar Tenesi ele geirmi. spanyol 17

kafirinin zulmnden ve tasallutundan kurtardmz Tenesliler de, onu gene beyleri olarak kabul etmiler. Aam Oru bu haberi aldkta gayet kzd. Mbarek mizalar galeyana geldi. Bu defa bizzat kendisi gidip dmana haddini bildirmek istedi. Cezayir ulemasn toplad: "Efendiler, en byk din dmanmz olan spanyol kafiriyle bir olup din kardelerimiz zerine yryen, spanya Kralna biat eden, nasihatlerimize kahpelikle mukabele eyleyen Tenes beyinin akibeti ne ola?" diye sordu. "Dinimizin bu husustaki emri nicedir?" Cmle ulema ittifakla dediler ki: "Katli vacib, can ve mal helaldir" ve bunu fetva halinde yazp aam Orua verdiler. Oru Reis, benimle ve byk aamz shakla vedalat. Cezayirden Tenese geldi. Tenes ahalisi bakt ki gaziler reisi yaklar, hal yamandr, Tlemsen sultannn karnda olu olan beylerini balayp Oru Reise teslim eylediler: HANN BOYNU VURULDU "Sen sultansn, biz kuluz," dediler; "kusur bizden, inayet sendendir!" Daha bu minval zere hayli iki yzl laflar ettiler. Aam Oru, gayetle merhametli bir adamd. Hileden nefret eder, ihsan ve inayeti sever, gnl zengin bir mcahitti. Teneslileri balad. Beylerini huzuruna getirtti: "Bre namerd," dedi; "senin ahlakszln grlp iitilmi eylerden midir? Benim hakkmda <ben yle korsan makuulesine kulak asmam, spanya Kralnn devletl bir kuluyum,> demisin. Bre melun, kulu olduun kraln yz binlerce Mslman kltan geirdiini, Endlse kan kusturduunu bilmez misin? Biz korsan deil, elhamdlillah mcahit gazileriz. Din yolunda cenk ederiz." Ve hemen cellada iaret edip hainin boynunu vurdurdu. Daha birka Arab huzuruna ald: "Bu melun size geldikte balayp bana gndermeniz gerekti," dedi; "beni karnzda grdkten sonra bu ii yapmak marifet deildir. Siz bana sultan olarak biat etmediniz mi? Yemininizden nasl dndnz?" Onlarn da balarn kestirdi. Tenesliler grdler ki akbet yamandr. Cmlesi Oru Reise sadakat yemini ettiler. Ondan bakasn hkmdar tanmayacaklarna and itiler. Aam Oru, btn fitnenin Tlemsenden geldiini bilirdi. Tlemsen, Cezayir lkesinin en batsnda, Fas hududu yaknlarnda, byk bir beldeydi. ok eski bir hanedan orada hkm srerdi. 4. BLMN SONU

5. BLM Amma bu Tlemsen Sultan da spanyol kafirinin elinde zebundu. Halk, spanyol'dan, hem de z sultanlarndan zulm grrd. Nice zamandr Tlemsenliler, Cezayir ehrine gelirler, aam Oru' un eiine yz srerler, adalet isterlerdi. Aam Oru, Tlemsen'i almaya da kararlyd. Fakat Tlemsen ok uzakt: Ta Fas'n yanbandayd. Derya zerinde deildi. erideydi. Gemiyle gidilemezdi. Sultan'n 18

Arap'tan ve spanyol'dan byk ordusu vard. Tlemsen ehri, Cezayir ehrinden sonra Cezayir lkesinin en byk beldesiydi. Burasn fethetmek mkl iti. Amma Tlemsen fetholunmadka da, Cezayir lkesi skun ve huzur bulmazd. Tam bu srada Tlemsen halk ayakland. Sultan kat. Ahali aama bir heyet gnderip, bundan byle sultan olarak kendisini tandn bildirdi. Oru Reis, gayetle sevindi. Byle cenksiz bir lkeyi almaktan ok hazzeyledi. Tlemsen'in Oru'un sultanln tanmas, spanya'da byk tela uyandrd. spanya'nn Afrika'daki en byk kumandan, Vahran(*) kalesinde otururdu. Vahran, Cezayir lkesinin batsnda, spanya ile kar karya, byk bir limand. ok metin bir kalesi vard. Binlerce asker bu kalayi muhafaza ederdi. Tlemsen, Vahran'daki spanyol nezareti ve tasallutu altndayd. Aam Oru, Tlemsen'e hakim olunca, Vahran ile olan btn mnasebetlerin kesilmesini buyurdu. Vahran'daki spanyol kumandannn ok askeri vard. Fakat gene de spanya'dan imdat diledi. Aam Oru, k Tlemsen'de geirmeye karar verdi. Yannda 4000 askeri vard. Fakat btn bir k, Cezayir gibi yeni fethedilmi bir kaleyi adeta bo brakmaya raz olmad. Cezayir ehri elden giderse, btn Cezayir lkesi elden giderdi. 3000 askerini Cezayir ehrine gnderdi. Kendisi 1000 askerle Tiemsen'de kald(**). Aamn gayesi, baharda Tlemsen'den Vahran zerine yrmekti. Aam Tlemsen'deyken ben Cezayir ehrindeydim. 3000 levent geldi. Aam onlarla beraber bana 150 yk aka(***) da gndermiti. (*) Oran (**) Tlemsen-Cezayir yolu kuuuu 450 km'dir. Vahran, Tlemsen'in 100 km. kuzeydousundadr (***) Bugnk satn alma gc 180 milyon TL. kadardr Oru Reis, Tlemsen'de yalnz spanyollar'n deil, ehirden kaan sultann da tehdidi altndayd. Sultan etrafna klliyetli miktarda apulcu toplamt. Frsat gzlyordu. Bir yandan da Vahran'daki spanyol kafirine name zerine name yazyor, imdat istiyor: "Trk korsanlarnn elinde kaldm," diyordu; "bir akam ellerinden kurtaramadm. Hani kralnzn evket ve azameti nerededir? buuk korsan makuulesiyle baa kamaz msnz?" Vahran kumandan, Tlemsen Sultan'na 20000 altn gnderdi. Byk bir ordu toplamasn syledi. Baharda kendisi de Vahran'dan kacak, spanyol-Arap ordusu, Tlemsen'e, aamn zerine yryecekti. Tlemsen Sultan, trl vaatlerle Berberiler'den 20000 asker toplad. Vahran'dan da 10000 kii yardma geldi. Bu 30000 asker, Tlemsen'e tevecch ettiler. Balarnda Vahran kumandan vard. ok mtekebbir, marur bir kpekti(*). Aam Oru grd ki bu kadar kuvvete akta mukavemet imkan yoktur. ehri boaltt, kaleye ekildi. Kafirler Tlemsen ehrine girdiler ve akla gelmez rezaletler yaptlar. Kaleyi de muhasaraya baladlar. (*) Gomares Markisi Ben Cezayir ehrindeydim. Tlemsen'de ahvalin ktye gittiini haber aldm. 1000 leventle 2000 Arap atls hazrladm. Aam shak Reis'in emrine verdim. ki, kona bir gnde alp tez Oru Reis'in imdadna yetimesini syledim. skender Kethuda da shak Reis'le beraberdi. Oru Reis, aam shak'n yetitiini renince, bir an evvel onunla birlemek iin Tlemsen kalesinden kt. Kale, Tlemsen Sultan'nn eline dt. Oru Reis'le shak Reis birletiler. Aam Oru, Tlemsen'i geri almak arelerini dnmeye balad. Tlemsen Sultan, yzlerce yldan beri saltanat sren bir hanedann son hkmdaryd. Bu hanedan, gemite ok evketli gnler yaam, bir ara btn Cezayir lkesine hakim olmutu. Aam Oru, byle bir hanedan taht ve tacndan mahrum etmek istemezdi. u artla ki, spanyollar'la ibirlii yapmasn ve bizim yksek hakimiyetimizi tansn. Bu artlar kabul etmedii takdirde, sultan saltanatndan mahrum etmeye mecburduk. 19

Aam Oru, 2000 leventle tekrar Tlemsen nlerine geldi. 10000'den fazla spanyol ve Arap kar kt. , buuk saat, azim cenk oldu. Kllar al kana boyand. Kafirlerin ou ecel arabn iti. Ancak , drt yz sa kald. Hepsi esir alnp Cezayir'e gnderildi. spanya kral Karlos, Vahran'daki valisine bir ferman gnderdi "Eer ban sana lazmsa, Oru Reis'ten gayri btn Trkler'i kltan geiresin, Oru Reisi sa olarak esir alp spanya'ya gnderesin, ben onu ne ekilde lmle ldreceimi bilirim" diyordu. Kralnn bu emri zerine Vahran valisi, otuz-krk bin kiiyle aam Oru'un zerine yrd. Tam ay cenk etti. Fakat aam teslim olmad. Vali, kumandanlar toplad, dedi ki: "Bu Trkler, gayetle inat bir kavimdir, helak olur, teslim olmazlar. Daha bu kale nnde ne zamana kadar beklemek mmkndr? Gelin Trkler'e bir eli gnderelim. Silahlarn alsnlar, kaleyi bize brakp gitsinler. Amma, yiyecekleri tkenmise bunu kabul ederler. Tkenmemise, son fertleri helak olmadan silah brakmazlar!" Ertesi sabah spanyol elisi Oru Reis'in huzuruna kt. Aam, levendlerine: "Ne dersiz oullar," buyurdu; "eliyi dinlediniz." Leventler: "Elbette diri kalmak, lmekten yedir," dediler; "kp Cezayir'e gider, sonra gelir kalemizi yeniden alrz. Amma gerek tedbir nedir, siz daha iyi bilirsiniz." Oru, kaleyi teslim etmeye raz oldu. Kafirler gayetle sevindiler. Amma maksatlar o idi ki, leventler kaleden knca kl rp bir avu Trk'n iini bitireler. Yoksa szlerini tutmaya zerre kadar niyetleri yoktu. Zira Trkler'i braktn renirse, Karlos Kral, Vahran valisi olacak namerdin ban kestirirdi. Oru Reis, ou yaral ve a, gnlerdir uyuyam ve ellerinden silah brakmam bir avu levendiyle kaleden kt. Bir konak gitmemiti ki, ardndan on be yirmi bin kafir yetiti: "Silahlarnz bize braknz," dediler; "sa kp gittiiniz yetmez mi?" Oru Reis: "lmek," dedi; "silah teslim etmekten yedir. lm ne ola ki korkalm. nsan bir kere lr, amma nam kalr." mitsiz bir cenk balad. Leventler kaar, kafir kovalard. Kafir yetitike aam cenk veriyor, fakat her vurumada birka levent daha ehit dyordu. Zaten cmlesi 340 leventti. Nihayet Oru Reis, bir rmaa can att. Leventlerin yars da kpry gemilerdi ki, spanyollar yetiti. Kpry atmaya hazrlanan aam, levendlerinin feryadna dayanamad, hepsini bir baba evladn nasl severse yle severdi. Geri dnd. Askerlik ve tedbir onu icap ettirirdi ki, aam, yanndaki leventlerle beraber Cezayir'e gele ve sonra dnp yoldalarnn cn ala. Fakat Oru Reis'e leventleri: "Baba"(*) derlerdi. Bir baba ne mmkndr ki oullarn kl altnda brakp kaa. Oru Reis kpry gerisin geriye geti. Kafir deryasna dalp kl rmeye balad. Ancak leventler o kadar mecalsizdiler ki, bazlarnda, kl kaldracak g kalmamt. Zaten Afrika'nn kzgn bir gnyd. Susuzluktan dudaklar erha erha atlamt.

20

Oru Reis'e belki yz kii birden kl rd. Aam ehit dt. Mbarek ba kesilip spanya Kral'na gnderildi. Byk aam shak Bey de bir ka ay nce Kal'atu'l-Kla'da ehit dmt. Drt karndatk. nn ehadetini grdm. Ne hikmettir ki Ulu Allah yalnz bana ehadeti nasip buyurmad. Demek karndalarm benden ok mbarek kullarm. Allah hepsine rahmet, makamlarn cennet eylesin! Amin, bi-hrmeti Seyyidi'l-Mrselin! (*) Cumhuriyet devrine kadar Trk bahriyelileri subaylarna "beybaba" derlerdi. Byle hitap etmek gelenekti. Altm yanda bir bahriye neferi, byklar yeni terlemi temenini byle arrd. Aamn ehadet haberi Cezayir'e geldikte ben artk bir tek gaye iin yaamaya azmettim. O da, aamn yolunda gitmek, Afrika'y ve Akdeniz'i kafirlere dar etmek gayesiydi. Bu gaye olmasayd, aamn ardndan yaamann ne deeri kalrd? Ancak zaaf gsterecek zaman deildi. Alamaya bile vakit yoktu. Afrika'da biz bir avu Trk, gz ap kapayncaya kadar yok olabilirdik. ok tedbirler aldm. Ancak dman kendinde, Cezayir ehrine kadar gelecek gc bulamad. O k hazrlkla geirdim. Uyuyuncaya kadar bir dakika bo durmazdm ki, aklma aam gelmesin. Amma gece dme girer, pek mahzun kalkar, unutmak iin hemen ie sarlrdm. Btn gemilerimi, toplarm, cephaneliklerimi gzden geirdim, yeniledim. spanyol kafiri: "sa'ya krler olsun," derlerdi; "belann bynden kurtulduk. imdi tez zamanda belann kne de bakp iimizi tamamlayalm ki, ylan byyp bamza ejder kesilmesin." spanya kral Karlos'tan(*) bir eli geldi. Bana diyordu ki: "Aan lm, leventlerinin ou kltan geirilmi, kolun kanadn krlmtr. Aan olmaynca sen kimsin ki en kudretli Hristiyan hkmdar olan bana kafa tutacaksn? Ne yapmay mit edebilirsin? Gemilerini, leventlerini alp Cezayir'den k git, bir daha da zinhar Afrika'ya ayak basma. Bu sana son ltfumdur. Yaknda Cezayir'e derya dolusu gemi yollamam mukarrerdir. Seni hala orada bulup ele geirirsem, akbetin vahim olur!" (*) spanya, Napoli, Sicilya kral, Almanya imparatoru, Hollanda - Belika hkmdar olan CharlesQuint Ben Cezayir sultanydm. Eer ki, Al-i Osman padiahnn naiz bir kulu, basit bir beylerbeyisi idim. Amma ki Avrupa'da namm "Cezayir kral" idi. spanya Kral'nn bana byle hitap etmesi gayetle haddini bilmezlikti. ok ar bir name yazp kendisine yolladm. Cevabm alnca, Cezayir nlerine derya misali donanmalaryla geldiler. Karaya ktlar. Fakat kn iyi hazrlanmtm, byle bir eyi de bekliyordum. spanyollar byk zayiat verdiler. 20000 kafirden birou krld, yedi sekiz yz: "Mayna Sinyor!" deyip bize teslim oldular. Gerisi teknelerine can attlar, krallar Karlos'un haysiyetini be paralk ve yzn kara edip defolup gittiler. Afrika'da Trk'n an yceldi, nammz btn Avrupa'da duyuldu. Cezayir'de tam 13000 kafir esiri birikmiti. Bunlarn yirmi drd, frenklerin "amiral" dedikleri byk kaptanlard. Bunlar zaptetmek de bir meseleydi. Bir defasnda zincirlerinden boanmlar. Kamak istediler. Zorlukla ele geirdik. Byk vuruma oldu. Esirlerin yz ld. evketl Sultan Selim Han Hazretleri namna sikke kestirip hutbe okutturdum. Maksadm bu idi ki, btn Afrika'da Cihan Padiah'ndan bakasnn namna sikke kesilmesin. Afrika'da Araplar'n en byk hkmdar Fas Sultan idi. Fas Sultan'n alt etmeden, Afrika'da Trk hakimiyetini tamamlamak ihtimali yoktu. Bir gn Cezayir'de Afrika'daki Arap emirlerinden birkan kabul etmitim. Kendilerine dedim ki:

21

"Cihan Padiah olan Selim Han, imdi ayn zamanda peygamberimizin halifesidir. Siz nasl olur da ayn zamanda slam halifesi olan Cihan Hakan'n brakp Fas Sultan namna hutbe okutup sikke kesersiniz? Varn hakanmzn namna sikke kazdrn. stikbaliniz, ikbaliniz ve devletiniz bu yoldadr. Veyl bu yoldan ayrlacak biarelere!" Sultan Selim Han efendimize mutemet adamlarmdan Hac Hseyin Aa'y gnderdim. Hseyin Aa, 21 gn derya yolculuundan sonra cihann incisi stanbul ehrine vard. Yal Kk'nde Sultan Selim Han tarafndan kabul edildi. Acizane pekelerimi padiahmza sundu. Bu pekeler, 20 Frenk olan kle tarafndan tanyordu. Selim Han pekeleri ltfen ve tenezzlen beendi. Hseyin Aa'ya hl'atler giydirildi. Kaptanlarma miriden konaklar tahsis edilip konukland. Hseyin Aa padiahmzdan sonra devlet erkan tarafndan da kabul edildi. Onlara da acizane hediyelerimi sundu. Cihann taht ehri olan stanbul'da tam 41 gn kald. Leventlerim 41 gn anl taht ehrimizi gezip elendi. Vaktin hitamnda hareket edildi. Hakanmz Selim Han, Cezayir teknelerini seyretmek zere Yal Kk'n terif buyurmulard. Gemilerim, btn toplarn ateleyerek anl byk hakanmz selamlad. Hac Hseyin Aa, veda iin Selim Han'n huzuruna kt. Yedi kere yer pp padiahmz ululad. Hakanmz, Hseyin Aa'ya bir ferman- hmayun verdiler ki, kendi el yazlaryla yazlan bu ferman, beni Cezayir beylerbeyiliine tayin ediyordu. Bylece anl devletimizin bir beylerbeyisi oluyordum. Bana verilmek zere Hseyin Aa'ya mcevherli bir kl, srmal bir hl'at ve bir beylerbeyilik sanca teslim edildi. Hakanmz, Hseyin Aa'ya dedi ki: "Baka Reis, ibu klc Hayreddin Paa kuluma gtr, an ve erefle taknsn. Hl'atimi giysin ve sancam zinhar yanndan ayrmayp mansur ve muzaffer gazalar eylesin. Cmle duam berekat sizinle biledir. Hemen Cenab- Hak, Cezayir'deki btn mcahit kullarmn yzn iki cihanda ak eylesin. Amin, bi-hrmeti Seyyidi'l-Mrselin!" Hseyin Aa, stanbul'dan hareketinin sekizinci gn Mora'nn gneyinde Koron limanna varp demir att. Limanda 8 pare Venedik gemisi ile saysz Trk gemisi yatard. Hseyin Aa, Venedik gemilerinin amiraline bir nezaket ziyareti yapt. Amirale dedi ki: "Artk Cezayir topra, Selim Han'n mlkdr. Efendim Hayreddin Paa, bir Osmanl beylerbeyisidir. Donanmamz da, Donanmay- Hmayun'un bir parasdr. stanbul'dan nece buyruk alrsak ana gre hareket ederiz. Padiahmzla dost iseniz, Cezayir gemilerinden de korkunuz olmasn. Dman iseniz, biz de Akdeniz'i size dar ederiz." Hseyin Aa, Koron'dan hareketinin sekizinci gn Cezayir'e geldi. Bylece stanbul-Cezayir yolunu 16 gnde alm oldu. Derhal Hseyin Aa'y ve stanbul'dan dnen kaptanlarm ardm. Padiahn ihsanlarn kemal-i tazim ile aldm. pp bama koydum. Klc kuanp hl'ati srtma geirdim. Selim Han'n anl sancan bamn zerinde yksek bir yere astrdm. Azim ferahlk buldum. Artk spanyol kafiri bile benimle baa kamazd. nk arkamda Selim Han gibi bir cihan hkmdar vard. Ne istesem ltf-u inayetini benden esirgemezdi. Gece byk bir ziyafet verdim. Bahiler dattm. Elenceler dzenlenmesini emrettim. Hseyin Aa, vazifesini istediimden ala ve midimden fazla yapmt. Kendisini Cezayir'de byk bir vazifeye tayin edip mkafatlandrdm. Byk dmanmz spanyol kafiri idi. Buna ek ve phe yoktu. Cenevizliler gibi baka kafir milletlerle de harp halindeydik. Ancak bir de bizim Cezayir'e yerlememizden gocunan Cezayirli, Tunuslu, Fasl hkmdar ve hkmdarcklarla uramak zorundaydk. Fasta byk bir hanedan olan Fas sultanlar hkm sryordu. Buras byk bir devletti. Fakat son zamanlarda i kavgalarla dirlii ve dzenlii bozulmutu. imali Afrika'da Fas'tan baka ehemmiyetli bir devlet yoktu. Tunus ve Tlemsen'de hkm sren Hafsiler ve Abdulvadiler, eski ehemmiyetlerini klliyen kaybetmilerdi. 22

Arkalarn spanyol kafirlerine dayayp bizimle gizli veya ak mcadele etmek yolunu tutmulard. Kendilerini ilk frsatta ortadan kaldracam biliyorlard. Niin, izah edeyim: Biz, Dou Akdeniz'den Bat Akdeniz'e gelince nce Tunus'a ayak basm, Hafsi Sultan ile anlamtk. Bizim sayemizde Tunuslular zengin oldular. Uzun zamandan beri mamurluunu yitirmi olan Tunus ehirleri enlendi, bolluk ve refah iinde yzmeye balad. Tunus Hafsi Sultan, spanyol ve Ceneviz tasallutundan sayemizde kurtuldu ve gene sayemizde, dediimiz harala hazinesini doldurdu. Kendisinden memnunduk ve Allah bilir, ne lkesinde, ne malnda gzmz vard. Yoksa elimize o kadar frsat gemiti ki, istesek kendisini ortadan kaldrmaya muktedirdk. te bu artlar iindeyken biz Cezayir'i fethettik, Tunus'tan byk bir devlet olduk ve en byk Hristiyan devleti olan spanya ile amansz bir savaa giritik. Mslmanlk onu icap ettirirdi ki, bu amansz savata Tunus Sultan bizi desteklesin. Ancak Sultan, Osmanl himayesine girmemizden ve Selim Han'n tebaas olmamzdan ziyadesiyle rkt. Biliyordu ki Osmanoullar cihangir bir slaledir ve Selim Han, birka yl iinde yz Tunus lkesi byklnde lkeler fethetmitir. Sanrd ki, hakanmz Selim Han'n kendi fakir lkesinde de gz vardr. Bilmezden gelirdi ki, hakanmn beylerbeyilerinin, Tunus sultanndan daha bol topra ve askeri olan nece sancak beyleri vardr. Netekim Selim Han'n bir beylerbeyisi olan ben, Avrupa'nn yarsna hakim olan spanya kral Karlos'u birok defalar malup etmitim. te bu minval zere Tunus Sultan ile aramz aldka ald. Tek bana bana kafa tutamayacan bilen Sultan, bir taraftan spanya'dan yardm isterken, dier taraftan da yerli emirleri aleyhimde kkrtyordu. Kkrttklarnn banda, Tlemsen'in Abdulvadi hanedanndan inen hkmdar vard. Bu hkmdar, bana tabi idi. Ancak el altndan spanya ile mnasebet kurmaktan da geri kalmyordu. Tunus Sultan'nn Tlemsen beyine yazd nameyi ele geirdim. Bu namede hulasaten deniyordu ki: "Hayreddin Paa denen izbandut, aas Oru'tan daha da byk bir beladr. Hele imdi arkasn Sultan Selim Han'a dayamtr. Onun iin gururuna son yoktur. spanya dahil, cihana kafa tutmaktadr. Sultan Selim Han, Hayreddin'i adam sanp kendisine beylerbeyilik ve paalk ve murassa kl ve hl'at ve sancak vermitir. Hayreddin, Anadolu'dan devaml insan ve malzeme yardm almaktadr. Tedbir budur ki, el birlii edip Afrika'da bir tek Trk brakmayalm. imali Afrika'ya ayak bastklar on yl olmad halde Trkler, imdi hepimize efendilik taslamaktadrlar." BR OSMANOLU'NUN ELiNDEN LKE ALINDIINI KMSE DUYMAMITI Btn kudret Allah Taala Hazretleri'nin elindedir. Dilediini aziz ve dilediini zelil eder. Tunus Sultan, dinimizin bu inceliinden gafildi. Elbet byk kusurlar vard ki, Cenab- Hak tarafndan zelil klnmt. imdi Cezayir'i benim elimden almak artk hibir dnyevi kudretin iktidar dahilinde deildi. nk lke benim deil, evketl hakanmz Selim Han'nd. imdiye kadar bir Osmanolu'nun elinden lke alndn da kimse iitmemiti. Gerek bu merkezdeydi. Kim ki bu gerei kavramakta anlayszlk gsterecekti, ban en byk belalara sarmas mukadderdi. Cezayir halk, bizi seyiyordu. lkeye getirdiimiz nimetlerin deerini mdriktiler. Koca Cezayir lkesindeki emirlikleri, kabileleri bir araya, bir idareye toplamtk. Ticaret, biz gelmeden ncesine nispetle birka kat artmt. Mslmanlar artk spanyol kafirinin tasallutundan emindiler. Hr ve balar dik yayorlard. nk cihann en byk hkmdarnn tab'as idiler(*). Bununla beraber baz kabileler tevik ve ivaya kapldlar. zerlerine 6000 yaya ve 6000 atl asker gnderdim. Gazilerim, asileri, ibret tekil edecek ekilde cezalandrdlar. Tlemsen'de de kprdanmalar vard. Fas padiah da Tlemsen ilerine karyordu. nk Tlemsen, Fas'n yanbanda idi. Tlemsen'deki Abdulvadi hanedan arasndaki kavgalar da halkn huzurunu bozuyor, spanyol kafirinin ekmeine ya sryordu. Bu hanedandan Emir Mes'ud, Cezayir'e gelmi, byk karndana kar benden yardm istiyordu. Mes'ud'un yanna 3000 atl ve 1000 yaya askerimi katp Tlemsen'e 23

gnderdim. Zira Tlemsen Sultan'nn aieyhimde olur olmaz sz sylediini casuslarm bana bildirmilerdi. Kendisini spanyol zulmnden kurtardmz bu nankre haddini bildirmek gerekti. Sultan'n dier bir karnda, Emir Abdullah da, Vahran'a kap spanyollar'dan yardm istemiti. (*) 1962'de Cezayir istiklaline kavuunca, milli hareketin en byk liderlerinden olan Albay Muhandu'l Hacc u beyanat vermitir: " Her eyi, hatta bir millet oluumuzu, Trkler'e borluyuz. Osmanllar geldii zaman, bizler korsandk. Yzlerce kabileden mteekkildik. Osmanllar, bamza bir paa getirdiler. Dank airetleri bir araya topladlar. Onlar bir kavim haline koydular. Bu kavim, 300 yl, merkezi Trk idaresi altnda kald. Birliin kudretini rendi. Trkler sayesinde, millet haline geldik." (Hrriyet gazetesi, no. 5.121, 3.8.1962, s. 5c). 5. BLMN SONU 6. BLM "Karndan Mes'ud, Hayreddin Paa'nn vafir askeriyle zerine gelir, var ne halin varsa gr!" diye, Tlemsen'in btn ilerigelenleri Sultan' braktlar. Sultan bakt ki akbet yamandr. Tedbiri firarda buldu. ehirden kp gitti. O da Vahran taraflarnda spanyollar'a snd. Emir Mes'ud, kavgasz ve cenksiz gelip sayemde Tlemsen tahtna oturdu. Bana ve gazilerime ok dualar etti. Amma imdi ki tahta oturdu, muradna nail oldu. Artk ondan da emin olmak doru deildi. Sultan Mes'ud, gazilerimden her birine 25, Arap gnlllerine adam bana 10 altn verdi. Bana da yllk vergi olarak 50000 altn yollad. Pek ok da deerli hediye gnderip gnlm ald. Altnlar beylerbeyiliin hazinesine gnderdim. Hediyelerin ounu da reislerime dattm. Bir ksmn saraymda alakoydum. Sultan Mes'ud'a da bir name yazp gnderdim. Dedim ki: "imdi hakanmzn sayesinde atalarnn tahtna oturdun. Ancak, karndan tahtndan mahrum eden haletten kati hazer edesin! Mslmanlar'a zulmden saknasn. Emirlerimden tara kmamaya gayret gsteresin. Senelik vergini bir tek gn geciktirmeyesin. spanyol kafiri ile her hangi bir mnasebetini zinhar duymayaym. Zira spanyol kafiri de sana di bilemektedir. ki byk karndan Vahran'da, spanyollar'n elindedir. Onlar tahtna oturmu grmek istemezsen, tedbiri elden brakmazsn!" Fakat Mes'ud, tahta oturduu gn zulme ve hakszla balad. Atalarndan byle grmt. ittim ki, mektubumu okuduktan sonra pare pare edip yrtm. Bu hareketinin bana ne felaketler getireceinden gafil bir aklszd. Halk soymaya balad. Btn bunlar Vahran'daki Mes'ud'un byk karnda Abdullah duymu. Bana mracaat etti. Diyordu ki: "Sultanm, grdnz m, beni atalarm tac-u tahtndan mahrum edip, yerime nimet hakk gzetmez bir nankr oturttunuz. imdi size asi olmutur. Ltfen ve tenezzlen beni tahtma iade buyurursanz, mrm olduka kulluunuzdan kmam." Karnda Mes'ud'dan ne hayr grdkse, bu Abdullah'tan da o kadarn greceimiz belliydi. Lakin u anda Abdullah' affetmek ve Mes'ud'a kar karmak icap ediyordu. Bu sralarda ben 22 pare tekneyle Cezayir'in Mostaganem ehri aklarnda idim. Mostaganem'i kolayca fethettim. Buras spanyollar' n elindeki Vahran'a (Oran) yaknd. Henz Mstaganem'deyken Emir Abdullah gelip beni grd. Eteimi pp hayli yakard. Kendisine 1000 levent verip Tlemsen'e gnderdim. Ben de spanya'dan gemilerimizle tadmz 2285 Endls muhacirini Mostaganem taraflarna yerletirmekle meguldm. Kendilerine i ve toprak verdim. Gayetle sanatkar adamlard. Her biri baka bir hnere sahipti.

24

BR HARP HLES Haber aldm ki Abdullah, Tlemsen'e gelmi ve ehre hakim olmu. Karnda Mes'ud, korkusundan kaleye kapanm. 25 gn dayanm. Bizim leventler bakmlar ki i uzar, yanlarnda kale muhasarasna yarar byk top yoktur, aralarnda mavere etmiler: "Sahte bir ricat hareketi yapalm, demiler; "bizi kaleyi brakp katk sansnlar. Bu Araplar gayetle arsz bir kavimdir. Galiptik, maluptuk bilmezler. "Trkler kat" dey kaleden kp yama hrsyla zerimize gelirler. O zaman onlar haklar, kaleyi alr, Emir Abdullah'a teslim eder, Cezayir'e dneriz." Aynyla byle oldu. "Hay Trkler firara yz tutup kayor!" diyen kaledeki Sultan Mes'ud taraftar Araplar, leventlerin ardna dt. Leventler gerisin geriye hamle yapp ounu kltan geirdiler. Zira bu Araplar, cenk sanatn bilmez bir kavimdirler. lde apulculuk yapmakla ordu halinde cenk etmeyi ayn ey sanrlar. Cenk sanatn bilen spanyol kafiri bile Trk leventlerine daima malup olagelmiken, hangi aklla bilinmez, bu Arap kabileleri olur olmaz yerde Trkler'in karsna kp perian olurlar. Zira onlarda insan can gayetle deersizdir. Kulluklarn bilip tedbir alacaklar yerde, "her ey Allah'tandr" deyip budalaca lrler. Geri iyi ata binerler ve ilerinde cesur olanlar vardr. Ancak atlarnn koumlar bile gayetle iptidaidir. yi silahlar yoktur. Olsa da kullanamazlar. Ateli silahlarla aralar iyi deildir. Sonra en byk malubiyet sebepleri udur ki, kitle halinde dmenin kaidelerini asla bilmezler. te bu minval zere Tlemsen kalesi leventlerin eline dt. Sultan Mes'ud, gece karanlnda be, on adamyla kat gitti. Ne oldu, mehuldr. Bir daha ad san duyulmad. ite aklsz adamlarn akbeti budur. Mes'ud kim olurdu ki, Cihan Hakan'nn beylerbeyisi olan bana kafa tuta! Ondan yzlerce defa daha byk bir hkmdar olan spanya kral Karlos (Charles-Quint) bile bana ve cennet-mekan aam Oru Bey'e malup olmutu. Bu Mes'ud yle namert bir kahpe idi ki, kalede leventlerime kar koyan ve efendileri iin canlarn veren 6000 Arap'a haber vermeden kat. Hatta efendilerinin katn bilmeyen bu zavalllar, daha bir ka saat leventlerime kar koydular. Nihayet itaat ettiler. Reisleri dedi ki: "Haa ki Cezayir sultan Hayreddin Paa'ya asi deiliz. Hayreddin Paa bizim efendimiz, Trkler, babamzdr. Ne yapalm ki Mes'ud'un havfndan size kar silah kuandk. Bizi spanyol kafirini armakla tehdit ederdi. imizde Oru Bey'le beraber nece gazalarda bulunmu mcahitler vardr. Bizi affedin. Hata bizden, kerem sizdendir." Bu Tlemsen cenginde leventlerim, tam 5000 Arap' kltan geirmeye mecbur olmulard. Fakat itaat edenleri affettiler. Cuma gn hutbede Denizler ve Ktalar Hakan Sultan Selim Han efendimizin ad okundu. sm-i erifleri kazlm sikkeler kesildi. Leventler, Sultan Abdullah'a veda ettiler. Sultan Abdullah, leventlerden daha bir mddet Tlemsen'de kalmalarn rica etti. Leventler, Tlemsen'i yeni sultana teslim ettikten sonra ehirde bir gn fazla kalmaya izinleri olmadn, hemen Cezayir'e dnmeleri gerektiini sylediler. Ancak Abdullah'n srar zerine, onun yannda 100 levent braktlar. Abdullah, leventlerime gznn bebei gibi bakt. Kendi yedii yemein aynn leventlerimin nne karrd. Geri kalan 900 levendim Cezayir'e geldi. Sultan Abdullah'n yollad 20000 altn ve hediyeleri getirdiler. Abdullah'n gnderdii nameyi okudum. ok edepli bir lisan kullanmt. Tebessm ederek leventlerime dedim ki: "imdiki halde sz insan szne benzer, ama bakalm bu da tahta oturunca kardei gibi mi davranr?"

25

Cmle reislerim gldler. Tlemsen meselesinden sonra bnu'l-Kaadi meselesini ele aldm. bnu'lKaadi, Cezayirli Arap emirlerinin byklerindendi ve bana gayetle sadkt. Tunus emiri onu bana kar isyana tevik etmi, fakat o, hakaretle reddetmi ve kendi gibi Tunus beyini de Trkler'e itaate davet eylemiti. imdi bu akll Arap lm, yerine Veled-i bnu'l-Kaadi denen aklsz olu gemiti. lk ii Tunus emiri ile aleyhimize ittifak etmek oldu. Derlerdi ki: "El birlii edip Trk ksmn Arap yakasndan karp kaldralm." Bu hayrsz veledin Tunus sultanna gnderdii bir nameyi ele geirdim. Babasnn ld henz iki ay olmutu. Tunus sultanna yle diyordu: "Seninle el birlik edip Trk'n kkn keselim. "Hayreddin" dedikleri Trk' Cezayir'den karalm. Yerine ben sultan olaym. O zaman sizi vafir gzetirim. Bizim peder Trkler'i gayetle severdi. Ama benim Trk kavmi kadar sevmediim bir kavim yoktur." bn'l-Kaadi ile Tunus Beyi arasndaki nameleri ele geirdim ve bana kar hazrladklar desiselerden haberdar oldum. 12000 levendimle Tunus Beyi zerine yrdm. Mee ve kestane aalaryla rtl bir araziden ovaya ktm. Tunus Beyi, uzaktan beni mttefiki bn'l-Kaadi sanm. Derhal tfek atei atrdm. Tunus Beyi'nin askeri il yavrusu gibi dald. Tunus Beyi esir dt. nme getirdiler. Birok nasihat edip salverdim. Halbuki o beni esir etseydi, nasl bir lmle ldrrd, bilirim. Btn Afrika, gsterdiim merhameti beendi. Bu muharebede elime 300 adr ganimet geti. Bunlar Cezayir'e sevkettim. Ben, daha be on gn muharebe yaptm ovada kaldm. Gayetle gzel bir mevki idi. Her tarafnda ab hayat gibi sular alyordu. Leziz av kular vard. Bir mddet elendik. Dn emri verdim. ok sarp bir boazdan geiyorduk. yle ki, iki atl yan yana gidemezdi. Meer bn'l-Kaadi, bizi burada bastrmay kurmu. Birden taarruza uradk. Byle bir ey beklemiyordum. Vurutuumuz arazinin msait olmamas yznden byk kayp verdim, birok levendim ehit dt. bn'l-Kaadi, 5 Trk'n kellesini getirene bir altn vadetmi. Bu yzden asi Araplar, canlarn dilerine takm vuruuyorlard. arpma buuk saat srd. Nihayet boazdan kp Cezayir'e gelebildik. Tam 750 levendim ehit olmutu. Bunu bn'l-Kaadi denen haram-zadenin yanna komamaya ahdettim. Cenab- Hakk'n takdiri, Tunus Beyi gibi bir hkmdar yenp esir eylemi, bn'l-Kaadi gibi asi bir bedeviye kar muvaffak olamamtk. Btn Avrupa krallar namm "Barbaros" diye anp titrerlerken bir asinin bizi vurmas, Cezayir'de kargaalk dourdu. bn'l-Kaadi'nin gururu son haddini buldu. "Hayreddin Paa'y yendim, inallah yaknda ban da keserim" diye nrd. Etrafna byk kalabalk toplad. 500 Trk' ele geirdi. Bunlar boyundurua vurup deirmen ta dndrmekte kullandn iittim. Esir ald bu Trkler'i brakmasn, yoksa akbetinin pek yaman olacan bildirdim. Bir mddet beni oyalad. Sonra aka bu Trkleri veremeyeceini, nk bunlar serbest kalrlarsa ilk i olarak kendisinden almaya alacaklarn beyan etti. Dier taraftan her canibe adamlar salyor: "Bu Trkler'in Cezayir'de ne ileri vardr? Buras Arap lkesidir. Varalm cmlesini kralm," diye taraftar toplamaya alyordu. BR HAN LEVENT Kendilerini spanyol kleliinden kurtardm unutan baz gafil nankrler, bu davete uydular. Elimde 12000 Trk levendi vard. Bunlarn byk ksm gemilerinin zerinde, Akdeniz'deydi. Hristiyanlar'n taarruzlarna kar uyank olmam lazmd. Bu vaziyette btn askerimi toplayp asilerin zerine gnderemezdim. yle bir an oldu ki, iimizden birka Trk bile, benim artk Cezayir'de 26

tutunamayacam sandlar. Kara Hasan adl tynetsiz bir levent, beni alaa edip yerime gemek istedi. Sanrd ki, ku kadar beyniyle benim yapamadklarm o yapacak. Kara Hasan'n bn'l-Kaadi ile haberletiini de rendim. Bu haini kovdum, gitti. Ama bana byk bir bezginlik geldi. Bu Cezayir milletine iyi bir ders vermek lazmd. bn'l-Kaadi, Cezayir sultanl peindeydi. Ancak ben Cezayir'i brakrsam, lke gene bin paraya ayrlacak, her paras ayr ayr spanyol kafirinin kucana decekti. bn'l-Kaadi'nin ne Cezayir'i birletirecek, ne de spanyollar'a kar savunacak akl, cesareti, askeri ve iktidar vard. Deil donanmas, gemisi bile yoktu. Geldikleri zaman ufku kapkara kaplayan kafir armadalaryla nasl baa kard? Biz Cezayir'e gelmeden, yerlilerin adeti, kafiri grnce, il yavrusu gibi dalmakt. Yz yldan fazla zamandan beri Cezayir'de devlet ve hkmet diye bir ey yoktu. Kafirler de bunu nimet bilmi, sahilin en iyi limanlarn ele geirmilerdi. imdi verdiimiz btn emekler, bir avu aklszn yznden heba olmak zereydi. lkeye getirdiimiz ticaret ve zenginlik de, biz ekllir ekilmez ortadan yok olurdu. Ancak akl ksa olanlar, bu hakikatten gaflet ediyorlard. Dndm ki, bir mddet iin Cezayir'i brakp lkenin bir kesine ekileyim, korsanlkla uraaym, kara ileriyle megul olmayaym. Bakalm Cezayirliler, lkelerini nasl idare ederler, nasl geinirler, nasl savunurlard? Birka yl nce olduu gibi eli eli zerine gnderip geri dnmem iin yalvaracaklar muhakkakt. O zaman geri dnerdim, artk bizi Cezayir'den hibir kuvvet karamazd. Zira askerlik ve devlet idaresi Trk'e mahsustur. BN'L-KAAD SYANI Nihayet beklediim frtna koptu. bn'l-Kaadi, 40000 kiiyle taarruza geti. Amma hazrlklydm ve byle bir eyi bekliyordum. Hatta bn'l-Kaadi'nin meclislerinde casuslarm vard. Ne konuulur, ne yapmak isterler, gn gnne bilirdim. 10000 levendimi asilerin zerine srdm. kindiye kadar byk bir vuruma oldu. 2000 ehit ve 2000 yaral verdim. Fakat asilerin cmlesini mahvettim. Ancak 700 kadar kat. Gerisi ld ve esir edildi. Asilerin banda bulunan bn'l-Kaadi'nln adam Cezayir eyhu'l-beledi (belediye reisi) elimize dt. Mel'unu drt paraya paralatp her parasn ehrin bir kapsna astrdm. Ta ki alem ibret ala! syan bastrdktan sonra, elebalardan 185 kiiyi elleri bal olarak nme getirdiler. Btn Cezayir ulemasn topladm. Dedim ki: "Efendiler, bu asiler hakknda dinimizin, eriatimizin emri nicedir?" Yal bir din adam yle cevap verdi: "Paam, sana ve askerine kar gelenin cezas eriatimizde lmdr. nk sen bu lkede Cihan Padiah Sultan Sleyman Han Hazretleri'ni temsil edersin, onun beylerbeyisisin. Memleketimize olan ltuf ve nimetlerin de saylmakla tkenmez. Bizi kafir zulm altnda ba eik yaamaktan sen kurtardn. lkemize bereket ve refah getirdin. Hibir idarede grmediimiz adaleti senin ve merhum aan Oru Bey'in devrinde grdk. mdi bu 185 zavall, birtakm mfsitlerin szne kaplm, byk su ilemitlr. Amma inayet sendendir. ou seninle spanyol kafirine kar vurumu gazilerdir. imdi hataya dmlerdir. Var affeyle, kulluuna kabul et. Byklk budur." Levent reislerime dndm: "Siz ne dersiz?" dedim. Reislerimden biri: 27

"Sen daha iyi bilirsin paam, diye cevap verdi; amma biz din adam deiliz, askeriz. Her hareketimizden stanbul'a, Cihan Hakan Hazretleri'ne hesap vermeye mecburuz. imdi merhamet ve ltuf zaman deildir. Bu asiler bizi ele geirselerdi ne yapacaklard, kendi itiraflaryla sabittir. mdi biz bunlar affedersek, gayetle kt misal olur. Koca imali Afrika'da bir avu Trk'z. Buras Anadolu'nun birka misli byk bir lkedir. Birka bin Trk bu lkeyi tutmaya alrz. stelik bamzda spanyol kafiri gibi Avrupa'nn en kuvvetli milleti frsat gzetir. bret-i alem iin bu asilerin ban vurdur, tedbir budur." BARBAROS CEZAYR' TERK EDYOR Reisin szleri daha makuld. 185 asinin bann vurulmasn emrettim. Byle bir emir verdiime ok zldm. Hatta o gece uykum kat, kabuslar grdm. Fakat devletin menfaati bunu icap ettiriyordu. Ancak asilerin mallarna, evlerine dokunmadm. Bu koca lkede iddetle tutunamazdk. imdilik gzlerini korkutmutuk, bir zaman iin ayaklanmazlard. Fakat bu istikbal vadeden bir tedbir deildi. Bir lke ki, halk bizi istemez, bizden memnun deildir, bize yakan oydu ki, ekilip gidelim. Bir lkenin hkmdar, askeri, ilerigelenleriyle uramak kabildi. Yeter ki halk bizi desteklesin. Fakat halk arasnda da memnuniyetsizlik olunca, o diyar terketmek lazmd. Bir zamandan beri bunu dnyordum. imdi kati kararm verdim. Biliyordum ki biz ekildikten sonra Araplar, Cezayir'i idare edemezler. spanyol kafirine kar koymak bir yana, bizim ekilmemizle ticaret hayat da duracandan herkes byk zarar grr. Devlet dzeni de kuramazlar. Benden sonra Arap ilerigelenleri, biribirlerine decekler, halk perian olacakt. Sonunda tek are olarak, nice minnetle beni tekrar lkelerine aracaklard. Buna imanm gibi emindim. O gece ryamda Hzr' grdm ve bunu karar verdiim iin mnasip olduunun manevi bir iareti saydm. Bir sabah Cezayir limannda yatan 25 pare gemime btn leventlerimi, ailelerini, mallarn doldurdum. br gemilerim seferde, Akdeniz'deydi. Onlara da emir gnderdim ki, Cezayir limanna deil, Cicelli limanna dnsnler. Btn Cezayir halk kyya ylmt. Herkes spanyol yakasna sefere kacam sand. Fakat kadnlarmz ve mallarmz da gemilere bindirdiimizi grnce, byk aknlk hasl oldu. Halkn byk ksm gittiimize gayetle zld. Daha gemilerimize binerken: "Yarn spanyol kafiri gelse bizi kim korur?" diye feryada balayp bn'l-Kaadi'ye beddualar ettiler. bn'l-Kaadi de korkusundan bana bir mektup gnderdi. Gayetle yzszlk edip, olum olduunu, kusurunu affetmemi, Cezayir'den gitmememi istiyordu. Kabul etmedim. Elisine dedim ki: "te Cezayir kalesinin anahtarlar, var efendine teslim eyle, sultanlk peindeydi, gelsin memleketin bana gesin. Bunca Mslman'n kanna girdi. Bakalm nasl memleket idare eder?" Cezayirliler yalnz spanyol kafirinden deil, Sultan Sleyman Han'dan da korkarlard. Hakanmz, bir beylerbeyisini istemeyen Cezayirliler'e nice davranr, bunu dnr, uykular kaard. Kalabalk bir ulema heyetini gemime gnderdiler. Kalmam rica ve istirham ettiler. Hatrlarn okayc szler syledim. Fakat kararmdan dnmedim. Mell ve mahzun gemiden ayrldlar. Bir gnlk bir derya yolculuundan sonra Cicelli'ye geldik. Buras Cezayir kysnda gzel bir limand. Aam Oru'la evvela fethettiimiz yerlerdendi. Yerlemek zere geldiimizi renen Cicelli halk, enlik ve bayram etmeye balad. imdi Cezayir ehrine akan btn servet ve ticaret, Cicelli'ye akacakt. Ertesi gnlerde Cezayir'in, hatta Tunus'un her tarafndan eyhler gelip elimi ptler. Halife-i Ruy-i Zemin Hazretleri olan hakanmz Sleyman Han'n kullar olduklarn, her ne emredersem Sultan Sleyman emreder gibi icabet edeceklerini, vergilerini deyip asker vereceklerini sylediler:

28

"Bizler haa Cihan Padiah'na asi deiliz, dediler; bu lekeyi kabul etmeyiz ve Sleyman Han'n tab'as olmakla nrz. Cezayir'de olan ilerle zinhar alakamz yoktur!" Cicelli'de ok kalmadm. Hemen sefere ktm. Sicilya kylarna geldim. Sicilya krallnn merkezi Palermo'yu bombardman ettim. 9 pare kafir gemisi ele geirdim. lerinde 40 ambar dolusu buday, arpa, zeytin, zeytinya, peksimet, kereste, bakla, pirin, kahve, kuma, bez, kurun vard. Keresteler ok iime yarad. Cicelli'de byk klalar ve konaklar yaptrdm. 36000 lek buday frnlara ok dk fiyatla sattm. Kk bir de tersane ina ettirdim. gemiyi tezgaha koydurdum. Ayn yaz iinde gemilerimi tekrar sefere kardm. Ben Cicelli'de kaldm. Gemilerim Venedik Krfezi'ne gittiler. gemi ele geirdiler. Birinin iinden 10000 duka altn(*) kt. Yzlerce esir alnd. Bunlardan 60' Mslman esirlerdi. Hemen azad ettim. Bu sefer, 23 gn srd. Yirmi drdnc gn gemilerim Cicelli'ye dnd. Ele geen maln onda birini fakirlere dattm. Gerisini sattrdm. (*) Bugnk satnalma gc takriben 6 milyon TL Her levendin eline 185 duka altn (110.000 TL.), ayrca 4 tfek, 5 tabanca, 8,5 kantar demir, 17 zira Venedik uhas, 225 zira kuma dt. Ganimet bu derece boldu. Btn imali Afrika'dan tacirler ve gemi sahipleri, ticaret yapmak, mal alp satmak iin Cicelli'ye t. Kendime 26 oturak ok byk, fakat yrk bir tekne yaptrdm. Yeni teknemi dier gemilerle yara soktum. Cmlesini geti. K geldi. Gemileri karaya ektirdim. Evvel baharda tekneleri yalamaya, donatmaya, onarmaya baladk. 15 parayla sefere ktm. nce Ceneviz Krfezi'ne geldim. 14 gn bu kylarda dolatm. 21 gemi ele geirdim. Hepsini Cicelli'ye yolladm. Sonra Messina Boaz'na geip Venedik Krfezi'ne girdim. paralk bir filo grdm. Rzgar gibi nmzden kaard. Ardna dtm, yetitim. Meer bizim Sinan Reis'in gemileriymi. Sinan Reis, kadrgama geldi, ellerimi pt, sevincinden alad. oktan grmemitik. Sinan' da peimize takp Venedik Krfezi'nden ktk. 9 para kafir gemisi daha zaptettik. Bylece bir ay iinde ele geirdiimiz kafir gemilerinin says otuzu buldu. Kimi uha, kimi ibriim, kimi bal, kimi buday, kimi biber yklyd. Biri de azna kadar asker doluydu. CEZAYiR'DE KIPIRDANMALAR BALIYOR Bu arada eski reislerimden Kurdolu Reis de Cicelli'ye pare gemiyle geldi. 10000 duka altn verdi. Hazineye koydurdum. Hafta gemezdi ki Cicelli limanna reislerim ele geirdikleri birka kafir gemi getirmeyeler. Biz bu minval zere iken, Cezayir'den de haberler geliyordu. Cezayir ehri halk, az zamanda kymetimizi anlam, ehrin asayiine ve refahna halel gelmi, bn'lKaadi aleyhine kprdanmalar artmt. Nihayet halk, bir heyet gndererek bn'l-Kaadi'ye demi ki: "Hayreddin Paa'y davet etmek gayetle menfaatimizedir. Paa yle kamil bir adamd ki, Mslmanlar rahat etsin diye koca Cezayir ehrini brakp gitti. Byle bir eyi imdiye kadar kim yapmtr. Sizden ricamz odur ki, Paa'y Cicelli'den ehrimize aralm. Siz gene kabilenizin bana dnn." bn'l-Kaadi yle cevap vermi: "Hey bre aklszlar! Siz Hayreddin Paa, Cezayir ehrini neye brakt sanrsz? Benden korkusundan brakmtr." Bunun zerine, vaktiyle maiyetim leventlerimden olup sonradan kovduum Kara Hasan dayanamam:

29

"Sultanm," demi, "benim bildiim Hayreddin Paa'nn Allah'dan baka kimseden korkusu yoktur. Zinhar u veya bu kuldan korktuunu sanp ona gre davranmaynz, zararl kmanz mukarrerdir. Paa'nn Cezayir ehrini brakp gitmesi elbette sizden korkusundan deildir, bir bildii vardr." bn'l-Kaadi gayetle kzm. Kara Hasan'a bir ey yapmamsa da, beni Cezayir'e armak isteyen heyetin bandaki Arap din adamnn hemen orackta ban kestirmi. Bu hadiseler, Cezayir ehrine dnmemizin yaklatn gsteriyordu. Ancak biraz daha beklemek gerekti ki, vaziyet iyice lehimize dnsn. bn'l-Kaadi' nin nfuzu gittike azalyor, her gn biraz daha halkn tevecchn kaybediyordu. ehrin idaresi gerekte Kara Hasan'n idaresindeydi. Cezayir limannda birka gemi vard. Fakat leventleri olmad iin sefere kmazd. Az zamanda rd. nk gemiler, gayetle nazik nesnelerdir. ok ihtimam ister. Gemiler rynce, ehirde ticaret namna bir ey kalmad. Bylece Cezayir ehrinden ayrldmdan yl geti. Cezayir'den gelen heyetlerin says artmaya balad. ehre dnmemizi istiyorlard. Bu srada Sinan Reis, 9 pare tekneyle Akdeniz seferine km, 12 pare kafir gemisi ele geirmiti. Sebte Boaz'na (Cebelittark) uzanan Sinan Reis, spanya'nn gney sahillerinde, Endls'te dolat. 800 Endlsl'y gemilerine alp spanyol zulmnden kurtard. Cezayir'e getirdi. Hepsine toprak, ev, bark verdim. Fakat Sinan' kasavetli grdm: "Hayrola Sinan," dedim; "ne var?" "Ne olsun paam," dedi; "sklrm. Siz ve aanz cennetmekan Oru Bey, bin mihnet ve fedakarlkla Cezayir'i aldnz. imdi Kuzey Afrika'nn en iyi liman olan Cezayir ehri, nankr bir Arap'n elindedir. Bu limandan ne kendisi faydalanmay bilir, ne bizi limana kabul eder. Endls'ten dnerken Cezayir limanna uramak istedim. Top ateiyle karlandm. Toplar susturup Allah'n inayetiyle ehri almak benim iin hi mesabesinde idi. Ama kzarsnz diye cesaret edemedim. Destur verin, bn'lKaadi denen kpei kovalm. Eskisi gibi Cezayir ehrinde oturalm!" 6. BLMN SONU 7. BLM Cezayir'den de bizi arp dururlard. Nihayet Sinan Reis'i ardm, dedim ki: "Baka Reis, akbet yle grnr ki, bize Cezayir yolu almtr. Bu k, Cicelli'de geirdiimiz son k olsa gerektir. Allah izin verirse, evvel baharda Cezayir ehrine gitmemiz mukarrerdir. Artk Cezayir'de bnl-Kaadi'yi isteyen tek kii kalmamtr. Hafta gemez ki Cezayir'den bir heyet gelip bizi ehre davet etmesin. Fazla naz ak usandrr. Demiri tavnda dvmek gerek. Teebbse gememizin zamandr. Seni burada brakacam. Ailem, gemilerim, leventlerim sana emanettir. Ben Cezayir'e gideceim. Sana oradan ne ekilde emredersem, ona gre hareket edersin." Sinan Reis: "Ba stne paam," deyip kt. O k ok altm. Gemileri donattm. Toplar onardm. Gnler tez geti. Bahar geldi. Alem lalezara dnd. Cezayir ehrinden ve lkenin baka yerlerinden yeniden heyetler gelmeye balad. Hepsi, Cezayir ehrine dnp lkenin idaresini yeniden ele almam iin yakaryorlard. Heyetlerden biri bana hediye olarak tarife smaz derecede gzel al renkte bir ksrak getirmiti. Pek makbulm oldu. 30

Cicelli'den kalktk. Yanmda 12000 levendim vard; 4000 atl, gerisi yaya idi. Cicelli'de Sinan Reis'le sadece 300 levent braktm. Yolda peimize yzlerle, binlerle bedevi atls katld. Bizimle beraber Cezayir'e girmek istiyorlard. ehre ok yaklamtk ki, bn'l-Kaadi'nin adamlaryla karlatk. Gzda vermek iin derhal taarruz emrettim. 800'n kltan geirttim. BN'L-KAAD'NN LM bn'l-Kaadi, Cezayir'e yaklatm haher alnca, korkusundan dudaklar atlam. Geri 12000 atls ve 8000 yayas vard. Ancak bu askerin bize silah ekmeye hevesli olduu pheliydi. ekseler bile, bu kuvvet, bizi durdurmaya kafi deildi. Nitekim bn'l-Kaadi, bir gece basknyla taliini denemek istedi. Cezayir'e konak yerde adr kurmuken ordugahmza baskn verdi. Ancak, 185 asker ve 97 at zayi edince kat. Bizim tarafta bir tek ehit bile yoktu. Sabah olunca bn'l-Kaadi tekrar taarruz etti. Askeri ceng eder gibi grnyor, aslnda hayatn muhafaza etmek iin kah kayor, gah dalarn ardna saklanyordu. Hasl gayetle acayip bir ceng oldu. Akama kadar srd. bn'l-Kaadi'nin kumandan Kara Hasan - ki eskiden levendim olup bana isyan etmiti - ld. Bunun zerine bn'lKaadi'de mecal kalmad. Kamak isterken, bana taraftar Arap eyhlerinden biri bn'l-Kaadi'ye yle bir mzrak savurdu ki, mzrak sinesinden girip srtndan kt. eyh, asinin kellesini kestirip bana gnderdi. bn'l-Kaadi'nin bindii ksrakla 100 duka verip eyhi mkafatlandrdm. Ksrak gayetle deerliydi. Su iinde 1000 duka(*) ederdi. (*) Bugnk satn alma deeri takriben 600.000 TL. bn'l-Kaadi lnce, askerleri silahlarn atp zemine kapandlar. Bu zavalllara eziyet etmekte mana yoktu. Cmlesini affettim. Salverdim, gittiler. Bir ksm hizmetime girmek iin ok yalvarp yakardlar. Kabul ettim. Bu Araplar' nizama almaya fazla imkan yoktu. taat nedir bilmezlerdi. Bir devletin tebaas olarak yaamann kudret ve nimetini renememilerdi. Byle gelmiler, byle giderlerdi. Ancak Anadolu'dan gelen baz leventlerim vard ki, bn'l-Kaadi'nin hizmetine girmiler, Trk'ln yzn kara etmilerdi. Hepsi gelip boyunlarn bktler, ellerini kavuturup huzurumda durdular. Trkler, Araplar gibi yere kapanmay bilmedikleri iin, bu vaziyetleri, teslimiyet manasna geliyordu. Kararlarm gayet abuk almak itiyadmdr. Ancak eski leventlerimin karsnda bir an tereddt ettim. Bazlar mazide byk hizmetler etmiler, ok yararlk gstermilerdi. lerinde spanyol kaptanlarnn balarn kesmi, gemilerini zaptetmi olanlar vard. Eski yoldalar olan binlerce levendim de ardmda saf saf duruyor, heyecan ve merakla vereceim emri bekliyorlard. Bunlar affetmekte birka mahzur vard. Biri; bu ltfum stanbul'da nasl karlanr, bilmiyordum. nk bu leventler benim ahsmda, evketl hakanmza isyan etmi saylrlard. Ancak bir anda gelen iten bir duyguyla: "Cmlenizi affeyledim," dedim; "silahlarnz alp kuannz." Hepsinin gzleri doldu. Mahcubiyetle yerden silahlarn alp kuandlar. Ardmdaki leventlerin de yznde memnuniyet ifadesi vard. Anladm ki, eski yoldalarn affettiime sevinirler. Bu kararmn isabetli olduunu sonradan hadiseler ispat etti. Affedilen leventler, byk fedakarlk gstererek mazideki crmlerini rtmeye altlar. Hemen hepsi imdi ehit olarak lmtr. Allah rahmet eyleye! CEZAYR'E GR

31

Btn bu ilerden sonra yry emri verdim. Bir saat sonra byk Cezayir ehrine girdik. Btn ilerigelenler, surlarn dnda istikbalimize gelmilerdi. Azim alk oldu. Byk tezahrat arasnda sokaklardan geip eski yerlerimize gelip konduk. Sinan Reis'e gemileri ve ailemi alp Cezayir'e gelmesini emrettim. Sinan Reis, 33 pare gemiyle Cicelli'den kt. Cezayir'e girince cmle toplarn ateleyip ehri selamladlar. Ben de Cezayir kalesindeki toplar atelettim. Btn Cezayir lkesinde nizam ve intizam temin etmek iin almaya koyuldum. Tlemsen beyi Abdullah, ben Cezayir'den ekilip gidince kendi adna sikke kestirmeye balam, padiahmzn adn sikkelerden kaldrmt. Kendisine name yazdm. Dedim ki: "Tez sikkeleri Halife-i Ruy-i Zemin adna kestirip vergi borcun olan 39000 dukay Cezayir'e yollayasn. Hazreti Peygamber'in halifesi olan hakanmz Sultan Sleyman Han'n adn sikkelerden kaldrmakla byk gnaha girdin. Derhal tecdid-i iman eyleyesin. Yoksa seni bn'l-Kaadi'den beter ederim." Emir Abdullah, namemi alnca yrtp atm. Bunun zerine ben de Abdullah'n olu Emir Muhammed' desteklemeye karar verdim. Emir Muhammed, babasna asi olmu, 2000 atlyla daa kmt. Babasn kovup Tlemsen tahtna oturmak isterdi. Bir ordu dzp Tlemsen zerine gittim. Yolda Emir Muhammed geldi, elimi pp orduma katld. Meer Abdullah da Tlemsen'den km, zerimize gelirmi. Mazuna mevkiinde karlatk. Abdullah'n ordusunu kolayca dattm. Asi Tlemsen emiri esir dt. Huzuruma getirdiler. Hemen ban vurdurdum. Olu Muhammed'i hl'atleyip Tlemsen beyi yaptm. 400 levendi yanna katp Tlemsen'e gnderdim. Emir Muhammed, babasnn birikmi vergi borcu olan 90000 dukay(*) 400 levendime teslim edip Cezayir'e gnderdi. Tlemsenliler, yeni emirlerinden gayetle memnundular. (*) 54 milyon TL. Bu sralarda leventlerim, bn'l-Kaadi'nin karnda olu olan Ferhad' yakalamlar. Huzuruma getirdiler. Af diledi. Affettim. Kabilesinin bana gitti. Oradan 20000 duka gnderip bundan byle sadk bir kulum olduunu, amcasnn isyanyla hibir alakas olmadn bildirdi. Halbuki amcasnn isyanna o da katlmt. Ferhad'la bir anlama yaptm. znim olmadka Kabiliye dalarndan inmeyecek, her yl Cezayir'e 10000 altn, 1000 deve, 1000 sr, 2000 koyun, 100 katr, 20 binek at gnderecekti. Cezayir'e dnnce, donanmay, kk filolar halinde gazaya gnderdim. Cmlesinin bana Sinan Reis'i tayin eyledim. nce 6 paralk bir filo gazadan dnd. Hayrl gaza olacan bir gece nceden ryada grmtm. 6 teknem, 6 kafir teknesini yedeinde getiriyordu. Kafir teknelerinden biri azna kadar barut, kurun, glle ve 60 adet tun top yklyd. Buna gayetle sevindim. nk cepaneye ziyade ihtiyacmz vard. Toplarn her biri 18 ila 24 okka ekiyordu. kinci kafir teknesinden zift, katran, direk ve kereste, ncsnden zeytin, zeytin ya, peynir ve bal, drdncsnden eker kt. Dier ikisi de deerli mallarla doluydu. lk filodan sonra dier filolar da zengin ganimetle Cezayir'e dndler. 35 pare teknemden hibiri hasara uramamt. Bunun iin Allah'a azim krler eyledim. spanyol kafiri, Cezayir limannn 300 metre andaki kayalk zerinde kudretli bir kale yapmt. "Penon" derlerdi. Bu Kaleye birka yz muhafzla birka top koymulard. Kale kumandan Don Martin de Vergas, yal bir asilzade idi; eskiden naml kaptanlardand. spanyol kafiri buraya fazla asker yerletiremezdi. Zira kayalk bir avu ii kadar yerdi. ecek sularn bile Balear Adalar'ndan getirirlerdi. Eskiden spanyol kafiri buradan Cezayir limann topa tutar, Cezayirliler'e istediini yaptrrd. imdi bizden korkularndan byle haltlar yiyemez olmulard. Fakat gene de limann 32

azndaki bu kayal spanyol'un elinde brakmak tedbire uygun dmezdi. Don Martin'e kaleyi teslim edip ekilip gitmesini teklif eyledim. Reddetti. Bunun zerine bombardmana baladm. Toplarmz 20 gn geceli gndzl kaleye glle att. Nihayet kayala ktm(*). Don Martin, 700 askeriyle bir mddet dtkten sonra teslim oldu. (*) 2 mays 1529. Bu srada Kanuni, Viyana seferine kmt, Edirne'deydi. KAFR TOPA KOYUP ATTIRDIM Bylece Penon elimize geti. Vaktiyle spanyollar, Cezayir ehri camilerinde ezan okunurken, minarelere topla nian alp ykarlard. Bu ii srf keyif iin yaparlard. Biz Cezayir'e yerleince bu elencelerinden vazgemiler ve buna gayetle zlmlerdi. Nice minare ykan ve nice mezzinin kellesini uuran topubay huzuruma getirttim: "Bre kafir," dedim; "keskin nianc imisin. Bir glle ile bir minare ykarmsn. Gr imdi top at nasl olurmu!" Kafiri bir topa koyup deryaya attrdm. Yardmcs olan on adet topunun da ban kestirdim. Dierlerini zindana attrdm. Bu belal kayaln bizim iin hibir lzumu yoktu. Cezayir mahzenlerindeki 30000 kafir esirini topladm. Kayala lam koyarak attrdktan sonra, kayalkla liman arasn tala doldurttum. Limann azna da ok byk bir mendirek yaptrdm. Bu suretle Cezayir, mahfuz gzel bir liman oldu. Penon kayalndaki kalesini almam spanya kral Karlos'u gayetle kzdrd. Bu haberi getiren zabitin ban vurdurdu. Dedi ki: "Kale almak, benim gibi, Gran Senyor(*) gibi byk imparatorlarn iidir. Barbaros gibi derya hrsz bir adam nasl benim kalemi alr? Fransa Kral gibi bir hkmdar esir edip Madrid zindanlarna atan ben, bu korsanla baa kamadm. Sebep general ve amirallerimin gayretsizliidir. Yzm kara ettiniz. Cmleniz huzurumdan defolun!" (*) Avrupallar'n Trkiye hakanna verdikleri ad. "Byk Trk" de derlerdi. Eskiden beri adetim, esir den kafir zabitlerini, kaptanlarn, valilerini, rahiplerini, sanatkarlarn yanma arp onlarla konumakt. Bir esiri sorguya eker gibi deil, bir dostumla sohbet eder gibi konuur, bu ekilde daha iyi malumat alrdm. Bazan Avrupa'da bile kimsenin bilmedii saray esrarna dahi bu ekilde vakf olurdum. Geri Akdeniz lkelerinin hepsinde casuslarm vard. Fakat esirlerle konuup malumat almak, bazan daha faydal olurdu. Kral Karlos'un szlerini de, byle bir vesileyle rendim. Grtm spanyol esiri, Kral Karlos'un imdi Barselona'da olduunu, Ceneviz'e hareket etmeye karar verdiini syledi. Ceneviz Cumhuriyeti, Avrupa'nn birok lkesi gibi, Karlos Kral'n hkmndeydi. Karlos Kral'n byk-amirali Andrea Doria, Cenevizli idi. Penon kayalnn elimize dmesinden ve derya ile bir edilmesinden haberi olmayan bir spanyol filosu kale iin mhimmat getiriyordu. Kayal gremeyince yanl yere geldik sandlar. Bu zanlarn henz tashih etmilerdi ki gemilerim tarafndan sarldlar. Azna kadar cepane ve mhimmat dolu spanyol harp gemisi btn Cezayir halknn gzleri nnde 15 gemim tarafndan zaptedildi. Bu uzun zaman iin spanyollar'a artk destursuz Cezayir kylarna yaklaamayacaklarn gsterir bir hadise oldu. spanyol gemicilerinin ou kltan geirilmiti. 355'i teslim olup Cezayir mahzenlerine gnderildi.

33

Bu sralarda byk kaptanlarmdan Sinan Reis hastaland. Bu yl seferin idaresini Sinan'n yerine Aydn Reis'e verdim. Aydn, derya ilerinde ve bahadrlkta Sinan'dan da ileri bir gazi idi. Kendisini ardm. Dedim ki: "Olum Aydn, bu yl Bat Akdeniz'i sen gezeceksin. Sebte Boaz'na dek gidecek, spanyol kafirine zinhar gz atrmayacaksan. Dnte Endls kylarn tut. Grnata Dalar'na(*) snm din kardelerimizden ne kadarn tayabilirsen gemilere doldur, salcakla Cezayir'e getir. Duam berekat seninle biledir. Tedbiri elden brakma!" "Ba stne paam," diyen Aydn veda edip yanmdan ayrld. 10 pare tekneyle limandan kt. Septe Boaz'nda(**) gezinirken be pare kafir teknesine rastlad. Dev gibi kadrgalard. Byk ceng oldu. Hepsi zaptedildi. Aydn, kadrgalarn ilerine levent koyup Cezayir'e gnderdi. Henz sefere ktnn on birinci gnyd ki bu be para ganimet kadrga limana girdi. (*) Sierra Nevada Dalar ki, spanya'nn en yksek tepesi (3.481 metre) buradadr. spanya zulmnden kaan spanya Mslmanlar'nn balca snaklarndand. (**) Cebelitark Boaz ki, Akdeniz ile Atlas Okyanusu'nu birletirir. Cezayir ehrinin 750 km. gneybatsndadr. ok sevindim. nk gayetle gzel harp tekneleriydi. Dier taraftan Aydn, seferine devam ediyor, Gney spanya kylarndaki btn ehirleri ve kasabalar dolayor, topa tutuyor, ganimet ve esir alyor, bulabildii Mslman' kurtarp filosuna yklyordu. Gemilerde artk Mslman mltecilerden ine atacak yer kalmamt. spanya kral Karlos, Aydn Reis'in binlerce Endlsl'y gemisine aldn duyunca, en byk amirallerinden "Portondo" nam kafiri, Reis'in yolunu kesmeye memur etti. Portondo bu ie muvaffak olursa, 10000 duka mkafat alacakt. spanya kylarnda bir yerde Portondo, stn filosuyla Aydn Reis'in filosunu bast. Reis, yannda bulunan byk denizcilerden Kazdal Salih Reis'le tantktan sonra, iyi muharebe edebilmek ve manevra yapabilmek iin, Endlsl muhacirleri kyya kartt. spanyollar'n iini bitirince gelip kendilerini alacan syledi ama, zavall Endlsller'in akllar balarndan gideyazd. Zaten ou kadn ve ocuktu. Feryat ve figan iinde alap rmaya baladlar. Gemilerden inmek istemediler. Aydn ve Salih Reisler, zorla karttlar. Zira bir teknede gayri muharip efrat, hele kadn ve ocuk bulunursa akbet yamandr, muharebe iyi netice vermez. Amiral Portondo ok yaklamt. Aydn ve Salih, hzla dmann zerine gittiler. Byk cenk oldu. Dev gibi 7 spanyol kadrgas zaptedildi. Gayetle zalim bir kafir olan ve Mslmanlar'a yapmadn brakmayan Portondo ve btn kaptanlar ldler. Bylece Hristiyanlar'n "eytandven", Trkler'in alay olsun diye "Kafirdven" dedikleri Aydn Reis, tilkiyi yuvasndan kartacak derecede ince zekasyla mehur olan Salih Reis'in yardmyla, byk bir zafer kazand. 375 kafir esir alnd. Gerisi kamilen kltan geirildi. Mslman forsalar kurtarld. Kyda heyecanla deniz cengini seyreden Endlsller tekrar gemilere alnd. Bu minval zere donanma, Cezayir'e vard. Aydn gelip elimi pt. Kendisini bu sralarda vefat eden eski yoldam Sinan Reis'in yerine donanma kumandan yaptm. Salih Reis de onun muavini oldu. Aydn', stanbul'a gndermeye karar verdim. Zaten genliinde stanbul'da donanmada kaptand. Sultan Bayezid Han Cennetmekan onu, mtehasss olarak Msr Memluk Sultan'nn hizmetine gndermiti. Aydn, Msr'dan Cezayir'e gelmi, aam Oru'un maiyetine girmiti. stanbul'a gitmek zere on pare kadrga hazrlattm. Hepsini gelin gibi donattm. Her teknede 200 levend vard. Forsalar en gllerinden setim. 300 esir setim. Bunlar Aydn, hakanmz Cihan Sultan Sleyman Han'a takdim edecekti. Kadrgalarn seren direklerini batan baa gerek Venedik altn yaldzyla kaplattm ki, gne vurduka grnen hametleri, tavsif edilemezdi. ok uzak 34

mesafeden parltlar seiliyordu. Btn reisler gelip elimi ptler. Sonra top atarak Cezayir limanndan ktlar. 7. BLMN SONU 8. BLM AYDIN RES CHAN HAKANI'NIN HUZURUNDA Aydn Reis, mbarek bir saatte stanbul limanna girdi. Btn toplarn ateleyip cihann padiahn selamlad. Kadrgalardan 300 esir karld. Her biri srma cepken ve en deerli kumalardan yaplm libaslar giymilerdi. Hepsi trl ganimet eyas tayorlard. stanbul ehrinin zarif halk, caddelere doluup seyre kmlard. evketl hakanmz Sultan Sleyman Han, Aydn Reis'i dier bir reisle beraber kabul buyurdular. Namemi alp okudular. Aydn'a iltifat ettiler. karlarken Aydn'a 500, yanndaki reise 300, 9 kapdanma 200'er, gemi imamlarna 100'er, dier zabitlerime 50'er altn ihsan edildi. Ayrca Aydn Reis'e ok deerli birer kl, hl'at ve drbn verildi. Btn leventler Tersane'de misafir edildi. Aydn Reis'e tayinat verildi. Aydn, btn vezirleri ve byk kapdanlar ziyaret etti. Bir ay stanbul'da kald. Ay sonunda tekrar Cihan Hakan'nn huzuruna kt. Sultan Sleyman Han, bana verilmek zere Aydn'a murassa bir kl, murassa haner, srmal hl'at, altnla ilenmi sancak ve iki byk prlantal sorgu tevdi eti. Ayrca 20 oturak 3 kadrga da ihsan eyledi. Henz kzaktan inmi olan bu tekneler, mkemmel ekilde donatImt. ok gzel toplar vard. stelik azna kadar cephane ve direk, katran, zift, halat gibi malzemeyle doldurulmutu. Malzemenin arlndan koca kadrgalar iyice suya gmlm, deil ambarlarda, gvertelerde bile san gezecek yer kalmamt. Huzurdan ayrlrken Aydn Reis'in kavuuna mcevherli bir sorgu sokuldu. Bilhassa gemilere ve gemilerin iindeki malzemeye ok sevinen Aydn, sevinle Saray'dan ayrld. Cihan Hakan, filomun Saray burnu nlerinden ayrlmasn seyir buyurmak iin Yal Kk'ne inmilerdi. Filo, btn toplarn kurusk ateleyerek cihann padiahn selamladktan sonra deryaya ald. Aydn Reis, Avlonya ve Dra'a urayarak Venedik Krfezi'ne girdi. Bir mddet gezdikten sonra krfezden kt. Sicilya'dan geip Balear Adalar'na geldi. Mayorka adasndan klliyetli esir ve ganimet alp Cezayir'e dnd. 10 kadrga ile Cezayir'den kan Aydn Reis, Sultan Sleyman Han'n verdii 3 kadrgadan baka daha Akdeniz'de 15 tekne ele geirmiti. 28 para ile limana girdiini grnce hepimiz ok sevindik. Ele geirilen gemilerden byk miktarda kahve, pirin, ipekli, uha, ayna, tabanca, tfek kt. Aydn' hemen kabul ettim. Hakanmzn name-i hmayunlarnn bulunduu al kadife keseyi kemal-i ihtiramla alp defa ptm, bama koydum, sonra ap ayakta okudum. Name-i hmayun yle balyordu: "Sen ki Cezayir beylerbeyim Gazi Hayreddin Paa'sn, her ahvalin, mucibince atebe-i hmayunuma malum olmutur. Gnderdiin 300 kafir esiri makbul-i hmayunumdur. Cenab- Hak seni ve yoldalarn mansur ve muzaffer eyleyip dnya ve ahrette yzn ak olsun. Gnderdiim cephane ve malzemeyle mkemmel donanma dzp Akdeniz'de dman- azimimiz olan spanyol kafirine gz atrmayasn. hsan ettiim elenkleri kavuuna sokup, sancam batardana as. Srmal al sancamn eref ve haysiyetine zinhar toz kondurmayasn." Hakanmzn iradeleri mucibince, srmal al sancaklarn Cezayir'e paa kapsnn nne mualla bir mevkie astrdm. Her gn gne batarken merasimle mehter vurdurup sanca indirip klfna

35

koydurur, ertesi gn gne doarken gene merasimle ektirirdim. Sefere karken sanca, bulunduum kadrgaya aldrrdm. Bu yl da Cezayir ehri ve evresindeki btn yetim ve fakir olancklar ve gelinlik kzlar topladm. Olancklar snnet ettirip, kzlar evlendirdim. Her birine ihsanlarda bulundum. Evsiz olanlara ev verdirdim, isiz olanlar ie koydum. Cenab- Hak, hayr yolunda sarfedilen her emein ve servetin karln fazlasyla ihsan buyurur. Bunu bizzat ben hayatm boyunca tecrbe ettim. Hayr yolunda ne kadar servet harcadmsa, tez zamanda Allah, birka mislini ihsan eyledi. "KRALLAR NDE MASKARA OLDUM!" Dier taraftan spanya kral Karlos: "Krallar iinde maskara oldum", diye amiral ve kumandanlarn azarlyor, hibirinin bizimle baa kamadna yanp yaklyordu. Mecliste bulunan Cenevizli amiral Andrea Doria, hkmdarn nnde diz vurup: "Msterih olun efendimiz", dedi; "ben tez zamanda gidip Barbaros dedikleri din dmann zincire vurur, huzurunuza getiririm. Dilediiniz lmle ldrr, onun ruhunu da aas Oru'unki gibi cehenneme gnderirsiniz!" Bunun zerine Kral Karlos'un yz gld. Andrea Doria'ya gayetle itimad vard. Bu Cenevizli'nin elinden bir i gelir sanrd. Bu meclisten ve Doria'nn sylediklerinden tez zamanda haber aldm. Avrupa'nn birok ilinde casuslarm vard. Bununla beraber kafirlerin de Cezayir'de ve baka slam lkelerinde casuslar bulunurdu. Cezayir'den haber szmamas iin dikkatli davranrdm. Fakat cihann en ilek ticaret yerlerinden biri olan bu limandan askeri malumatn szmasn tamamen nlemek imkanszd. Andrea Doria, beni esir almak hulyasyla yola kt. Emrinde 20 spanyol ve 10 Ceneviz kadrgas vard. Dev gibi teknelerdi, bizim kalyonlardan bykt ama, bizimkiler kadar yrk ve yollu deillerdi. Benim o anda Cezayir'de 35 kadrgam vard. Kurdolu Muslihuddin Reis'e, donanmay savaa hazr tutmasn emrettim. Zira Doria'nn Balear Adalar'ndan Mayorka'ya geldiini haber almtm. Fakat Doria, hkmdarna verdii sze ramen, Cezayir zerine gelmeye cesaret edemedi. erel limann bast. Bu liman, ancak birka yz levendimiz koruyordu. Leventler, Doria'y grnce kaleye kapandlar. Doria'nn askerleri liman ve ehri yamaya koyulunca, leventler, dmann bu gafletinden faydalanp kaleden ktlar. Doria, byle bir ey beklemiyordu. Trkler korkularndan hisara girdiler sanrd. Leventler, ehre dalm olan kafirleri ayr ayr yakalayp kltan geirdiler. Bu ekilde yzlercesi ldrld. Gerisi gemilerine can atmaya balad. Fakat 1700' Trkler'e esir dt. Ben Doria'nn erel'e asker dktn renir renmez, 40 para tekneyle Cezayir limanndan kmtm. erel'e dmen krdrdm. Doria, hareketimi renir renmez erel'den ayrld. Dmann ancak art filosunu yakalayabildim. iddetli bir muharebe oldu. Dman kadrgalarndaki Mslman esirler, frsat bu frsattr dey Ya Allah! ekip zincirlerinden boaldlar. Bizden 300'den fazla levent ehit oldu ama, dmann btn art filosu elimize geti. Yolda ele geirdiim dman tekneleriyle beraber 60 para gemiyle erel'e gelip demir attm. Bu 60 parann 7 paras, Cerbe'den gelen Sinan Reis'in filosuydu. Saym yaptrdm. Kafirlerin elinden tam 2200 Mslman forsas kurtarmtk. Cmlesini azat ettim. Bir ksmn hizmetime aldm, bir ksmna para verip yurtlarna gnderdim. Gemilerden elimize geen kafirlerin says da 1900'd. lerinde

36

frenklerin amiral dedikleri bir de yksek rtbeli kaptan vard. Cmlesini forsaya aktrdm. erel'de ancak birka saat kaldm. Cezayir'den hareketimden 3 gn sonra gene Cezayir'e dndm. AYDIN RES ATLAS OKYANUSU'NDA Andrea Doria'y yakalamak istiyordum. Kudretli bir filoyla Aydn Reis'i takibe gnderdim. Aydn, Sebte'ye kadar geldi, hatta Cebelitark Boaz'n geip Atlas Okyanusu'na kt. Fakat dmana rasgelmedi. Bunun zerine geri dnp Balear Adalar'ndan Mayorka'y ve spanya'nn Akdeniz sahillerini vurdu. 3000'den fazla esiri gemilerine doldurdu. Barselona liman yaknlarna kadar sokuldu. Barselona'ya ok yakn byk bir manastr vard. spanya krallarnn her yl gelip bu manastr ziyaret etmeleri gelenekti. Aydn, buray bast. 80 keii ve 36 sandk hazinelerini ele geirdi. Yalnz gm kandillerin arl 25 kantar ekiyordu. Aydn'n bu akn hakkaa ki yah olmu, Kral Karlos'un gururuna byk bir darbe indirilmiti. Aydn, ufakl bykl tam 55 para kafir gemisiyle Cezayir limanna girdi. Doria'nn erel seferi, fazlasyla cevaplandrlmt. Gelen ganimetle Cezayir ehri, Hind lkelerinin pazarlarndan nmune oldu. Bir akaya mal alan tacirler, bunu on akaya satp zengin oldular. Cezayir zindanlarndaki esirlerin says 16000'e ykseldi. Gemilerimizde akl forsalar ve evlerimizde hizmet eden esirler, bu rakamn dndayd. Bu esirlerden en iyi krek eken 500'n ayrdm, Donanmay- Hmayun'da forsalk etmek zere stanbul'a gndermeye karar verdim. Aydn Reis, 15 para kadrgayla stanbul'a hareket etti. Aydn Reis, hareketinin 27. gn stanbul'a vard. Cihan Hakan Sleyman Han'n huzuruna kt. Hakanmz, namemi bizzat okumak tenezzlnde bulundu. Aydn, vezirleri ve dier ilerigelenleri de ziyaret etti. Hepsine gnderdiim hediyelerden verdi. ok izzet ve ikram grd. Sultan Sleyman Han Kanuni, Aydn Reis'i tekrar huzuruna ard. Bizzat hitap etmek inayetinde bulunup dedi ki: "Baka Reis, Cezayir beylerbeyim Hayreddin Paa'nn ileri cmle makbulmdr. Sana imdi 5 pare kadrga veriyorum. Gemilerine ne kadar ykleyebilirsen ve ne denl ihtiyacnz varsa top, alet ve sair gemi donatmna yarayan nesneler yklemen iin Kapdan Paa'ya irade ettim. Sizin bilhassa yeni dklm deniz toplarna ihtiyacnz vardr. Alabildiin kadar bunlardan al. Sana birka top mhendisi de vereceim. Cezayir'deki donanmam gayetle kudretli ve her zaman iin muharebeye hazr tutun. Haber aldma gre Kral Karlos, Cezayir hakknda gayetle kt niyetler beslemektedir. Zinhar tedbiri elden brakp gaflet zere olmyasz!" Aydn Reis, stanbul'dan ayrldnn 41. gn Cezayir'e geldi. 15 kadrgayla hareket etmi, Sultan Sleyman Han'dan 5 kadrga alm, yolda da 7 kafir teknesi ele geirmiti. Gelirken birka kafir ehrini basp 700 deerli esir almt. Aydn, hakanmzn name-i hmayunlarn verdi. Namenin bulunduu Osmanoullar'nn hanedan rengi olan al renkteki keseyi defa pp bama koydum. Sonra nameyi karp okudum. Mbarek emirlerini ezberledim. Sonra tenezzlen bana gnderdikleri hl'ati, samur krk, cevahirli saati, murassa klc ve sanca kemal-i tazim ve ihtiram ile Aydn Reis'ten aldm. Bu sralarda Kral Karlos, gayetle mkl durumdayd. Karnda Fernando Kral, Viyana'dan imdat isterdi. Zira hakanmz Sleyman Han, Macar serhadlerini Fernando Kral'a haram etmiti. Kral Karlos, bakt ki bizimle uramaya gc yetmez, gene Tlemsen beyini ayaklandrd. Beye byk paralar gnderip kendisine Cezayir sultanln vadetti. Gerek kral odur ki, elinde bulunan bir mlk bakasna vadede. Karlos Kral ise, defalarca tecrbe edip alamad bir lkeyi, hayalinden una buna peke ekiyordu. Ancak Tlemsen Beyi, bu vaade kand ve isyan etti. Deli Mehmed Reis'i 40 pare gemiyle Akdeniz seferine gnderdim. Ben de Tlemsen zerine yrdm. Fas hududundaki bu byk beldeye geldim. Az bir mukavemet grdm. Tlemsen Beyi kat. Din adamlar gnderip affn istedi. 37

Bizzat karma karsa belki affedeceimi syledim. Geldi. Birikmi harac olan 110000 altn verdi. Ayaklarma kapand: "Bre kafir," dedim; "imann yenile! Zira en byk din dmanmza uyup Mslmanlar'n halifesi ve cihann padiah olan hakanmz bu lkelerde temsil eden bana kl ektin!" Tlemsen Beyi, kelime-i ehadet getirip tecdid-i iman etti. Bo den nikahl zevcesiyle yeniden nikah kydrd. Ben Tlemsen'de iken Deli Mehmed Reis, 40 pare donanmasyla spanyol donanmasna rasgeldi. 35 spanyol kadrgasndan 29'u, pek kanl bir derya savandan sonra teslim oldu, dier alts kat. Bu byk Trk zaferi, Barselona'da bulunan Kral Karlos'un kulana eriine, teessrnden perian oldu. Zaten Almanya'da Sultan Sleyman'a, yenildii iin azn baklar amyordu. DONANMAMIN 21. SPANYA SEFER Bu zaferden cesaret alan Endls Mslmanlar da spanyollar'a kar ayakland. Dalardan inen 80000 Endlsl, spanyol kafirinin byk ordularn perian etti. spanya'daki Mslman ihtilalini haber alr almaz, Deli Mehmed Reis'i 36 gemiyle imdada gnderdim. Endls kylarna gelen Mehmed Reis, ihtilalcileri desteklemeye balad. imdiye kadar donanmam, tam 21 defa Endls seferi yapm ve her seferde binlerce Mslman erkek, kadn ve ocuunu spanyol ate ve klcndan kurtarp Kuzey Afrika'ya getirmiti. Bu seferlerin ounda donanmaya ben kumanda etmitim. Aydn, Sinan, Salih Reisler de birok sefere kumanda etmilerdi. Allah cmlesinden raz olsun! Bu spanyol kafiri, dier frenklere benzemez. Gayetle zalim, kan dkc, kendini beenmi bir kpek srsdr. Cihan Hakan Sultan Sleyman Han da, cennetmekan babas Yavuz Sultan Selim Han ve cennetmekan bykbabas II. Sultan Bayezid Han gibi, bu Endls Mslmanlar'na elden gelen yardm esirgemezdi. Bu hususta kendilerinin birok ferman- hmayunlarn almtm. Gnlerden bir gn, evketl hakanmz Sultan Sleyman Han bin Sultan Selim Han'n bir avuu olan Sinan Aa, Cezayir'e geldi. Hakanmzn bir hatt- hmayununu karp verdi. Mbarek hatt, kemal-i tazim ve tekrim ile alp defa ptm, bama koydum, ap okudum. Sultan Sleyman Han diyordu ki: "Sen ki Cezayir-i Arab eyaletim beylerbeyisi Gazi Hayreddin Paa'sn, yle bilesin ki, spanya Kral zerine sefer muradmdr. Buyurdum ki, bir yarar ademi yerine koyup stanbul'a gelesin. Eer muhafazaya kaadir ademin yoksa bildiresin!" Hatt- hmayunu okur okumaz Sinan avu'a: "Ferman efendimizindir," dedim; "tez vakitte stanbul'a gelip mbarek eteklerine yzm sreceim!" Hemen hazrla baladm. spanya kral Karlos, Cihan Hakan'nn beni stanbul'a ardn renmi, ok telalanm, byk-amirali Andrea Doria'ya, yolumu kesmesi iin ok iddetli emirler vermiti. Buna gre benim de ok kudretli bir donanmayla stanbul'a gitmem icap ediyordu. Ta ki Akdeniz'de bir yerde Doria'y bulup haddini bildireyim. Cezayir'de az kuvvet kalnca, on binlerce Hristiyan esirin ayaklanmak istemesi muhtemeldi. Bu esirlerin muhafazasndan Mahmud Reis mesuld. Akrabam olan Mahmud Reis'i ardm ve kendisine gerekli emirleri verdim. Yokluumda esirleri iyi muhafaza etmesini, dikkatli olmasn syledim.

38

Bir mbarek saatte, Cihan'n Taht ehri olan stanbul'a gitmek zere Cezayir'den yelken atk. Donanmadan 26 para kadrgay alm, gerisini Cezayir'de ve Bat Akdeniz'de brakmtm. Allah'n inayetiyle Akdeniz'de de 18 kafir gemisi zaptettiim iin, stanbul'a 44 para ile girmek nasib oldu. Yanmda 18 reis vard. Hepsi Akdeniz'de byk hret yapm naml denizcilerdi. Akdeniz'i batan baa geerken, spanyol kafirine ait olan talya'nn gney sahillerini vurmamak olmazd. Hakanmz, spanya ile harp halindeydi. nce Sardunya adasnn bat kylarna ktm. Sonra kuzeye dorulup Ceneviz nlerine geldim. Oradan talya kylarn takip ederek ta Messina Boaz'na kadar indim. Sicilya'nn mehur Messina limanna girdiim zaman, 18 paralk bir spanyol filosu buldum. iddetli bir deniz cenginden sonra 18 gemiyi de zaptedip yedeime aldm. Bylece "spanya'ya sefer muradmdr!" diyen anl hakanmz ok sevindirecek bir zafer kazandm midindeydim. Andrea Doria denen ad kendinden byk kafir amirali ise, bu sralarda Mora'nn gney sularnda dolayordu. Benim Messina zaferimi duyunca d patlad. yonya Adalar'na doru kat. Bu adalarn zerine gittim. Fakat Doria'y yakalayamadm. Kim bilir Akdeniz'in hangi bucanda delik bulup saklanmt. Sonradan Venedik'e doru katn rendim. 25 gemimi Doria'y takibe gnderdim. Bu filo, Doria'nn 7 kadrgadan mteekkil artsna raslad. Yaplan vurumada 2 kadrga teslim oldu, 5'i kap gitti. Ben, yonya Adalar'ndan gneye inerek Mora sularna geldim. Kemanke Ahmed Paa bu ada kapdan- derya idi. Donanmay- Hmayun'un bir ksm ile Mora'nn gneybatsndaki Navarin limannda yatyordu. ki donanma birbirimizi grnce, top ateiyle selamlatk. Ahmed Paa ile grtm. Birlikte stanbul'a gitmeye karar verdik. Gzel bir k gn stanbul'a vardk(*). Soua ramen stanbul'un zarif ve bahtiyar halk, gz alabildiine sahillere ylmt. Belki 200.000 kii vard. Btn toplarm saatlerce mddet ateleyerek Cihan Hakan'n, Cihan'n Taht ehri ve bu ehrin bilgi, nezaket ve efendilikleri btn dnyada mehur halkn selamladm. 18 naml reis, avularm ve sair maiyetimle batardamdan ssl bir kaya binip sahile ktm. Alk tutan(**) halk sevin ve sevgiyle selamladm. Alayn banda 200 esir yryordu. Ellerinde gm ve altndan yaplm ve her biri Avrupa'nn naml saraylarndan km ganimet eyas tayordu. Sonra 30 frenk asilzadesi geliyordu. Bunlar, Avrupa'nn hret sahibi amiralleri, generalleri, valileri, ilerigelenleriydi. lerinde kral akrabas olanlar vard. Bunlardan sonra altn ve gm parayla dolu torbalar srtlarnda tayan 200 kle, daha sonra 200 esir ocuk geti. ocuklarn balar ve boyunlar mcevhere boulmutu. Omuzlarnda zer (altn) ve sim (gm) teller ekilmi pek deerli kuma toplar vard. Bu kafileyi, Avrupa'nn eitli milletlerine mensup en gzel 200 kz takip ediyordu. En kymetli kumalardan urbalar giymiler, pek deerli mcevherler takmlard. Daha sonra gelen 100 develik kervan, arlnca ganimet eyas yklyd. Bu kervan, Afrika'nn en nadir hayvanlarndan mteekkil bir kervan takip diyordu. Altn ve gm zincirlere vurulmu zrafalar, aslanlar, parslar ve daha nece hayvan, bakclar sevkediyordu. Btn bu alaydan sonra ben ve reislerim ve maiyetimiz yryorduk. Gayet sade giyinmitik. Bu suretle Topkap Saray'na kadar geldik. Cihan Saltanat'nn saray kapsna eritiim iin bahtiyardm. Sylendiine ve iittiime gre, hayatlar zafer alay grmekle geen stanbul halk bile, benim gsterdiim kadar zengin, canl ve renkli bir alaya ahit olmamlar. Dorusunu Allah bilir! Ertesi sabah ben ve 18 reisim, Cihan Hakan Kanuni Sultan Sleyman Han Hazretleri tarafndan huzur- hmayunlarna kabul olunduk. Sleyman Han, bana ve 18 reisime teker teker el ptrmek suretiyle bize grlmemi, bir iltifatta bulundu. Bunun ne byk bir iltifat olduunu kestirebilmek iin, Avrupa krallarnn vezir-i azam eteklediklerini hatrlamak icap eder.

39

(*) 27 Aralk 1533 (**) O devirde "alk tutmak" demek "yaa!, var ol!" gibi szlerle tezahratta bulunmak demekti. Elleri rparak alklamak mehuld. 8. BLMN SONU 9. BLM Kabul merasimi muhteem oldu. Divan- Hmayun, merasimlere mahsus ekilde toplanmt. Btn vezirler hazrd. Padiahn iki yanna dizilmilerdi. Yalnz Halepte bulunan Vezir-i azam Damat brahim Paa yoktu. 68 gn nce, ran seferine kmak zere stanbuldan ayrlm. Cihann Hakan, getirdiim acizane hediyelere teekkr etmek tenezzlnde bulundu. Bana ve reislerime muhteem hlatler giydirildi. Bu yaa geldim, bugnk kadar sevindiimi hatrlamam. Padiahmz efendimiz: "Baka Paa, dedi; "seni kapdan- derya yapmak isterim. Greyim donanmay- hmayunumu nasl idare eder; ne zaferler kazandrrsn! Cezayir beylerbeyliini de senden almyorum. Dilediin kimseyi vekil yap, Cezayiri senin adna idare etsin! Ancak btn bu ileri Halepte bulunan vezir-i azamm brahim Paa ile grmek gerek. Tez ata atla, Halepe git. Avdette gene grrz!" Merasimden sonra tek bama Sleyman Hanla grtm. spanyann Bat Akdenizde vurulmasn irade buyurdu. Bir ara Doriadan bahsedince nefsimi zaptedemedim: "Padiahm, dedim; "Doria ne kpek olur da mbarek aznza alrsz?" Birden yaptm terbiyesizlii anladm ve ok mahcup oldum. Cihan Padiahna kar byle konuulamazd. ok nazik olan Sleyman Han, tebessm etti ve kusuruma bakmadn ima buyurdu. Rahatladm. Huzurdan ktm. Birka gn stanbulda kaldm. ok yrk bir ata atladm. 10 gnde Halepe geldim. Sylendiine gre imdiye kadar stanbul - Halep yolunu k iinde 10 gnde alan svari iitilmemi. Yalnz Bursa ve Konyada birer gece geirdim. Dier geceler, ok yorulunca atmdan inip mnasip bir yerde bir-iki saat uyur, kalkardm. Konya'ya vardmda Mevlana Celaleddin Rumi Hazretleri'nin mbarek makamlarn ziyaret ettim. 10 gnn hitamnda Halep'e geldim. Vezir-i azam Damat brahim Paa'nn kald saraya indim. Paa, padiahmzla akran, 40 yalarnda, zarif, nazik, ok zeki bir adamd. Halep'te kaldm 2 gn boyunca kendisiyle Avrupa'nn siyasi vaziyetini ve Donanmay- Hmayun'un harekatn konutuk. Elime kapdan- derya olduum hakknda bir ferman verdi; srtma bir hl'at giydirip beni selametledi. Gene 10 gnde Halep'ten stanbul'a geldim. Dnyann en byk donanmasnn bana getiim iin sonsuz bir sevin iindeydim. Bu yle bir donanmayd ki, cmle Frengistan'n donanmalar birlese alt etmek kaabil olmazd. DNYANIN EN BYK DONANMASI Derhal stanbul Tersanesi'ne kotum. Devletin birok liman ehrinde tersanesi vard. Ama by, Hali zerindeki tersaneydi. Bu tersanenin dnyada ei yoktu. Hi bir tersane buras kadar gemi kzaklayamaz, ii altramazd. Akla gelebilecek her trl sanat erbab mevcuttu. ilerin ou Hristiyan esirlerdi. Ama bedava deil, cretle altrlrlard. cretlerini biriktirenler deerlerini derler, hr olur, memleketlerine dnerlerdi. Ustalarn ve mhendislerin hepsi Trk't. Tersanede alanlarn says 20000'den az deildi. Murad edilse, bir yl iinde, Venedik donanmasnn bir eini ina etmek ve donatmak mmknd. Geri stanbul Tersanesi'nin hreti dnyay tutmutur. Venedik kafiri bile, hakanmzla sulh iinde olduu demlerde bu tersaneye kadrga smarlard. Ancak gzle 40

grp iine girmedike, azametinin derecesini takdir edememitim. Byle bir tersane, bu kadar zengin bir devletle her ey yapmak ve Allah'n izniyle baarmak mmknd. brahim Paa'ya, henz kefedilen Yeni Dnya (Amerika)'ya sefer dzenlesek istifade edeceimizi de syledim. Fakat uzak denizlerle iimiz olmadn, Akdeniz'i ve Hind denizlerini tutmamzn kafi olduu cevabn verdi, msaade etmedi. Bir yandan Tersane'deki yeni makammda donanmann dzeni, yeni tekneler donatmyla urarken, bir yandan da stanbul'u geziyordum. Btn padiah ve ehzade trbelerini ziyaret ettim; Osmanoullar'nn mbarek ruhlarna fatihalar okudum. Her grdm yerde ihtiya sahiplerinin ihtiyalarn giderdim. Anlalan hretimiz, bizden evvel stanbul'a gelmi. Beni her yerde tanyorlar, Akdeniz'deki, Afrika'daki cenklerimi biliyorlard. stanbullular beni ok seviyorlard. Ben de onlar ok sevdim. Gezmediim az lke vardr. Boaz gibi bir beldeye rastlamadm. Sanki her kesi Cennet'ten nian verirdi. nallah Boaz'n Marmara'ya yakn bir yerinde arsa alp trbemi derya kenarna yaptracam. Kapdan- derya olmamn Avrupa'da da tesirleri byk oldu. Bilhassa Karlos Kral ok telaland. Bahar gelince, Donanmay- Hmayun'dan 80 para ile stanbul'dan ayrldm. Messina Boaz'na geldim. Boaz'n talya olan kysnda Reggio, Sicilya adas olan kysnda Messina limanlar vard. Her ikisini de zaptettim. 16000 esiri teknelerime doldurdum. Esir says, donanma efradnn saysn at. Bu seferimde tam 18 kale fethettim. 18 kale anahtarn, 16000 esiri ve 425 byk sandk ganimet eyasn 40 para kadrgayla stanbula gnderdim. Ben 40 para kadrga ile daha bir mddet Akdenizde kaldm. Hakanm benden memnundu, Vezir-i azam Damat brahim Paa da memnundu. Ancak baz haddini bilmez kskan devlet adamlar: "evketl Hakanmzn u iine bakn, bir korsan kapdan- derya eyledi!" dey dedikodu yapmaktan utanmazlard. Bu dedikoduyu yapanlarn ou, hayatlarnda bir kale fethetmemi, bir kayk ele geirmemi kimselerdi. Ancak Sultan Sleyman Han Hazretleri, her yl, her ay, her gn bana daha fazla iltifat etmeye balaynca, zamanla bu dedikodularn da ard kesildi. Haset edenlerin hasetleri ilerinde kald, darya kamad. Kapdan- derya olarak ktm ilk seferde Sicilyadan sonra Sardunyaya, oradan Cezayire ve Tunusa gittim. Tunus Beyinin akl bandan gidip taht ehrini brakt, llere kat. Tunus ehrine girdim. Btn lkeyi fethettim. Gneyde Kayrevan ehrine geldim. Tekrar Tunus ehrine dndm. Tunus Beyi, asrlardan beri lkeye ve bir ara btn Kuzey Afrikaya hakim olan Hafsi hanedanndand. Hemen Karlos Kraldan imdat diledi. Kral Karlosun Tunusa geleceini haber aldm. Hazrlandm. O k iinde baz gemilerimi de Bat Akdenizdeki spanyol lkelerini vurmaya gnderdim. Sardunya kylarna yolladm bir filo, 12000 duka altn, 475 sekin esir ve baka ganimetle dnd. Nihayet Kral Karlosun bizzat banda bulunduu byk bir donanma Tunus nlerinde grnd. Donanmada, Kral Karlosun hakim olduu btn lkelerden, spanyadan, Almanyadan, talyadan, Hollandadan on binlerce asker vard. Kral Karlos, 500 harp ve nakliye gemisiyle Barselona limanndan 17 gnde Tunusa geldi. Tunus ehrini almak iin, Halkulvad kalesini drmek lazmd. Kaleyi en iyi reislerimden Sinan Reis mdafaa edecekti. Muhasara balad. Kafir ordusuna bizzat Karlos Kral, donanmasna da Andrea Doria kumanda ediyordu. Sinan Reisin 120 topu, dmann yzlerce kara ve deniz topu vard. Reis, 3 defa kaleden dman zerine huru hareketi yapt ve 6000 zayiat verdirdi. Ben Tunusta bulunuyor ve Tunus beyi Mevlay Hasana kar dikkatli davranyordum. 12000 askerim vard. Fakat bunlarn yars, 41

askerlik kaidelerine gre savamay bilmeyen Arap gnllleriydi ve balar sknca kamalar, hatta dmanla birlemeleri grlmemi ilerden deildi. Btn midim Halkulvadin mmkn olduu kadar fazla dayanmasndayd. Zira stanbula haber uurmu, Donanmay- Hmayuna derhal yetimesi emrini vermitim. Donanmam yetiirse, Kral Karlos iki ate arasnda kalp perian olacakt. O da bunu biliyor, bir an nce Halkulvadi drmek iin en byk zayiat gze alyordu. Halkulvad, tam bir ay dayand. Avrupann en byk ordusuna kar bu kadar mukavemet edebilmek bile, byk muvaffakiyetti. Sinan Reis, huru hareketlerinde Sarno Dukas ve Mondeia Markisi gibi en naml spanyol kumandanlarn ldrmt. Mevlay Hasan da, 1600 atl ve 8000 deve yk erzak ve mhimmatla zerime geliyordu. ki ate arasnda kalmak zereydim. Halkulvad'in dmesinin gn meselesi olduu anlalnca Tunus ehri halknda da ayaklanma emareleri grld. Tahmin ettiim gibi, emrimdeki 6000 Arap gnlls yle zararl bir hareketle ihanet ettiler ki, bir an nce gneye ekilmek vacip oldu. Bu szde gnlller, Kral Karlosa yaranmak iin, ben 6000 Trk levendiyle surlarn nndeyken, ehrin hapishanelerini ap, 10000 Hristiyan esirini serbest braktlar. lerinde Trkleri seven, byle bir alakl irtikap etmeyecek derecede dinine bal kimseler vard. Fakat szde hkmdarlar Mevlay Hasan tarafndan kandrlmlard. Mevlay Hasann casuslar, Tunus ehrinde havay bulandryor, spanyollarn lkeyi Trklerden kurtarmak iin Tunusa geldiklerini, hkmdarlarnn Karlos Kralla mttefik olduunu azdan aza yayyorlar, spanyollar ehre alrlarsa, bir tek Mslmann burnunun kanamayacan sylyorlard. yle bir an geldi ki, bu dman muhit iinde, bir yandan ehirdeki 10000 Hristiyan esirin muhafazas, dier taraftan kafirlerle savamak, imkansz grnd. Tam bu srada Halkulvad kalesi de dt. Fakat Sinan Reis, sa kalan leventleriyle beraber kurtulup Tunus ehrine geldi, bana katld. htiyar reisimin bu baars, her trl takdirin zerindeydi. Ben bile nispetsiz dman karsnda reisimin ve leventlerin hayatndan mit kesmitim. Halkulvadin dmesinden sonra daha 6 gn Tunus ehrini mdafaa ettim ve dmana byk zayiat verdirdim. Sinan Reisin Halkulvad'den getirdii leventlerle beraber kuvvetim 9700 Trke kmt. Bu kuvvetle, Karlosun 30000 askerine, 500 gemisine, yzlerce topuna, gneyden zerimize yryen Mevlay Hasana kar koymak imkanszd. stelik Halkulvaddeki 40 topumuz ve mhim miktarda malzememiz de dmann eline gemiti. Mevlay Hasan, Karlosun ordugahna gelmi, kafir kralnn ayaklarn pmt. Onun sayesinde byk Arap kuvvetleri de aleyhimizde toplanmaya balamt. lk byk vurumada 2500 ehit verdim. Geri kalan 7200 kiiyle artk mukavemet edilemezdi. Yazn tam ortasndaydk(*). Hava dehetli scakt. Son bir huru hareketi yaptm. Dnte Tunus halk, ehrin kaplarn yzmze kapad. Esasen Cafer adnda yeni Mslman olmu bir kafir, zindan kaplarn ap Hristiyan esirleri ehre salm, bunlar Tunusa hakim olmulard. (*) 21 Temmuz 1535 Korkun bir yarma taarruzu yaptm. Yer ve gk Allah Allah sedalarndan inledi. Leventlerimin naralar bulutlara aksedip geri dnyor, dmann yreini titretiyordu. Ekserisi Maral olan leventlerimin birka bini ehit dt. Yce Allah bilir, ben de onlarn arasnda olmak isterdim. Canm kurtardma u bakmdan memnun oldum ki, Avrupann byk asilzadeleri arasnda srf beni zincirlere vurulmu grmek iin Tunusa kadar zahmet edip gelenler vard. Onlarn bu hevesleri kursaklarnda kald. Ben de Allahn hayatm balamasna kran olmak zere elbette bunca Mslmann cn Karlos Kraln yanna koymayacaktm. Yanmda Aydn ve Sinan Reisler'le birka bin yaral levent kalm, fakat dmann saf saf hatlar yarlmt. Tunus Krfezini batan baa dolatm. Sicilyann gneybatsna bakan Beledul-Unnab Burnuna geldim. Burada 14 kadrgam beni bekliyordu. Tam bu sralarda Aydn Reis, boularak ehit oldu.

42

Trk milletinin imdiye kadar yetitirdii en byk denizcilerden olan merhum, Kemal Reisin yannda yetimi, aamn, sonra benim yanmda, btn Avrupaya yaylan byk bir hrete erimiti. Allah makamn Cennet eylesin! TUNUSTAK HALI VAHET Tunus ehri, Afrikann en byk birka beldesinden biriydi. Hallar, bu byk Mslman ehrine girdiler. 30000 Arap boazladlar. 10000 kadn ve ocuu esir aldlar. Camiler, medreseler, trbeler tahrip edildi. Saraylar yamaland. Ktphanelerdeki on binlerce yazma kitap yakld. En nadir sanat eserleri yok oldu. Beni ve reislerimi ele geirememenin hncn kafirler, zavall Mslman ahaliden kardlar. Bilhassa spanyollar, enaatte pek ileri gittiler. 72 saatlik bir yama ve katliamdan sonra Kral Karlos, harabe ve mezbaha haline gelmi olan zavall ehre girdi. Atnn ayaklar, sokaklardan dere gibi akan kanla kpkrmz kesildi. Bu suretle Tunus ehri ile evresi, Hafsilerin, gerekte spanyollarn eline geti. lkenin gneyi ve btn dou kylar gene bizdeydi. Tunus ehrindeki bu hakimiyetimiz on bir ay srmt. Fakat elbet gene buraya gelecektik. Tunustan Cezayire geldim. 32 para gemiyle Cezayirden ayrldm. Balear Adalarna vardm. Mayorka ve Minorkay yamaladm. Mahon ve Palma limanlarndan 5500 esir topladm. Sonra Sebte Boazndan Okyanusa ktm. spanya ile Portekiz arasndaki Kadiz Krfezinde dolatm. Portekizin gneyindeki Faro limann tahrip ettim. Faro nlerinde byk bir Portekiz gemisi ele geirdik. 76 topu, 300 tayfas, yzlerce forsas vard. Hindistandan geliyor, ok deerli Hind mallarndan baka 36000 altn tayordu. Tekne o kadar byk ve gzeldi ki, batrmaya kyamadm. Yedeimde Cezayire getirdim. Cezayirde fazla kalmadm. stanbula varp Cihan Hakannn huzuruna ktm. Sultan Sleyman Han Hazretleri, beni hususi bir mecliste, yalnz balarna kabul buyurdular. Btn seferin hikayesini anlattm. Bir inci tesbih, bir prlanta mhr, bir mcevherli altn saat, deerli kutan ibaret hediyelerimi kabul buyurdular. Bu hediyelerin deeri 12000 kese aka idi. Sonra vezirleri ziyaret ettim. Onlara da hediyeler verdim. Ganimet malndan Hazinenin hissesi olan bete biri teslim ettim. Tersaneye geldim. Makamma oturdum. Gyabmda geen iler hakknda malumat aldm. Tersane Bamhendisini ardm. Yeniden 30 kadrgay tezgahlamaya balamasn emrettim. Bu defa Cihan Hakan ile beraber sefere kacaktm. Ben Donanmay- Hmayunun banda hareket ettim. Sultan Sleyman, ordunun banda karadan Adriya Denizi kylarna geldi. Sefer Venedik ve spanya zerineydi. Hakanmzn murad, Venedikten Korfu adasn, spanyadan, talyann gneydousundaki Otranto limann almakt. Adriya Denizine girince Venedik donanmasndan byk bir para grdm. Hemen taarruza geip dmann 14 kadrgasn batrdm. 16 kadrgay zapt ettim. Gerisi kat. Vezirler ve beylerbeyiler, batardama gelip bu byk zaferi tebrik ettiler. Padiah ve ordu karadan, ben denizden donanmayla stanbula dndk. Ertesi yl Ege Denizine ktm. Hakanmz, Bodana gitmek zere stanbuldan ayrlmlard. Bu defa Ege Denizinde Venedik kafirinin elinde kalan son adalar, Kerpe ve Kaotu feth edecek ve Girit kylarn yakp Venediki sulha zorlayacaktm. Fakat her eyden nce, Msr skenderiyesi'nden gelen Salih Reis'in filosunu, Doriaya kar himaye etmek emrini almtm. Salih Reis, Msrdan "Hind Hazinesi"ni getiriyordu. Bu hazine, byk Hind hkmdarlarndan Gucarat ah tarafndan stanbula yollanyordu. Bahadr ah, Hind denizlerini Portekizlilerden temizlemek iin bizden imdat istemi, ben stanbuldan ayrldktan 6 gn sonra ve hakanmz sefere kmadan 25 gn nce Msr beylerbeyisi Vezir Sleyman Paa da, byk bir donanmayla Hindistan seferine kmak zere Sveyten ayrlmt. Andrea Doria, benden sonra en ok Salih Reise kin 43

beslerdi. Akl almaz creti, grlmemi zekas, denizcilikteki byk dehasyla Salih, btn kafir hkmdar ve amirallerini yldrmt. imdi ok byk bir hazineyi de stanbul'a tad duyulduu iin Doria, byk donanmasyla Salih'in filosunu yakalamak, bir tala iki ku vurmak istiyordu. Ancak Doria, 40 kadrgayla Salih'le birlemek zere olduumu renince, ban belaya sokmaktan vazgeip, adeti olduu zere Akdenizin bir bucana kat. Venediklilerden 28 ada ve 7 kale fethettikten, her birine muhafz koyup devlete kattktan sonra, Arboz'a geldim. 20000 esir almtm, bunlar stanbula yolladm. Burada, hemen btn Avrupa donanmalarnn Andrea Doriann idaresinde toplandn haber aldm. 20 kadrgayla Turgut Reisi kefe gnderdim. Fakat Turgutun getirecei malumat beklemeye sabrm elvermedi. Arbozdan kalktm. Morann gneyinden dolatm. Ben Modona geldiim zaman Hallar, Korfu aklarnda toplanmlard. Modondan kalktm. Mora kylarn gneyden kuzeye doru karak Arta Krfezine girdim. Bu krfezciin kuzeybat ucunda, Preveze kalesi vard. Krfezin medhali ok dard. Preveze kalesindeki Trk toplarn susturmadan -ki bu ok zor bir iti - hi bir dman gemisi Arta Krfezine giremezdi. Bata spanya, Venedik, Ceneviz, Papalk, Floransa, Malta donanmalar olmak zere Kral Karlosun toplayp Andrea Doriann emrine verdii donanma byklnde bir donanmay ben hayatmda grp iitmediim gibi, tarih kitaplarnda da okumadm. Dmann 600den fazla gemisi vard. Bunun 308i harp teknesi olup, 120si en byk oturak gemilerdi. Donanmaya, krek eken on binlerce forsadan baka 60000 asker bindirilmiti. Baz gemilerde 2000in zerinde asker vard. Yzer kale gibi derya zerinde geziyorlard, fakat hareketleri ard. Benim 122 kadrgam vard. Nakliye gemim yoktu, ak deniz muharebesinde yardmc gemiye ihtiya da olmazd. Forsalar dnda 20000 levendim ve topum vard. Bu suretle iki tarafn insan says forsalarla beraber 120000 kiiyi buluyordu ki, bu kadar insann derya yznde kar karya gelmesi grlp iitilmedikten baka, tasavvur dahi edilemezdi. Reislerimi, kapdan- derya batardama ardm. Hepsiyle mavere ettim. Turgut gibi en cretkarlar, Salih gibi en zekileri bile, Hallar defolup gidinceye kadar krfezden klmamas reyinde bulundular. Bu fikri kabul etmedim. Geri dman bizden , belki drt defa stnd. Ancak bu stnl donanmamz en iyi ekilde sevk ve idare etmek suretiyle telafi etmek, hatta zafer kazanmak, ihtimal dnda grnmyordu. Grlp iitilmemi byklkte bir mttefik donanmann karmza kmas benim iin bir felaket deil, talihin bir ltfu idi. Esasen dman karsnda sinip kylarmz Hal donanmasna ak brakamazdm. Byle bir ey yaparsam yarn ne yzle evketl hakanmzn huzuruna kabilirdim? PREVEZE SAVAI Turgutun kumanda ettii filoyu arkama alp krfezden ktm. Krfeze sindiimi sanan Andrea Doria, byle bir ey beklemedii iin ok ard. Muharebe vaziyeti alabilmek iin o gn cengi kabul etmedi. Kuzeybatya doru ald. Muharebe vaziyeti ald. Ertesi sabah(*) tekrar kar karya geldik. Cihan Hakannn donanmasnn orta kanadnda, ortada ve bata yer almtm. Batardamda olum Hasan Reis ve manevi olum dier Hasan Reis de bulunuyordu. htiyar Sinan Reis, Cafer Reis, aban Reis, orta kanattaki filolarn bandaydlar. Sa kanadn banda anakkaleli Salih Reis, sol kanatta byk bir Alim ve air olan Seydi-Ali Reis, arkada ihtiyat filosunun banda Turgut Reis bulunuyorlard. Murad, Sadk ve Gzelce Mehmed Reisler, Turgutun emrindeydiler. (*) 28 Eyll 1538 cumartesi

44

Dmann birok bakmdan stnlne kar bizim de baz stnlklerimiz vard. En mhimmi, benim, donanmamn btn fiolarna, hatta her kadrgaya hakim olmam, herhangi bir emrimin o anda en uzaktaki kadrgalar tarafndan bile yerine getirilmesiydi. Dmanda vaziyet bunun aksiydi. Doria, deil filolara, kanatlara bile hakim deildi. Esasen dman donanmas, birbirinin dilinden anlamayan, bir birini kskanan eitli kavimlerin donanmalarndan meydana gelmiti. Venedik bykamirali Vincenti Capello ile Papann donanmasnn banda bulunan Marco Grimani, Doriay sevmezlerdi. Dier stn tarafmz, toplarmzd. Top menzillerimiz, dmannkinden uzundu. Bunu bir an bile unutmayarak, donanmam dmandan yle bir mesafede tuttum ki, bizim gllelerimiz kafir kadrgalarnn seren direklerini krarken, onlarn glleleri, bizim kadrgalarn birka arn tesinde denize dyor, kafir kaptanlar hiddetlerinden kuduruyor, fakat bir ey yapamyorlard. yle bir an geldi ki, Doria gln duruma dtn anlad ve donanmasna bize iyice sokulmak emrini verdi. Fakat bu emir tatbka baland zaman i iten gemiti. Kafir donanmasnn oktan belini krmtk. Dier bir stnlmz, teknelerimizin hafif ve yrk olmasndayd. Dman kadrgalarndan daha hzl ve yollu seyreden kadrgalarmz, kolayca menzile girip kabiliyor, kafir teknelerini istedii cihetten dvebiliyordu. Dier bir stnlmz, leventlerimin ok hafif giyiminde ve silahlarnn olduka hafif olmasndayd. Kafirlerin zrha brnm valye ve silahorlar ellerini kaldrncaya kadar, leventlerim onlarn haklarndan geliyordu. Nihayet en byk stnlmz, iman kuvvetimizde, Cihan Hakannn tebaas oluumuzdayd. DORA PERAN OLDU Muharebe balarken gney rzgar ok sert esiyor, kadrgalarmza muhalif geliyordu. Kuran- Kerimden ayet-i kerimeler yazl varaklar derya yzne serptirip Cenab- Hakkn ben aciz kulundan bugne kadar esirgemedii ltuf, merhamet ve inayetini niyaz ettim. Duam kabul buyuruldu. Rzgar nce hafifledi, sonra cihet deitirdi. Sylediim gibi, benim hareketimin adeta esiri olan, harekatn benim harekatma gre deitiren, teebbs elden karan Doria, perian oldu. Filolar dald. kvamna gelmiti. htiyattaki Turguta, kafir gemilerinin ardna dp evirmesi emrini verdim. Dman iki ate arasnda kalnca Doria, ricat emrini verdi. Akam karanl basmak zereydi. Doria, btn gemilerinin fener sndrmesini buyurdu. Bu emir, bir donanma iin hem erefsizlik, hem uursuzluktu. Ancak karanlktan faydalanan Doria, byk donanmasnn yarsn olsun elimizden kurtarp kat. Yalnz kaan tekneler iinde gllemizin demedii hemen hi bir kadrga yoktu. Kral Karlosun, Venedik Dou ve Papann yardmyla karmza kartt donanmann yars, deryann dibini boylad. Bu donanma gya Akdenizi elimizden alacak, birok lkelerimizi bizden koparacakt. Hatta kafir hkmdarlar, hangi Trk lkesinin hangi hkmdara ait olacan kararlatrmlar, hakanmzn lkelerini hayallerinde paylamlard. Muharebe 5 saat srd. Ancak birka kadrgamz batt. Turgut, bir mddet karanlkta dman takip edip birka yaral kadrga daha ele geirdi. Olum Hasan Beyi, mjdeyi hakanmz Sultan Sleyman Hana ulatrmak zere derhal yola kardm. Hasan, 17 gnde hakanmza eriti. Bodan seferinden Edirneye dnen Sleyman Han, Yanbolu konanda buldu. Huzura kt, el pt. Sultanmz, Divan fevkaladeden toplamt. Gnderdiim zafer-name, Allaha kr makamnda, ayakta okunup dinlendi. Sultan Sleyman Han, zerinde gnein batmad btn lkelerinde, zaferin erefine enlikler yaplmasn buyurdu. Muzaffer Donanmay- Hmaynu stanbula getirdim. stanbullular, byk tezahrat yaptlar. ehirde birka gn kalp, hakanmza erimek zere Edirneye gittim. Zaferin tafsilatn hususi mecliste, gnlerce padiahmzla ba baa kalarak anlattm.

45

Ertesi yl donanmann banda gene sefere ktm. Adriya Denizine girdim. Oulluum Hasan Bey ve onun kaynatas olan Turgut Reis, Venedikten Nova kalesini fethettiler. Venedik ba edi. Sulh istedi. Birok adasn, kalesini bize brakt. Byk bir tazminat verdi. Sulh yapld. Prevezeden sonra Karlos Kral, Trkleri ak denizde yeneceinden mit kesti. Cezayirde bana beylerbeyi vekili olarak vekalet eden evlatlm Hasan Bey'in elinden bu Kuzey Afrika lkesini almaya hazrland. Hele Hasan Beyin 30 kadrgayla Cebelitark kalesini ele geirmesi ve spanya topraklarnda kprba tutmas, spanyollar lgna evirmiti. Karlos Kral, mitsizce olduu kadar gln bir ie de giriti. Beni kandrp devletime, hakanma, dinime ve soyuma ihanet ettirmek istedi. 9. BLMN SONU 10. BLM Gizliden bana gnderdii namede, "Senin gibi Cezayir Kral olan bir adamn Byk Trkn alelade bir beylerbeyiliine tenezzl etmesi zldr. Sultan Sleymann hizmetinden ayrlrsan, seni Kzldenizle Atlas Okyanusu arasndaki btn Afrika ktasnn tek meru hkmdar sayacam. Ayrca benimle ittifak etmeni bile istemiyorum. Yalnz bizimle dost ol ve Osmanoullar ile ilgini kes, o kadar." Bu maskaral derhal Divan- Hmayuna bildirdim ve bir mddet nce beraberce talya seferine ktmz Vezir-i Azam Damat Ltfi Paaya: "Zinhar gaafil olmanz paam, dedim; nk Karlos Kral, bu mezbuhane teebbsnn de netice vermediini anlaynca mutlaka baka bir hnzrlk dnecektir. Fikrim oldur ki, benim gaybubetimden faydalanp Cezayir'e bir sefer aa!" Ltfi Paa bir an dnd; sonra dedi ki: KARLOSUN HANET TEKLF "Paam, Kral Karlosu benden iyi tanrsn. Btn hayatn onunla mcadeleyle gemitir. Tedbir nedir, Cezayir nasl muhafaza olunmak lazmdr, benden iyi bilirsin. Donanma da elindedir. Ancak tavsiyem budur ki, Kral Karlosun ihanet teklifine hemen ret cevab verme, oyalayabildiin kadar oyala. Bakalm akbet ne olsa gerek!" Bunun zerine Karlosun benimle mzakereden mesul tuttuu Andrea Doriaya haber uurttum. Mphem bir ifadeyle bildirdim ki, "kralnn tekliflerini mzakereye hazrm. Ancak bu i stanbulda olmaz, padiah haber alr. Elilerini Cezayirdeki vekilim ve oulluum olan Hasan Beye gndersin." Doria kafiri kim bilir devletime ihanet edeceimi sanp ne kadar sevinmitir! Hasana gereken buyruklar gizlice gnderdim. Karlos Kraln elilerini oyalamasn, bu mddet iinde de lkeyi byk lde bir kartmaya kar hazrlamasn yazdm. Bir mddet sonra Karlos Kraln elileri Cezayir'e geldi. Bunlar, Alonso d Alarkon ve Kaptan Vergara adl iki spanyol kafiri ile Tabip Romeo adl Trk tebaas bir Yahudi idi. Bir mddet mzakereden sonra Hasan, iki spanyol kafirini Cezayirden kovdu. Fakat Yahudiyi Trk tebaas olduu iin tevkif ettirip stanbula gnderdi. Yedikuleye hapsettirdim. Karlos Kraln bu ac tecrbeden sonra artk bo hayallerle oyalanmamas gerekti. Fakat ne kadar olsa Frenk akl, Trk aklna benzemez. Bu sefer de, sonradan Hasann bana yazdna gre, Hasana Cezayir Krall teklif etmi. Hatta Hasan ihanete tevik etmek iin Vahran Umumi Valisi Kont Alkodeti vazifelendirmi.

46

Alkodeti tanrdm, gayetle mutaassp bir spanyol kafiri olmakla beraber, hakkaa ki yiit bir ihtiyard ve benim oulluum ve vekilim olan bu adamn bir krallk tac iin hakanna ve devletine ihanet etmeyeceini bilirdi. Fakat adamcaz ne yapsn, emir byk yerden geliyordu. Hasana, Kontu ne ekilde oyalamas icap ettiini yazdm ve bu hususta Vezir-i Azam Paa ile mutabk kaldm. Hasan, Konta demi ki: "Benim Cezayiri Sultan Sleymandan koparacak gcm m var sanrsnz ki, bana byle teklifte bulunursuz? Elbet krallar arasna girmek isterim. Fakat byle bir ey iin bir tek adm attm takdirde, Cezayirdeki Trk donanmasnn binlerce levendi beni zincire vurup gemiye koyar. stanbula yollarlar. Ancak kralnz Karlos, byk bir ordu ve donanmayla Cezayir nne gelirse, ben ehri mdafaa etmem ve buradaki Trk donanmas da mahvolur. ehri ele geirdinizmi, btn lke sizin olur!" Kontun, Doriann ve koskoca spanya Kralnn bu zokay yutacana dorusu az ihtimal veriyordum. Fakat grdm ki, benim ve oulluumun ihanet edebileceini uman bu adamlar, Hasann bu teklifini de ciddiye almak lgnln yapmlar. Hasana, Karlosu Cezayirde mmkn olduu kadar hrpalamasn, sonradan Donanmay- Hmayun ile stanbuldan gelip btn kafir gemilerini deryaya gmeceimi yazdm. Hemen Cezayir'e gidemezdim. nk Donanmay- Hmayun, Bat Akdenizde grnnce Kral Karlos deil Cezayir nlerine gelmeye cesaret etmek, korkusundan en muhkem kalesi hangisiyse, ona snrd. te Preveze zaferiyle Karlosun Cezayir seferi arasnda geen yldan fazla mddet, bu eit siyasi maskaralklarla gemitir. Hakanmz Sultan Sleyman Han, 9. sefer-i hmayunlarndan stanbula dnerlerken, Karlos Kral da, sahip olduu Avrupa ktasnn yarsndan toplad kuvvetleri Cezayire karmaya hazrlanyordu. Cezayiri alrsa, Kuzey Afrikadaki Trk hakimiyetinin temellerinden sarslacan biliyordu. Hal donanmasnda 516 tekne vard, 274 kadrga ve sair cenk teknesiydi. 65 dev galer bilhassa korkun birer kale gibi derya zerinde yzyordu. Hal teknelerine forsalar dnda 12330 denizci ve 23900 kara askeri, ceman 36230 muharip bindirilmiti. Ayrca yardmc snflar da vard. Bizzat Karlos Kraln kumandanlk ettii bu seferin neticesinde Cezayirin alnacandan phe bile edilmiyordu ve Avrupann en tannm amiralleri, generalleri, asilzadeleri, krallarnn yannda zafere katlabilmek iin byk arzu gstermilerdi. spanyol, Alman, talyan, Flaman, Maltz asilzadelerinin en bykleri, Karlos Kraln yanndayd. KRAL KARLOSUN MEKTUBU Hasan Beyin 600 Trk levendi ve 2000 Arap gnll atls vard. Donanmasn, imha edilmemesi iin, Cezayir nlerinden hareket ettirmeye mecbur olmu, tabiatyla leventlerin ou da teknelerine binip gitmilerdi. Karlos Kral, Cezayire kt gn(*) Hasan Beye Trke olarak yle bir name gnderdi: "Bu grdn kuvvete kar koymaya, deil senin, Gran Senyrn bile takat yetmez. Gzn ak ve zerre kadar akln varsa, klcn kar, bana mendil bala, Cezayir kalesinin anahtarlarn bana getir. Huzurumda yer pp af dilersen, hayatn balarm. Ben, spanyann, Napolinin, Sicilyann, Hollandann, Belikann, Amerikann kral, Almanyann imparatoruyum. Senin baban ve efendin olan Barbaros bile Tunusta benim nmden pabusuz kamtr. Zinhar bana silah ekmek gibi bir lgnla kaplmayasn. Yoksa sa akna, senin her paran Cezayir burlarnn birine asarm." Oulluum Kara Hasan Bey, yle cevap verdi: "Kale ve lke benim deildir ki, sana vereyim. Sultan Sleymann lkesini sana teslim edip dnya ve ahrette bednam olamam. Senden de zerre kadar pervam yoktur. Hayatn, babam Hayreddin Paadan dayak yemekle gemitir. Yce Allah elbette bana da zafer verecektir!" 47

(*) 20 Ekim 1541 Karlos, yel gtrmez askeriyle kaleye taarruza geti. Ancak daha ilk gn yle bir mukavemet grd ki, ard. Akama doru yorgun askerini adrlara sokup, ertesi sabah taarruzunu yenilemek zere ekildi. Ey mbarek gece! Ne olacaksa bu gece olacakt. Aam Oruun binlerce Anadolulu ve Rumelili yoldayla ehit olup toprana kart Cezayir, bizde mi kalacakt, kafirin eline mi decekti? Her ey bu gece belli olacakt. Kafirler, ertesi gn Cezayiri alacaklar fikriyle gemilerinden yzlerce f arap getirdiler. ip elendiler ve szdlar. Cezayir kalesine snm 600 leventten zerre kadar korkular yoktu. Hasan, casuslarn valye klna bryp, dman adrlarna kadar sokmutu. Bizim leventler iinde spanyolcay ve baka kafir dillerini ana dili gibi konuanlar oktu. Hatta ilerinde on yldan fazla spanyol gemilerinde forsalk yapm olanlar vard. Bunlar vaziyeti hemen Hasana bildirdiler. Oulluum, anlad ki, bireyler yaplabilirse, bu gece yaplacaktr. Yoksa yarn sabah, i yaman olur. Leventlerini ve gnlllerini da yolundan geirtip kafir ordugahnn arkasna dt. Ay, bulutlarn ardna gizlenmiti. Gece kapkaranlkt. Yamur balad ve gittike iddetlendi ve testiden boalr gibi yamaya balad. Nihayet hava frtnaya evirdi. Btn bu alametler, Cenab- Hakkn, biz mcahit kullarnn yannda olduunu gsteriyordu. Leventlerim, dmann burnunun ucuna kadar gelmiti. Fakat dmann gz yalnz gece karanlndan ve frtnadan dolay kapal deildi. Gzlerine Allah tarafndan gaflet perdesi de ekilmiti. Sarho kpekler gibi, adrlarnda szmlard. Nbetileri, frtnann iddetinden nbet yerlerini brakp uraya buraya snmlard. Hey Ulu Allah! Nerelere kaadir deilsin! Bir avu mcahit kulunu, Karlos kafirinin yel gtrmez ordusuna ve deryay kaplayan donanmasna kar muzaffer eder misin? Bu da senin ltfuna baldr. BYK TRK GELM Allah, cemal yzn gstermeye balad. Semadan yumurta byklnde dolular yayordu. adrna snmayan tek kafir kalmamt. Derya c-u hura gelmi, kaynyordu. Kafir donanmasnda, teknelerini sulara gmdrmemek iin byk bir faaliyet balamt. Tam gece yars Hasan Bey, dman ordugahn tarumar etmeye balad. "stanbuldan Barbaros, belki Byk Trk gelmi!" diye feryat eden kafirlerden bini, leventlerin palalar altnda can verdi. Kafirler sabaha kadar uyuyamadlar. Bitkin bir halde gnein doduunu grdler. Ancak yeni gelen gn, haklarnda daha hayrl akbetler getirmiyordu. Kral Karlos, asabiyet, tereddt ve korku iindeydi. Her an Donanmay- Hmayun ufukta grnr telandayd. Ancak oulluum Kara Hasan Beyin vaziyeti de iyi deildi. Cezayir halk, birka yl nce Tunus ehri halknn bana gelenleri hatrlyor, Trkleri teslime zorlamak istiyordu. Hangi taraf sebat gsterirse, o taraf kazanacakt. Kral Karlos, bu sebat gsteremedi. Gittike bozan hava, yabanc topraklarda bulunan kafirlere, Allahn bir gazab gibi grnyordu. Karlos Kral, askerine, donanmaya dnmek ve Doriaya, donanmay harekete hazr tutmak emrini verdi. Dmann mevzilerinden kp sahile ynlatn ve teknelerine binmek iin birbirini inediini gren Hasan, taarruza geti. Kafirlerin ekildiini grp lgnlar gibi sevinen Araplar da artk yreklenmiler, binlercesi, ganimet akyla gnll olarak leventlerin arasna karmt. Kafir askeri, a, susuz ve yorgundu. Karlos Kraln bile, ben deryann hangi tarafndan karm, diye korktuunu hisseden kafirlerin maneviyat bsbtn bozulmutu. Dman, zerinde bulunduu araziyi de tanmyor, birok hata yapyordu. Hasan, frsat tam zamannda yakalad. Dman armadasnn yarsndan fazlas frtnadan karaya oturmutu. Leventler, kafirleri teker teker balamaya yetiemeyip,

48

birbirlerine balayp Cezayir'e sevk ediyorlard. stelik Karlos Kraln brakt btn toplar, cephaneyi ve mhimmat da onlara tattlar. Bu suretle 20000 kafir ya frtnada bouldu, ya leventlerin klc altnda can verdi, veya esir dt. Dman armadasnda 4000 safkan svari at vard. Bunlarn boulmayanlar, erzaklar kaybolan kafirler tarafndan kesilip yenildi. Binlerce akaya alnamaz ok gzel hayvanlard. Toplarn hepsi leventlerin eline geti. Dehet iinde kalan dman, kitle halinde gelip teslim oluyordu. Dmann barutu ve silahlar slanm, ate almyordu. Zrhl spanyol kafirleri, yamurdan batak olan arazide gmlp kalyor, adm atamyorlard. Cezayir sahilleri, binlerce arn boyu, gzn alabildiine kafir cesetleri, hayvan leleri, paralanm gemi enkaz ile doluydu. Hallar, en kk arlklarn bile gemilerine bindiremediler. Hepsi leventlerin eline geti. Cezayir ehri, bu ganimetten bir kat daha zenginleti. Generaller, amiraller, dukalar, prensler, kontlar, valyeler ve Cezayirin fethini grmek iin gelen Avrupa saraylarnn en asil kadn ve kzlar, esir dt. Doria ile Kortez, glkle canlarn kurtardlar. Bu Kortez denen zalim, Yeni Dnyada yz binlerce insan atete kzartan gayretle melun bir kafirdi. Cezayiri Yeni Dnya sanp buraya da musallat olmak istemiti. Vay bir Mslman lkesi bu zalimlerin eline geseydi ne olurdu? Misalini birka yl nce Tunusta vermilerdi. ATINI YYEN KRAL! Doria, Hasan Beyin leventlerinin zerine kadrgalardan glle yadryor, fakat bu, leventleri daha fazla kzdrmaktan baka bir ie yaramyordu. Hal kadrgalarndaki binlerce Mslman forsa bouldu. Ancak 1800, Hasan Beyin gayretleri neticesinde derya yznden toplanp kurtarld. Bizzat Doriann bindii batarda batt ve Cenevizli kafir, cann baka bir kadrgaya atarak halas etti. Hallarn vaziyeti, kelimelerle anlatlamayacak derecede ktyd. Bizzat Karlos Kral, ki Avrupann yarsna sahipti, deerine paha biilemez atn kestirip afiyetle yedi. Cezayirden kaarken, bandaki tac frlatp deryaya att. Hakanmz Sultan Sleyman Hana zenip ordusunun bana gemek istemiti. Fakat hakanmz gibi asker olarak yetimi bir hkmdar deildi. mrnde tek bana bir orduya kumandanlk etmemiti. Askerlik ve derya ilimlerinin klli cahiliydi. Karlos Kral, az daha esir dyordu. Ancak kendisini koruyan Malta valyeleri sayesinde ve Hasan Beyin askerinin az olmas yznden kurtulup kat. Hal armada, ancak 13 gn Cezayirin bereketli topraklarnda kald ve mahvolmas iin 3 gn kafi geldi. spanya ve talya limanlar, Trk kl artklar olan perian Hallarla dolup tatka, btn Avrupa teessrnden kan alad. Oulluum Hasan Bey'e bu byk zaferinden sonra Gazi nvan verildi. Zaferden az sonra Cezayire geldim. Karlos Kraln bu kadar erken geleceini tahmin etmediim iin gecikmitim. Muharebe sahalarn gezdim. Hasann rtbesi bahriye sancakbeyi idi. Hakanmzn deil, Vezir-i Azamn deil, bir vezirin, hatta bir beylerbeyinin deil, bir sancakbeyinin, Avrupann asrlardan beri grmedii en byk hkmdar perian etmesi, btn tarihte ok tesadf edilen vakalardan deildir. Bu Karlos Kral, Fransa Kral Fransuva gibi byk bir kafir hkmdarn, birka saatlik bir muharebeden sonra esir alm bir hkmdard. Sonradan oulluum Hasan, Cezayir nlerinde batan kafir kadrgalarndan 150 top kard. Deryadan karlan bu toplar onarlp Cezayire getirildi. O kadar fazla esir alnmt ki, bunlarn bir ksm hediye kabilinden una buna datld. Esir pazarlarndaki fiyatlar byk lde dt. Hasan, evketl hakanmza ve bana yollayaca hediyeleri, 30 kadrgaya doldurup stanbula gnderdi. Cezayirden hareketten 21 gn sonra 30 kadrga, stanbula geldi. Birok Frenk kraln hasedinden atlatacak bir donanma idi. stanbul halk enlik yapt. Kadrgalarn banda Deli Mehmed Reis vard.

49

Mehmed Reis, nce beni ziyaret etti. Elimi pt. Hatrn sordum. Oulluum Hasann namesini verdi. Okudum. Mesrur oldum. Mehmed Reisin nne dtm. Cihan saltanatnn eii olan Saray- Hmayuna geldim. Ardmzdan 30 kaptan ve bir sr levent geliyor, leventler, hakanmza sunulacak hediyeleri tayorlard. Hepsi altn srmalara boulmutu. TERSANE- HMAYUNDA ON BNLERCE ALIIYORDU Sultan Sleyman Han, benimle beraber yalnz Mehmed Reisi ve kaptanlarn ileri gelenlerinden drt, beini huzuruna kabul buyurdu. Dierleri darda beklediler. Hasan Beyin namesini hakanmza verdim. Usul harici olarak bizzat ap okudular. Yzleri aydnland. Kaptanlara 200 altn, leventlere 100 altn, huzura girenlere hlatler verilmesini buyurdu. Hasann forsa olarak gnderdii 1000 kafir bilhassa makbule geti. Hasana beylerbeyilik ve paalk payesi verdi ki, hayatmda oulluumun bu saadetini grnce gzlerim yaard. nk benim de rtbem beylerbeyi idi. Cezayirli leventlerin bir ksm ilk defa stanbula geliyorlard. ou Anadolunun kk karyelerinden Cezayire gitmi ocuklard. Byk ehirlerden olan azd. stanbulu grnce ardlar. Boaziini ve Hisarlar gezdiler. Tersane-i Hmayunda on binlerce kiinin yze yakn gemiyi ina etmek iin karnca gibi kaynatklarn grnce, hayretlerinden dilleri tutuldu. Bu derece kudretli bir devletin tebaas olduklar iin Allaha krler ettiler. Leventlere ok iyi baktm. Yemeklerinden brek ve baklavay eksik etmedim. Kaptanlar, stanbulun konuksever zenginlerinin konaklarnda paalar gibi arland. Anadoludan levent yazlmak iin bir sr gen gelmiti. Bunlardan denizcilik bilen 300n Cezayire gnderdim. Dierlerini, denizcilik renmeleri iin Tersanede alakoydum. 5 para kadrgay azlarna kadar cephane ve gemi malzemesiyle doldurup Cezayire gtrmek zere Deli Mehmede teslim ettim. Mehmed Reis, 35 pare tekneyle stanbuldan ayrld. Sultan Sleyman Han Hazretleri, seyir iin Sarayburnuna inmilerdi. Kadrgalar, btn toplarn ateleyerek Cihan Hakann selamladlar. 17. gnde Cezayire vardlar. Hakanmz birka gn sonra Hasan Paaya 5 kadrga daha gnderdi. ahs iin de mcevherli kl, kavuuna takmas iin zafer elengi, mcevherli saat, tek tal yzk, sancak ve hlat yollad. Bu suretle oulluum, resmen "Gazi Kara Hasan Paa" oldu. Hasan, bana hediye olarak 500 esir gndermiti. Bu kadar adam ne yapacaktm? Hepsini devlete hibe ettim. Dier taraftan Karlos Kraln aylarca kiliseden kmad haberi geldi. Hatta kederinden ld bile ayi oldu. Hatralarma burada son veriyorum. Bana dinime, devletime ve hakanma acizane hizmet etmek iin birok frsat veren Yce Allaha krler ederek szm bitiriyorum(*). - SON (*) Barbaros Hayreddin Paa bundan sonra 1543 - 44 Fransa seferine kmtr ki, hatralarda bu bahis yoktur. 4 Temmuz 1546da 74 yalarnda stanbulda lmtr. Beiktataki trbesi, yzyllar boyunca, Trk Donanmasnn her seferine hareketinde yzlerce topla selamlanmtr. Bugn de her yl Prevezenin yl dnm gnnde milli ve askeri tren yaplmaktadr. Hamidiye kahraman Rauf Orbayn bile: phe yok ki ben, Barbarosun dmen neferi olamam demesi, Trk milletinin byk denizciye kar duyduu hislerin derecesini gsterir. Hayat Tarih Mecmuas, GAZAVAT-I HAYREDDN PAAy geni okuyucu kitlesine bugnn diliyle sunduu iin bahtiyardr. Eserin ilmi bir edisyonunu yapmak, tarihilerimize den ve tez zamanda baarlmas icap eden bir itir.

50

Arapaya, Macarcaya, talyancaya, spanyolcaya ve Franszcaya evrilen bu eserin Trke metninin gnmze kadar baslmam olmas, hayret ve teessrle kaydedilecek bir eydir. Kaynak : Hayat Tarih Mecmuas (1965)

51