Haberler 32

H A BER LE R
TRK ESKA BLMLER ENSTTS
TEBEnin Kuruluunun 20. Yl zel Says
Mays 2011 / Say: 32
H A BER LE R
TEBEnin Kuruluunun 20. Yl zel Says
Mays 2011 / Say: 32
Trk Eskia Bilimleri Enstits Haberler Say: 32 (Mays 2011) ISSN 1308-2078
Editrler
Meltem Doan-Alparslan Akm zdizbay

Sayfa Dzenlemesi
Zero Prodksiyon Ltd. Yazlar kaynak gsterilmek ar tyla kullanlabilir. Ocak ve Mays aylarnda yaymlanr. Enstit yelerine cretsiz verilir.
Uluslararas Akademiler Birlii Muhabir yesi Corresponding Member of the International Union of Academies
Bask
Bilnet Matbaaclk Biltur Basm Yayn ve Hizmet A.. Dudullu Org. San. Blgesi 1.Cadde No:16 mraniye-STANBUL Tel: 444 44 03 Faks: 0216 365 99 07-08 www.bilnet.net.tr Sertifika No: 15690
Trk Eskia Bilimleri Enstits Ekrem Tur Sokak, No.4 34435 Beyolu-STANBUL Tel: 0090-212-292 09 63 Faks: 0090-212-514 03 97 E-mail: haberler@turkinst.org mdoganalparslan@gmail.com aozdizbay@hotmail.com www.turkinst.org
NDEKLER
Editrden - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 Bayazlar
Sevin Gnel, ine-Tepecik Ge Tun a Yerlemesi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 Bedia Demiri, Attika Gecelerinde Aulus Gellius - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 8
Kitap Tantmlar
(Eds.) Howell, F.C. et al., Culture and Biology at a Crossroads: The Middle Pleistocene Record of Yarmburgaz Cave (Thrace,Turkey). Ege Yaynlar, stanbul, 2010 (Duru, G.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 13 Schachner, A., Assyriens Knige an einer der Quellen des Tigris, Archologische Forschungen im Hhlensystem von Brkleyn und am sogenannten Tigris- Tunnel (Istanbuler Forschungen Band 51) 2009, Tbingen. (Erdil-Kocaman, S.) - - - - 15 (Eds.) Tuna, N. O. Donan, Ilsu ve Karkam Baraj Glleri Altnda Kalacak Arkeolojik ve Kltr Varlklarn Kurtarma Projesi 2002 Yl almalar, ODT TADAM Yaynlar, Ankara 2011. (Tuna, N.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 16 (Eds.) Kuzucu, F. M. Ural, Mylasa Labraunda-Milas omakda. Archaeology and Rural Architecture in Southern Aegean Region, Milli Reasrans Sanat Galerisi Ticaret Anonim irketi, stanbul, 2010. (Kopuk, .) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 16
Arkeoloji Dnyasndan
Olbada Arkeolojik Korumaclk Sorunlar (Erten, E. zyldrm M.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 18 Tarihi Kent Adana Projesinin Balamasna Gn Saylyor: Tepeba Hyk, Katlml Kazlar ve Arkeopark (Girginer, K. S.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 20 Perge: 65 Ylda 50 Kaz Sezonu Sempozyumu ve Fotoraflarla 65 ylda 50 Kaz Sezonu Sergisi (Toper, H.) - - - - - - - - - - - - - 23 Nostoi Indigenous Culture, Migration and Integration in the Aegean Islands and Western Anatolia during the Late Bronze and Early Iron Age (Polat, A.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 24 stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Arkeolojik Kaz ve Aratrmalar Toplants-11(Toper, H.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 26 Allianoi: Antik Kentler Sualtnda Kalmasn (Tuna, N.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 27 Yerleim Arkeolojisi Sempozyum Serisi IV: Arkeolojide Blgesel almalar (Kopuk, .) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 29 33. Uluslararas Kaz, Aratrma ve Arkeometri Sempozyumu (Dnmez, .) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 30 Arkeoloji Camiasnn Ac Kayb. Yard. Do. Dr. smail Fazlolunun Ardndan (Baykan, D.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 31
Kaz - Aratrma
2010 Ylnda Akl Hyk (Birek, E. M. zbaaran) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 32 Bademaac Kazlar Sona Erdi (Umurtak, G.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 35 Demirky Fatih Dkmhanesi Kazs 2010 (Yazc, N. M. Ermi) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 37 Dver Yerleim Tarihi Aratrmalar 2010 (Kahya, T.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 38 Filyos-Tios Kaz almalar 2010 (Yldrm, .) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 41 Gnen lesi Yerlemelerinde Arkeolojik ve Tarihi Alanlarn Risk Analizi (enol, P. B. Hrmzl) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 43 Hadrianoupolis almalar 2010 (Kele, V. . E. elikba) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 46 Ilsu Baraj naat Sahas Arkeolojik Kurtarma Projesi (kse, A.T.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 47 Kelenderis Kaz ve Onarm almalar 2010 (Zorolu, K. L.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 49
TRK ESKA BLMLER ENSTTS HABERLER
III
Konane (Conana) Antik Kenti ve evresi Yzey Aratrmalar 2010 (Hrmzl, B. A. De Giorgi) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 51 Klloba Kaz almalar 2010 (Efe, T.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 54 Parion almalar 2010 (Baaran, C.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 55 Perge Kaz ve Onarm almalar 2010 (zdizbay, A.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 56 Sinop Balatlar Kilisesi Kaz almalar 2010 (Krolu, G.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 60 Soli Pompeiopolis Kazlar 2010 (Yac, R. F. H. Kaya) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 62 Tatarl Hyk almalar 2010 (Girginer, S. . O. Girginer H. Akl) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 65
Enstitden
TEBE Bakan Prof. Dr. Ali Dinol ile Enstitnn 20. Yllk Gemii zerine Bir Sylei - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 68 Enstit Ktphanesinden Haberler (Alparslan, M. Z. Latifeci) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 72 TEBEnin Hayata Geirilen nemli Bir Projesi, SNG Turkey - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 74 TEBEnin Trkiye Adna Gerekletirdii Bir Proje, CVA Trkiye Cumhuriyeti - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 75 TEBE Ktphanesi Yeni Adresinde Hizmetinizdedir ! - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 76
IV
Editrden
1991 ylnda kurulan Enstitmz 2011de 20. yln doldurmutur. Bu vesile ile Haberler Dergisinin kapsamnn nicelik ve nitelik bakmndan geniletilmesine, daha dinamik ve zel bir say olarak yaynlanmasna karar verildi.
ine-Tepecik Ge Tun a Yerlemesi

Prof. Dr. Sevin Gnel
1995 ylndan beri okuyucularna hizmet veren Haberler Dergisi, Enstitmzn 20. yl zel says ile daha zengin bir ierik sunmaktadr. Konusunda uzman kalemlerce hazrlanan iki ayr Bayaz yer almaktadr. Bununla beraber, bilgi aktarmnn ilerleyen teknoloji sayesinde hzland gnmzde takip edilmesi bile zor olmaya balayan Arkeoloji Dnyas haberleri, dergimizin bu saydaki arlkl blmlerini tekil eder. Eskia Bilimleri konusunda faaliyet gsteren kurumlarn artmas, buna paralel olarak, farkl konularda dzenlenen etkinliklerin de oalmasn salamtr. Kaz-Aratrma blm, Anadolunun farkl blgelerinden ve Prehistorik Dnem almalarndan, Sanat Tarihi almalarna kadar farkl dnemlerde yaplan almalar ieren haberlere geni yer ayrlmas ile kapsaml bir ekilde okuyucunun dikkatine sunulmutur. TEBEnin 20 yllk servenini, Enstit Bakan Prof. Dr. Ali Dinol ile yaptmz bir rportaj ile Enstitden blmnde bulabilirsiniz.
Bat Anadoluda son yllarda gerekleen arkeolojik aratrmalar, blgenin corafi yapsn ne karan ve yerel bir kltrel oluumun yan sra blgeleraras ilikilerin de varlna iaret eden verileri ortaya koymaktadr. Batda Ege Denizi ile, douda ise, Anadolunun i blgeleriyle balantlara olanak salayan derin vadiler, Tun alar ve daha erkene uzanan tarihncesi dnemlere ait yerleim birimlerinin yaylm alannda ve yerleim biimlerinde nemli bir rol oynamtr. Bat Anadolunun en derin vadisi olan Byk Menderes ve Menderesin gneyine uzanan doal yollar, blgeleraras iletiimi kltrel ve ticari anlamda etkin klan faktrler arasnda yer alr. Bu doal yollardan biri, ine Ovasnn gney ynndeki uzantsdr. ine aynn belirgin bir kavis yaparak geniledii ovada yer alan Tepecik, Ge Neolitik kltrden Klasik alara uzanan yerleim srecini uzun bir zaman diliminde ortaya koyabilen bir hyk yerlemesidir (Gnel 2008: 130-139). Bat Anadoluda Ge Tun a, zellikle klasik dnem kalntlarnn tahribat nedeniyle son derece snrl saydaki merkezlerin nda tanmlanabilmektedir. Ge Tun a kltr tabakalarnn tespit edildii yerleim birimlerin yaylm alannda, kuzeyde Troia (Blegen et al. 1958), zmir blgesinde Panaztepe (Erkanal-kt 2008: 70-90), Liman Tepe (Gnel 1999a: 49; Erkanal et al. 2009: 301302; Erkanal 2008: 92-100), eme-Balararas (Erkanal Karaturgut 2004: 165-78; aholu 2007: 310, 317-319; Yldrm Gates 2007: 290; Aykurt 2010: 3, 24-25) ve Metropolis-Bademgedii Tepesi (Meri 2003: 79-98; Meri 2007: 32, 35; Yldrm Gates 2007: 290), Kk Menderes blgesinde EfesAyasoluk (Bykkolanc 2007: 21-24; Bykkolanc 2008: 41-55), gneyde Milet (Niemeier-Niemeier 1997: 196-200, 218-229; Niemeier 2007: 13-16) ve Iasos (Benzi 1985: 29-34; Greaves 2010: 880) ky eridi ve kyya yakn blgelerde yer alan merkezlerdir. Yukar Menderes havzasnda Beycesultan, bat Anadolunun kltrel geliiminde yerini alan dier bir merkezdir (Mellaart Murray 1995: 1-88). Bu dalm alan kapsamnda Menderesin gneyinde ine-Tepecik ise, ky eridinden daha i blgedeki konumuyla dikkati ekmektedir. ine-Tepecikte gnmze dein gerekleen kazlar, Bat Anadolunun M 2. binylna tarihlenen yerleim biimine ve kltrel yapsna katk salayan neticeleri vermitir. Hyn topografyasna uygun bir dorultuda tespit edilen sur, II 1-2 kltr tabakasna ait savunma sistemine dayal bir yerleim biimini ortaya
Eskia Bilimleri uzun yllardan beri Trkiyede ekollerle temsil edilen, uluslararas platformlarda baarl bir ekilde Trkiyeyi temsil eden bilim dallarndan oluur. Bu bilim dallar niversitelerdeki akademik kadrolarla, mzelerdeki uzman kadrolaryla faaliyet gsterir ve sabrla, zveriyle yaz-k byk bir sorumluluk duygusu ile almalar yapar. Bu almalarn desteklenmesi, cazip hale getirilmesi ve yayna dnmesi konusunda Kltr Bakanl bata olmak zere, Trkiyedeki pek ok kuruma grevler der. TEBE, zellikle yayn almalar ile bu grevi yerine getirmekte, zellikle gen aratrmaclarn almalarn yaynlayabilecei bir kurum olarak faaliyet gstermektedir. lkemizde Eskia Bilimleri zerine alan bilim insanlar, sz konusu bilimsel etkinlikler yoluyla birbirleriyle iletiimde kalmaktadr. Karlkl fikir paylamyla bilgi retimini arttran bu etkinliklerin, ilgiyle karlanmas, son gnlerde Eskia Bilimleri zerine alma yapanlar iin hayal krklklar yaratacak aklama ve giriimlere ramen umut vericidir. Dileimiz, nmzdeki saylarda, lkemizin sahip olduu esiz kltrel zenginlii, uluslararas bilimsel-kltrel mecralarda n plana karan nitelikli bilimsel etkinliklerin, Haberler Dergisinde daha fazla sayda yorumlu tantmlarnn yaplmasdr. Yaknda arazi almalarna balamak zere yola kacak olan tm ekiplere, baarl bir aratrma sezonu dileriz. Meltem Doan-Alparslan Akm zdizbay
NE-TEPECK GE TUN AI YERLEMES
TEPECK
ine-Tepecik; Corafi Konum ve Hyn Kuzeyden Grnm
koymaktadr. Sur yaps, 2.20 mlik duvar kalnlna sahip ve boyutlar 6.32 m olan kare planl kule yaplaryla destekli bir plan vermektedir. Surla evrili bu yerlemenin ge dnemi, Ge Tun a sonlarna uzanr (Gnel 2010: 28). Hyn stratigrafik geliiminde II 1 kltr tabakasna ait yerlemeyle ilgili kalntlar arasnda depo ilevi gren yaplar, gerek konumlar gerekse mimariyle ilikili ele geen buluntularyla ne kmaktadr. Bu yaplar, yerlemenin batsnda ve ayn zamanda sura yakn bir alanda yer almaktadr. II 1 kltr tabakasna ait dier mimari kalntlar ise, hyn gney ynnde genileyen bir yerleim plann ortaya koymutur. Buna gre, u ana kadar gerekleen kazlar nda mevcut mimari, surla evrili iinde depo yaplarnn da yer ald bir yerleim biimini yanstmaktadr. Bu yerlemede yangnla balantl tahribatn izleri ok ak bir ekilde grlmektedir. Gerek sura ait kule yaplarnda gerekse depo olarak tanmlanan yaplarda tespit edilen ve kaln bir tabaka oluturan siyah-kll toprak ve ayn zamanda buluntular zerindeki yank izleri, yangnla ilgili tahribatn younluunu ortaya koymutur. Ge Tun a yerlemesinin son evresine ait mimari kalntlar arasnda yer alan depo yaplar farkl boyutlarda olup, kronolojik ayrm ok ak ortaya koyabilen zengin buluntularyla dikkati ekmektedir. Bu yaplardan ilki (Y 1), sur duvarnn hemen i ksmnda ve kule yaplarndan birine bal olarak ina edilmitir. Birinci kulenin gney dou kesine bitiik olan yap, 3.50x2.00 m boyutlarnda, dikdrtgen planl ufak ve tek bir mekndan oluan bir plan vermektedir. Bu yapnn kuzey ve bats, kulenin 1.30 m kalnln veren gney duvarna dayanmakta, gney ve dousu ise, 0.45-0.50 m kalnlnda bir duvar rgsyle snrlanmaktadr. Bu yap iinde ele geen buluntularn nemli bir grubunu kaplar oluturmaktadr. Yapnn taban zerinde yanm aa izleri ile kerpi paralar arasnda bir arada ele geen kaplarn buluntu
2
Ge Tun a Yerlemesi; II 1 Kltr Tabakas Mimari Kalntlar
durumu, daha ok i ie ya da st ste yerletirilmi bu kaplarn tahribat srasnda taban zerine kt grnmn vermitir. Yank kap paralar arasnda belirgin, kaln bir hatla izlenen siyah renkteki aa izi ise, kaplarn olas bir aa raf zerinden yklm olabileceine iaret etmitir. Bylesine ufak boyuttaki bir yap iinde ele geen kaplarla ilgili dier ilgin bir zellik, malzeme ve teknik zelliklerinin yan sra formlar asndan da eitlilik gsteren bir buluntu grubunun bir arada yer almasdr. Burada yerli seramik gruplar arasnda ince nitelikteki malzemeye ait i ie bulunmu olan anak ve kseler ve ayrca yine i ie ele geen ve farkl lleri veren s tabaklar ve kaba nitelikteki mlekler gnlk kullanma ait kaplardr. Bu grupta gerek anak ve kseler gerekse mlekler, Bat Anadolu M 2. binyl seramik geleneinin
Ge Tun a Yerlemesi; Magazin Yaps (Y 2)
Depo Yapsna (Y 1) Ait Yerli Kaplar; S Tabaklar
karakteristik kap formlarn yanstmaktadr (Gnel 1999b). Yerli kaplarla bir arada ele geen dier bir grup ise, Miken seramik geleneinden tannan boya bezeli ithal ve yerli retim kaplardr. Miken kaplar arasnda zengi kulplu kaplar ve ayrca ii ve d boya bezeli derin bir kse yer alr. Ege dnyasnda Miken kap repertuarnda uzun bir kullanm srecine sahip olan zengi kulplu kaplarn Tepecik rnekleri, form asndan ve zellikle kaplar zerine uygulanan motifleri asndan Miken seramik geliiminde Ge Hellas III B/C evrelerinin bezeme stilini gstermektedir (Gnel 2010: 30-39). zengi kulplu kaplar, hamur yaps, hamur nitelii ve yzey ilenii asndan ithal ve yerli rnekleriyle dikkati ekmektedir. te yandan i ve d yzeyi krmz bant bezemeli geni bir Miken ksesi, yerli retime ait bir kaptr. Depoda ele geen zengi kulplu kaplardan ithal olarak tanmlanan kabn omuz ksmnda noktalarla snrlandrlm i ie yarm dairelerin oluturduu motif (FM 43), Egede zengi kulplu kaplarn yan sra farkl tiplerdeki Miken kaplarnda da grlmekte ve Ge Hellas III B ve Ge Hellas III C dnemlerinin bezeme stili arasnda yer almaktadr. Egede bu motifin grld zengi kulplu kaplar, Kta Yunanistanda Argolis-Argos (Mountjoy 1999a:179, Res. 54: 410), Berbati (Holmberg 1983: 30, Res. 16: 23), Achaea-Patras (Mountjoy 1999a:435, Res. 155: 123), Euboea-Lefkandi (Popham Schofield Sherratt 2006: 206, Res. 2) ve Ionia KefaloniaLakkithra (Souyoudzoglou-Haywood 1999: 73-74, Res. 11:7, Lev. 13: A 1339), Dou Egede, RhodosIalysos (Mountjoy 1999a: 1053, Res. 431: 204) ve Kos-Langada (Mountjoy 1999a:1080, Res. 441: j) olmak zere geni bir corafyadaki dalm alanyla takip etmek mmkndr. Bu motif (FM 43) benzer bir kronolojik geliim iinde farkl kaplar zerine de uygulanmtr. Bu rnekler arasnda Elis Cheimadioda aktacakl bir kap (Mountjoy 1999a: 390, Res. 135: 69) ve ayrca Kos Seraglioda ele geen bir krater (Mountjoy 1999a: 1122, Res. 461:
178) yer almaktadr. Bu karlatrmalar kapsamnda, Tepecik zengi kulplu kab, Miken seramiinin karakteristik bezeme stilini yanstmasnn yan sra Egedeki dalm alanna da yeni bir rnei kazandrmas asndan blge arkeolojisine katk salamaktadr. Depo iinde seramiin yan sra kk buluntu grubuna ait pimi toprak, ift koni biimli araklar ve ortas delik, yuvarlak ekilli arlklar ise, kaplarla birlikte ele gemitir. Bu yapnn gerek surla balantl bir mimari zellii tamas gerekse taban zerinde i ie gemi durumda paralar halinde ele geen kaplarn buluntu durumlar, daha ok depo amal kullanm gren bir yap olarak tanmlanmasn destekler niteliktedir. te yandan bu yapnn hemen kuzeybatsnda, sura ait birinci kulede bulunan Miken krater paralar ile tek kulplu ufak bir Miken testisine ait bezeme stili de depo kaplaryla benzer bir ssleme anlayn yanstmakta ve bir yap konteksi olarak paralel bir kronolojik geliimi vermektedir (Gnel 2010: Tab. 4). Ge Tun a yerlemesinde, sz konusu bu depo yapsnn dousunda yer alan dier bir yap (Y 2), II 1 kltr tabakasna ait yangnla balantl tahribatn geni bir alana yayldn gstermitir. Kuzey-gney dorultusunda ta temel seviyesinde aa kartlan bu yap, dikdrtgen planl olup, 16.50x4.50 m boyutlarndadr. Yap iinde ok sayda kaln cidarl pithos paralar ve ayn zamanda yangn izlerini tayan siyah renkteki sert tabana oturtulmu pithoslara ait dipler tespit edilmitir. Bu pithos diplerinin buluntu durumu, zellikle yapnn bat duvar boyunca kuzeygney dorultusunda belli bir dzenle yerletirildii izlenimini vermektedir. Krk durumdaki pithoslarn yan sra yapnn gney kesiminde salam bir pithos in situ ele gemitir. Taban zerinde dik durumda bulunan bu pithosun dip ksm, gvdeye oranla olduka dar olup, az kenarnn zeri levha biimli bir tala kapatlmtr. Gerek bu pithos gerek taban zerinde tespit edilen pithoslara ait benzer tipteki dipler ve
Depo yapsna (Y 1) Ait Miken Kaplar; zengi Kulplu Kaplar
Magazin Yapsna (Y 2) Ait Pithos
ayn zamanda yap iinde dikkat ekici younlukta ele geen pithos paralar, bu yapnn ilevsel tanmnda rol oynamtr. Depolama amal kullanm grd anlalan ve belli bir dzenle yerletirildikleri grlen pithoslar, bu yapnn magazin olarak tanmlanmasn desteklemektedir. Yapda pithoslarn yan sra farkl malzeme-teknik zelliklere sahip ve ayn zamanda form asndan eitlilik gsteren marapa, testi ve mlekler ise, farkl rnler iin kullanlm olmaldr. Bu yapda, sura dayal depo yapsnda bulunmu olan s tabaklarn benzerleri farkl boyutlarda olmak zere yerli seramiin zengin bir grubunu oluturur. Ayrca yine benzer rneklerine dier depo yapsnda rastlanan derin kseler ise, Bat Anadolu seramik geliiminde S-profil yapan tipleri temsil etmektedir. te yandan surla balantl depo yapsnda ve ayn kltr tabakasna (II 1) ait seramik buluntular arasnda yer alan Miken boya bezeli seramie magazin iinde de rastlanmtr. Burada daha ok derin kse ve krater tipi veren kap paralarnda ku, balk, geyik ve bunun yan sra sava tasvirlerin de ilendii figratif rnekler, Miken kltrel geliiminde Ge Hellas III C-erken ve orta evrelerinin ssleme anlayn yanstmaktadr (Crouwel 2007: 73-82; Mountjoy 2007: 223-226, Res. 6, 7:1, 10: 2). Magazin iinde pithos ve kaplarn yan sra bronz delgi ve ok ucu gibi silah aletlerin yannda bronz ineler metal buluntulara ait rnekleri oluturmaktadr. Sz konusu bu buluntularla bir arada ele geen mhr basklar ise, Ge Tun a yerlemesini sadece arkeolojik verileri asndan deil ayn zamanda blgenin tarihi corafyas asndan da anlaml klmtr. Bu mhr basklarndan biri, yapnn hemen bat duvar kenarnda bulunmutur. Yap iindeki sert taban gibi, bat duvar da yangn izlerini ve buna bal tahribat ok ak olarak gsterir. Bu alanda mevcut mimari kalntlarn ve buluntularn durumlar, tahribat srasnda yap iindeki buluntularn gneybat ynnde srklendiini gstermitir. Burada sz edilen mhr
4
basks da kaplarla ve metal buluntularla bir arada ele gemitir. zerinde Hitit hiyeroglifi olan mhr basks, Hitit mparatorluk dnemine (M 13501200) tarihlenmektedir (Gnel Herbordt 2010: 9, Res. 4-6). S. Herbordt tarafndan okunan bu mhr basksnn [Tark]asnaya ve Pisurailix ya da [Tark] asnapiya ve Surailix olarak yorumlanan kitabesinde, ismin uzunluu da dikkate alnarak iki ahs isminin yer ald ngrlmtr. Mhrde yer alan kitabe, Bat Anadoluda Mira lkesinin yaylm alanna ve bu lkenin krallar arasnda geen Tarkasnawa ile ilgili gelimelere yeni bilgiler kazandracak niteliktedir (Hawkins 1998: 2-9; Peschlow-Bindokat Herbordt 2001: 363-367; Strobel 2008: 20). Tepecik mhr basksn Hitit bakentinin mparatorluk dnemi hiyeroglifli mhrleriyle karlatrmak mmkndr. Ayrca mhr basksnn arka yzeyi, Boazky-Niantepe arivindeki rneklerde olduu gibi materyal olarak derinin kullanm grdne iaret eden izleri vermitir. Mhrleme ileminin yerinde gerekletirildii ya da dardan ine-Tepecik merkezine ulam olabilecei dnlmektedir. Bu detaylarn yan sra mhr basksnn depo ilevi gren bir yapda bulunmu olmas da ine-Tepecikte yerel bir idari etkinlie ve ayn zamanda Hititlerle balantsna iaret etmitir (Gnel Herbordt 2010: 6). Bu veriler, magazin olarak adlandrlan bu yapnn ticari anlamda blgede etkin olduunu ve ayn zamanda kentin idari yaplar kapsamnda tanmlanabileceini ortaya koymutur. Burada ele alnan yaplara ait kaplar kentin idari sistemi iinde belli bir ekonomik faktrn varln desteklemektedir. Bunu daha iyi vurgulayabilmek amacyla mevcut mimari kalntlar nda yapyla ilgili rekonstrksiyona ynelik bir neri almas, magazin yapsnn kent iindeki nemini ortaya koyabilmesi asndan bir fikir vermektedir. Bu yapya ait dier mhr basksyla ilgili almalar ise, henz devam etmektedir. Bu ikinci mhr basksnn ortaya koyaca veriler, blgenin tarihi corafyasna ilgin ve yeni bilgiler kazandrlabilecektir.
Magazin Yapsna (Y 2) Ait Yerli Kap; Marapa
Magazin Yapsna (Y 2) Ait Yerli Kap; Testi
Tepecik Ge Tun a yerlemesine ait arkeolojik kantlar, zellikle blgeleraras balantlarn etkin olduu bir dneme iaret etmektedir. Ege dnyasnn kronolojik geliiminde, Ege ve Dou Akdenizde ticaret ann en youn olarak gerekletii dnemler (Ge Hellas III A- Ge Hellas III B) Miken saraylarnn ekonomik anlamda en gl ve etkin olduu srele paralellik gstermektedir. Ege ve Dou Akdenizi kapsayan ticaret anda gelimi bir seramik retimi, dier materyallerin yannda yerini almtr (Shelton 2010: 145; Burns 2010: 297). Saray dnemi sonras, Ge Hellas III B sonu ve Ge Hellas III C dnemidir. Yaklak M 1200 yllarnda saraylarn tahribat politik anlamda bir g kayb ve buna bal bir tutarszlk dnemine neden olmutur. Bu deiim, zellikle Ge Hellas III C dnemiyle mimaride, l gmme geleneinde, ticaret anda ve seramik retiminde blgesel ve yerel bir kltrel anlayn olumasnda etken olmutur (Shelton 2010: 146). Saray sisteminin krlmasyla (GH III B2/GH III C erken evre) Ege dnyasnda politik deiim ve ekonomik faktrdeki etkiler, Miken seramik geleneinde de kendini gstermitir (Jung 2010: 174, Tab. 13.1). Ege dnyasnn bu kltrel ve kronolojik geliiminde Ge Hellas III B ve Ge Hellas III C dnemlerine ait Miken seramiinde belli bezeme biimleri ne kmtr. Bunlar arasnda i ie yarm daire ya da ii boyal yarm dairelerin oluturduu motifler farkl kaplar zerinde uygulanan en popler ssleme arasnda yer almaktadr (Mountjoy 1999a: 33). Bu bezeme stili, ine-Tepecik II 1 kltr tabakasna ait yerlemede de en yaygn kullanlan bir motif olarak dikkati ekmektedir. Ayn zamanda, Ge Hellas III B-Ge Hellas III C erken evresinin seramik geliiminde dier ne kan bir motif, zellikle derin kselerde uygulanan dalga bezektir (Mountjoy 1999a: 37). Bu motifler arasnda ii boyal yarm daireler ya da d noktalarla snrlanm i ie izgilerin oluturduu yarm daireler, dalga bezekler ve dama tahtas, Miken seramiinin kronolojik ayrmn ok belirgin ortaya koyan karakteristik ssleme biimleridir
(Gnel 2010: 32-39, Res. 8-23, Tab. 4). Benzer motifler, Tepecik Miken seramiinde kse, krater, zengi kulplu kap ve amphora olmak zere farkl tipteki kaplarda uygulanm olup mimariyle balantl paralel bir kronolojiyi vermektedir (Gnel 2010: Res. 13-22, Tab. 4). te yandan Egede derin kseler ve kraterler zerine uygulanan dier ssleme stilini figratif tasvirler (Pictorial Style) oluturmaktadr. Bu ssleme geleneinde kei, ku, boa ve araba sahnelerinin resimsel bir anlatmla ilendii rneklere Ge Hellas III B2 evresinde rastlanmaktadr (Mountjoy 1999a: 35). Ge Hellas III C erken evresinde ise, politik deiime paralel olarak Miken seramiinde yerel/blgesel bezeme stillerinin ne kt anlalmaktadr. Kta Yunanistanda figrl tasvirler, byk boyutlu kaplarda, kraterlerde ya da derin kselerde uygulanmtr. Ancak bu kaplar arasnda zeri figrl kraterler, Ege dnyasnda daha geni bir yaylm alanna sahiptir (Mountjoy 1999a: 44). Dou Ege adalarnda ve Bat Anadoluda figrl seramik gelenei, Ge Hellas III C orta evrelerine uzanan bir kronolojide grlmektedir (Mountjoy 1999a: 50). ine-Tepecikte figratif tasvirli Miken kaplar, zellikle farkl stilde ilenmi, eitlilik gsteren ku tasvirleri, balk ve ayn zamanda geyik, kei tasvirlerinin de yer ald zengin bir grup oluturmaktadr. Tepecik derin kse ve kraterleri zerinde uygulanan figratif betimlemeler, Miken kltrnde olduka snrl rneklerle temsil edilen resimsel anlatma (Pictorial Style) sahip kaplarla paralel bir kronolojiyi vermektedir (Crouwel 2007: 73-82). Seramikle ilgili bu deerlendirmeler, Tepecik Ge Tun a yerlemesine ait Miken seramiinin Ge Hellas III B ve Ge Hellas III C erken ve orta evreleriyle paralel bir kronolojiye oturtulabileceini gstermitir (Gnel 2010: Tab. 2). Tepecik seramik geliiminde grlen bu paralellik, blgeleraras ilikilerin varlna k tutmasnn yan sra Miken kltrel etkisinin ky eridinden ierde, ine blgesine dein takip edilebileceini ortaya koymutur. Ayrca Ege ve Dou Akdenizde, Ge Hellas III C dnemi
Ge Tun a Yerlemesi; II 1 kltr Tabakas Miken Kap Paralar
Miken seramik geliiminde yerli retimlerin artmas, adalara uzanan bir g dalgasnn gstergesi olarak aklanmaktadr (Rutter 2010: 420). Tepecik Miken seramiinde yerli retim kaplarn sayca belirgin bir younlukta olmas da, Egede gerekleen bu hareketlilikle balantl olmaldr. Ege dnyasnda Miken etkinliini ve Bat Anadolu kltrel yapsna yansmasn, gz ard edilemeyecek nitelikte rnekler veren Tepecik Miken seramii de ok ak bir ekilde ortaya koymutur. ine-Tepecik Bat Anadoluda dnemin dier yerleim birimleriyle paralel bir kltrel oluumu yanstmaktadr. Bu merkezler arasnda Milet VI (III yap safhas), sura dayal bir yerleimin kantlarn vermekte ve yaklak M 1320/1300-1200/1190 yllar arasna tarihlenmektedir (Niemeier Niemeier 1997: 196, 218, Res. 32; Niemeier 2007: 14-16). Milet, Hitit yazl kaynaklarnda konu olan Millawanda kenti olarak tanmlanmasnn yan sra arkeolojik verileriyle Hitit etkisini de yanstan bir merkezdir (Niemeier Niemeier 1997: 200-205, Res. 3). Ayn zamanda Milet VI gerek ev mimarisi, gerek dini anlam tayan bulgular ve gerekse Miken seramiiyle Ge Hellas III B ve Ge Hellas III C dnemlerine ait youn bir Miken etkisini barndrmaktadr (Niemeier 2007: 14-16, 19; Greaves 2010: 882, 884-885). Menderesin kuzeyinde zmir blgesine bakldnda, Metropolis yaknnda, Bademgedii Tepesi, Ge Tun ana tarihlenen
6
surla evrili dier bir merkezdir. Arzawa kenti Puranda (?) ile zletirilmek istenen Bademgedii Tepenin I-III yap katlar, yerli retim Miken seramii buluntularn vermekte ve Ge Hellas III C dnemiyle paralel bir kltrel gelimenin varln ortaya koymaktadr (Meri 2007: 32-34, Lev. 7). zmir Krfezinin gneyinde nemli bir liman kenti konumunda olan Liman Tepenin II tabakasnn son yap evresi (II 1) ise, Ge Tun ana ait iyi korunmu mimari kalntlar, seramik frn ve sayca art gsteren yerli Miken seramiinin de yer ald buluntularyla gelimi bir kent yapsn yanstmaktadr (Erkanal 2008: 92-99, Res. 1). zmir Krfezinin kuzeyinde yer alan dier bir merkez Panaztepede, V. tabaka kalntlarna ait yerleme (nardal-Karaaslan 2008: 62-66) ve ayrca geni bir alana yaylan ve uzun bir kullanm srecini veren mezarlk alanlarnda gerek mezar tipleri gerekse mezar buluntular blgenin kltrel ve kronolojik geliiminde nemli bir rol oynamtr (Erkanal-kt 2008: 70-84). Bat Anadolunun kuzeyinde ise, grkemli bir sura sahip Troia VI zerine kurulmu olan VIIa ve VII b tabakalarna ait yerleme, Ge Tun ann son evrelerine uzanan ve evre kltrlerle sk ilikilere iaret eden kltr kalntlarn vermitir (Blegen et al. 1958; Mountjoy 1999b: 297-334; Greaves 2010: 885; Jablonka 2010: 855-856, Res. 63.1). Bat Anadolunun ky eridi ve ky eridine yakn bir corafyada dalm gsteren bu merkezlerin yan sra Tepecik, benzer bir kltr ve kronolojik ayrm ortaya koyan verileriyle blge arkeolojisinde yerini almaktadr. Bu deerlendirmeler kapsamnda, ine-Tepecik Ge Tun a yerlemesi, bir taraftan Hititlerle olan balantsna dier taraftan Ege dnyasyla sk ilikilere k tutan kantlaryla, basit bir yerleim biiminden ok gl bir sur sistemine sahip, da ak bir kent tanmlanmasn desteklemektedir. ine-Tepecik merkezinin evre kltrlerle olan ticari ve kltrel balantlarnda hi phesiz bulunduu corafi konum ve zellikle doal yollar nemli bir rol oynamtr.
Kaynaka
Aykurt, A. 2010 Late Bronze Age Pottery from eme Balararas, OLBA XVIII: 1-63. Benzi, M. 1985 I Micenei a Iasos, Studi su Iasos di Caria. Bollettino dArte, (ed. L. de Lachenal), Supp. 31-32, Rome: 29-34. Blegen, C. W. et al. 1958 Troy IV. Settlements VIIa, VIIb, and VIII, Princeton. Burns, B. E. 2010 Trade, The Bronze Age Aegean (ca. 3000-1000 BC), (ed. E. H. Cline), Oxford: 291-304.
Bykkolanc, M. 2007 Apaa, das alte Ephesos und Ayasoluk, Frhes Ionien eine Bestandsaufnahme, (eds. J. Cobet V. von Graeve W.D. Niemeier K. Zimmermann), Panionion-Symposion Gzelaml 26 September-1.Oktober 1999, Mainz am Rhein: 21-26. 2008 Seluk Ayasuluk Tepesi (Eski Efes) Appasas m? Bat Anadolu ve Dou Akdeniz Ge Tun a Kltrleri zerine Yeni Aratrmalar, (eds. A. Erkanal-kt S. Gnel U. Deniz), Ankara: 41-55. Crouwel, J. H. 2007 Pictorial Pottery of LH III C Middle and its Antecedents LH III C Chronology and Synchronisms II LH III C Middle, (eds. S. Deger Jalkotzy M. Zavadil), Wien: 73-88. nardal-Karaaslan, N. 2008 Recent Investigations at Panaztepe Harbour Town, Bat Anadolu ve Dou Akdeniz Ge Tun a Kltrleri zerine Yeni Aratrmalar, (eds. A. Erkanal-kt S. Gnel U. Deniz), Ankara: 57-68. Erkanal, H. 2008 Ge Tun anda Liman Tepe, Bat Anadolu ve Dou Akdeniz Ge Tun a Kltrleri zerine Yeni Aratrmalar, (eds. A. Erkanal-kt S. Gnel U. Deniz), Ankara: 91-100. Erkanal, H. E. Karaturgut 2004 2002 Yl eme-Balararas Kazlar, KST 25: 153-64. Erkanal, H. et al. 2009 Liman Tepe 2007 Yl Kazlar, KST 30, 1, 26-30 Mays 2008, Ankara: 299-322. Erkanal-kt, A. 2008 The Late Bronze Age Cemeteries of Panaztepe, Bat Anadolu ve Dou Akdeniz Ge Tun a Kltrleri zerine Yeni Aratrmalar, (eds. A. Erkanal-kt S. Gnel U. Deniz), Ankara: 69-90. Greaves, A. M. 2010 Western Anatolia, The Bronze Age Aegean (ca. 3000-1000 BC), (ed. E. H. Cline), Oxford: 877-889. Gnel, S. 1999a Vorbericht ber die mittel- und sptbronzezeitliche Keramik vom Liman Tepe, IstMitt 49: 41-82. 1999b PANAZTEPE II. M.. 2. Bine Tarihlendirilen Panaztepe Seramiinin Bat Anadolu ve Ege Arkeolojisindeki Yeri ve nemi / Die Keramik von Panaztepe und ihre Bedeutung fr Westkleinasien und die gis im 2. Jahrtausend, Trk Tarih Kurumu. Ankara. 2008 ine-Tepecik Kazlar ve Blge Arkeolojisine Katklar, Bat Anadolu ve Dou Akdeniz Ge Tun a Kltrleri zerine Yeni Aratrmalar, (eds. A. Erkanal-kt S. Gnel U. Deniz), Ankara: 129-139.
2010
Mycenaean cultural impact on the ine (Marsyas) plain, southwest Anatolia: the evidence from ineTepecik, AnSt 60: 25-49. Gnel, S. S. Herbordt 2010 Ein hethitischer Siegelabdruck aus ine-Tepecik AA Heft 1: 1-11. Hawkins, J. D. 1998 Tarkasnawa King of Mira. Tarkondemos, Boazky sealings and Karabel, AnSt 48: 1-31. Holmberg, E. J. 1983 A Mycenaean Chamber Tomb near Berbati in Argolis, Humaniora 21, Gteborg. Jablonka, P. 2010 Troy, The Bronze Age Aegean (ca. 3000-1000 BC), (ed. E. H. Cline), Oxford: 849-861. Jung, R. 2010 End of the Bronze Age, The Bronze Age Aegean (ca. 3000-1000 BC), (ed. E. H. Cline), Oxford: 171-184. Mellaart, J. A. Murray 1995 Beycesultan III. Late Bronze Age and Phrygian Pottery and Middle and Late Bronze Age Small Objects, Oxford. Meri, R. 2003 Excavations at Bademgedii Tepe (Puranda) 1999-2002: A Preliminary Report IstMitt 53: 79-98. 2007 Ein Vorbericht ber eine sptbronzezeitliche befestigte Hhensiedlung bei Metropolis in Ionien: die Arzawa-Stadt Puranda?, Frhes Ionien eine Bestandsaufnahme, (eds. J. Cobet V. von Graeve W.-D. Niemeier K. Zimmermann), PanionionSymposion Gzelaml 26 September-1.Oktober 1999, Mainz am Rhein: 27-36. Mountjoy, P. A. 1999a Regional Mycenean Decorated Pottery, Rahden. 1999b Troia VII Reconsidered Studia Troica 9: 295-346. 2007 A Definition of LH III C Middle, LH III C Chronology and Synchronisms II LH III C Middle, (eds. S. Deger-Jalkotzy M. Zavadil), Wien: 221-242. Niemeier, B. W-D. Niemeier 1997 Milet 1994-1995. Projekt MinoischMykenisches bis Protogeometrisches Milet: Zielsetzung und Grabungen auf dem Stadionhgel und am Athenatempel AA: 189-248. Niemeier, W.-D. 2007 Milet von den Anfngen menschlicher Besiedlung bis zur Ionischen Wanderung, Frhes Ionien eine Bestandsaufnahme, (eds. J. Cobet V. von Graeve W.-D. Niemeier K. Zimmermann), PanionionSymposion Gzelaml 26 September-1.Oktober 1999, Mainz am Rhein: 3-20. Peschlow-Bindokat, A. S. Herbordt 2001 Eine hethitische Grossprinzeninschrift aus dem Latmos, AA, Heft 3: 363-378. 7
ATTKA GECELERNDE AULUS GELLIUS
Popham, M. E. Schofield S. Sherratt 2006 The Pottery, Lefkandi IV, The Bronze Age, The Late Helladic III C Settlement at Xeropolis, (ed. D. Evely), The British School at Athens: 137-231. Rutter, J. B. 2010 Mycenaean Pottery, The Bronze Age Aegean (ca. 3000-1000 BC), (ed. E. H. Cline), Oxford: 415-429. Shelton, K. 2010 Mainland Greece, The Bronze Age Aegean (ca. 3000-1000 BC), (ed. E. H. Cline), Oxford: 139-148. Souyoudzoglou-Haywood, C. 1999 The Ionian Islands in the Bronze Age and Early Iron Age 3000-800 BC, Liverpool.
Strobel, K. 2008 Neues zur Geographie und Geschichte des Alten Anatolien. Eine Einfhrung mit Beitrgen zur Hethitischen Geographie des westlichen Anatolien, (ed. K. Strobel), New Perspectives on the Historical Geography and Topography of Anatolia in the II and I Millenium B.C., Eothen 16: 9-61. aholu, V. 2007 eme-Balararas: a new excavation in western Anatolia, Middle Helladic Pottery and Synchronisms, (eds. F. Felten W. Gauss R. Smetana), Proceedings of the International Workshop held at Salzburg, October 31st-November 2nd 2004, Vienna: 309-22. Yldrm, B. M.-H. Gates 2007 Archaeology in Turkey, 2004-2005, AJA 111: 275-356.
Attika Gecelerinde Aulus Gellius *

Prof. Dr. Bedia Demiri
Latin Edebiyatnn nemli edebi metinlerinden olan Noctes Atticae MS 2. yyda yaam Aulus Gelliusun, eitli konularda tuttuu notlardan derledii bir eserdir. Yazarn ve eserinin Antik an kltr dnyasn tanmak asndan nemi zerinde durulan bu yazya ncelikle, yazar ile ilgili sonraki alarn grn yanstan bilgilerle balamak uygun grlmtr. Aulus Gellius MS 3-4. yyn Hristiyan yazar Lactantius, MS 4-5. yyn Romal gramercisi Nonius Marcellus, MS 4. yyn Roma tarihisi Ammianus Marcellinus ve MS 4-5. yyn Romal gramercisi yeni Platoncu dnr Macrobius tarafndan okunan bir yazard. St. Augustinus (MS 4-5. yy) Gelliusu ok incelikli bir belagati ve hem ok hem de seri bilgisi olan bir zat / vir elegantissimi eloquii et multae ac facundae scientiae diyerek (Augustinus, de civitate dei 9.4) vmekteydi. Ortaada eitli antolojilerde onun notlarndan alntlar yaplmtr. Rnesansta eseri bilgi kayna olarak grlm; Rotterdaml Erasmusun (15-16. yy), Montaignein (16. yy) okuma listesinde yer almtr. Gelliusun zgn ve yaratc bir yazar olduu dncesinin hkim olduu gnmzde de, (Beall: 1999, 55) onun eseri zerindeki aratrmalar devam etmektedir. lkemizde ise Gelliusun eserinden imdiye kadar, Antik ada eviri sorunlarnn ele alnd sadece drt para, Evren Erem tarafndan Trkeye evrilmi olup Metis eviri dergisinin 1992 yl Bahar saysnda yaymlanmtr. Aulus Gelliusun yazd tek eser olan Noctes Atticae birbiriyle balantl olup olmadklarna, bir konu
* Bu metin 12.04.2011 tarihinde stanbul niversitesi Edebiyat
Fakltesinde Klasik Filoloji Seminerleri erevesinde sunulan bildirinin yazya dklm eklidir. TRK ESKA BLMLER ENSTTS HABERLER
btnlnn olmasna dikkat edilmeksizin, eitli konularda yazlm yazlarn bir araya topland bir almadr. Bu tr eserler iin Bat dillerinde, Latincede kark, karma anlamlarna gelen miscellus sfatndan gelme miscellanea kelimesi bulunmaktadr. Miscellanea kelimesi klasik Latincede de vardr, ama anlam farkldr: karmakark yemek, trl yemek anlamna gelir. Romann satir airlerinden Juvenalis (MS 1-2. yy) 11. yergisinde (Juvenalis, 11.20) bu kelimeyi kuba olarak doranm etlerden yaplan ve gladyatrlerin yedikleri bir tr et yemei iin kullanmaktadr. Rudolf Pfeiffern bildirdiine gre, miscellanea kelimesini 15. yyda yaam Rnesansn talyan humanistlerinden Angelo Ambrocini, yaygn olarak bilinen lakabyla Politianus, belli bir dzen gzetmeden bir araya getirdii, eitli konulardaki yazlar iin kullanmt (Pfeiffer: 1978, 118). Bu tr eserler Antik ada da yazlmyor deildi; hatta eitli konularda yazlm yazlardan oluan eserler Greklerden ve Romallardan beeni toplayan eserlerdi: Athenaios Naukratitesin Deipnosophistai (Bilgeler Sofras) eseri tam da Gelliusun eserine paralel zellikler gsteren bir eserdir. Athenaios Naukratites (Msrdan Naucratisl Athenaeus) MS 2. yyn sonu ile 3. yyn banda yaam hitabet ustas ve gramerciydi. Eserlerinden gnmze 15 kitaptan oluan Deipnosophistae eserinin ilk iki kitab, 3. kitabnn bir ksm, zetler halinde 11. ve 15. kitaplar ve dier kitaplar tamamyla kalmtr. Esas olarak ziyafetle ilgili konulardaki yazlarn yan sra edebiyat, tarih, mzik, arklar, dans, oyunlar ve sefahatle ilgili anlatmlar bulunmaktadr. Bir tr ansiklopedi saylmakla birlikte Pliniusun Naturales Historiae eserinin de bir dereceye kadar benzer zellikler gsterdiini
syleyebiliriz. Ayrca Roma Edebiyatnn MS 1. yy yazarlarndan Valerius Maximusun, byk bir ksmn Roma tarihinden anlatmlarn oluturduu, anmsanmaya deer eylemlerin ve szlerin toplam olan eseri de yine byle bir eserdir. Suetoniusun da Pratum (ayr) adnda benzer bir eserinin olduu, isim olarak bilinmektedir (Goodyear: 1995, 182). Ortaalarda yanl bir adlandrmayla (n isminin ksaltmasnn (A.), soy ismiyle bitiik okunmas sebebiyle) Agellius olarak bilinen Aulus Gelliusun ahs ile ilgili bilgilerimiz ok snrl olup bildiklerimiz, yazarn eserinden, satr aralarndan elde edilen bilgilerden ibarettir. Antik a talyasnn gney ve orta ksmnn bir blmn kaplayan Samnium blgesinden bir boy olan gens Gellia kinci Kartaca Savandan hemen sonra Romaya yerlemi bir boydu. Bu boydan iki komutan Statius Gellius ve Gellius Egnatius, Samnium ile yaplan savalarda Romallara kar arpmlard (Livius, 9.44.13; 10.18-29). Yine bu boydan olan Lucius Gellius Publicola Romada M 94te praetor peregrinus, 72de konsl, 70de censor olarak grev yapm olup (Livius, 5.6.15) Catilina ayaklanmasn (M 63) bastrm olmas sebebiyle Ciceroya vatandalk tacnn verilmesini senatoda teklif eden kiiydi. Yal Catonun ada ve muhalifi Gnaeus Gelliustan ve Gracchus Kardelerin zamannda (M 2. yy) Annales yazar olan bir baka Gnaeus Gelliustan, Aulus Gellius bahsetmekle birlikte (Gellius 14.2.21, 26; 18.12.6) ne bu kiilerle bir akrabalk ilikisinin olduundan sz eder, ne de kendisinin Roma toplumu iindeki konumuyla ilgili bilgi verir; ancak iyi ve varlkl bir aileden geldii aktr. Onun ifadelerinden tahmin edildii kadaryla Praenestede bir meskeni bulunmaktayd (Gellius 11.3.1). Aulus Gelliusun doduu yer kesin olarak bilinmemekle birlikte, toga praetextasn giydii 15-17 yalarnda Romada olduu kesindir (Gellius, 18.4.1). Doum tarihi de kesin olarak bilinmemekle birlikte, eserindeki baz ifadelerden karm yaplarak tahminlerde bulunulabilmektedir. Buna gre MS 130 yl civarnda domu olduu tahmin edilen Gelliusun 169 ylndan ksa bir sre sonra da ld kabul edilir. Zamannn eitim basamaklar olan, srasyla gramer, hitabet ve felsefe eitiminden geen Gelliusun Romada, Kartacal bilgin Sulpicius Apollinaristen gramer (Gellius, 7.6.12), Antonius Iulianustan (Gellius, 9.15.1; 19.9.2), Titus Castriciustan (Gellius, 11.13.1) ve Cornelius Frontodan (Gellius, 2.26.1; 13.29.2; 19.8.1) hitabet eitimi aldktan sonra, felsefe eitimi iin Atinaya giderek burada 165-167 yllar arasnda kalm olduu tahmin edilmektedir. Bu sre zarfnda Calvisius Taurus ile Platon ve Aristoteles zerine yapt almalarn ayrntlar bilinmemekle
birlikte, Gelliusun eserinden rendiimize gre, Taurus ile birlikte Platonun Symposionunu (Gellius, 17.20.1) ve Aristotelesin Problematasn (Gellius, 19.6.2) okumutur. Ayrca Atinada iken tant kynik filozof Peregrinus Proteustan da yararl ve deerli pek ok ey dinlediini, yine kendisi bize sylemektedir (Gellius, 12.11.1). Gelliusun ifadelerinden, Attikada tant filozoflarla ve hem de kendisi gibi oraya eitim iin gelmi dier genlerle gezilere, toplantlara da katldn reniyoruz. rnein, 2.21.1de Greklerin hamaksa, Romallarn ise septentriones dedikleri takmyldza verilen bu adlarn kkeni ve anlam ile ilgili olarak okuduklarn ve duyduklarn aktard ve konu ile ilgili olarak kendisi gibi eitim aamasnda olan Grek ve Romal arkadalaryla aralarndaki tartmadan sz ettii ve sonunda kendi grn de belirttii blmde anlatmna, arkadalaryla birlikte Aiginadan (Yunanistanda Saronikos Krfezinde ada; Antik ada Atinaya rakip konumdayd) Piraiosa denizden yaptklar yolculuu anlatarak balar: Vakit gecedir, deniz sakindir, mevsim yazdr, geminin arka ksmnda gkyznde parlayan yldzlar seyretmektedirler; 12.5.1de filozof Taurusun, Stoa felsefesinin ilkeleri dorultusunda acya katlanma yntemleri zerine grlerinden sz ederken anlatmna Taurus ile birlikte Pythia oyunlarn -Pythia, Delphoideki Apollon tapnann rahibesiydi. Pythia oyunlar Delphoide drt ylda bir Apollo erefine dzenlenen oyunlar olup, bugnk Olimpiyatlarn ncsydizlemek zere Delphoiya yaptklar seyahatten sz ederek balar: Yolculuklar srasnda Boeotiada eski bir kent olan Lebadiaya Taurusun, bir hastala yakalanm Stoa felsefesi yanls bir arkadan ziyaret etmek iin gelirler; 15.2.3teki ifadesinden Atinada, her haftann banda, gen arkadalaryla bir araya geldii ziyafetin ardndan ho ve eitici sohbetlerin gereklemesinin adet halini aldn reniyoruz. Bylece anlalmaktadr ki Gellius eitim iin gittii Yunanistanda eitli gezilere, toplantlara da katlarak grg ve bilgisini bu yoldan da beslemitir. Onun bu ve benzeri ifadelerinden, Attikadaki gnlerinin bir Antik a entelektelinden beklendii ekilde, bilgi ve grg edinme bakmndan dolu dolu getii anlalmaktadr. Gelliusun Yunanistanda ne kadar kald kesin olarak bilinmemekle birlikte, en azndan bir yl orada kald yine kendi ifadelerinden anlalmaktadr. Gellius Romaya dndkten sonra da felsefeye olan merak devam etmi, mparator Hadrianusun da arkada olan ve Gelliusun eserinin tarznda, Pantodape Historia balkl bir eser yazm Favorinusun, ayrca air Iulius Paulus (Gellius, 19.7.1) ve Annianus (Gellius, 20.8.1-2) gibi zamannn dier entelektellerinin yakn dostu olmutur. Gelliusun Romada zel hukuk (iudicia privata) alannda yarglk yapt da bilinmektedir (Gellius, 12.13.1; 13.13.1; 14.2); ancak
Atinaya gidip dndkten sonra m yoksa Atinaya gitmeden nce mi bu grevde bulunduu konusu kesin deildir. MS 169 ylnda tamamland tahmin edilen Gelliusun eseri, bir tanesi dnda (8. Kitap) dierleri zamanmza ulam olan yirmi kitaplk bir eserdir. Bugn kayp olan sekizinci kitapta bulunan notlarn ise sadece ierikleri mevcuttur. Ayrca eserin banda bulunan nszn ilk cmlesiyle son kitabn son cmlesinde de eksikler bulunmaktadr. Noctes Atticaea ait gnmze ulam en eski elyazmalar 13-14. yydan ncesine ait yazmalar olup eseri gnmze btn olarak aktarmazlar. Bunlardan bir ksm 1-7. kitaplar, dier bir ksm ise 9-20. kitaplar aktarmaktadr. Eseri bir btn halinde gnmze aktaran elyazmalar 14. yydan sonra kopyalanm olan elyazmalardr. En eski yazmalarnn, yani 5-9. yya ait elyazmalarnn archetypusu olarak kabul edilen elyazmasnn Macrobiusun zamannda (MS 5-6. yy) mevcut olduu bilinmektedir (Rolfe: 1996, xviii). lk edisyonu Romada 1469 ylnda yaplan Noctes Atticaeda her bir kitapta yer alan notlarn says ve konular geliigzeldir. Her kitapta yer alan not says farkldr: 1. Kitapta 26; 2. kitapta 30; 3. kitapta 19; 4. kitapta 20; 5. kitapta 21; 6. kitapta 22; 7. kitapta 17; 8. kitapta 15; 9. kitapta 16; 10. kitapta 29; 11. kitapta 18; 12. kitapta 15; 13. kitapta 31; 14. kitapta 8; 15. kitapta 31; 16. kitapta 19; 17. kitapta 21; 18. kitapta 15; 19. kitapta 14; 20. kitapta 11 olmak zere eserde bulunan toplam not says 398dir. Bu notlar, bata dil ve gramer olmak zere felsefe, tarih, doa tarihi, biyografi, hukuk, metin eletirisi, edebiyat eletirisi gibi pek ok alanda nemli bilgiler veren notlardr. simleriyle birlikte sz edilen 275 Grek ve Romal yazardan alntlar iermektedir ki, bu yazarlarn iinde eserleri gnmze ya tamamen ya da ksmen ulaamam yazarlar da vardr (Rolfe: 1996, xvii). zellikle Cato, Caecilius Statius, Claudius Quadrigarius ve daha birok yazarn zamanmza ulamayan eserlerinin nemli saydaki fragmanlarn Gellius araclyla bilebiliyoruz (Albrecht: 1992: 1174). Gelliusun notlar arasnda en ok szn ettii Grek yazar ve airleri arasnda Homeros, Hesiodos, Herodotos, Platon, Aristoteles, Sophokles, Euripides, Aristophanes, Plutarkhos ve Epiktetos bulunmaktadr. Daha az sayda olmakla birlikte Aiskhylos ve Menandrostan da sz etmektedir. Latin yazarlarndan ise en ok not ald yazarlar Romann Cumhuriyet dnemi yazarlardr. lerinde en beendii yazar Yal Catonun yan sra dnemin dier yazarlar olan Plautus, Ennius, Lucilius, Laberius, Gracchus, Varro ve Yllk yazarlar, daha az olmakla birlikte Terentius ve tabii ki Cicero, Caesar, Sallustius, Lucretius da Gelliusun notlarnda
10
sklkla bulabileceimiz yazarlardandr. Augustus dnemi airlerinden Vergilius yine Gelliusun notlarnda yer verdii yazarlardandr. Cornelius Fronto, Valerius Maximus, Yal Plinius, Suetonius ve saldrarak sz ettii bir yazar olmakla birlikte Gen Seneca Gelliusun notlarnda bulabildiimiz, Augustus sonras Latin edebiyatnn yazarlardr. Gelliusun notlarnn drtte biri kelimelerle ilgili bilgiler veren notlardr (Sandys:1915, 63). Doru yazm, vurgu, kelimelerin kkeni, e anlaml, ift anlaml kelimeler, tremi kelimeler, kelimelerin ekimleri, ender kullanlan kelimeler gibi dorudan dille ilgili konularn yan sra, dilde benzerlikler-benzemezlikler gibi, gramerin tartmal konular zerinde de durur. Tarihle ilgili konularda Gelliusun kaynak yazarlar bata yllk yazarlar olmak zere Varro, Nepos, Hyginus ve Suetoniustur; hukukla ilgili aktard bilgiler ise MS 1. yy hukukusu Labeo, Augustus ve Tiberius dnemi hukukusu Capito, Tiberius dnemi (MS 14-37) hukukusu Masurius Sabinus ve MS 69 yl konsl olan hukuku Caelius Sabinustan gelmektedir; doa bilimiyle ilgili olarak Aristoteles, Yal Plinius, Plutarkhos; dil ve edebiyat konularnda Varro, Nigidius, Verrius, Probus, Cornutus ve Hyginus bavurduu kaynaklardr (Albrecht: 1992, 1174). Gelliusun tek eseri olan Noctes Atticae bir nszle balamaktadr. Balangcndaki bir veya birka cmlesi eksik olan bu nszde Gellius eseri iin nasl malzeme topladn ve izledii yntemi, byle bir almay niin yaptn aka ortaya koymaktadr. Gelliusun eseri iin malzemesi, grdklerinden, duyduklarndan, Greke ve Latince kitaplarda okuduklarndan, anmsanmaya deer bulduu iin kayda geirdii notlarndan olumaktadr. Notlarn bir araya getirdii almasnn kendi ocuklar iin hem eitici hem de elendirici nitelikte olmasn amalamaktadr. Dolaysyla onun eserinin eitim amac da tadn syleyebiliriz. Ancak eitirken elendirici olmay da amalamtr, Gellius. Kayda geirirken geliigzel tuttuu notlarn toparlayp bir araya getirirken de bir dzen izlememi, gelii gzel tutumunu devam ettirmitir. Bellee yardmc olsunlar diye tuttuu kaytlar bir tr bilgi ambarna (litterarum penus) benzetir. Buradan kelimeleri ve konular gerektiinde alp kullanabilecektir. Belleine yardmc olarak (ad subsidium memoriae) dnd bu notlar ayn zamanda, okuduu kitaplar elinin altnda olmad zamanda da onlardan kayda geirdii bu bilgileri gerektiinde kolayca kullanmasna yardmc olacaktr. (Gellius, praefatio 2: eaque mihi ad subsidium memoriae quasi quoddam litterarum penus recondebam, ut, quando usus venisset aut rei aut verbi, cuius me repens forte oblivio tenuisset, et libri, ex quibus ea
sumpseram, non adessent, facile inde nobis inventu atque depromptu foret.) Gellius nsznde notlarna neden Noctes Atticae (Attika Geceleri) baln verdiini de aklamaktadr: Notlar tutmaya Attikann krsal kesiminde geirdii uzun k gecelerinde balad ve srdrd iin, bunlara Noctes Atticae adn vermitir ve bylelikle benzer almalar yapm olan her iki dilin (Greke ve Latince) yazarlarn da taklit etmemi olmaktadr. (Gellius, praefatio 4: Sed quoniam longinquis per hiemem noctibus in agro, sicuti dixi, terrae Atticae commentationes hasce ludere ac facere exorsi sumus, idcirco eas inscripsimus noctium esse Atticarum nihil imitati festivitates inscriptionum, quas plerique alii utriusque linguae scriptores in id genus libris fecerunt.) Gellius ayrca, bu trden yazlara verilen balklar da sralamak suretiyle toplam otuz balktan sz etmektedir. Verdii balklardan bazlarnn hangi Antik a yazarlarnn eserlerine ait balklar olduu bilinmektedir: Amaltheias Ceras (Amaltheiann Boynuzu) Sotionun, Antiquae Lectiones (Eskilerden Semeler) Caesellius Vindexin, Historiae Naturalis (Doa Tarihi) Yal Pliniusun, Pratum (ayr) Suetoniusun, Pandektai (Hazine) Tullius Tironun, Coniectanea (eitlemeler) Ateius Capitonun, Quaestiones Confusae (eitli Sorular) Julius Modestusun benzer trden eserlerine verdikleri isimlerdir (Nettleship: 1883, 392). Aulus Gellius nszde ayrca, eserinin zellikle Grek yazarlar tarafndan yazlm ayn trden eserlerden farkn da ortaya koymaktadr: Efesli nl bir dnr dedii Herakleitosun, ok bilgi bilgin yapmaz, insan, szn anmsatarak eserinin zihni yoracak, sknt verecek derecede ok ve zor bilgilerin bir yn olmadn; okumas zevk verecek, bellee yardmc olacak, her eitimli vatandan bilmesi gereken bilgileri ierdiini syler. Gellius, 20 kitaptan oluan eserinin her bir kitabnda hangi bilginin, ya da hangi konuya ilikin notun bulunabilecei hemen grlsn diye, nszden sonra her notun ieriini konu balklar eklinde verdiini bize nsznde kendisi sylemektedir. Bu trden bir ierik listesi, bugnk anlamda, kitaplarda yer alan iindekiler blmn akla getirmektedir. Eserin tamamnn konu balklarnn sralanmasndan sonra ilk kitapla eser balamaktadr. Tahmini doum ve lm tarihleri doru olarak kabul edilirse, Aulus Gellius bugn iin ok gen saylan bir yata lmtr: nsznn sonlarna doru eer Tanrlar izin verirlerse, ailesi ve ocuklaryla ilgili ilerden kalan bo zamanlarnda benzer notlar tutmann ve bunlar dzenleyerek kitaplarnn saysn arttrmann szn veren Gellius 39 yanda lmtr.
Gelliusun notlarnn kompozisyonu hakknda bir genelleme yapmak gerekirse, her notun banda, notun ieriini aklayan birka cmlenin bulunduunu grrz. Bu aslnda bir tr giri nitelii tamaktadr. Notlarnda Latinceden olduu kadar Grekeden de alntlar yaptn ve ou yerde de her iki dili ve kltr karlatrdn grrz, Gelliusun. Ayrca ounda kendi grlerini de bildirmektedir. Bylece Gelliusun notlarnda, en basit bir yazda bile aranan ve bir kompozisyonun olmazsa olmaz ls olan giri, gelime, sonu blmlerinin gzlemlenebildiini syleyebiliriz (Albrecht: 1992, 1175). Gelliusun notlar arasnda zellikle Latincenin eski yazarlar tarafndan kullanlna ilikin notlar bulunmaktadr. rnein 2. kitabn 13. notunda eski hatiplerin ve tarih yazarlarnn, Latincede ocuklar anlamna gelen liberi kelimesini bir tek erkek ya da kz ocuunu ifade etmek iin de kullandklarndan sz eder ve eserinden gnmze ok az para kalm olan tarih yazar Sempronius Asellionun 5. kitabndan alnt yaparak rnek gsterir. Notlar arasnda kelimelerin kkenlerine ilikin, yani etimoloji ile ilgili notlar da bir hayli bulunmaktadr. 5. kitabn 7. notunda M 1. yyda yaam gramerci Gavius Bassusun, kelimelerin kkeni zerine yazd eserinden Latincedeki persona / maske kelimesinin kkeni ile ilgili bilgiyi aktarmaktadr. Gelliusun aktard Gavius Bassusun dncesine gre persona yani maske kelimesi yanklanmak, yksek sesle barmak anlamlarna gelen personare fiilinden gelmektedir. Maske btn yz kaplar ve sadece azn rastlad ksm ak brakr; ses de bu aklktan geer ve ykselerek dar kar. Bylece maske sesi ykselttii iin, personareden yola klarak bu isim verilmitir; ayrca persona kelimesindeki o harfi de kelimenin bu biiminden dolay uzatlarak okunur. Gellius birok notunda kayt ettii konu ile ilgili olarak hem Greklerdeki durumu hem de Romallardaki durumu ele alr; dolaysyla bu iki kltr birlikte, hatta bazen karlatrarak ele alr. Notlar Latin dilinde tutulmu olmakla birlikte Greke olarak yaplm alntlar, bazen bir ya da birka Greke kelime bulunabilmektedir. rnein 10. kitabn 10. notunda Gellius hem Greklerde hem de Romallarda, sol elin kk parmandan sonra gelen parmaa neden yzk takldn aklamaktadr. Burada M 1.-MS 1. yyda yaam, Grek gramercisi Apionun Msr tarihinden verdii bilgiye dayanarak, Msrda insan bedenini kesmek suretiyle yaplan incelemelerde, ki buna anatomai dendiini de belirtmektedir Gellius, sadece sz konusu parmaktan kan ok ince bir sinirin kalbe kadar gittiinin ve bu en temel organla birletiinin kefedildiinden sz ettikten sonra, sz konusu
11
parman bir yzkle onurlandrlmasnn gerekliliinin mantksz grlmediini aktarmaktadr. Gelliusun notlar arasnda dilin doru kullanlmas konusuna ilikin notlar da bulunmaktadr. rnein 13. kitabn 30. notunda Gellius birok Latince kelimenin esas anlamndan ayrlarak ya ok farkl bir anlamda ya da esas anlamna yakn bir anlamda kullanlabildiini ve buna da, anlamn bilmedikleri iin kelimeleri dikkatsizce kullanan insanlarn sebep olduunu sylemektedir. rnek olarak da facies kelimesini verir ve az, gzler ve yanaklardan oluan yz anlamna gelen kelimenin Grekesini de vererek (prosopon), eserleri gnmze kalmam olan Pacuviusun Niptra adl tragedyasndan bir alntyla, kelimenin, insann boyu (pro corporis longitudine) anlamnda kullanldn; Sallustiusun, zamanmza aktarlmam Historiae eserinden alntlad bir cmlede Sardinia adasn insan aya eklinde, (facie vestigii humani) diye betimlerken facies kelimesinin biim, ekil anlamnda kullanldn; Plautusun Poenulus komedyasndan alntlad blmde kelimenin btn bedenin grnm anlamnda kullanldn kaydettikten sonra, belleinde kalan bir bilgi olarak Quadrigariusun da, eserinin 19. kitabnda facies kelimesini boy bos, endam anlamnda kullandn anmsadn sylemektedir. 20. kitabn 7. notunda Niobenin ocuklarnn says ile ilgili olarak Homerosta, Euripideste, Sapphoda ve Bakkhylideste ve Pindarosta farkl saylarn veriliyor olmasna dikkat eker ve bu durumun artc ve sama olduunu syler. Gelliusun notlar arasnda bir hikye anlatt, bir anekdota yer verdii notlar da vardr. Bunlar genellikle t verici nitelii olan, tarihten iyi ya da kt davran rnekleri sergileyen anlatmlardr (Keulen: 2009, 2-3). rnein 1. kitabn 19. notunda, eski yllklarda bulduu, Sibylla kehanet kitaplaryla ilgili hikyeyi anlatr. Hikye ksaca yledir: Kral Tarquinius Superbusa yabanc yal bir kadn gelir ve iinde tanrsal kehanetlerin olduunu syledii dokuz kitap getirir ve bunlar satmak ister. Tarquinius yal kadnn kitaplara istedii paray pahal bulur. Bunun zerine yal kadn kitaplardan n yakarak, kalan alt kitap iin ayn paray ister. Kral kadnn lgn olduunu dnr ve satn almay kabul etmez. Ancak yal kadn kitaplardan n daha yakar ve kalan kitap iin ayn paray istemekte srarc olur. Bunun zerine Kral yal kadnn srarnn ve zgveninin dikkate alnmas gerektiini dnerek kalan kitab balangta almad dokuz kitabn fiyatna satn alr.
Gelliusun eserinden bir baka not Antik ada dil ile ilgili nemli bir tartma konusu olan dildeki kelimelerin kaynann doa olduu konusundaki sav rnekler niteliktedir. Noctes Atticae 10.4teki notun Evren Erem tarafndan Trkeye evirisi u ekildedir: Publius Nigidius, isimlerin nedensiz olmadklarn, doal olduklarn ne kadar byk bir aklkla gsterdi. Publius Nigidius, Grammaticis Commentariiste (Gramer zerine Notlar) felsefe tartmalarnda phesiz devaml yinelenen bir konuyu, isimlerin ve fiillerin rastlantsal bir dzenle deil, doann belli bir gc ve tasarmyla olumu olduklarn gstermektedir. Bu konu hep tartlr, nk isimlerin doadan m kaynakland, yoksa insan yapm m olduklarn aratrmak, felsefeciler arasnda bir gelenektir. Nigidius, szcklerin nedensiz olmaktan ok, doal olduklar anlalabilsin diye bu konuya ilikin pek ok kant gstermektedir. Bunlardan u saydklarm zellikle zarif ve neelidir: Biz, demektedir, Vos (Siz) dediimiz zaman, azn, bizzat bu szcn gsterilmesine uyan belli bir hareketini uyguluyoruz ve dudaklarn ularn giderek darya doru hareket ettirerek soluu ve havay konutuumuz kiilere doru frlatyoruz. Fakat te yandan nos (biz) dediimiz zaman, bunu ne sesin (darya doru) yaylan ve gl nefesiyle ne de ileriye doru frlayan dudaklarla sylyoruz, ama soluu ve dudaklar sanki kendi iimizde hapsediyoruz. Ayn ey tu (sen), ego (ben) ve tibi (sana) ve mihiyi (bana) sylerken de olmaktadr. nk nasl bir eyi kabul ya da reddederken ba ya da gzlerimizin bir hareketi bu ifademizin doasyla akrsa, bu szckleri sylerken de az ve nefesle yaptmz bir tr doal hareket sz konusudur. Kendi konumamzda gzlemlediimiz bu ilke, Greke szcklerde de vardr. Sonu olarak, gramerden, felsefeden, tarihten, hukuktan, tptan, astrolojiden tutun da antikiteye, metin eletirisine, edebiyat eletirisine, dil sorunlarna kadar pek ok konuda bilgi aktaran Aulus Gelliusun Noctes Atticae her eyden nce MS 2. yy Romasnn iki dilli dnen dnyasn yanstmas bakmndan nemli ve dikkate deer bir eserdir; ayrca eserleri zamanmza ulamam olmas sebebiyle bugn bilinmeyen, Antik an birok yazarnn eserlerinden paralar alntlam olmas sebebiyle, gnmzde bu yazarlar ve eserleri hakknda az da olsa bilgi sahibi olmamza yardmc olmas bakmndan da incelenmeye deerdir. Antik an Grek ve Roma toplumlarnn dnce dnyasn toplu olarak kavramakta kukusuz nemli pay olan Gelliusun eseri zerinde aratrma ve incelemeler filologlarca yaplmaya devam edecektir. Bu aratrmalara lkemizden de katklarn olmas en byk dileimizdir.
12
KTAP TANITIMLARI
(Bu kaynaka sadece bavurulan kaynaklardan olumayp konu ile ilgili baka nemli kaynaklar da kapsamaktadr.) Albrecht, M. von 1992 Geschichte der rmischen Literatur Bd. II, Mnchen. Anderson, G. 1994 Aulus Gellius: A Miscellanist and His World,: Aufstieg und Niedergang der rmischen Welt. Bd. II.34.2, Berlin: 1834-1862. Baldwin, B. 1975 Studies in Aulus Gellius, Lawrence. Beall, Stephen M. 2001 Homo Fandi Dulcissimus: The Role of Favorinus in the Attic Nights of Aulus Gellius, The American Journal of Philology, Vol. 122, No. 1 (Spring): 87-106. 1999 Aulus Gellius 17.8: Composition and the Gentleman Scholar, Classical Philology, Vol. 94, No.1 (January): 55-64. 1997 Translation in Aulus Gellius, The Classical Quarterly, New Series, Vol. 47, No.1: 215-226. 1988 Civilis Eruditio: Style and Content in the Attic Nights of Aulus Gellius (Ph. D. Diss. Univ. of California at Berkeley). Erem, E. 1992 Aulus Gelliustan Attika Geceleri, Metis eviri, (Say 19): 77-85. Goodyear, F.R.D. 1995 Rhetoric and scholarship: The Cambridge History of Classical Literature II.4: The Early Principate (rep.).
Kaynaka
Holford-Strevens, L. A. Vardi (eds.) 2004 The Worlds of Aulus Gellius, Oxford. Holford-Strevens, L. 2003 Aulus Gellius. An Antonine Scholar and his Achievement. (rev. ed.), Oxford. 1988 Aulus Gellius, London. Keulen, W. 2009 Gellius the Satirist: Roman Cultural Authority in Attic Nights, Leiden: Brill (Mnemosyne Supplements, 297). Lakmann, Marie-Luise 1994 Der Platoniker Tauros in der Darstellung des Aulus Gellius, Leiden: Brill (Philosophia Antiqua, 63). Nettleship, H. 1883 The Noctes Atticae of Aulus Gellius: The American Journal of Philology, Vol. 4, No. 4: 391-415. Pfeiffer, R. 1978 Geschichte der Klassischen Philologie von der Anfngen bis zum Ende des Hellenismus, Mnchen. Rolfe, J.C. (ed.) 1996 (rep.) Aulus Gellius: Noctes Atticae, (3 vols.; lat.engl.), London. Sandys, J.E. 1915 A Short History of Classical Scholarship, Cambridge. Vardi, A.D. 1993 Why Attic Nights? Or Whats in a Name? The Classical Quarterly, New Series, Vol. 43, No.1: 298-301.
K i tap Tan t m lar

(Eds.) Howell, F.C. G. Arsebk S.L. Kuhn M. zbaaran M.C. Stiner, Culture and Biology at a Crossroads: The Middle Pleistocene Record of Yarmburgaz Cave (Thrace, Turkey). Ege Yaynlar, stanbul, 2010. 329 sayfa, 27 renkli levha. nceleri Marmarann Karadenize bakan kylarnda ve Anadolu yakasnda bulunan bir ka buluntu yeri dnda tarihncesi dnemde stanbul ve evresine ilikin bilgiler olduka snrlyd. 1988-90 yllar arasnda kazlan Yarmburgaz Maaras bu nedenle gerek kent tarihi, gerekse insann biyolojik ve kltrel evrim serveninin anlalmas asndan son derece nemlidir. stanbul niversitesi () Prehistorya Anabilim Dalndan Gven Arsebk bakanlnda, UCLA - California niversitesinden (ABD) F. Clark Howelln katklaryla, Mihriban zbaarann alan ynetiminde ve Arkeoloji Blm rencilerinin fiili katlmlaryla sezon yaplan kazlar sonunda Pleistosen Dneme ilikin nemli veriler ortaya karlmtr. 1988-90 yllar arasnda, stanbul ve evresinde ilk kez bu denli farkl bilim dallarna mensup uzmanlarca aratrlan Yarmburgaz kazlar, sadece arkeoloji bilimi asndan deil ekoloji, corafya, paleontoloji gibi dier bilim dallar asndan da bir ok bulguyu ortaya koymutur. Bu zelliiyle kitap, allm kaz monografilerinden farkl olarak; kapsaml, interdisipliner bir takm almasnn rndr. Kitabn, kazlarn tamamlanmasndan yirmi yl sonra yaynlanm olmas bata gecikmi bir yayn olarak eletirilebilir. Ancak aratrmaclar bu kitapta, son yirmi ylda Pleistosen Arkeolojisinde yaanan kkl deiimlere, yeni yaklam ve bak alarna yer vererek, Yarmburgaz Maarasn gncel veriler nda deerlendirmilerdir.
13
KTAP TANITIMLARI
kullanm zelliklerine deinen aratrmaclar, aletlerin byk ounluunun yonga ve dilgilerden olutuu, ekirdeklerin ise aznlkta olduunu belirtmektedir. El baltalarna ise rastlanmaz. Bu blmde ortaya konulan en nemli sonu, daha nceki yaynlarda Alt Paleolitike tarihlendii dnlen ta aletlerin ne Alt Paleolitik ne de Orta Paleolitik ta alet endstrisiyle tam olarak uyumadnn ortaya konulmu olmasdr. Yarmburgazda grlen bu nemli fenomenin, Balkanlar ve Orta Avrupada izlenmi olmas, Pleistosen Dnemde sz konusu corafyalarda, Alt Paleolitikten Orta Paleolitike gei srecini yanstt eklinde deerlendirilmitir. Altnc blmde, Orta Pleistosen tabakalarnda ortaya karlan fosil kemik bulgularn tafonomik deerlendirmelerine yer verilmitir. Yarmburgazda en youn karlalan hayvan kemikleri, maaraya k uykusu iin gelen aylara aittir. Sk olarak ay, kurt ve benzeri etciller tarafndan kullanlan maara insanlarn barnmas asndan pek de tekin gzkmemektedir. Maarada ate yerine rastlanmamtr. nsan tarafndan biimlendirilmi kemik rnekler ise enderdir. Yazarlar, fosil insanlarn maaray sk aralklarla ancak ksa sreli olarak kullandklar grndedirler. Yedinci blmde, Yarmburgaz Maarasnda bulunan fosil ay kemiklerine ait sonulara yer verilmitir. 42 farkl ayya ait olduu dnlen kemikler zerinde yaplan incelemeler iki farkl ay trne; boz ay (Ursus arctos) ve maara aysna (Ursus deningeri-spaelaeus) iaret etmektedir. Sayca fazla olan maara aysnn evrimsel anlamda deierek Ursus spaelaeusnun Ursus deningerinin yerini ald sylenmektedir. Sekizinci blmde, ay trleri dnda kalan dier iri fosil memelilerle ilgi sonulara yer verilmitir. Elde edilen veriler nda, Yarmburgaz Maarasnn, Orta Pleistosene ait en zengin fosil hayvan kalntlarn barndrd rahatlkla anlalmaktadr. Kitabn dokuzuncu ve son blmnde ise genel bir deerlendirmeye yer verilmi, Yarmburgazdan elde edilen verilerin nemi zerinde durulmutur. Yarmburgaz, Pleistosende nemli deiimlerin yaand bir dnemde, teknokltrel olarak Alt Paleolitikten Orta Paleolitike gei srecinde yer alr. Evrim asndan ise Yarmburgaz, Ursus deningeriden Ursus spaelaeusa olan biyolojik deiimin gzlemlendii bir maaradr. Sonu olarak Ege Yaynlar tarafndan baslan Culture and Biology at a Crossroads: The Middle Pleistocene Record of Yarmburgaz Cave (Thrace, Turkey) adl kitap, Pleistosen arkeolojisi zerine aratrma yapan bilim insanlar kadar, ilgili disiplinler zerine
Dokuz blmden oluan kitabn birinci blmnde, Eosen kireta oluumu iine alan, uzunluu 500 myi aan maarann, jeolojik ve arkeolojik zelliklerinin yan sra, aratrma tarihesine de yer verilmitir. kinci blm, maarann fiziksel zelliklerini, jeokronolojik tabakalanmay ve byk bir depreme iaret eden verileri kapsar. nc blmde; Yarmburgaz Aa Maarada ESR (Electron Spin Resonance) ve 230TH/234U yntemleri kullanlarak gerekletirilmi tarihlemelere yer verilmitir. Yine maarann Z tabakasnda bulunan Ursus (ay) diinden alnan bir tarihlemeye, ayn blmde deinilmitir. zetlemek gerekirse, farkl tarihleme yntemleriyle farkl tabakalardan alnan rnekler soylar tkenmi olan baz fosil insanlarn 150-200.000 yl nce Yarmburgazda yadn gstermitir. Bu sonu, kukusuz stanbulun kltrel gemiinin sanlandan ok daha eskilere uzandnn en somut gstergesidir. Drdnc blmde kazlan dolgularda bulunan kk boylu fosil memeli hayvan kalntlar, ekolojik bir ereveden deerlendirilmi, maara kadar evre zellikleri zerinde de durulmutur. Aratrmaclar, gnmzde doal olarak yaamayan baz hayvanlarn da bulunduu; tavanmslar, kemirgenler, yarasalar ve lipotyhlanlara ait kemikler zerine yaptklar almalarla, Orta Pleistosende blgenin gnmze nazaran daha souk ve kurak olduu sonucuna varmlardr. Kitabn beinci blmnde ise teknokltrel verilere arlk verilmitir. Yarmburgaz kazlarnda elde edilen 1700 kadar ta alet ve artn, hammadde ve
14
KTAP TANITIMLARI
alanlarn da faydalanaca, uluslararas bir anlayta kaleme alnmtr. Her ne kadar stanbul ve evresine ait arkeolojik bulgular mevcut siyasi iktidar tarafndan teknolojik ilerlemeye engel tekil eden arkeolojik eyler olarak kmsense de, zellikle son yllarda Marmaray kurtarma kazlaryla ortaya karlan veriler, stanbul ve evresinde yaam olan insanlara dair birok artc veriyi ortaya koymaktadr. Bu veriler nda insann kprler, tp geitler yapacak bilgi ve teknolojiye bir anda ulamad, yaamn kolaylatracak zmler reterek teknokltrel ve bilisel olarak kendini gelitirdii phe gtrmez bir gerektir. Kukusuz Yarmburgaz, stanbulun kltr tarihindeki yeri kadar insannn uzun sren yolculuunda bilinen en erken duraklardan biri olmas nedeniyle de evrensel bir neme sahiptir.
Gne Duru
Schachner, A., Assyriens Knige an einer der Quellen des Tigris, Archologische Forschungen im Hhlensystem von Brkleyn und am sogenannten Tigris- Tunnel (Istanbuler Forschungen Band 51) 2009, Tbingen. Yakn zamana kadar sadece 19. yy seyyahlarnn ve blgeye ulaabilen az saydaki bilim adamlarnn aktardklar kadaryla bilinen Brkleyn Maaralar, Diyarbakrn Lice Ilesine bal Abal Kynde yer almaktadr. Dou Anadolu ve Mezopotamya arasndaki en kolay alabilir yollardan birinin zerinde bulunan maaralarla ilgili en eski belgeleme Assurlular Dneminde yaplmtr diyebiliriz. Birok
aratrmacnn yakndan tand Assur Kral III. Salmanassarn, Kuzey Irakdaki Balawat (ImgurEnlil) ehrindeki saraynn kabartmalarnda Brkleyn maaralar grlmektedir. Kraln, Dou Anadoluya yapt seferlerin resmedildii Balawat Kapsnda Brkleyn Maaralar, bu maara duvarlarna ilenen kabartma ve resimler gsterilmektedir. Bu kabartmalardaki tasvirlerin geree ok yakn olmas ve bu uzak blgede bu tr kral kabartma ve yaztlarnn yaplmas, Brkleyin Assurlular iin nemini gstermektedir. Ne yazk ki gerek zorlu corafya, gerekse siyasi nedenlerle, bu blge ve Brkleyn Maaralar hakknda yakn zamana kadar sistemli bir aratrma yaplamamtr. Ancak, 2004 ylnda A. Schacherin yrtt bir yzey aratrmas projesi, blge tarihinin yazmn yeni bir aamaya getirmitir. 2004 ylnda yaplan yzey aratrmas ve sonrasnda devam eden incelemelerin bir sonu deerlendirmesi niteliinde olan bu kitap, blge ve tarihine dair nemli bir eksii gidermitir. Yedi ana blm ve bu blmlere ait ok sayda alt balklar halinde hazrlanan kitabn ieriine ksaca baktmzda, maaralarn ve evresinin geni bir ekilde ele alnd grlmektedir. Kitabn ilk iki blm, ncelikle blgeyi ve maaralar daha iyi tanmamz ve anlamamz salamaktadr. Blgenin corafyas, topografyas ve keif tarihinin anlatld ilk blmn ardndan, Jeomorfolojik zelliklerin deerlendirildii ikinci blm de, okuyucuya blge hakknda kapsaml bilgiler sunmaktadr. Arkeolojik kalntlarn anlatld nc ve drdnc blmlerde ise, maaralar ve evresinde insan eliyle yaplm tm kltrel unsurlarn belgeleme almasna yer almaktadr. Gerek mimari buluntular, gerek seramik ve dier kk buluntularn tipolojik deerlendirmeleri ve tarihlendirmeleri bu blmde detayl olarak anlatlmaktadr. Beinci blmde ise birok aratrmacy ve tarih tutkununu heyecanlandran Assur Kral yaztlar ve
15
KTAP TANITIMLARI
kabartmalar anlatlmaktadr. Bu blm, maaralarn duvarlarnda grlen kabartma ve yaztlarn ok sayda izimini ve fotorafn ierir. Ayrca blgenin adnn getii Assur yaztlar, buluntularla karlatrlarak deerlendirilmi ve blge tarihi hakknda yeni bilgiler aratrmaclara sunulmutur. Brkleyndeki I. Tiglatpileser (M 1114- 1076) ve III. Salmanassar (M 858- 824)a ait kabartma ve yaztlarn elimizdeki en kapsaml deerlendirmeleri de bu blmde yaplmtr. Blgeyle ilgili antik kaynaklarn ve kltrleraras ilikilerde sz konusu blgenin neminin deerlendirildii altnc ve yedinci blmlerden sonra, temel almalar tamamlayc ek blmlere yer verilmitir. Bunlarn ilkinde, blge tarihine dair Osmanl Dnemine ait yazl belgelerden elde edilen veriler, okuyucuya sunulmutur. Osmanlcadan evirilerin verildii bu blm gstermektedir ki, sz konusu alma farkl bir bak as ile de desteklenmitir. Ek blmlerden bir dierinde ise, yzey aratrmas srasnda kabartma ve yaztlar zerinde yaplan kalp alma ve koruma almalar, ok sayda fotorafla desteklenerek anlatlmtr. Son olarak geni bir Trke zetin yer ald kitapta, yaztlarn Trke evirileri de aratrmaclarn dikkatine sunulmutur. Bu alma sayesinde, eskialarda Dou Anadolunun ovalar dnda, dalk alanlarndaki yaam izlerinin ilk kez kapsaml bir deerlendirilmesi yaplmtr. Dou Anadolu ve Gneydou Anadolu arasndaki ilikilerin anlalmas iin nemli bir kaynak olan bu kitapta, Kuzey Mezopotamya kkenli olduu dnlen kltrler hakknda yeni sorular sorulmakta ve blgenin kronolojisi ile ilgili yeni deerlendirmeler de yaplmaktadr. ok sayda harita, tablo, izim ve fotoraf ile de desteklenerek zenginletirilmi ve konusunda en kapsaml almay ieren kitap, arkeoloji aratrmalarndaki nemli bir boluu da doldurmutur.
Sanem Erdil-Kocaman
sonularnn sunulduu iki cild halinde yaynlanm bu kitapta 28 adet makale iki dilde, Trke ve ngilizce olarak verilmektedir. Sunu srasna gre, nce Karkam blgesinde yaplan 7 kaz ve aratrma projesi, daha sonra Ilsu blgesindeki 21 proje almas ayr makaleler halinde verilmektedir. Her iki blgede gerekletirilen almalarn 2002 yl n sonularn irdeleyen bu kitabn basm gecikmi olsa da, bilim dnyasna sunulmas ile Trkiye Arkeolojisinin gelimesine ivme kazandrm, benzeri kltr projelerinin gereklemesinde iyimser bak as salamtr. Kitapta yer alan makaleler sz konusu blgelerin Paleolitik adan gnmze zengin kltrel gemiine tanklk eden arkeolojik bulgularn ilgi ekici sonularn irdelemekte, Trkiye ve Yakndou Arkeolojisi konteksinde geniletilmi bir erevede tartma platformu sunmaktadr.
Numan Tuna
(Eds.) Tuna, N. O. Donan, Ilsu ve Karkam Baraj Glleri Altnda Kalacak Arkeolojik ve Kltr Varlklarn Kurtarma Projesi 2002 Yl almalar/ Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilsu and Carchemish Dam Reservoirs in 2002, ODT TADAM Yaynlar, Ankara 2011. 2 cilt, 1146 sayfa, ISBN 978-975-429-288-6. Ilsu ve Kargam Baraj Glleri altnda kalacak alanlarda Orta Dou Teknik niversitesi, Tarihsel evre Deerlendirme Merkezi (ODT TADAM) nclnde balatlan arkeolojik kltr miras ynetimi almalarnn alt-projeler itibaryla 2002 yl
16
(Eds.) Kuzucu, F. M. Ural, Mylasa Labraunda Milas omakda. Archaeology and Rural Architecture in Southern Aegean Region / Gney Ege Blgesinde Arkeoloji ve Krsal Mimari, Milli Reasrans Sanat Galerisi Ticaret Anonim irketi, stanbul, 2010. (Trke ngilizce), 255 sayfa, 318 i renkli 361 fotoraf, 60 izim, harita ve planlar. Gnmzde kentsel ve krsal mimariyi bir arada irdeleyerek ele alan almalar fazla sayda deildir. Bu noktada, Trkiyede Kentsel ve Krsal Mimari projesi yrtcleri, zverili uralaryla, dikkate deer yayna imza atmlardr. 2005 ylnda Dou Karadenizde Krsal Mimari ve 2009 ylnda baslan Kuzeydou Anadoluda Mimari kitaplarnn ardndan, serinin son almas ise Mula kenti ve evresi zerine olmutur. stanbul sve Bakonsolosluunun
KTAP TANITIMLARI
finansal katklaryla hazrlanan bu eserin yan sra, 19 Ocak-27 ubat 2010 tarihleri arasnda da Milli Reasrans Sanat Galerisinde Mylasa-Labraunda, Milas-omakda konulu fotoraf sergisi dzenlenmitir. Eserin niteliine baktmzda; birbiriyle btncl balar olan ama ou zaman birlikte anamadmz konularn gzel bir derlemesini grebiliriz. Blgenin antik gemii ile modern hayat yansmalar, monografide her biri kendi alannda uzman kiilerce deerlendirilmitir. Kltrel devamllk erevesinde; blgesel antik mimarinin yine ayn corafya iin ne denli rnek tekil ettii, geleneksel srekliliinin Milasta nelerle temsil edildii rneklerle aklanmtr. Yazarlarn blge ierisinde detayl aratrma ve belgelemeler sonucunda ulatklar bilimsel veriler, eserdeki gncel makalelerde sunulmutur. Yazlarn salt akademik kesimlere hitap etmekten ok, Gney Ege insan bata olmak zere toplumu bilgilendirecek derecede; z ve akc bir dille kaleme alnmas, projenin ulamak istedii kitleyi gstermesi asndan nemlidir. Bu dorultuda metinlerin ngilizce tercmelerinin de hemen ayn sayfada yer almas, yayn uluslararas kimlie brndrr. Ksacas sz konusu eser, dnyle bugnyle Milasn arkeolojik ve etnolojik envanterini okuyucuyu skmadan gzler nne seriyor. Genel hatlaryla iki blmde inceleyebileceimiz ieriin aratrma balklar: Mylasa Labraunda ve Milas omakda olarak ayrlr. Bu ayrmdaki esas amalardan ilki; Gney Ege Blgesinin -antik dnemdeki ismiyle Karia- antik ada stlenmi olduu rol, kk ok eskilere dayanan Karia kltrnn zgnl ve kutsallyla dile getirmek olmaldr. Buna ek olarak; Karia blgesinin en nemli kutsal alanlarndan olan Labraunda (Zeus Labraundos Kutsal Alan) yerleimiyle beraber, Alinda ve Iasos antik kentlerinin tm mimari ve yaamsal elerinin (kamu yaplar, nekropoller ve klt olgusuyla oluturduu yap topluluklar) arkeolojik bir anlatmla ele alnmas ikinci bir amaca hizmet eder. Milas omakda ad altnda sralanan makalelerin ierii ise daha ok kltrel devamlla iaret eden etnolojik ve arkeolojik kalntlarn sunumu olarak anlalabilir. Mulann civar kylerinde yaplan aratrmalarla, hem yresel krsal mimari zerinde durulmu hem de zellikle l gmme adetlerinde grlen geleneksel sreklilik ilenmeye allmtr. Tm bunlar aratrma konusu olmuken, blge kadn da unutulmamtr. Kitaba giri, stanbul Teknik niversitesi Mimarlk Tarihi blm retim yesi ve bata adn zikrettiimiz projenin yrtclerinden olan Prof. Dr. Afife
Baturun Yerin Ruhunun Ararken adl nsz niteliindeki makalesiyle balamaktadr. Batur burada da ve tanrsallk kavramlarn karlatrarak Milas ve Labraundann bugne nasl geldiini proje kapsamnda edebi bir anlatmla ele almaktadr. Daha sonra 1948 ylndan itibaren gnmze dek neredeyse aralksz olarak Labraunda kutsal alannda kazlar yapan sve Uppsala niversitesi Arkeoloji ve Eskia Tarihi Blmnn son hafiri Prof. Dr. Lars Karlsonnun Labraunda: Gn Hava Tanrsna Adanan Kutsal Alan konulu almas gelir. Zeus Labraundos klt bata konu edilerek, tapnak evresinde gelien kutsal alann topografyas, antsal girii ve teraslar; plan, resim ve izimlerle desteklenerek aklanmtr. Yan sra yerleimin nl andron yaplar ile beraber oikoi, eme, stoalar, hamam, dier kamu yaplar ve kutsal alanlar be teras olmak zere srasyla anlatlmtr. Kitabn bu en geni makalesi, Labraundann tanrlar olan Anadolulu ana tanra Kybele ve Yunan Pantheonunun ba tanrs Zeusun kltlerine ilikin bulgularla sonlanmtr. Milli Arkeoloji Mzesi ve Iasos talyan Arkeoloji Heyeti Bakan Dr. Fede Berti, Zeus Labraundos Kltnn en bariz gstergesi olan ifte balta (labrys) atribsn Iasos kentindeki Zeus kltyle beraber deerlendirmitir. Onun Iasos, ifte Balta ve Zeus Labraundos balkl almasn, Dr. Oliver Henrynin Karia, Kariallar ve Labraunda adl makalesi takip eder. Henry, Kariallarn etnik kkeni zerinde durarak, blgedeki siyasi tariheyi de kronolojik olarakanlatr. Ayrca Karia kltr ile ilgili dilden yazya z bilgiler aktarr. sve kaz heyetinden Jesper Bildin kaleme ald Roma ve Bizans Dneminde Labraunda adl aratrmada, Hellenistik Dnem sonras Iulius-Claudius Hanedanl zamannda tekrar canlla kavuan kutsal alann dnm gzlemlenmitir. Hamamlar ve kiliseler almann
17
ARKEOLOJ DNYASINDAN
esaslarn oluturmutur. Labraundada bulunan mezarlar, blgedeki Halikarnassos Mausolleionu ile Gmkesen ant analojileri gz nne alnarak O. Henry tarafndan tanmlanmaya allmtr. Labraunda Nekropol bal altndaki makale, Kariallarn l gmme geleneklerinin ardndaki srlar aralamakta. Tan hayat bulduu Labraundada Tuntan Bizans Dnemine dek ayakta kalan farkl yaplarn duvar kalntlar Blid ve Karlsson tarafndan Labraundada Klasik, Hellenistik, Roma ve Bizans Duvar Yapm Teknikleri adl almada detayl olarak incelenmitir. Yard. Do. Dr. Abdlkadir Barann, Labraunda Kutsal Yolu ve Antik Dnem eme Yaplar yazs, on blmde tespit ettii kutsal yol kalntlar ile balayp, yine kutsal yol boyunca yer alan doal su kaynaklar evresinde tertiplenen eme yaplarn konu alr. Mylasa Labraunda birinci blmnn son makalesi, Birgit hlinger ve Dr. Peter Ruggendorfer tarafndan kaleme alnmtr. Alinda Bir Kuzey Karia Yerleiminin Geliimi ve Dnm balkl yazda; zet olarak Alinda kentinin tarihesine ve kent kalntlarna deinilmitir. Yaptn ikinci ve son, belki de en arpc blm Milas omakdadr. Milasn Kzlaa, Ketendere, kizta ve Sarkaya Kylerinde yaplan mimarlk ve sosyal antropolojik aratrmalar, bir ky yerleim modelinin yaplandrlmasnda emsal olmaldr. Bu blmn giri makalesini ilk blmde olduu
gibi mimarlk tarihisi kimliiyle Prof. Dr. Afife Batur yazmtr: Labraundann zinde Bir Okuma Denemesi isimli makale, disiplinler aras bilgilerin bir potada eritildii trdendir. Bu deneme okuyucuda bir hayli merak uyandracak niteliktedir. Blgedeki jeomorfolojik oluumdan balayarak, tan morfolojisi ve flora hakknda bilgi veren Batur, belgeledii konut yaplarn tiplerine gre ayrarak, yapm teknikleri ve bezeme hakknda yresel zellikleri vurgular. Eserin son makalesini, editrlerden Murat Ural yazmtr. Yazya, Hayat Devam Ediyor diyerek balayan Ural, Labraundadan Kocayaylaya omakda Kyleri adl almasyla, Milas omakda Kylerinde yaayan insanlarn, kltrlerini srdrrken hangi antik unsurlardan ilham aldn artc ve bir o kadar da iten rneklerle okuyucuya sunmutur. Mezar talarndan, camii ve trbelerde kullanlan devirme malzemelere, hayat aac motifini gnlk kullanm eyalarndan eksik etmeyen kyl kadnlara kadar her ayrnt btnsellik ierisinde derlenmitir. Kltrel mirasn tarihi birliktelik ve sreklilik dhilinde bizlere ykledii anlam kavrayarak, bu varlklarmzn belgelenip, tantlmas hepimizin asli grevi olmaldr. Trkiyede Kentsel ve Krsal Mimari projesinin balatt furyann, daha geni kitlelere ulamas iin bu tr projelerin yaygnlatrlmas gerekmektedir.
nan Kopuk
A r k e oloj i D n yasn d an
Olbada Arkeolojik Korumaclk Sorunlar
Olba kenti, Silifkenin yaklak 40 km kuzeyinde, Silifke lesine bal Uzuncabur (Diocaesarea) Beldesinin 4 km dousunda yer almaktadr. Olba, deniz seviyesinden yaklak 1050 m ykseklikte, dalk blgede yzyllar boyunca tarmsal faaliyete uygunluuyla dikkat eken verimli ovaya egemen bir eskia yerleimidir. Olbada TC Kltr ve Turizm Bakanlnn izniyle 2001-2009 yllar arasnda Gazi niversitesi Arkeoloji Blm retim yesi Prof. Dr. Emel Erten bakanlnda arkeolojik yzey aratrmalar yaplmtr. Yaplan aratrmalar, kentin eitli dnemlerine ait bilimsel yaynlarn ve dolaysyla bilgilerin artmasn salamtr. Hellenistik, Roma ve Erken Hristiyanlk Dnemlerine ait verilerin incelenmesinin ve yaynlanmasnn yan sra Olbann erken yerleim tarihinin, Yrd. Do. Dr. Merih Erekin n almalaryla, Prehistorik Dneme kadar ulat anlalmtr. Bu
18
yeni sonular, kent tarihi kadar Kilikia Blgesinin tarihini de deitirmektedir. Yzey aratrmalarnn ardndan Olbada ilk arkeolojik kazlar, Prof. Dr. Emel Erten bakanlnda 2010 ylnda Bakanlar Kurulu kararyla balamtr. Definecilerin eserler tahrip etmeleri, ne yazk ki Olbada en kt rneklerini gstermektedir. zellikle lahit ya da kaya mezarlar kazan defineciler, zaman iinde eytanderesi Vadisi iinde yer alan ve Prof. Dr. Glgn Krolunun almalaryla kentin en eski kilisesi olma zelliine sahip Maara-Kiliseyi hedef almlardr. Maara-Kilise iinde yer yer 3 myi aan derinlikte defineci ukurlar bulunmaktadr. Defineciler, Maarann nne MS 5. yya tarihlenen bir baka kiliseye ait kalntlar da tahrip etmeye balamtr. Bu kilisenin apsis ve yan duvarlarnn baz blmleri, kaak kaz ukurlar nedeniyle tahrip olmu durumdadr. Akropoliste kaak kaz ukurlar ve gemi yllarda fotorafla salam olarak belgelediimiz baz lahitler, krlm, datlm biimde eitli yerlerde bulunmaktadr.
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Olba Maara Kilise nndeki 5. yy Kilisesinde Kaak Kaz (16 Nisan 2011)
Olba Korinth Dzenli Tapnak Kabartmal Mezarda Patlayc Dzenei (5 Mart 2011)
Yine akropolisin kuzeydou kesindeki gzetleme kulesinin alt blmnde yaklak 6 mlik defineci ukurunun bulunmas, definecilerin Olbada uzun sre alacak zamana sahip olduklarn gstermektedir. Bu derinlikte bir ukurun ksa srede kazlamayaca aktr. Ayn blmde yine datlm kaya mezarlar ve lahitler vardr. Ancak btn bu yok edilerin son rnei, arkeolojik kalntya zarar verecekken tesadfen grlerek engellendi. Mersin niversitesi retim yelerinden Okutman Murat zyldrm ve Arkeoloji Blm III. snf rencilerinin kente yapt 5 Mart 2011 tarihli inceleme gezisinde, Korinth dzenli tapnak kabartmal mezar zerinde patlayc dzenei bulmalar, yok etmenin ulat durumu gzler nne sermektedir. Olbada Su Kemerinin yaklak 200 m gneyinde, Dou Tepesi srtlarnda, vadiden yaklak 30 m yukarda bulunan mezarn cephesinde ilerine patlayc yerletirilen iki delik alm ve bunlara kablolar yerletirilmitir. Ayn ekilde, ana kayada oluturulan mezar odasnn tavanna alan iki ayr delikten kablolar geirilmi ve toplam drt kablo mezarn dnda birletirilmitir. Patlayc, olaslkla bir ak yardmyla patlatlacak ve alan deliklerle zaten zarar grm olan mezar, bylece tamamen yok edilmi olacakt. Bulunan sz konusu dzenein jandarmaya haber verilmesi ve Mersinden patlayc uzmanlarnn gelmesiyle ancak sklebilmesi, Olbada durumun ciddiyetini bir kez daha gstermektedir. Eer dzenek bulunmasayd, Olbada tek rnei olan bu nemli eser yok olup gidecekti. Kald ki, orada insanlar varken gerekleebilecek bir patlamann yaamlar tehlikeye ataca aktr. Olbada yllar iinde yaplan tahribat, tarafmzdan srekli belgelenmekte ve konuyla ilgili olarak, T.C. Kltr ve Turizm Bakanl, Silifke Mzesi, Silifke le Jandarma Komutanl bilgilendirilmektedir.
Burada Silifke Kaymakaml, Silifke le Jandarma Komutanl ve Silifke Mzesinin Olbann korunmasna ynelik desteklerine teekkr etmek isteriz. zellikle son be yllk srete aratrma ekibi yelerimiz, Silifke le Jandarma Komutanlna kaak kazlar ve arkeolojik tahribat ihbar etmi, koruma tedbirlerinin arttrlmasn istemitir. te yandan Uzuncabur Jandarma Karakolunun yeniden almas iin Jandarma Genel Komutanl nezdinde yaptmz giriimler, Trkiye genelinde uygulanan ve yukarda sz geen karar nedeniyle ne yazk ki geri evrilmitir. Olba kaz ekibi yeleri, kent genelinde definecilerin gerekletirdii yok etmeleri tespit ve buna kar mcadeleyi yllardr srdrmektedir. Ekip yeleri, Mersin ve Silifkede korumaclk sorunlaryla ilgili olarak ok sayda konferans verdii gibi, dzenlenen panellerde korumacla ynelik yaplmas gerekenleri belirterek, alnmas gerekli tedbirleri dile getirmitir. Bununla birlikte, Olba evresinde ve Uzuncaburta yaayanlarn da arkeolojik korumaclk konusunda bilgilenmeleri iin eitli toplantlar yaplmtr. Yine bu satrlarn yazarlar, ulusal ya da yerel birok yaynda olduu gibi, Trk Eskia Bilimleri Haberler Dergisinin 2006 s.21, 2007 s.23, 2009 s.27de Olbadaki tahribat, Olba Yzey Aratrmas balkl yazlar iinde birer blm olarak yazmtr. Aslnda Olba genelinde arkeolojik tahribat sorunlar, blgeyi koruyan Uzuncabur Jandarma Karakolunun 2005 ylnda kapatlmasnn ardndan art gstermitir. Bu dnemde Jandarma Genel Komutanlnn ald ekonomik tedbirler erevesinde, lkemiz genelinde baz karakollarn kapatlmasna karar verilmiti. Ancak, Uzuncabur Jandarma Karakolu, gerek Olba gerekse Diocaesarea kentlerine ait arkeolojik kalntlarn korunma sorunlarna ilikin kayglar etraflca dnlmeksizin alnan bir kararla kapatlmtr.
19
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Uzuncabur Jandarma Karakolunun kapatlmasnn ardndan Olba ve evresinin bulunduu alan, Krobas Jandarma Karakol Komutanlnn grev blgesi iinde yer almaktadr. Oysa Krobas ile Olbann aras yaklak 20 kmdir, dolaysyla jandarmann arala Krobasndan, Olba Su Kemerinin olduu yere ulam, dar ve kvrml da yollar nedeniyle yarm saatten ok srmektedir. Su Kemerinden eytanderesi Vadisi ilerinde yer alan arkeolojik kalntlara ulamak, yaklak yarm saat yrmeyi gerektirir. Bu nedenle kolluk gcnn kente ulam, bir saati gemekte ve bu durum, definecilere kamak iin yeterli zaman sunmak anlamna gelmektedir. Olbaya ulam sresinin kar, yamur gibi ya ve gece artlarnda mutlaka artacan, Krobas Jandarma Karakolunun tek grevinin Olbay defineci talanndan korumak olmadn, geni bir mntkaya bakmak zorunda olduklarn da unutmamak gerekir. Definecilie kar ellerinden geleni yapmalarna karn, sz konusu karakolun Olbay definecilerden uzun dnemde sk bir biimde koruyabilmesi, maalesef olanakl grnmyor. Olbada konunun ksa vadede zm iin drt nerimiz bulunmaktadr: lki Uzuncabur Jandarma Karakol Komutanlnn yeniden almasdr. Stratejik hata yaplarak kapatldn dndmz karakol, Olbay defineci saldrsndan koruyan caydrc g olacaktr. kinci nerimiz, Olbaya bir mobil karakol kurulmasdr. Yeri gelmiken, yok edilen tarihi eserlerin maddi olarak karakol giderleriyle kyaslanamayacak deere sahip olduunun altn izmek ve ilgililerin dikkatine sunmak gerekiyor. nc olarak Olbada akropolisin bat eteklerinde kurulu yerleimin bulunduu renkyden seilen bir bekinin grevlendirilmesi, Olbann olas defineci tahribatna kar korunmasnda kukusuz etkili olacaktr. Drdnc nerimizse kentin korunmas iin, baz ren yerlerinde olduu gibi, zel gvenlik birimlerinin grevlendirilmesidir. Bu seeneklerden biri gerekleirse Olbann kaak kazlara kar gvenlii salanabilir. Definecilie kar uzun vadede zm ise ancak akil bir yol izlenerek Trkiye genelinde oluturulabilir. Eitimde, zellikle liseler ve niversitelerde eski eserleri tantacak, arkeolojik korumann nemini anlatacak dersler konulmas ya da seminerler dzenlenmesi, korumaclk bilinci oluturma bakmndan yararl olacaktr.
20
Ancak, detektr reklamlar gazetelerde yer alrken, al veri merkezlerinde oyuncak detektrler satlrken, defineci siteleri halka yalan yanl bilgileri internette serbeste verirken, define iaretlerinin szde akland kitaplar ve hazine haritalar ortalkta elden ele dolarken, karakol kurmak, beki tutmak pahal denirken, eskia uzmanlarnn Olbada tarih yok ediliyor! szlerine kim nem verir?
Emel Erten Murat zyldrm
Tarihi Kent Adana Projesinin Balamasna Gn Saylyor

Tepeba Hyk, Katlml Kazlar ve Arkeopark Proje ve Amalar: 1998 ylnda Adana ukurova niversitesinde greve balamamzdan hemen sonra Adana kent merkezinde bulunan Tepeba Hyk ve yakn evresiyle ilgili Tepeba Arkeolojik Kazs ve Arkeopark Projesi adyla bir proje hazrlanmaya balamtr. Bu almayla ilk nce Adana kent merkezinde yer alan hyn karakterini ve yaylm alanlarn belirlemek iin arkeolojik kazlarnn yaplmas, daha sonra hyk zerindeki ve eteklerindeki tescilli yaplarn restore edilmesi ve bunlara ilev yklenmesi, son olarak da camileri, hamamlar, evleri, arlar vs. ve belli bir aamaya gelmi bilimsel kazlarda ortaya kan tanmaz kltr varlklarnn ada mzecilik kavramlarna uygun bir ekilde sergilenmesi ve tm bu alann son alarak da bir Arkeopark olarak dzenlenmesiyle Adana kentinin turizmden byk paylar almasnn salanmas planlanmtr. Bu amalar dorultusunda 14.12.1999 tarihinde projenin kamuoyu ile paylalmas amacyla bir panel dzenlenmitir. ok youn bir ilgiyle karlalan panel sonucunda panelistler ve katlmclar bilgi ve deneyimlerini paylamlar, Tepeba Hykte arkeolojik kazlarn yaplmas iin kullanlabilecek hazine arazilerinin bulunduu, bunlarn igal altnda olduklar, bu evlerde yaayan insanlarn tanabilecekleri konutlarn bulunduu, dolaysyla bu ekilde uygulamaya konulacak proje iin tm kurum, kurulu ve kiilerin yardmc olaca konusunda gr birlii ortaya kmtr. Katlml Kazlar: Uzun yllar eitli platformlarda konuulan projenin gnmzde balatlmasnn planlanmas ok memnun edici bir gelimedir. Bu projenin anahtar konusu Bilimsel Arkeolojik Kazlarn yaplmasdr. Bu tip byk projelerde kentin yararna olacak faydalar dnlerek ynetiminin tek bir elden profesyonelce yrtlmesi gerekmektedir. Projenin en byk faydalarndan biri Tepeba Hy ve zerindeki mahallelerin daha da yalnzla ve atlla terk edilmekten
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Tarihi Kent Adana Projesi lk Yapm Roma Dnemi Olan Takpr ve Arkasnda Tepeba Hyk
kurtarlmasdr. Bu ekildeki bir proje hayata geirilemezse Tepeba Hyk ve yakn evresinin her anlamda ple dnmesi kanlmazdr.
Kentsel Arkeoloji: Bunun dnda son yllarda kentlerde kaz buluntularnn sergilenmesiyle gnlk yaamn btnletirebildii popler bir disiplin olan Kentsel Arkeoloji konusunda da Trkiye, zellikle de stanbul Marmaray kazlarnda epey yol almtr. Avrupa bu konuda uzun yllardr almaktadr ve kentsel arkeoloji uygulamalarn yaama geirmitir. lkemizde tarihi kent merkezlerinde antsal yaplar evresinde younlaan arkeolojik almalar veya kurtarma kazlar Cumhuriyetin ilk yllarndan itibaren grlmektedir. Buna gncel rnek olarak Ankara Roma Hamam kazs verilebilir. Toprak stnde grlen yaplar ve toprak altndaki arkeolojik kltr varlklar bir btndr. Tepeba konut ve ticaret benzeri kullanlar ile iinde halen yaanan bir blgedir. Mevcut yaplarn ksmen dayand antik duvarlar, kimi bahelerin iinde grlen teras duvarlar, hamam, eme vs. kalntlarn zgn snrlarn belirlemek her zaman mmkn olamamaktadr. Bu eitlilik ve alarn birbirine eklenmesi buradaki mekn zenginletirmekte ve deerini arttrmaktadr. Bu almalarn ortaya karaca kltr varlklarnn sergilenmesi burada yaayan kentli iin yeni bir kent kimlii referans olacak, kentlilik bilinci daha da geliecektir. Bu durumda kentsel arkeoloji sz konusu alanda yaayanlarn kentsel yaamnn zenginletirici bir veri olacaktr. lkemizde kent merkezlerine olan youn kullanm talepleri sonucu metro, yeralt otopark, kentsel altyap, ok katl i merkezleri vb. projelerin hayata geirilmesi, toprakalt kullanm planlamasn, dolaysyla arkeolojik potansiyel dolgu alanlarn belirlenmesini zorunlu klmaktadr. Son yllarda bata stanbul Tarihi Yarmada olmak zere, zmir, Ankara, Konya, Antakya, Kayseri gibi kentlerde uygulanmak istenen kentsel altyap ve benzeri byk projelerin ortaya
Tarihi Kent Adana Projesi Adana evik Kuvvet Binas arkasnda Mze tarafndan yaplan kurtarma almalarnda ortaya kan Hamam ve su yollar Adana kent merkezi iin Kentsel Arkeoloji Prensipleri dorultusunda sergilenecek.
Tarihi Kent Adana Projesi Davisin Gravrnde Takpr ve Tepeba Hyk
kard olaanst arkeolojik veriler kent arkeolojisinin nemini ortaya koymutur.
Arkeopark: lk kez bahsettiimiz yllarda kullanmaya baladmz Arkeopark ise; Akhava park ya da ren yeri veya Akhava Mzesi kavramlar ile kartrlmamaldr. Aslnda bunlar ok farkl eylerdir. Arkeoparkta da yine arkeolojik kazlarn epey yol alm olmas nemli bir konudur. nk kan mimari buluntular sergilemeniz, gelen ziyaretiyi ynlendirmeniz, onlar bilgilendirmek iin birtakm dzenlemeler yapmanz gerekmektedir. Bunlar uygularken de yaayan bir dokuyu da salamak zorunluluu olacaktr. Bir takm uygulamal yntemlerle, hem bilgilendirmek, hem de gelen ziyaretiyi bu alanda daha uzun sreler
21
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Tarihi Kent Adana Projesi Tepeba Hyk zerindeki Ge Dnem Kentinin Sur Kalnts (Fotoraf: D. Saban)
Tarihi Kent Adana Projesi Tepeba Hyk zerindeki Bir Bina naat Srasnda 1882de karlan M II. Binyln Balarna Ait Msr Orijinli Heykel
arz etmektedir. Trkiyede hl proje halinde olan Bergama, Zeugma veya Uluburun Sualt Arkeopark dnceleri mevcuttur. Bunlarn dnda 2005 ylnda Perge, Selge, Aspendos, Phaselis ile Alanya Kalesinin de Arkeopark olarak ilan edilmesi konusu gndeme gelmitir. lkemize yabanc bu terim ve uygulamalar dnyada olduka yaygn bir ekilde karmza kmaktadr. talyadaki rnekler, dndmz Tepeba modeline yakn almalardr. Kazlar devam ederken her meslek grubundan ve/veya herkese bilgilendirme, ynlendirme ve eitim de verilmelidir. Aslnda eitli bilimsel disiplinlerden de yararlanlarak, ziyaretiler zamanlarn Adana tarihini ve maddi kltr varlklarn renerek geirecekler, dolaysyla Adana kent ii turizmine de maddi, manevi ve zellikle de tantm konusunda byk yararlar salayacaklardr. Bylece uygulamaya konulacak projelerle Adana, salt kebap kltr zerine kurulu grnen kimliini zenginletirerek, zengin tarihsel dokusu ve doasyla tam bir marka ehir olacaktr.
Gnmzde Proje Uygulamalar Ne Durumdadr? Adana ehri 10 yldan beri ilk kez bu projenin gereklemesini isteyen, heyecan duyan brokratlara sahiptir. Bu projenin hayata geirilmesi iin Adana Valilii ile Adana Bykehir Belediyesi ve Seyhan le Belediyesi arasnda Adana Tarihi Kent Merkezi Projesi Protokol imzalanmtr. Akabinde bu projenin anahtar konusunu oluturan arkeolojik kazlar Adana Mzesi ile birlikte yapmak zere ukurova niversitesi Rektrl ile Adana Bykehir Belediyesi arasnda Tarihi Kent Projesi, Tepeba Hyk Kazs protokol imzalanmtr.
ukurova niversitesi Bilimsel Danman ve Proje Mellifi sfatyla Adana Bykehir Belediyesi ve KUDEB yetkilileri ile Tepeba Hyk zerinde kazya balanabilecek durumda bulunan alanlar incelemitir. Bu inceleme sonucunda alan n plana kmtr. Daha sonra bu alanlarda yaklak 40 kadar ev yklp, alan temizlenmeye braklmtr.
tutmak gerekmektedir. Arkeopark iin Tepeba Hyk zerindeki ve yakn evresindeki dier tescilli yaplarn da restore edilip kullanma kazandrlmalar gerekmektedir. Sonunda da tm bu alann ada yntemlerle, eitli mzeleriyle dzenlenmesi yaplmaldr. evremizde bu dncemize en yakn rnek slahiyedeki Tilmen Hyk ve evre dzenlemesidir, ancak Tilmen Hyk uygulamas bir Arkeopark deildir. Bahsedildii gibi Tepeba Hyk zerinde ve yakn evresinde Arkeopark projesini uygulayabilmek iin hykte birka yl, hatta yln her ay kesintisiz bilimsel kazlarn yaplmas gerekecektir. Bilindii gibi Roma Dnemindeki adyla Kilikya Blgesinin en byk yerlemeleri arasnda, Tatarl Hyk ile birlikte Tepeba Hyk yer almaktadr. Yeryznde ismi 3500 senedir deimeden kalan 3 tane ehir vardr. Bunlardan birisi Tarsus, dieri Halep ve son olarak da yaadmz kent Adana (Adaniya)dr. Blge yerleim tarihinin ve kronolojik sorunlarnn zlmesi iin Tepeba Hyk katlml kazlar byk nem
22
V. Langloisin Gravr
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Seilmi Kaynaka
Tuna, N. 2000 nal, A. K.S. Girginer 2007 Kentsel Arkeoloji zerine, dol 7: 7-15.
Yldrm, T. 2010a
Kilikya-ukurova. lkalardan Osmanllar Dnemine Kadar Kilikyada Tarihi Corafya, Tarih ve Arkeoloji, stanbul. Kentsel ve Arkeolojik Sit Alannda Adana/Tepeba Hy ve Planlama Srecinde Kentsel Arkeoloji, Kentsel Dnm, Rehabilitasyon ile Arkeopark Kavram, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Adana. Tarihi Kent Adana ve Tepeba Projesi ile Tarihe Dokunu, Adana. K. Serdar Girginer
2010b
Perge: 65 Ylda 50 Kaz Sezonu Sempozyumu ve Fotoraflarla 65 ylda 50 Kaz Sezonu Sergisi
Trkiyede, Trk arkeologlar tarafndan balatlp, yrtlen ilk ve en eski arkeolojik alma olan Perge Kaz ve Onarm almalar, en bandan itibaren stanbul niversitesi () Edebiyat Fakltesi adna, Ord. Prof. Dr. Arif Mfid Mansel bakanlnda 1946da balamtr. Prof. Dr. A.M. Manselin lmnn ardndan, kaz bakanln 1975-1988 yllar arasnda Prof. Dr. Jale nan stlenmitir. Kaz ve restorasyon almalar 1988 ylndan itibaren Prof. Dr. Haluk Abbasolu bakanlndaki ekip tarafndan yrtlmektedir. 1946-1988 yllar arasnda, yuvarlak kuleli ve avlulu Hellenistik Kap, kuzey-gney dorultulu Stunlu Cadde, antsal emeler, Macellum/ Agora, Gney Hamam ve Tiyatro gibi kentin daha ok antsal kamusal yaplarnda kazlar yaplmtr. Blgedeki kaz almalarnn bir gereklilii olarak; 1955 ylnda, Edebiyat Fakltesine bal tzel kiilie ve bamsz bteye sahip Antalya Blgesi Arkeoloji Aratrmalar stasyonu (imdiki Antalya Blgesi Arkeoloji Aratrmalar Merkezi) kurulmutur. Bylece, nin Antalya Blgesinde konumlanan eitli antik kentlerdeki aratrmalar, ne mensup akademisyen ve renciler daha geni olanaklarla bugne kadar baaryla srmtr. Merkez Mdrl, 1954-1974de Ord. Prof. Dr. Arif Mfid Mansel; 1974-1983de Prof. Dr. Jale nan; 19832010de Prof. Dr. Haluk Abbasolu tarafndan yrtlmtr; 2010 ylndan itibaren de Prof. Dr. nci Delemen tarafndan yrtlmektedir. Yukarda bahsedildii gibi kkl bir bilimsel gemi ve gelenee sahip Perge Kazsnn ellinci kaz sezonu vesilesiyle hazrlanan Perge: 65 Ylda 50 Kaz Sezonu Sempozyumu ve Fotoraflarla 65 Ylda 50 Kaz Sezonu Sergisinin al Suna nan Kra Akdeniz Medeniyetleri Aratrma Enstitsnde (AKMED), 19 Mart 2011 tarihinde gerekletirildi. ok sayda sekin konuun katld, enstit konferans salonunda gerekleen sempozyumda verilen bildiriler, projeksiyon aleti yardmyla e zamanl olarak hem sergi salonunda hem de enstitnn dier salonlarnda izlenebildi. Enstit Mdr Kayhan Drtlk ve Perge Kazs Bakan Prof. Dr. Haluk Abbasolunun al konumalaryla balayan sempozyumda Pergede Bulunan Roma Dnemi Figrl Frizli Lahitleri: ki Lahit ki Atlye balkl bildirisinde Perge Bat Nekropoliste aa karlm olan M9 kodlu mezar yapsndaki iki farkl atlyeye ait iki lahiti ele alan zgr Turak (M.A)n ardndan Do. Dr. . Sedef okay-Kepe Perge Bat Nekropolisinde ele geen kontekst buluntularn; cam, metal, kemik, ta ve pimi toprak buluntular balklar altnda toplayarak Perge Bat Nekropolis Kontekst Buluntular adl bildirisiyle deerlendirdi. Antropolog Prof. Dr. Ylmaz Selim Erdal Pergeden nsan skelet Kalntlar balkl bildirisinde; Perge Bat Nekropolisinde aa karlm olan M9 kodlu mezar yaps, M1 kodlu mezar yaps ve L50 kodlu lahit ierisinden kan insan iskelet kalntlarn karlatrarak salk koullar, sosyoekonomik durumlar ve refah dzeyleri ile ilgili sonulara deindi. Perge Mozaikleri ve Akdeniz Havzas Ekolleri erisindeki Yeri balkl bildirisiyle Dr. Il Iklkaya, Perge Gney Hamam ve Agora mozaiklerini Akdeniz havzas ekolleri ierisindeki yerini deerlendirmesinin
23
ARKEOLOJ DNYASINDAN
ardndan, Buket Akay-Gven (M.A.) Pergeden kinci Kez lenmi Portreler balkl bildirisiyle; ikinci kez portre ilemeciliinin sebepleri ve sz konusu portrelerin zelliklerini vurgulad. Perge Kaz Sikkeleri balkl bildirisiyle, 1953-2008 yllar arasnda Pergede ele geen sikkeleri deerlendiren Prof. Dr. Ouz Tekinin ardndan Dr. Akm zdizbay Pergenin Kayp Yaplar: Lokalizasyonu Henz Yaplmam Yaplar ve neriler balkl bildirisinde yaztlar ve arkeolojik-mimari buluntular nda Bouleuterion, Sebaste Agora ve Artemis Pergaia Kutsal Alannn olas yerleri zerine nerileri sunmutur. Prof Dr. nci Delemen Pergeden Son Buluntu: Kolossal Lucius Verus Portre Heykeli balkl bildirisinde; Hellenistik bat kulenin restorasyon almalar srasnda aa kan 2010 ylnn son buluntusu Lucius Verus portre heykelini incelemesi sonucunda, daha nceki kaz sezonunda Lucius Verus portre heykelinin hemen kuzeyinde ele geen, ba gnmze gelmemi olan ve Hadrianus? olarak adlandrlan kolossal heykelin Marcus Aurelius olabileceini nermitir. Prof. Dr. Arif Mfid Mansel ile balayan ve Prof. Dr. Jale nandan sonra Prof. Dr. Haluk Abbasolunun bakanln devrald Perge Kazsnn elli sezonunda gerekletirilen almalar 65 Ylda 50 Kaz Sezonu balkl bildirisiyle Prof. Dr. Haluk Abbasolu sempozyumun kapan konumasn yapt. Sempozyum sonrasnda al yaplan Fotoraflarla 65 Ylda 50 Kaz Sezonu sergisi uzun ve ayrntl bir almann sonucunda ortaya kmtr. 1946-2010 yllarna ait tm dokmanlar titizlikle taranp, grafik tasarmlar Do. Dr. . Sedef okay-Kepe tarafndan tamamlanmtr. Sergi salonunun giriinin karlkl iki yanna yerletirilen, kentin en bilindik simgelerinden olan Pergenin Yuvarlak Kulelerinin posterleri, aralarndan geilirken hem Pergeye giriyormu hem de adeta zamanda yolculuk yapyormu hissi uyandrmas asndan etkileyici bir karlama sunuyordu. Sergide Prof Dr. Arif Mfid Manselin bakanlnda yaplan almalardan balanarak Prof. Dr. Jale nan ve ardndan Prof. Dr. Haluk Abbasolunun bakanl esnasndaki almalar, kazda bulunmu nemli buluntular, kaz ncesinde ve srasnda tutulan ilk notlar, antik yazarlarn Perge iin syledikleri, 1800l yllarda gezginlerin yaptklar izimler de sz konusu sergiye konu olmutur. Ayrca geen elli yl fotoraflarla bir arada grmek, bu muhteem kentin aa karlmas iin ne kadar byk emek harcandn ve harcanmaya devam edeceinin iradesini gzler nne sermitir. Farkl ehirlerde yaplmas planlanan ve ikincisi 17 Mays 2011 tarihinde Edebiyat Fakltesi Gzel Sanatlar Enstits Kuyucu Murat Paa Medresesinde
24
dzenlenecek olan Perge: 65 Ylda 50 Kaz Sezonu sempozyumu ve Edebiyat Fakltesi eref Salonunda dzenlenecek Fotoraflarla 65 Ylda 50 Kaz Sezonu sergisi iin, kapsam Suna nan Kra Akdeniz Medeniyetleri Aratrma Enstitsndekinden daha geni olacandan, hazrlklara imdiden balanmtr.
Hasret Toper
Nostoi Indigenous Culture, Migration and Integration in the Aegean Islands and Western Anatolia during the Late Bronze and Early Iron Age (31.03 03.04.2011)
Nostoi Indigenous Culture, Migration and Integration in the Aegean Islands and Western Anatolia during the Late Bronze and Early Iron Age konu balkl Bat Anadolu ve Ege Adalarnn Ge Tun Erken Demir alar yerel kltrler ve kltrel etkileim konularnn ilendii sempozyum 31.03 03.04.2011 tarihleri arasnda Research Center for Anatolian Civilizations/ Anadolu Medeniyetleri Aratrma Enstitsnde dzenlendi. Sempozyumun organizasyonu Ko niversitesinden idem Manerin yan sra Girit niversitesinden Prof. Dr. Nikolaos Chr. Stampolidis ve Atina niversitesinden Dr. Konstantinos Kopanias tarafndan stlenildi. Bata Trkiye ve Yunanistan olmak zere, ngiltere, Almanya, Slovakya gibi pek ok lkelerden gelen Klasik Arkeoloji, Prehistorya ile nasya Arkeolojisi ve Protohistoryann yan sra Eskia Tarihi, Klasik Filoloji, Hititoloji, Sanat Tarihi ve Antropoloji gibi farkl bilim dallarndan 57 konumac katld. Yakn zamana dek hakknda fazla bilgi sahibi olunmad iin Karanlk alar olarak adlandrla gelen, Ge Tun andan Erken Demir ana gei sreci son yllarda zellikle Bat Anadoluda says artan kazlar ve buluntularla farkl bir boyut kazanm, buna bal olarak blgenin kltr tarihi daha geni bir platformda tartlmaya balanmtr. Bu anlamda izleri anak mlek gibi kalntlarda da srlebilen blgesel kltrlere, blgeler aras kltr transferine, kltrel etkileime ve deiime ilikin sorular ve deerlendirmeler n plana kmtr. Drt gne yaylan youn programyla NOSTOI sempozyumu katlmclar Ege Adalar ve Bat Anadoluda yerel kltrler ve kltrel etkileime kadar pek ok konunun alt balklar halinde ele alnd 10 oturumda, toplam 48 bildiri sundu. Youn bir katlma sahne olan sempozyum sresince farkl lkelerden ve deiik disiplinlerden gelen, benzer konular zerine alan bilim insanlar ortak bir platformda Ge Tun
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Contextual and Functional Analysis of Anatolianizing Ceramics from the Serraglio, Eleona, and Langada balkl konumalarn gerekletirdiler. Sempozyumun ikinci gnndeki (01.04.2011) ilk oturum, corafi adan Ege konusunun ikinci ksmyla devam etti. Bu balk altnda M. Geargiadis ve A. Vlachopoulos The Cyclades and the Dodecanese during the post-palatial period: migrations and indigenous developments. J.W. Earle Mycenaeanization on Melos: A View from the Phylakopi Pantries, L. Girella ve P. Pavk Minoanisation, Acculturation, Hybridisation: the evidence of the Minoan presence in the NE Aegean between Middle and Late Bronze Age, A. Dale, The East Shore of Lesbos: Anatolian Elements in the Culture of Early Greek Lesbos, L. Coluccia Hephaestia: new data on the Mycenaean presence on Lemnos during the Late Bronze Age ve L. Danile Lemnos in the Early Iron Age: The Pottery from Hephaestia konulu sunumlar gerekleti. Bu gnn ikinci konu bal corafi adan Anadoluydu. Bu balk altnda nce Prof. Dr. Aslhan Yener Alalakh kazlar ve yeni kronoloji konulu al konumas nitelikli sunumunu gerekletirdi (Alalakh and the New Chronology). Oturum R. Yacnn Kizzuwatna in the Bronze Age and in Later Periods: Continuity and/or Discontinuity?, E. nlnn Late Bronze-Early Iron Age Transitional Pottery from the Northeast Mediterranean Settlements, B.Hrmzl ve P. Iversenin Intercultural Relations in Northwest Pisidia in the Iron Age: Konane and Tymandos, N. Momigliano ve B. Aksoyun Lycia before the Lycians, I. Kaiser ve J. Zurbachn Late Bronze Age Miletus The Anatolian face ve M. Krummenin Geometric Miletus sunumlar ile devam etti. 02.04.2011 tarihli nc gndeki ilk oturumda corafi adan Anadolu bal devam ettirildi. Bu balk altnda srasyla V. aholu eme-Balararas: A Western Anatolian Harbour Settlement at the Beginning of the Late Bronze Age, R. Meri Bademgedii Tepe: A fortified settlement in Arzawa-Mira. An attempt to locate Hittite Puranda, S. Gnel ine-Tepecik: New Contributions on Late Bronze Age Cultures in Western Anatolia, S. Votruba Liman Tepe during the Late Bronze Age, Y. Ersoy Klazomenai in the Iron Age. Defining Cultural Characteristics of the Early Ionic Settlement, R. Aslan Late Bronze Age settlement hierarchy in the Troad and Troia sunumlarn gerekletirdi. Bu gnn ikinci oturum bal Ticaret idi. Ticaret bal altnda A. Michailidou Profit oriented traders in the Aegean and Anatolia in the 2nd millennium B.C.: Inter-cultural concepts of measurement and value ve E. Kozal Imports from the Eastern Mediterranean in Late Bronze Age Anatolia konumalar yapt. nc ve son oturum bal
andan Erken Demir ana gei kltrleri ve sreci zerine verimli biimde bilgi alverii yapma olana buldular. Sempozyumun ilk gn olan 31.03.2011 tarihindeki ilk oturum, Bat Anadolu ve Ege corafyasna genel bir bak ieriyordu. Bu oturumun al konumas nitelikli ilk sunumu gerekletiren Dr. P. Mountjoy The East Aegean-West Anatolian Interface in the 12th Century BC: some Aspects arising from the Pottery balkl sunumunda Dou Ege ve Bat Anadolu gei kltrn Myken keramii zerinden yorumlad. Bu oturumda P. Pavuk Between the Aegean and the Hittites. The Western Anatolia in 2nd Millenium BC, R. Becks Settlement patterns and socio-political landscape of Western Anatolian in the Late Bronze Age A geoarchaeological view, M. Alparslan The History of Western Anatolia during the Hittite Period balkl sunumlarn gerekletirdiler. lk gnn G balkl 2. oturumunda M. R. Bachvarova Migrations in the Anatolian Epic Tradition, C. Chabot Aslan ve P. Hnila Migration and Integration at Troy at the end of Late Bronze Age to Iron Age, K. Kopanias The Mushki/Phrygian problem from the Near Eastern point of view, F. Fragkopoulo Ionian Migration, N. Mac Sweeney The Ionian Migrations: Representation and Reality konulu sunumlarn yaptlar. lk gnn son oturumunun bal Ege Corafyas idi. Oturum Prof. Dr. J.D. Hawkinsin Arzawa Blgesi zerine giri niteliindeki al konumasyla balad (The Political Geography of Arzawa Western Anatolia). Bu oturumda ayrca J. Eerbeek The Mycenaeans in the southeastern Aegean revisited, S. Vitale ve A. Trecarichi Koan Local Traditions during the Mycenaean Age. A
25
ARKEOLOJ DNYASINDAN
sosyal-kltrel bak as ve tapnma konularn ieriyordu. Bu oturumda A. Teffeteller tarafndan Songs Across the Sea: Anatolian and Aegean Poetic Traditions, A. Mouton ve I.C. Rutherford Arzawan Rituals and Greek Religion, A. M. Carstens tarafndan The Great Goddess of Anatolia and her Greek daughters. On Late Bronze Age roots in rituals, architecture and iconography, G. Zenoni tarafndan From Western to Eastern Anatolia: reconsidering the Aegean presence in the peripheries of the Hittite world, Z. Simon tarafndan Against the identification of Karkia with Carians ve son olarak K. Giannakos tarafndan The Aegean type Sword found at Hattusas and the Written Sources about the Exchange of Technology at the Late Bronze Age balkl konumalar yapld. 03.04. tarihli sempozyumun son gnnde oturum, bir nceki gnn konu bal olan Sosyal ve Kltrler Aras Bak As ve Tapnma ile devam etti. R. Vaessen The social role of pottery production and use on the west coast of Asia Minor in the transition from Bronze to Iron Age, . Maner Who are they? The Social Identity of Western Anatolia and the Aegean Islands in the LBA, J. Mokriov Always on the Lookout for the Greeks: Pre-colonial Western Anatolia, A. Leriou Identifying Early Iron Age Cultural Groups in Western Anatolia: A Reconsideration, M. Mikrakis Cross-cultural interaction in the Eastern Mediterranean during the Early Iron Age: A View from Seal Engraving, M. Pieniazek Women on the border of different worlds: dress and body ornaments as a testimony to cross-cultural influences in the northern area of the Aegean in the Late Bronze and Early Iron Age, E. Gorogianni J. Cutler R. D. Fitzsimons Weaving a Pan-Aegean Fabric: Travelling Brides as Agents of Cultural Exchange in the Late Bronze Age Aegean, A. P. Agelarakis Klazomenaean Ties to Three Continents: Two of their Ambassadors Speak konulu bildirileri, ad geen balk altnda sundular. Sempozyum, kapan tartmas ile sona erdi.
Aya Polat
nemli hocalarndan Prof. Dr. Somay ONURKAN ansna dzenlendi. Toplantda retim yeleri 2010 ylnda yaptklar kaz ve yzey aratrmalarn, yksek lisans ve doktora renimini srdren ya da tamamlayan gen aratrmaclar da, almalarnn sonularn sundular. Toplant 2 Mays Pazartesi gn Klasik Arkeoloji Anabilim Dal Bakan Prof. Dr. nci Delemenin, Prof. Dr. Somay Onurkan anma konumasyla balad. Kendisine acil ifalar dilediimiz Prof. Dr. Taner Tarhann bakanln yapmas planlanan toplantnn ilk oturumu, Prof. Dr. Mihriban zbaaran bakanlnda gerekletirildi. Do. Dr. Ufuk Kocaban Yenikap Batklar Projesi: lk Be Yl ve Gelecek adl bildirisinin ardndan, Il zsait Kocaba Yenikap 12 Bat: Teknoloji-Tasarm, lk Bayrak Yenikap Limannda Bulunan Yazl ve Damgal Amphoralarn Inda Ge Antik DevirErken Ortaa Ekonomik Faaliyetlerine Dair Yeni Dnceler ve Dr. Emre Gldoan Kkekmece Gl Havzas Kazlar 2010 adl bildirilerini sundular. Prof. Dr. Elif Tl Tulunayn bakanlndaki ikinci oturumda Prof. Dr. M. Hamdi Sayar Edebiyat Fakltesi Gneydou Avrupa Aratrmalar Merkezi Gneydou Trakya ve Bat Anadolu Yaztbilim ve Yerleim Arkeolojisi almalar, Gknur Bekta Gneydou Avrupa Aratrmalar Merkezi Tarafndan Thrakia Khersonessosunda Bulunan Keramiklerin lk Deerlendirme Sonular ve Dr. Eylem zdoan Krklareli Hy Kazlar balkl bildirilerini sundular. Prof. Dr. M. Hamdi Sayarn bakanlk ettii gnn son oturumunda, Prof. Dr. Sait Baaran Enez Kazs 2010 Yl almalar, Do. Dr. Necmi Karul Aktopraklk Hyk 2010 Yl almalar ve bildirisinin banda Somay Onurkan hocamzla ilgili ksa bir anma konumas yapan Prof. Dr. Elif Tl Tulunay Nif (Olympos) Da Kazs ve Aratrma Projesi 2010 Yl Kazs isimli aratrmalarn sundular. Serap zkan Kln Pers Hkimiyeti Altnda Bat Anadolu adl bildirisiyle birinci gnn son oturumu tamamland. 3 Mays Sal gnnn ilk oturumu Prof. Dr. Engin Akyrekin bakanlnda, Aliye Erol zdizbay (M.A.) Roma mparatorluu Devrinde PontusBithynia Eyaletinde Agonlar ve Agonistik Sikkeler, Esen Kaya (M.A.) Karia Kentleri Hellenistik Krallk likileri Balamnda Kltler, Nilay Kantekin (M.A.) Latmos Blgesindeki Ta Ocaklar, ve Yrd. Do. Dr. Metin Alparslan Arzawa lkesi Tarihi ve Bat Anadoludaki Siyasi Dengeler konulu bildiriler verdiler. Prof. Dr. Nur Balkan-Atl rahatszl nedeniyle katlamad toplantnn oturum bakanln Do. Dr. evket Dnmez stlendi. Prof. Dr. Engin Akyrek Myra apeli 2010 almalar, Prof. Dr. Glsn
stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Arkeolojik Kaz ve Aratrmalar Toplants-11

stanbul niversitesi () Edebiyat Fakltesi Arkeolojik Kaz ve Aratrmalar Toplantsnn on birincisi, 2-4 Mays 2011 tarihleri arasnda Veznecilerdeki Kuyucu Murat Paa Medresesinde gerekletirildi. Arkeolojinin deerli bilim insanlarndan birine ithaf edilmesi gelenek halini alan toplantlardan bu ylki, Klasik Arkeoloji Krssnn
26
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Umurtak Bademaac Kazlar-2010, Aslhan Yurtsever-Beyazt Neolitik ve Kalkolitik alarda Burdur- Antalya Blgesi Bant ve Geometrik Boya Bezekli anak mlei konulu bildirilerini aktardlar. Gnn son oturumuna Prof. Dr. Glsn Umurtak bakanlk etti. Bu oturumda konumasnn banda Prof. Dr. Somay Onurkan hocamzn Pergedeki almalaryla ilgili bilgi veren Prof. Dr. Haluk Abbasolu Perge Kaz ve Onarm almalar 2010, Dr. iler Algl Yumuktepe lk Neolitik Yontmata Buluntular, Sevgi Gerek Anadoluda Eskiada Kullanlan Takvimler, Aye Denknalbant (M.A) Osmanl ncesinde Trk Mimarisinde ifte Minareli Cephelerin Geliimi (Anadolu, ran, Azerbaycan, Hindistan) konulu almalarn sundular. 4 Mays aramba gn, ilk oturum Prof. Dr. Sevil Glur bakanlnda Prof. Dr. M. Hamdi Sayar ukurova Blgesi Eski a Yerleim Arkeolojisi ve Tarihi Corafya Aratrmalar, balkl bildirisinin ardndan Yrd. Do. Dr. Hamdi ahinin toplantya katlamamas nedeniyle dier konumaclar sz aldlar ve Yrd. Do. Dr. Meltem Doan-Alparslan Kahramanmarata Bulunan Yeni Ge Hitit Dnemi Hiyeroglifli Yazt, Sevgi Parlak (M.A.) Osmanl ncesi Anadolu Kalelerinde Kaplar adl bildirilerini aktardlar. Gnn ikinci oturumuna Prof. Dr. nci Delemen bakanlnda devam edildi. Prof. Dr. Mihriban zbaarann Akl 2010 balkl bildirisiyle balayan oturumda Prof. Dr. Nur Balkan- Atlnn katlamamas nedeniyle sonraki konumaclara sz verildi ve Do. Dr. Erhan Bak Tepecik-iftlik 2010 ve Prof. Dr. Sevil Glur Gvercinkayas Kazs 1966-2010 balkl bildirilerini sundular. Toplantnn ve gnn son oturumu Prof. Dr. Haluk Abbasolu bakanlnda yapld. Prof. Dr. nder Bilgi kiztepe Kazlarnn 2010 Dnemi Sonular konulu bildirisi ile balayan oturum, Do. Dr. evket Dnmezin Oluz Hyk Kazs 2010 Dnemi almalar, Yrd. Do. Dr. Emine Naza-Dnmez Harena Kalesi ve Kzlar Saray Kazs 2010 Dnemi almalar ve Yrd. Do Dr. Erkan Konyarn Tupa/ Van Kalesi Hy Kazs 2010 konulu bildirileriyle son buldu. Toplant, Prof. Dr. Haluk Abbasolunun kapan ve teekkr konumasyla sona erdi. Arkeolojik Kaz ve Aratrmalar Toplantsnda getiimiz yllarda olduu gibi, ieriini kazlarn ve lisansst almalarn oluturduu posterler sunuldu. Do. Dr. . Sedef okay-Kepenin hazrlad Prof. Dr. Somay Onurkan ile ilgili posterle hem rencilere hocamz tanma olana, hem de deerli hocamzn rencilerine kendisini anma frsat vermitir. Yenikap Batklar Projesi-lk 5 yl ve Gelecek Perspektifi (Do. Dr. Ufuk Kocaba), ITA Projesi Kkekmece Gl Havzas Kazlar 2010 (Dr. Emre
Gldoan), Krklareli Hy (Prof. Dr. Mehmet zdoan), Aktopraklk 2010 ( Do. Dr. Necmi Karul), Nif (Olympos) Da Aratrma ve Kaz Projesi 2010 (Prof. Dr. Elif Tl Tulunay), Nif (Olympos) Da Aratrma ve Kaz Projesi Ballcaoluk Yerleimi almalar (Dr. Mjde Trkmen), The Hittite Historical Atlas Project / Hitit Tarih Atlas Projesi (Yrd. Do. Dr. Metin Alparslan), Lukka lkesi (Sezer Seer), Bademaac Kazlar Sona Erdi (Prof. Dr. Glsn Umurtak), Perge Kaz ve Onarm almalar 2010-1946dan 2010a 50 Kaz Sezonu (Dr. Akm zdizbay) Pamphylia Blgesi Kltr Varlklar Envanteri: Yaynlar zerinden Bir Deerlendirme (nan Kopuk), Perge Kazlarnda Bulunmu Damgal Unguentariumlar (Sevingl Bilgin), Nympheler & Lykiadan Nymphelere Adanm Kabartmalar (pek Dal), Klloba Mimarisi (Dr. Erkan Fidan), Akl Hyk 2010 (Prof. Dr. Mihriban zbaaran-Necla Kurt), A GIS for the Gll Da (Prof. Dr. Nur Balkan-Atl), Tepecik-iftlik (Nide) 2010 yl Kaz almalar (Do. Dr. Erhan Bak), Gvercinkayas 2010 (Prof. Dr. Sevil Glur, P. ayl, I.Demirta), Gvercinkayas Damga Mhrleri (Il Demirta), Kltepe Obsidyen Buluntular (Dr. Semra Balc Dr. iler Altnbilek Algl), stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Prehistorya Anabilim Dal Sikke, Sence ve Arlk Koleksiyonu (Prof. Dr. Ouz Tekin Aliye Erol zdizbay), Oluz Hyk Kazs 2010 Dnemi almalar(Do. Dr. evket Dnmez), Amasya Harena Kalesi ve Kzlar Saray Kazs 2010 Dnemi almalar (Yrd. Do. Dr. E. Emine Naza-Dnmez), znik ini Frnlar Kazs 2010Yl almalar (Yrd. Do. Dr. V. Belgin Demirsar-Arl) konulu posterler toplantya renk kattlar. Geleneksel olarak her yl dzenlenen bu toplant, nin deerli aratrmaclarnn arkeolojiye olan tutkular, rnek bilimsel yntemleri ve byk zverilerle gerekletirdikleri almalarn gzler nne sermesi asndan olduka nemlidir.
Hasret Toper
Allianoi: Antik Kentler Sualtnda Kalmasn

18 Nisan 2011 tarihinde, ODT Mimarlk Fakltesi Sergi Salonunda Allianoi: Antik Kentler Sualtnda Kalmasn balkl bir fotoraf sergisinin al yapld. Aadaki metin, ODT Yerleim Arkeolojisi Ana Bilim Dal Bakan, Prof.Dr. Numan Tunann al konumasn iermektedir. Allianoi olay ilk kez 1990l yllarnn balarnda zmir Koruma Kurulu tarafndan Yortanl Baraj yapm iin Kurul gndemine gelen inceleme raporunun
27
ARKEOLOJ DNYASINDAN
kalntsnn kapsaml olarak evre konteksi ile aratrlmas ve bunlarn temsil ettikleri kltrel srecin anlalmas; bu yaklam gnmzde kltrel miras bilincinin gelimesine ve toplum nezdinde arkeolojinin meruiyetinin de artmasna yol amtr. Arkeolojik kltr varlklar yenilenmesi olanaksz, dnmsz ve her biri zgn ve tekil belge niteliindedir; dolaysyla snrl bir mdahale ile bile kolayca yok olabilen hassas yapdadrlar. te yandan, dnyamzda yeni gelien koruma anlaynn temelinde gemie ait her trl iz ve kalntnn bir veri olduu, dolaysyla seici olmadan, her trl verinin belgelenmesi ngrlmektedir. Her arkeolojik verinin tad esiz bir bilgi kayna olduu kadar, dnm olmayan ve kolaylkla yitirilebilen yap gstermesi nedeniyle belgeleyerek koruma esastr. Arkeolojik miras doal koullar ve insan etkisinin karlkl almak etkisi altnda deien risk dereceleri altndadr. Arkeolojik Sit Alan tad potansiyele gre tanmaz kltr varl olarak nem derecesi saptanr; yeni koruma anlayna gre evremizde youn arkeolojik kalt ve izlerin tmyle korunmas gelime iersinde bir toplumun srdrmesi mmkn olamadndan, gnmzde farkl stratejilerle bu mirasn srdrlebilir ynetimi anlay kabul grmektedir. Bu balamda, Kltrel Miras Ynetiminin Temel Prensipleri olarak; Kltrel miras doal evre gibi yenilenmesi mmkn olmayan kaynaklardr; Kltrel miras kamusal deerlerdir; Kltrel miras yasa ve ynetmeliklerle kamu denetiminde ynetilir;
yetersiz bulunup, blgenin daha ayrntl arkeolojik aratrmalarn yaplmas zerine kamuoyunun ilgisini ekmeye balamtr. Bunun zerine, kaplcalar blgesindeki Allianoi kalntlarnn incelenmesi, daha sonra Bergama Mzesinde greve balayan sayn Dr. Ahmet Yaran stn grev anlay ile yrtlen Allianoi antik kentinin kurtarma kazlar sonularnn Dnya Kamuoyunda yank bulmas aslnda Trkiyede arkeolojik kltr miras ynetimi ve bilincinin henz toplum ve kurumlar nezdinde ada ltlere gre yerlemediini, rastlantlara bal olduunu gstermektedir. 1980lerde Frat zerinde kurulan barajlarn sular altnda kalan Samsat Hyk, blgenin antsal nitelikte bir miras olmasna ramen ok az sayda arkeologun dnda, hi kimse farkna bile varmad. 2000li yllarn banda Zeugma ksa sreli ilgi oda oldu, ancak imdilerde toplum belleinden neredeyse silindi. Arkeolojik kltr miras, dier maddi tanmaz, tanr ve maddi olmayan kltr miras trleri gibi, sz konusu toplumun kimlik imentosu olarak birlikteliini salayan vazgeilmez unsurudur. Kltrel miras, gnmzde sadece ilgili ulusun deil, tm insanln miras olarak insan haklarnn vazgeilmez bir varl olarak kabul edilmektedir. Kltr miras, zel olarak arkeolojik kltr miras Rnesans, Sanayi Devrimi ve ulus devletleme sreci ile beraber gelien bir kavramdr; zellikle kinci Dnya Sava sonrasnda modern toplumlarn gndeminde giderek nem kazanmtr. Trkiye Cumhuriyetinin toplumsal modernleme projesi olarak ele alndnda, ulusal kimlik oluturmada arkeolojiye zel bir misyon bu nedenle verilmi olmaldr. Modern arkeoloji bu mirasn tanm iin yeni bir ereve izmitir: insana ait her trl maddi kltr
28
Kltrel miras yaps gerei nem derecesine gre deerlendirilerek korunabilir; Kltrel miras interdisipliner yaklamla ynetilir. lkemizde ne yazk ki, kltr varlklarnn korunmasnda uluslararas szlemelere gre uyarlanm yasal mevzuat ve kurumsal yap olmasna karn uygulamada kltr mirasnn nem derecesine uygun bir deerlendirme yaplmamakta, nemli kltr varlklarn korunmas ncelii gz ard edilmektedir. Gemite Zeugma ve Allianoi iin yaplmam ED almas, gndemde bulunan Ilsu Baraj Projesi iin de kltrel miras asndan etki deerlendirme almas yaplmam, ancak baraj inaat almalarna balanabilmitir. Dier taraftan, baarl Arkeolojik ED almalar olarak BTC Ham Petrol Boru Hatt Projesi ve gecikmeli de olsa stanbul Boazii Tp Gei Projesi saylabilir.
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Kltr mirasnn korunmas toplumun gereksinimi olan yatrmlarn ve gelimelerin karsnda bir olgu olduu algs deitirilemedii srece Allianoi gibi uluslararas nemde kltr varlklarnn yitirilmesi ve bunun olumsuz sonular ne yazk ki Trkiye gndeminden eksik olmayacaktr. Bu itibarla, srdrlebilir koruma anlaynn toplum tarafndan anlalmasnda baarl projelerin gerekletirilmesi, uluslararas ltlere uygun evre etki deerlendirme almalarnn tevik edilmesi Trkiyedeki kltrel miras ynetimi paydalar tarafndan salanmaldr.
Numan Tuna
Dnemden Osmanl Dnemine kadarki geni zaman aralnda ve kent-krsal balamnda disiplinleraras yntemler kullanarak aratrmasyla nldr. Ankara ngiliz Arkeoloji Enstits (BIAA) Bakan Dr. Lugarde Vandeputun al konumasyla balayan sempozyum, iki gnlk program dahilinde dzenlenmitir. Bildiriler ounlukla ngilizce sunulmutur.
12 Mays 2011
Berkay Diner, Kocasu Havzas Paleolitik a Buluntular (Kuzey Bat Anadolu) Bahattin elik (Harran niversitesi), Gneydou Anadoluda Yeni anak mleksiz Neolitik Yerleimler
Yerleim Arkeolojisi Sempozyum Serisi IV: Arkeolojide Blgesel almalar

Orta Dou Teknik niversitesi (ODT) Yerleim Arkeolojisi Lisansst Program tarafndan geleneksel olarak dzenlenen sempozyum serisinin drdnc altay, Regional Studies in Archaeology / Arkeolojide Blgesel almalar bal altnda toplanmtr. 12-13 Mays 2011 tarihlerinde gerekletirilen sempozyum, Do. Dr. Burcu Erciyas (ODT) ve dier organizasyon komitesi yelerince koordine edilmitir. Arkeolojide Blgesel almalar Sempozyumunun ncelikli amac; tez veya proje almalarn Anadolu kapsamnda blgesel olarak yrtmekte olan, aratrmalarnda arkeolojik kuram ve gncel metotlar (corafi bilgi sistemleri, jeofizik, uzaktan alglama yntemleri vb.) kullanan gen bilim insanlarn bir araya getirmektir. Bu balamda tarih, sanat tarihi, mimarlk tarihi, restorasyon, jeoloji gibi arkeolojiye yardmc dier alanlarda da, blgesel odakl almalar iin nasl farkl bak alar yaratlabilecei zerinde durulmutur. Sz konusu sempozyumun onur konuu ise, Leiden niversitesi (Hollanda) Klasik Arkeoloji Profesr John Bintliff olmutur. Bintliff zellikle Yunanistan snrlar iindeki yerleim evrimini, Prehistorik
Belgin Aksoy (Uluda niversitesi), Yaama Alan Olarak Havzalar ve Nfus Dinamii: Bursa rnei zerinden Bir Deerlendirme Michele Massa (University College London), klim Deiiklikleri ve Blgesel Kontrol: Bat ve Orta Anadolu Erken Tun anda Yerleim Dinamikleri Elif Koparal (ODT), Klazomenai Khorasnda Erken Demir andan Roma Dnemine Kadar Yerleim Dzenleri Ahmet Mrel (Mersin niversitesi), Dalk Kilikia Blgesinde (Olba Territoriumu) zky Krsal Yerleimi: Tarmsal Organizasyon ve Yerleim Dzenlemesi E. Deniz Ouz (ODT), Bozburun Yarmadasnda Klasik ve Hellenistik Dnem Krsal Yerleim Dzeni ve Tarm Teraslar
13 Mays 2011
Marek Baranski (atalhyk Aratrma Projesi), atalhyk Ge Neolitik Dnemi iin Yeni Anlaylar. Hyk ve Yap nas Konusunda Teknik ve Yapsal Grler A. Umut Trkcan (Anadolu niversitesi), Kanlta Hy ve evresi Yzey Aratrmas
29
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Fahri Dikkaya (Bilkent niversitesi), Harput Altnova: Yerleim Dzeni ve Etkileim Asl Cumalolu et al. (Dokuz Eyll niversitesi), Hadrianoupolis Kazlarnn Paphlagonia Blgesel almalarna Katks Coku Trkmenolu (ODT), Chiliocomum: Bin Kyl Ova Amasyann Kuzeybatsnda Hellenistik ve Roma Dnemi Yerleim Dzeninde Meydana Gelen Deiiklikler Yasemin zarslan (ODT), Dalk Frigya Blgesi Demir a Klt Alanlarnn CBS Tabanl Peyzaj Analizi Sempozyum John Bintliffin Trkiyedeki arkeoloji izlenimlerini yanstan kapan konumasyla sona ermitir. Katlmclaryla uluslararas bir nitelik kazan sempozyumdan kan sonular, iki adan ele alnabilir: Yakn gemie kadar Trkiyede krsal lekli arkeoloji almalar, kent ve antsal mimariyi aa karmayla karlatrldnda bir hayli geride kalmtr. Gnmze gelindiinde ise, kentin anlalmasnda eksik kalan halkalar tamamlamada krsaln rol yadsnamaz hale gelmitir. Kentleme srecinde; yerleim modelleri, iklimsel deiiklikler, arazi kullanmlar ve en nemlisi insan-doal evre (landscape) faktrleri btncl olarak ele alndnda, ortaya kacak sonularn daha salkl olaca phesizdir. Btn bunlarn yan sra bir dier sonu olarak saylabilecek nokta; mekn ve zaman ilikisini aklayacak arkeolojik bulgularn, corafi bilgi sistemleri (CBS/ GIS), uzaktan alglama, jeofizik gibi gnmz teknolojik yntemlerini barndran modellerle ilenmesidir. Bylece insan ve oluturduu yapay evrenin anlalmas daha anlalr klnacaktr. Dier sempozyum serisi gibi Arkeolojide Blgesel almalar bal altnda sunulan bildirilerin monografi olarak yaynlamas planlanmaktadr.
nan Kopuk
33. Uluslararas Kaz, Aratrma ve Arkeometri Sempozyumu (23-27 Mays 2011, Malatya)
Dnyada arkeolojik ynden zengin blgelerin banda Yakndou gelir. Msr, Irak, ran, Suriye, srail ve Trkiye Yakndounun en fazla arkeolojik kaz yaplan lkeleridir. Bunlara antik kltrlere sahip Yunanistan ve talya da eklenebilir. Arkeolojik kazlarn yaplmasndan daha nemlisi, sonularnn hzl bir ekilde duyurulmasdr. Trkiye, bu lkeler iinde 30 yl akn bir sredir yllk periyotlarla devam eden bir arkeoloji sempozyumu ile nplana kmaktadr; Uluslararas Kaz, Aratrma ve Arkeometri
30
Sempozyumu. lki 1979da Ankarada dzenlenen sempozyumun, 33ncs 23-27 Mays tarihlerinde Malatyada yaplacak. Trkiyede her yl 150 civarnda bilimsel arkeolojik kaz yaplmaktadr. Bunun yaklak 3te birini yabanc lkelerin enstitleri ile niversiteleri stlenmektedir. Kazlar dnda, yzlerce arkeolojik yzey aratrmas da gerekletirilmektedir. Bir lke bnyesindeki arkeolojik faaliyetleri, arkeometri almalarn da ekleyerek, yllk olarak bir sempozyum bnyesinde deerlendirmek fikri Trkiyede olumu ve gnmze dein srdrlmtr. Bu sempozyum, gerekletirilmesi olduka zor olan ve byk emekler sarf edilmesi gereken uluslararas ok nemli bir organizasyondur. Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrl, her yl artan tecrbesini de kullanarak, dnyada fikir, kapsam ve de sre bakmndan bir benzeri olmayan bu sempozyumu 32 yldr byk baaryla gerekletirmektedir. Getiimiz yl, 2010 Avrupa Kltr Bakenti faaliyetleri erevesinde stanbulda gerekletirilen sempozyumda 264 yerli, 99u ise yabanclar tarafndan sunulan 263 bildirilik bir katlm oldu. Oysa ki, bildirileri yaynlanan ilk sempozyum olan 1980 organizasyonunda, 24 yerli, 18i yabanc bilim adamlar tarafndan sunulan sadece 42 bildiri vard. Bu durum 30 yl akn bir srede sempozyuma katlmn %650 orannda art olduuna iaret etmesinin yan sra, Trkiye arkeolojisi ile ilgili almalarn en azndan ayn oranda fazlalatn gstermektedir. Bu saptama, sempozyumun Trk arkeolojisinin geliimini ve ald yolu gsteren bir organizasyon konumuna geldiini de gstermektedir. Sempozyumlar yalnzca salonlarda sunulan szl bildirilerde kalmam, toplam 138 cildi bulan bildiri kitaplaryla kalc hale getirilmitir. Sz konusu bildiri kitaplar ABDden Avustralyaya kadar pek ok niversite ve enstitnn kitaplklarnda Anadolu arkeolojisinin tantlmasnda ve geliiminin izlenmesinde birincil kaynak durumuna gelmitir. Bildiri kitaplar, yakn yllarda pdf belgesi haline getirilerek www.kulturvarliklari.gov.trden aratrmaclar ile ilgilenenlerin hizmetine cretsiz olarak sunulmutur. Sempozyumun dier bir zellii ise, belirli bir ehirde yaplmamasdr. Ankara (20 kez) en ok ev sahiplii yapan il olarak dikkati ekerken, sempozyumun organize edildii dier kentler stanbul (2 kez), zmir (2 kez), Antalya (2 kez), anakkale (2 kez), Tarsus, Konya, Kocaeli ve Denizlidir. 2011 toplantsnn Malatyada yaplacak olmas ile sempozyum ilk kez Dou Anadolu Blgesine tanm olacaktr. Trkiyenin arkeoloji alannda uluslar aras platformda en nemli organizasyonu olan bu nemli sempozyumun kesintiye uramadan ok uzun yllar srmesi gerekmektedir.
evket Dnmez
ARKEOLOJ DNYASINDAN
Arkeoloji Camiasnn Ac Kayb Yard. Do. Dr. smail Fazlolunun Ardndan

Trakya niversitesi, Arkeoloji Blm kurucularndan Yard. Do. Dr. smail Fazlolu 1964 ylnda stanbulda dodu. Evli ve iki olu olan smail Fazlolu arkeolojiyle 1982 ylnda rencilie balad Ege niversitesi (E)nde tanmt. 1986 ylnda E, Edebiyat Fakltesi Arkeoloji Blm lisans programndan mezun oldu. Ayn niversitede 1989da zmir Arkeoloji Mzesinde Bulunan Karia Kkenli Oryantalizan Seramikler konulu Yksek Lisans ve sonrasnda da Karia Orientalizan Seramii balkl Doktorasn tamamlantr. 1992 ylnda Aratrma Grevlisi olarak balad Trakya niversitesi Arkeoloji Blmnde 1998 ylnda Yardmc Doentlie ykselmi, 1998-2001 yllar arasnda Blm Bakanl grevi yapmtr. Geometrik Dnem Seramii, Arkaik Dnem Seramii, Klasik Dnem Seramii, Hellenistik ve Roma Dnemleri Seramii, Bat Anadolu seramii gibi lisans dersleri yannda Arkaik Dnem Plastii ile Attika Siyah ve Krmz Figrl vazolarn karlatrlmas,
Klasik Dnem Plastii ile Attika Krmz Figrl vazolarn karlatrlmas, Yaban Keisi Stili konularnda yksek lisans dersleri de vermitir. On yl akn bir sre zmir Klazomenai Kazs ekip yesi olarak almtr. 2005-2007 yllar arasnda Do. Dr. Burin Erdou ile birlikte ortak Anadolu Blgesi Tuz Projesini yrtmtr. 360 Derece Aratrma Grubu, Uluburun II Projesine danmanlk yapan Fazlolu, Trk Eskia Bilimleri Enstitsnn Corpus Vasorum Antiquorum (CVA) Projesinde almaktayd. Henz 47 yandayken 4 ubat 2011 gn aramzdan ayrlan smail Fazlolu, anlarmzda yaamaya ve ksa yaamnda brakt eserleriyle yaatlmaya devam edecektir.
Yaynlar:
Fazlolu, . 2001 Eskiada Dokuma, Eskia Bilimleri Enstits yaynlar: 8, stanbul. Bakr, G. Y. Ersoy . Fazlolu et al. 2001 1999 Klazomenai Kazs 22. Uluslararas Kaz Sonular Toplants II, Ankara: 27-38. Fazlolu, . 2001 Edirne Arkeoloji Mzesinde Yer Alan Bir Grup Attika retimi Seramik, Trk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 1,: 17-21. Bakr, G. Y. Ersoy . Fazlolu et al. 2003 2001 Yl Klazomenai Kazs, 24. Uluslararas Kaz Sonular Toplants I, Ankara: 205-218. Bakr, G. Y. Ersoy . Fazlolu et al. 2002, 2000 Yl Klazomenai Kazs, 23. Uluslararas Kaz Sonular Toplants I, Ankara: 41-54. Erdou, B. . Fazlolu 2006 The Central Anatolian Salt Project: A preliminary report on the 2004 and 2005 surveys, Anatolia Antiqua XIV: 189-203.
31
KAZI-ARATIRMA
Fazlolu, . 2007 Relations Between Caria and Ionia on Basis of Orientalizin Pottery, Frhes Ionien. Eine Bestandsaufnahme, Cobet, J. vd. (ed): 250-. Erdou, B. N. Kayacan . Fazlolu N. Ycel 2007 Material Engagement, Resources and New Discoveries in Central Anatolian Neolithic, Colloquium Anatolicum VI: 85-96. Erdou, B . Fazlolu 2008 Archaeological Science and Salt in Prehistoric Central Anatolia, Ancient Mining in Turkey and The Eastern Mediterranean, . Yaln et al. (ed.), Atlm niversitesi, Ankara: 209-214. Erdou,B. . Fazlolu N. Ycel 2009 2007 Yl Aksaray ili Tuz Gl Yzey Aratrmas, 26. Aratrma Sonular Toplants I: 211-220.
Ulubey, A. . Fazlolu B. Erdou 2008 Pigment Identification in Hellenistic Ceramics from the Tuz Gl Region of Central Anatolia by Confocal Raman Spectroscopy, Ceramics Silikaty 52 (3): 201-204. Fazlolu, . 2009 Damlboaz Finds: Inland Carian Archaic Pottery and Related Regions, Die Karer und die Anderen, F. Rumscheid (ed.), Bonn: 463-477. Fazlolu, . 2009 Erken ocuklukta Mze ve Eitim, Erken ocuklukta Geliim ve Eitim, Y. Fazlolu (ed.), stanbul: 325-340. Derleyen: Dani Baykan
K az- Arat rm a 2010 Ylnda Akl Hyk

Ksa Tarihe:
Akl Hyk Orta Anadolu Blgesinin bilinen eski yerleik topluluuna ev sahiplii yapm bir yerlemedir. Alann kefi 1963 ylnda hititolog Edmund Gordon tarafndan yaplm, 1964 ylnda ise Ian Toddun gerekletirdii yzey aratrmas ve tarihlendirme almalaryla gnmzden 10 bin yl ncesine tarihlenen bir yerleme olduu saptanmtr. 80li yllarn sonunda yapmna balanan Mamasun Barajnn hye zarar verme olasl ortaya knca, 1989 ylnda stanbul niversitesi Prehistorya Anabilim Dal tarafndan Prof. Dr. Ufuk Esin bakanlnda kurtarma kazlarna balanm ve kazlar 2000 ylna kadar bu kapsamda srdrlmtr. 2001-2003 aras ise Prof. Dr. Nur Balkan Atl bakanlnda bir ekiple derinlik sondajnda en erken tabakalarn anlalmasna ynelik almalar yaplmtr. 2006 ylndan itibaren ise Prof. Dr. Mihriban zbaaran bakanlnda yeni dnem almalarna balanmtr. Volkanik Gllda ve Nenezi gibi obsidien kaynaklarna yakn olmas hammadde eriimi kolayl salamtr. Melendiz vadisinde doal ortamlarnda yaayan hayvanlarn youn olarak avland; bitki, yemi ve tahllarn eitli ve bol miktarlarda tketildii bilinmektedir. Aklda tarm ve hayvan evcilletirme birincil derecede nem tekil etmemitir. Bu durumun nedenini, salt ekolojik eitliliin salad kolayln tesinde yerlemenin sosyo-kltrel dokusunu da gz nne alarak aklamak iin ayrntl almalar yrtlmektedir. Beslenme ekonomisi youn avclk ve toplayclk temellidir. Fazla miktarda olmamakla birlikte buday trleri ve arpann tarma alnd, fakat yabani trlerle beraber tketildikleri anlalmaktadr. Mercimek, nohut ve bezelye gibi baklagillerin ve 45den fazla yenilebilir yabani bitki trnn evreden topland bilinmektedir. Bunun yansra, alanda ok youn miktarlarda itlembik kalntlarna rastlanmaktadr. Avclk youn olarak koyun-kei, yaban sr, alageyik gibi evrede bulunan hayvanlarla yaplmaktadr. Kemikler zerine yaplan almalar sonucu hayvanlarn tmnn morfolojik adan yabani olduu anlalmtr. Ancak ya, cinsiyet ve dk analizlerinden hareketle, koyun ve keinin n evcilletirme aamasnda olduu bilinmektedir. Akl insanlar; bitiik nizamda, ounlukla tek, bazen iki, nadiren odal, dar alan kaps bulunmayan damdan girili drtgen planl yaplarda yaamaktadrlar. Bu yaplar gruplar halinde olduka dar sokaklarla birbirinden ayrlr. Sokaklar ise yerleme sakinlerinin ortak kulland ak alan/plklere balanr. Yaplardaki ev ii eleri, Aklya zg ayta
Yerlemenin Nitelii:
Akl Hyk uyarlanm tarihlerle M 8300-7500 arasna tarihlenen Orta Anadolu Blgesinde bilinen en erken Neolitik yerleim olmasnn yan sra, 1000 yla yakn bir zaman boyunca sregelen kesintisiz stratigrafisi, blgeye zg yerleme modelini temsil eden mimarisi, yerleik yaam tarzna gei srecini yanstmas ile, yalnzca blge arkeolojisi iin deil, genel olarak Neolitikleme srecinin anlalmasyla ilgili nemli bir yer tekil etmektedir. Yerleme, konumu itibariyle ekolojik eitlilie sahip olduka avantajl bir corafyada bulunmaktadr.
32
KAZI-ARATIRMA
Akl Hyk Genel Grnm, Gm ve Ocak rnekleri
deli ocaklar dnda nadiren grlen seki/platformlardan ibarettir. Depolama /saklama nitelerine rastlanmaz. Konut alan olarak adlandrlan yerlemenin bu kesiminde (kuzey) istisnaya yer vermeksizin boyut teknik ve dzen olarak standart bir anlay grlmektedir. Derinlik sondajnda, 8 m ykseklii aan profil incelendiinde, yaplarn hatta yap ilerindeki ocaklarn deimeksizin ayn yere tekrar ina edildii grlr. Kuzey kesimde durum byleyken gney alandaki yaplarda tamamen farkl bir kullanm sz konusudur. Bu alan antsal olarak nitelendirilebilecek akl ta deli yolla konut alanndan ayrlr. Srekli olarak yenilenmi bu yol ortalama 3m genilie sahiptir. Yolun gneyinde kalan yaplarn ilevlerinin farkl olduu aktr. Boyutlar konut alanna oranla daha byktr, yaplardan biri, merkezi avluludur, taban kerpi bloklarla delidir, kuzey duvar antsal ta duvarla snrlandrlmtr. Dier zel yap, sert kire tabanl, taban ve duvarlar krmz boyaldr. Ayn yapda muhtemelen sv akn salamak iin kanallar, byk bir ocak, sekiler mevcuttur. Ayn alanda ayrca ortak kullanma ynelik olduu dnlen iki byk frn yaps bulunur. Alet teknolojisine baktmzda obsidiyenin tm gnlk faaliyetlerde kullanlan aletlerin hammaddesi
olduu grlr. Yaplan almalar, arlkl olarak Gllda ve Nenezi kaynaklarndan obsidiyenin bloklar halinde yerlemeye getirildiini ve burada ilendiini gsterir. Konut alannda, Gllda obsidiyeninden ilenen orta boy dilgilerin arlkta olduu grlrken, gney alandaki zel ilevli yaplarda Nenezi obsidiyeninde artla beraber daha gelikin bir yapm tekniine iaret eden uzun ve byk dilgiler younluktadr. Akl insannn inan dnyas hakknda veri salayacak sembolik eler, ayn dnemde Gneybat Asya Neolitikinde grlen zengin eitlilikle karlatrldnda byk bir tezat oluturacak ekilde azdr. En belirgin sembolik gsterge Paleolitikten beri genel anlamda hayat dngsnn sembol olarak kabul edilen krmz renk kullanmdr. Daha nce bahsedilen krmz boyal zel ilevli yap dnda, yalarnda lm bir ocuun aznda topak halinde krmz okr bulunmutur. lenmi kemik ve bzlarn %80e yakn bir ksmn oluturduu kk buluntularn dalmna bakldnda konut alan ve zel ilevli yaplarn bulunduu alan arasnda belirgin bir farkllk grlmez. Akl topluluu llerini bina tabanlarna ukur aarak cenin pozisyonunda gmm ve zerlerini
33
KAZI-ARATIRMA
Akl Hyk Yeni proje kapsamnda gerekletirilen el sanatlar projesi ve arkeoloji atlyesi almalar, Tarihncesi Akl Kynn i ve d grnmnden rnekler
kapatmtr. Belirgin olarak zel ilem grm iki iskeletten, 20-25 yalarnda bir kadna ait olan gmtn kafatasnda Anadolu iin ilk rnek olarak kabul edilen beyin ameliyat / trepanasyon izleri mevcuttur. Aznda krmz okr bulunan ocua ait kafatasnn ise, aln evresinden skca sarlp bilinli olarak deformasyona uratld anlalmtr. llerin cenin pozisyonunda taban altlarna gmlmeleri dnda herhangi bir standart uygulamay ya da l gmme gelenei konusunda toplumsal kurallar yanstan ipular bulunmamaktadr. Yukarda zetlenen tm bu veriler nda, Akl topluluunu sosyal ve ekonomik anlamda bir gei / dnm topluluu olarak tanmlayabiliriz. Eskinin alkanlklarn devam ettiren bu insanlar, tarm bilgisi ve deneyimine sahip olmalarna ramen avc-toplayc beslenme stratejisini srdrmlerdir.Evcilletirme, tm anlamlaryla toplumun algsna henz tamamen yerlememi ya da tamamen kabul edilmemi bir olgu olarak karmza kar. Avlanma, konut yapm, kire yakma, antsal yol inas gibi faaliyetlerin gereklemesi iin ortak i gc gerektii aktr. Konut alanndaki yaplarn aynl, depolama niteleri gibi bireysel kullanma iaret eden elere rastlanmay; gney alann riteller, lenler gibi ortak kullanma hizmet eden yaplardan olumas bu topluluun
34
birlikte hareket eden homojen bir yapya sahip olduu varsaymn ortaya karr. Bu balamda Akl topluluunun sosyal yaps iin eitliki / komnal tanm yaplabilir. Snrl sayda iskeletten zel ilem grm olanlar belki de bu yapnn daha karmak bir hale dnmeye baladnn gstergesi olarak kabul edilebilir. Aklda inan dnyasn yanstan sembollerin bulunmay, yaklak 1000 yl boyunca d ilikilerini snrl lde tutmu, bulunduu dnemin grkemli sembolik akmlarndan uzak durarak kendi yaam biimlerini en az 25 kuak boyunca srdrebilmi bu insanlarn klasik anlamdaki inan dnda bir motivasyona sahip olduklarn gsterir. Mevcut verilerle bu motivasyonun Aklda komnal yaam ile karlk bulduu sylenebilir. 2010 itibariyle balayan soruna ynelik kaz ve aratrma almalaryla Neolitik dnyann bu aykr insanlarn daha yakndan tanmamz mmkn olacaktr.
Bilgi Paylam, Koruma, Yeniden Canlandrma ve Sergileme almalar:
2006dan itibaren bu drt temel hedefle yola klan almalarda olduka yol katedildi. Temel hedef halka inmek deil, bilgiyi paylamak ve akademik dnya dndaki ilgilileri bu srecin bir paras yapmakt. Benimseme ve korumann bu paylam ve
KAZI-ARATIRMA
birliktelikle mmkn olaca ngrs, her geen yl artan ilgi ve geri dnlerle desteklenmektedir. Bu ama erevesinde, her kaz sezonunda Aklnn iinde yer ald Kzlkaya ky kadn ve gen kzlarna el sanatlar projesi; evre ile ve kylerden gelen renciler iin ise arkeoloji atlyesi kapsamnda eitli faaliyetler dzenlenmektedir. Yansra, her sezon ky halkna proje hakknda bilgilendirici film ya da fotoraf gsterimleri yaplmaktadr. Ayrca hy ziyaret etme frsat olmayanlar ya da bilgi almak isteyenler iin kaznn resmi internet sayfas www.asiklihoyuk. org mmkn olduunca gncel tutulmaya allmaktadr. Hykte kazlarla ortaya km binalarn birebir kopyalarndan oluan Tarihncesi Akl Ky, bir arkeopark ya da ak hava mzesi niteliiyle, 2010 ylnda ziyarete almtr. 10 binalk bir mahalleden oluan bu kyde, yaplardan iki tanesi ziyeretilere kaz tarihesini ve deneysel kyn yapl srecini anlatan fotoraf ve video evi olarak dzenlenmitir. Dier yaplar ise dnemin yaamn yanstacak ekilde dzenlenmi; bylelikle aina olmayan gzler iin kaz alannda 50 cmlik kerpi duvarlardan fazla bir ey ifade etmeyen tarihncesi dnyann, grsel karln bulmas amalanmtr. Akl Ky ayrca deneysel arkeoloji almalar iin de aratrmaclara yeni bir saha oluturmutur. Tarihncesinde tarm, obsidiyen yongalama, kerpi iilii, deri iilii, kemik alet yapm gibi faaliyetler deneysel yntemlerle gerekletirilmektedir. Ayn kapsamda yrtlen bir dier alma ise hyn gney ksmndaki zel ilevli yaplarn koruyucu bir at yapsyla rtlmesi ve saha ynetim plan dahilinde dzenlenmesidir. Atlye Mimarlk ile birlikte gerekletirilen bu almann 2011 sezonu ncesinde tamamlanmas hedeflenmektedir.
Ece Birek Mihriban zbaaran
Bademaac Erken Neolitik II/3 Dnemine Ait Bir Evin inden Detay
yerlemelerinin nemli mimarlk kalntlar korunarak, tepenin zirve noktasna gre 9.30 mdeki ana toprak zerinde kurulmu en erken yerlemeye kadar inilmitir.
Yaplan saptamalar, hykteki ilk yerlemelerinin, Erken Neolitik olarak adlandrlan evrede, M 7100ler civarnda baladn gstermitir. Neolitikin daha ge evreleri ve Erken Kalkolitik ada devam eden bu ilk yerleim dnemi, M 6000 dolaylarnda sona ermektedir. Hykteki geni lekli ikinci ve son yerlemeler, lk Tun II ana (T) aittir. Hykte T III ve Orta Tun a balarnda da yerleilmi olduu anak mlek buluntulardan anlalmakla birlikte, bu dnemlerin mimarlk kalntlar son derecede azdr. Hyn zirvesinde Erken Hristiyanlk Dnemine ait kk bir Kilise vardr. En eski yerlemeler dnemi olan Erken Neolitik I (EN I) 5 ayr yerleme / yap kat halindedir. Bu dnem evlerinin ya da kulbelerinin, dal ve amurdan yaplm olduu belirlenmekle birlikte, ilk yerleenlerin gl bir yapm gelenei ve tekniine sahip olduklar, ev tabanlarnn kum akl kire karm ok sert bir harla svanp (terrazzo), zenle aklandktan sonra krmzya boyanm olmasndan anlalmaktadr. Bir sonraki dnemde (EN II) evler kerpi duvarl tek odal ve dikdrtgen planda yaplmaya balanmtr. Bu tr yaplarda uzun duvara alan kapnn karsnda at nal eklinde bir frn, baz evlerde oturmak veya yatmak iin bir platform, tme nitesi gibi
Bademaac Kazlar Sona Erdi

Gneybat Anadoluda, antik dnemlerdeki ismiyle Pisidia Blgesinin gney snrnda bulunan Bademaac Hynde, 1993 ylnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi adna Protohistorya ve nasya Arkeolojisi Anabilim Dalndan, Prof. Dr. Refik Duru ve Prof. Dr. Glsn Umurtak ynetiminde balanan kazlar, 2010 kaz dnemi sonunda bitirilmitir. Antalyann 50 km ve Bademaac Beldesinin 2 km kadar kuzeyinde bulunan, 200 x 100 m lsndeki hyn ovadan ykseklii 7 m civarndadr. 18 yl sren kazlar srasnda, hyn dousundaki kamulatrlmayan kk bir parsel dnda, hemen tm yzeyi kazlm, deiik derinliklerdeki farkl dnem
Bademaac Mhr (EN II/3 Yap Kat)

35
KAZI-ARATIRMA
Bademaac Kilise ve lk Tun ana Ait Saray
Bademaac lk Tun a anak mlei ve Mhrlerinden Bir Grup
tanmazlar yer almtr. Evler aralarnda sokaklar brakacak ekilde konumlandrlmtr.
Bademaacnda aralklarla 1000 yl kadar srm olan Neolitik yerlemeler dnemine ait mezarlk bulunamamtr. Yerleme iinde, genellikle evlerin tabanlarnn altna alm ukurlar iine gmlm 25 kadar iskelete rastlanmtr. Neolitik dnemin kk buluntular arasnda pimi topraktan anak mlek, tam plastik insan tasvirleri, idoller, deiik ekillerde damga mhrler ile kemik gereler, tatan yaplm cilal keski/baltalar ve birka dizi oluturacak sayda boncuk tanesi nemli yer tutar. Ele geen hayvan kemikleri ile kmrlemi bitki kalntlar zerinde yaplan incelemelerden, Neolitik ada Bademaac halknn sr, koyun, kei, kpek ve domuzu evcilletirdiklerini, yaban sr, manda, kzl geyik, alageyik, domuz, at, kemirgenler, tavan, kzl tilki, yaban kedisi ve boz ayy da avladklarn reniyoruz. ou kez kmrlemi durumda ele geen bitki kalntlarndan emmer ve einkorn buday, kabuksuz buday, avdar, arpa, burak, mercimek, bezelye ve nohut tarma alnmtr. Elma, yabani armut (ahlat), erik, kiraz, fstk, menengi, al, itlenbik, mrdmk ve keten tohumunun yabani olarak tketildii anlalmtr. Yukarda saylan organik kalntlardan bazlarnn, radyoaktif karbon yntemi (C 14) ile yaplan kesin tarih saptamalarndan, Bademaacnn EN I / 8. yerleim katnn M 7050-6705 yllar arasnda, EN II / 1 katnn da 6220-6080lere tarihlenebilecekleri renilmitir. lgilendiimiz dnemin son evresi Erken Kalkolitik a, byk olaslkla M 5800-5700lerde sona ermektedir. Hykte geni lekli yeni yerleme sreci, M yakl. 2700 yllarnda, lk Tun a II (T II) kltr evresinde balamaktadr. Bir kasaba, hatta kent denebilecek llerde olan bu yeni yerleme, oval/terlik
36
biimdedir. evreli T yerlemeleri, yer yer 4.50-5 mlik birikim oluturmutur. Bu yeni dnemin en eski yerlemesi olan T II / 3 yap katnn bilinli ekilde ngrlm bir sisteme, hatta deyim yerinde ise bir n planlamaya gre dzenlenmi olduu sylenebilir. yle ki; yerlemenin dou ve bat uzun kenarlarndaki en d halkaya (hyn bugnk d izgisi), birbirine bitiik konumda, Megaron planl tek veya iki odal evler, bir sra halinde, yan yana dizilmitir. Uzunluklar 10 m ile 19 m, genilikleri de 3.50-4.50 m arasnda deien megaronlarn kaplar, kentin orta/ i ksmna bakan dar kenarlarna almtr. Megaron planl evlerin bitiik konumlandrlm olmas nedeniyle yerleme dna bakan kenar, dz ve yerleme iine giri vermeyen, ortak bir duvar haline gelmiti. Kentin d izgisindeki megaronlarn dnda kalan hyk yamalarnda, genilii 4 m ile 8 m arasnda deien, zeri dzensiz ekilde ocak talaryla denmi bir kuak oluturulmutur. Yukarda ksaca tanmlanan T II yerlemenin, birbirine yapk ev dizileriyle evrilmi genel planlamasnn bilinli ekilde dnld ve ortada kalan kesimin zel olarak korunmaya alld, bu alanda kazlar srasnda meydana kartlan ok odal ve karmak planl bir kompleksin varlndan anlalmaktadr. Toplumun ynetici snf iin yapld dnlen bu byk yapnn Saray, 17 odas almtr. Bu alanda, yani hyn merkezinde ve en yksek kesimine yaplm olan Kiliseyi kaldrp, bu nemli yapnn altnda kalan temelleri aratrmak sz konusu olmad iin kazs bitirilemeyen ok odal byk yap grubunun, kilisenin altnda kalan ksmda en az 10 odas daha olmalyd. Bu yap grubuna batdan giri verilmiti. Yapnn baz odalarnn iinde ele geen ok sayda kap kacak, bu odalarn sarayn olaslkla erzak depolama meknlar olduuna iaret etmektedir.
KAZI-ARATIRMA
Bu dnemin mimarlk bulgularnn yorumlanmas sonucunda, T IIde Bademaac kasabasnn kentinin bir ynetici kii veya snfn egemenlii altndaki bir Yerel Beylik merkezi olduunu ve bu beyliin yakn evreyi de egemenlii altnda tuttuu tahmin edilebilir. T II dnemi halknn l gmme gelenekleri konusunda fazla bilgi yoktur. Kazlan alanlarda, evlerin dndaki sokak ve bo alanlara, bazen de odalarn tabanlarnn altnda 10 kadar kp mezara rastlanmtr. T dneminin kk buluntular arasnda anak mlek, saysal olarak ilk sray almaktadr. Dier nemli kk buluntular, pimi topraktan idoller ve saylar 120 kadar olan mhrlerdir. Ayrca, bu tabakalarda bulunmu zerinde say iaretleri olan piirilmi kil plakalar/tabletler ile mhr baskl kil topaklar (bulla), yaz ncesi dnemin ortak bir iletiim dilini gstermesi bakmndan nem tarlar. Bu dnemde madenciliin nemli bir i kolu olduu, T II ve OT yerlemelerinde bulunmu ok ileri dzey ve kalitedeki maden eyadan anlalmaktadr. Bademaacnda Tuntan yaplm ok sayda haner, mzrak ucu, balta ve bal ine ele gemitir. Altndan Kulak Tkac ve gmten yaplm, irice bal ss ineleri, deerli madenlerden retilmi eserlerin balcalardr. Maden eserlerin en nemlilerinden biri de, gmten yaplm Tabak / anaktr. ap 24 cm, derinlii 4.5 cm olan taban kenar kalnl 1 mmden daha incedir. Bu zellii ile sz edilen anak, nasya tarihncesi dnem madencilii iin nik bir eserdir. Bu kap, ayn zamanda M 2300ler civarnda blgede ve genel olarak Anadoluda maden ileme zanaatnn gelimilik dzeyini de belirtmektedir. nmzdeki 4-5 yl iinde kazlarn ayrntl bilimsel raporunun yaynlanmas planlanmtr. Yaplan kazlarla Bademaac Hy gibi olaanst bir merkezin saklad bilgilerin bir blm ortaya kmtr. Hyn kazlmayan kesimlerinde ve temelleri kaldrlmayan st tabaka yerlemelerinin altnda, ileride baka arkeologlar ve dier bilim insanlarnn yeni yntemlerle yapacaklar kaz ve aratrmalarla bilinmeyenlerin kukusuz bir ksm daha renilecektir.
Glsn Umurtak Demirky Fatih Dkmhanesi 2010 Yl Kaz almalar Devam Ederken (Foto: H.A. Yazc)
Fatih Dkmhanesi, Krklareli iline bal Demirky lesinin gneydou ynnde, ileye yaklak 4 kmlik mesafede bulunmaktadr. Blge tarih boyunca madencilik asndan byk neme sahip olmutur. Osmanl hkimiyetine girdikten sonra da bu nemini koruyan blgede, bir ksm temel seviyesinde olsa da byk bir blm mimari olarak daha iyi durumda gnmze ulaan ve Fatih Dkmhanesi olarak tannan Byk Dkmhane kaz almalarnn srdrld alandr. Fatih Dkmhanesi, yaklak on bin metrekarelik bir alanda dkmhane ve bunun kuzeyinde etraf surlarla evrili, kelerinde poligonal burlar bulunan yerlekedir. ki farkl kotta yer alan yaplar topluluunda st sette avluya alan yaam ve hizmet alanlar; alt kotta retim sahas bulunmaktadr. Demirky, Osmanl dnemindeki adyla Samakocukta bulunan Dkmhane, Fatih Dnemine tarihlendirilmesine ramen, Krklareli ve evresindeki retimin Osmanl ncesinde de var olduu bilinmektedir. 16. yydan itibaren Osmanl yazmalarndan da takip edilebilen Dkmhanede devlet tarafndan retimin, 17. yyn sonlarndan 20. yyn bana kadar kesintisiz devam ettii anlalmaktadr. Dkmhane 1913te bir ngiliz irketine 99 yllna ihale edilmi; I. Dnya Savann kmas zerine szleme 1916da feshedilmitir. Dkmhane ile ilgili ilk almalar, 2001 ylnda, dnemin Krklareli Mze Mdr Zlkf Ylmaz tarafndan yaplmtr. Kurtarma kazs ve evre dzenlemesi eklinde yrtlen bu ilk almalar Dkmhanede kapsaml bir arkeolojik kaznn gerekli olduunu gstermitir. Bu balamda, Krklareli Mze Mdrl ve Trk Bilim Tarihi Kurumunun ortak abalaryla, Prof. Dr. Ekmeleddin hsanolu bakanlnda, Demirky Fatih Dkmhanesi Kaz, Aratrma ve Restorasyon Projesi adyla kapsaml bir proje oluturulmutur. Farkl niversitelerden retim yeleri ve uzmanlardan oluan ekiple yrtlen bu ok disiplinli
2010 ylndan itibaren Kltr ve Turizm Bakanl ile Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi adna, Yrd. Do. Dr. Nurcan Yazc bakanlnda bir ekiple yrtlen Demirky Fatih Dkmhanesi Kazs, Osmanl arkeolojisi asndan nemli bir almadr.
Demirky Fatih Dkmhanesi Kazs 2010
37
KAZI-ARATIRMA
Demirky Fatih Dkmhanesi Dkmhane Mescidi ve evresi (Foto: A. Tuncer)
Demirky Fatih Dkmhanesi Demir Frnlarna Ait fleler (Foto: H.A. Yazc)
proje, Trkiyede endstriyel arkeoloji asndan da nc bir alma olarak balatlmtr. 2008de kaz bakan Prof. Dr. Gnhan Danmann vefatyla kaz almalarna ara verilmi; 2009da, proje restorasyon sorumlusu olan Yrd. Do. Dr. Glsn Tanyelinin bakanlnda onarm almalar devam ettirilmitir. 2010 ylnda, Bakanlar Kurulu Kararyla tekrar kaz almalarna balanmtr. Mimar Sinan niversitesinin yan sra stanbul niversitesi, anakkale Onsekiz Mart niversitesi, stanbul Teknik niversitesinden renci ve retim yelerinin katld 2010 yl kaz almalar 20 kiilik bir ekip ve 16 yerel iiyle yrtlmtr. 2010 kaz sezonunda, surlarla evrili yerlekenin drt kesindeki burlardan, alann gneybat kesinde yer alan altgen planl burcun iinde ve etrafnda alma yaplmtr. Depo olarak kullanld anlalan bu burcun iinde st katn oturduu ayaklar ve birtakm frn malzemesi bulunmutur. Ayrca bu burtan douya, retimde su gcnden yararlanmay salayan su arkna ve su kanalna doru devam eden bir duvar aa karlmtr. st kotta yer alan Dkmhane mescidinin hemen altndaki, alann gney ynndeki bu duvar ayn zamanda st kotun gney snrn belirlemektedir. 2010 yl kazlarnda, su gcyle alan metal arkn bulunduu kanalda da alma yaplmtr. Kanaln ii temizlenerek bat ynndeki duvar izleri aa karlm; burada, kanaln bat duvarnda ark sisteminin oturduu demir ayaa ait olmas muhtemel byk bir para tespit edilmitir. Bu tespit sonraki yllarda devam ettirilecek olan kaz almalar iin nemli bir veri sunmaktadr. Bu veri, Dkmhanedeki metal arkn boyutlar ve alma sistemi konusunda fikir verebilecektir. Yine kanaldaki kaz almalar srasnda, retimde kullanlm olmas muhtemel eitli demir paralar bulunmutur. Ayrca Dkmhanede bulunun demir frnlarna ait olmas muhtemel birtakm buluntular da bu kaz sezonunda ortaya karlmtr. Bu veriler, mevcut demir
38
frnlarnn yaps, alma sistemi hakknda bilgi verebilecek nemli bulgulardr. Daha nceki yllarda yaplan kaz almalarnda da ok sayda bulunan cruf, yerli retim ve ithal (ngiliz) ate tula rnekleri bu kaz sezonunda da kmtr. 2010 ylnda, kaz almalarnn yan sra Dkmhanede birtakm basit onarmlar da yaplmtr. Kaz sonunda ortaya karlan duvarlar, jeotekstil kee ile kapatlarak koruma altna alnmtr. Gnmze ulaan Osmanl sanayi tesislerinin banda gelen Fatih Dkmhanesinde kaz almalar tamamlandnda, Osmanl dnemi metal ileme sanayisinin ve retim teknolojisinin grlebilecei bir iletme ortaya kacaktr. Dkmhanedeki kaz almalarnn -drt yl iinde tamamlanmas; Dkmhane yaplar arasnda bulunan mescidin restorasyonunun da nmzdeki yl yaplmas planlanmaktadr. Kaz ve restorasyon almalar tamamlandnda, kaz alannn bilgi ve belgelerden yararlanlarak bir ak hava endstri mzesi haline getirilmesi amalanmaktadr.
Nurcan Yazc . Melda Ermi
stanbul niversitesi Klasik Arkeoloji Blmnde Prof. Dr. Haluk Abbasolu danmanlnda hazrlamakta olduum Dver Pimi Toprak Kaplama Levhalar ve at Elemanlar balkl doktora tezi Dver-Yarm Adada ele geen mimari terrakottalar konu edinmektedir. Kltr Bakanlnn izinleriyle bu doktora tezi ile ilgili olarak Dverde balatlan yeni bir proje ise mimari terrakottalar koparldklar konteksleriyle bir arada ele almay ve blgenin yerleim tarihini aratrmay hedeflemitir. Projeyi destekleyen Suna nan Kra Akdeniz Medeniyetleri Aratrma Enstitsne minnettarlklarm sunarm. Aratrma izni veren Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrlne, yardm ve ilgilerinden dolay Hocam Prof. Dr.
Dver Yerleim Tarihi Aratrmalar 2010
KAZI-ARATIRMA
H. Abbasoluna, Burdur Mzesi Mdr Sayn H.A. Ekinciye AKMEDin mdr Sayn K. Drtlke, Jeofizik mhendisi A. Yklye, Hava fotorafs E. Kke teekkr bir bor bilirim. Bilindii gibi Dver 1960 yllarda youn kaak kazlara sahne olmu Arkaik Dnem yerleiminin Phryg karakterli mimari terrakottalar onlarca lkeye karlmt. Projenin ilk sezonunda gerekletirilen arazi almalarnn sonular aada ksaca ele alnmtr. Yarmada, Burdurun yaklak 32 km gneybatsndaki Yarl Glnn kysndadr ve gln dou kysndan ieriye doru bir dil gibi yaklak 1 km uzanr. Yerleim yksek bir kayalk zerindedir ve evresinde verimli arazilere, taze su kaynaklarna sahiptir. Bu grnmyle Yarmada Phryglerin bilinen ana yerleim merkezlerini oluturan kalelerine benzemektedir. Buraya gln kuzey kys boyunca uzanan ve kayalk alanlar tekerlekli ara trafii iin Antik Dnemde tralanm bir yoldan ulalabilir. Mimari terrakottalarla nemi vurgulanan bu Demir a merkezini ilmi ya da turistik ziyaret hayal krklyla sonulanr. nk plak gzlerin bir yerleim plann tespit edememesi bir kenara, yzeyde hibir yap kalnts da yoktur. Grlebilenler saysz kaak kaz ukurundan evreye yaylm ta paralar, yani artk kontekstleri birbirine karan katmanlarn bina molozlardr. Molozlar, yrenin geleneksel mimari anlaynda ina edilmi gnmz evlerini gz nne alarak, ahap hatl destekli kerpi duvarlarn temel talar olarak yorumlamak mmkndr. Dverin yksek ve kayalk topografyasna kstaktan olduka dik bir rampa ile klmaktadr. Rampa balang noktasnda, yani gl kenarndaki tarlalar seviyesinde, yandan kayalklarla evrili bir alann iinden geer. Bir taraf ak olan bu kayalk alan olaslkla girii kontrol amal kullanlm olmaldr. Rampa bir sre daha devam ettikten sonra imdiye kadar aratrmaclarn gznden kaan bir sur duvarna ular.
Ancak hava fotoraflaryla tespit edilebilen bu kuvvetli duvar, yarmaday baland kara parasndan ayrr. Kalnl 1.5 m olan bu duvarn ykseklii toprak seviyesinde korunmutur ve giriteki iki kayalk alan arasnda dik dorultuludur. st ksmnn ayn Sardeiste olduu gibi kerpi tulalarla rlm olmas olasdr. Gnmzde yerleime ulaan tek yol -ok byk olaslkla Antik Dnemde de ayn gzergh kullanarak- yukarda bahsi geen rampa araclyla bu sur duvarna ular. Bu nokta da bir giri kaps beklenmelidir. Gln kuatt yarmada bir ok ksmda, sudan karaya k imkansz hale getiren yksek kayalklarla evrilmitir. Bu ynyle Dver, blgenin dier bir Demir a yerleimi olan Uylupnar hatrlatr. Gney taraf olduka yksek kayalklarla korunakl olduundan bir sur duvarna ihtiya duyulmamtr. Ama kayalklar zerinde surlara ait blok ta yuvalar mevcuttur. Midas kentinde de sur bedeninde in situ tek bir ta olmamasna ramen kenti doal bir sur gibi evreleyen kayalarn belirli yerlerinde basamak eklinde kesilmi temel yuvalar izlenebilmektedir. Bu ynleriyle ve de Phryg kimlii bilinen terrakottalar ile Dver ve de Midas kenti birbiriyle karlatrlabilir. Ayrca Midas kentine ana kayaya alm rampal bir yol ile ulalmas ve bu rampa boyunca kaya yzeyine figratif kabartmalar ilenmesi Dverle olan yaknl daha da arttrr. Yarl Glnn suyunun son yllarda ekilmesinin ardndan, tm ky eridinden gl ierisine uzanan, uzunluklar farkl, birbirine paralel bir takm duvarlar ortaya kmtr. Suyun nitelii glde balk retilmesine ve/veya remesine izin vermez. Bu nedenle yre halknca da bilinmeyen bu duvarlarn balk reticilii ile ilgisi olmamas gerekir. Zaten Orman Bakanlnn verilerine gre gln suyu sodyum fosfat, sodyum klrr (ham tuz) ve sodyum slfata olduka zengindir. Ramsay da gln bir tuz gl olduunu not etmitir. Gnmzde kynn floras tuza toleransl bitkiler tarafndan kuatlmtr.
Dver Yarmada, Genel Grn
Dver Geison-Sima-rtenli Kiremit

39
KAZI-ARATIRMA
Dver Geleneksel Yre Mimarisinden rnekler
Dver Gle uzanan Duvarlar
Antik kaynaklarn ve modern gezginlerin Gller Blgesinden elde edilen tuz hakknda aktarmlarnda bir karmaa sz konusudur: -Herodotos, Kserkesin Yunanistan seferini anlatrken, ordunun Kolossaiya gelmeden nce Phrygia kenti Anauann ve tuz karlan bir gln yanndan getiini bildirir. Bu Sanaos Lacus (Acgl)tur. -Arrianus hatal bir ekilde Askania Glnde (Burdur Gl) tuzun kendiliinden katlatndan ve yre sakinleri tarafndan toplanldndan bahseder. Arrianusun aktarmndaki Byk skenderin ordusunun mola yeri Kharaksn yanndaki tuz karlan gl ise Askania deil -Ramsayn da Anava dedii- yukarda bahsi geen Phryg kenti Anauann yanndaki Sanaos Lacustur. -Hamilton, Burdur Glnn Arrianus tarafndan bahsedilen Askania olamayacan nk suyunun ekildiinde, halkn kydan toplayaca miktarda tuz olmadn bildirir. -Ramsay da Burdur Glnde kyller tarafndan krlarak bek bek toplanan maddeyi tuz sanmtr. Halbuki bu gheriledir. nk Pliniusun tarif ettii gibi Burdur Glnn suyu yzeyde tatldr. Tm bu bilgilere ramen antik kaynaklar Yarl Glne dair suskundur. Duvarlarn en uzunu yak. 200 admdr ve tm yarmada evresinde birbirinden 20-25 adm aralklarla kydan gl iine uzanmaktadrlar. Bu duvarlarn tuz retimi ile ilikili olup olmad henz net deildir. Eer bir tuzla ile kar karya isek bu duvarlarn terrakottal binalarla olan olas ekonomik ilikisi de aydnlatlmas gereken dier bir konudur. Gln ierisine uzanan bu duvarlarn Tarsa-DarsaDuvar-Dver isminin etimolojisi ile ilikili olduunu varsaymak caziptir. Trk dostlar tarafndan Dverin Duvarla bir ilikisi olmadna ve Dverde de bir duvar bulunmadna ikna edilen Bean, Dverin
40
Gavur rendeki Hadrioninin erken dnem yerlemesi olduunu savlamt. Prof. Dr. M. Waelkens ise isabetli bir ekilde Dverin Darsa olduunu ileri srmtr. Yine yerleimin ad, etimolojisi ve bahsi geen duvarlarla ilgili almalarmz halen devam etmektedir. Herodotos, M 6. yyda bile Phrygial yneticilerin kraliyete ait geleneksel Midas ve Gordias isimlerini tamaya devam ettiklerini bildirmektedir. Bu dnemde Gordionun Lydia Krallnn vasal bir devleti haline gelip gelmedii ok ak deilse de kentin at kiremitleri, yerel g ve nfuz devamlln gstermesi bakmndan nemlidir. Dverde de benzer bir durum sz konusudur. Dver asl friz levhalarnn sadece Phrygiada grlmesi, uzun rtenli simalarn Phrygiaya zg olmas, akroter ve bask bezemeli kiremitlerin varl Dverin Arkaik Dnemdeki kltrel kimliinin tespitini kolaylatrmaktadr. Bu kiremitler Phryg tipi atlarda yer almtr. Dverde bu atlarn da megaron planl yaplar rtt varsaylabilir. nk jeofizik aratrmalarmz en azndan bir megaronun tespiti ile sonulanmtr.
Dver Yarmada Hava Fotoraf, Genel Grn (Foto: E. Kk)
KAZI-ARATIRMA
Yzeyinde mimari terrakotta fragmanlar tespit ettiimiz ve yarmadann grkemli bir yap iin uygun en stratejik noktasnda yzlm yaklak 450 m2lik iki ayr alanda yaplan jeofizik almalar baz duvar kalntlarn ortaya koymutur. Ta dizgileri jeofizikle taranan alan tamamen dolduran bir yapnn varlna dair iz vermitir. Bu yaklak 14 m uzunluunda, 10 m geniliinde bir yapdr. Yap tarafndan duvarlarla kuatlmtr. Dik al duvarlar birletirildiinde yapnn formunun bir megaron olduu grlr. Bir ksa kenar aktr. n ak olan bu ksm megaronun nndeki antal n odann olduu yer olmaldr. Dier ksa duvar kapaldr. Kukusuz Dver yapsnn lleri 18.30x30.40 mlik Gordion M3 ile ya da olaslkla Gordionun tapna olan ve M3den daha kk M4den daha kktr. Ama yapnn dik al duvarlara sahip olmas ve dikdrtgen yaps Gordion megaronlar ile benzerdir. Dver terrakottalar arasnda mevcut bir akroter fragman, sk ilikiler kurduu Phryg vadilerindeki Matara ait kaya fasadlar gibi, byk olaslkla dini ierikli bir yapy talandrm olmalyd. Bu nedenle Dver akroterli yapnn, Anatanra Kybelenin tapna olduunu ileri srmek paradoksal olmayacaktr. Tespit ettiimiz temel kalntlarnn, Dver tapnana ait olma ya da atl-grifon levhalaryla sslenmi bir bey evine ait olma olasl vardr. Propoganda amal atl-grifon levhalar bir Dverli yneticiyi betimlemi olmalydlar ve aristokratik tezahrn cisimletirilmi haliydiler. Temel kalntlar bir tapnak ya da bir bey evine ait olsun, bu binalar dnemlerinde yerel siyasi ya da dini erkin sembol haline gelmi olmalyd. Dver Yerleim Tarihi aratrmalar projesinin ilk sezonu beklentilerimizin younlat, evreye hkim ve topografik adan da uygun bir alanda, megaron planl bir yapnn tespitiyle sonulanmtr. Terrakottalarla bezenmi olduunu dndmz bu zel yapya dair ilk akla gelen sorular silsilesinin cevaplar ise henz aranmaya balanmtr. Dverin Yerleim Tarihi, gelecek sezonlarda yapacamz aratrmalarla aydnlatlmaya allacaktr.
Tarkan Kahya
Filyos-Tios Akropol Kilisesinde Bulunan Mezarlardan Biri
2010 yl kaz almalar Antik Tiyatro ve akropolde bulunan Kilise evresinde gerekletirilmitir.
Antik Tiyatro almalar:
Antik Tios kentinin kuzeydou giriinde bulunan tiyatroda ilk arkeolojik kazlar 2007 ylnda yaplmt. Ancak hem tiyatronun olduka geni bir alan kaplamas hem de ok uzun yllar boyunca caveasna hafriyat atklarnn doldurulmasndan dolay kazs tamamlanamamt. MS II. yya tarihlendiini dndmz tiyatro, yaklak olarak 2 dnmlk bir alan kaplamaktadr. Tek bir diazomaya sahip olan bu tiyatronun oturma sralarnn olduka byk bir blm sklm durumdadr. Oturma srasna ait birok ta Filyosdaki ve evre kylerdeki eski evlerin temellerinde grmek mmkndr. Tiyatronun skene binas ise tamamen yklm durumdadr. Skene binasndan geriye temel talarndan baka bir ey kalmamtr. Ayrca hemen tiyatronun stnden geen gnmz Filyos-aycuma karayolu da antik tiyatroyu olduka tahrip etmitir. 20 Temmuz 2010da balayan almalarda ilk i, tiyatro ve daha nceki yllarda kazlm olan antik kentteki dier kaz alanlarnn zerlerini kaplam olan allarn ve otlarn temizliinin yaplmas olmutur. Birka gn sren temizlik almalarndan sonra tiyatronun kuzeydousu ve gneybatsnda plankareler oluturularak kazlara balanmtr. 2 Austos 2010 tarihinde tiyatronun cavea blmnn kuzeydousunda balatlan almalar Austos aynn sonuna kadar devam etmitir. Byk olaslkla bir deprem ya da olduka byk bir toprak kaymas sonucunda meydana gelmi bir tahribattan tr, tiyatronun bu blm neredeyse tamamen yklm durumdadr. Bu blmde yaplan almalar srasnda tiyatronun parados klarndan birisi olduunu dndmz
Filyos-Tios Kaz almalar 2010

2010 yl Filyos-Tios Kazs T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Antlar ve Mzeler Genel Mdrlnn, T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Dner Sermaye letme Merkezi Mdrlnn, T.C. Zonguldak Valilii l zel dare Mdrlnn destekleri ile gerekletirilmitir.
41
KAZI-ARATIRMA
Filyos-Tios Antik Tiyatronun Gneybat Blm
Filyos-Tios Tiyatronun Kuzeydou Paradosunda Bulunan Ge Antik Dneme Tarihlendirilen Fresk
yerde byk bir tonoza ait olmas muhtemel byk ta bloklar ortaya karlmtr. Zamanla tahrip olan bu parados blmnn st tonoz rtsnn kt ve tahrip olan bu tonoz paralarnn bir blmnn de buradan tanarak farkl alanlarda kullanlmak zere tand tespit edilmitir. Tiyatronun kuzeydousunda bulunan caveann oturma sralarnn temelleri gneybatdaki blmn aksine yan yana ve st ste ina edilmi tonozlardan meydana getirilmitir. Bunun nedeni bu blmde caveann yarm daire formunu salayabilmektir. Tiyatronun srtn yaslad doal yamacn eimi bu blmde kesilmektedir. Roma a mimarlar bu durumu gz nnde bulundurarak kuzeydouda farkl bir mimari yapm teknii uygulamlardr. Tiyatro caveas ne yazk ki ok uzun yllar boyunca beldenin kat atklarnn ve hafriyat artklarnn depoland bir yer olarak kullanlmtr. Bundan dolay baz noktalarda drt metreye varan dolgu tabakalaryla karlalmtr. Bu durum bu blmdeki almalarn olduka yavalamasna neden olmutur. Antik Tiyatronun srtn dayand yama, Tios antik kentinin nekropol alandr. Geen sene bu alanda belediyenin gerekletirecei yol geniletmesi almalar iin yaplan arkeolojik kazda birtakm mezarlar dank halde ortaya karlmt. Bu sene de tiyatronun kuzeydou ucunda gerekletirilen kaz almalarnda hafriyat atklarnn hemen altnda bulunan kltr tabakasnda dank halde insan iskeletleri ve krk unguentarium paralarndan oluan mezar hediyeleri ile karlalmtr. Tiyatronun kuzeydou kesinde yklan paradosun arka blmnde de kaz almalar yaplmtr. Bu blmde bulunan ve tiyatronun d duvar ve tonoz duvarlarn oluturan talarn, bosajl duvar rgsne sahip olduu grlmtr. Bu alann tiyatronun kullanmnn sona erdii tarihten sonra ilev deitirdii grlmtr. Ge Antik
42
ada olaslkla MS 12-13. yylarda tpk akropolde de grld zere farkl amalarla kullanld grlmtr. Bu meknda pimi toprak kaplar in situ olarak ele geirilmitir. Dikdrtgen bir mekn olarak kullanlan paradosun duvarlar geometrik motifli fresklerle bezenmitir. Bu geometrik motifli fresklerin paralellerine akropolde bulunan Bizans kilisesinde de rastlanlmt. Paradosda bulunan freskler, yaplan restorasyon ve konservasyon almasndan sonra jeotekstille kapatlarak koruma altna alnmtr. Tiyatroda alma yaplan alanlardan bir tanesi de gneybatda bulunmaktadr. Caveann bu blmnn hemen yaknndan Filyos-aycuma karayolu gemektedir. Bu karayolunun bir blm tiyatronun caveasnn zerinden gemektedir. Bundan dolay caveann bu blmnde bir alma yaplamamtr. Yolun gneyinde yaplan almalarda yzey tabakasnn hemen altnda oturma sralarnn temelleri ile karlalmtr. Bu alanda bulunan btn oturma sralar sklm durumdadr. Sklen oturma sralarndan birka tanesi orkestra ve tiyatronun gneybat ucunda dank halde durmaktadr. Tiyatronun oturma sralarndan st sralarda yer alan bir blmnn 1950li yllara kadar grnr durumda olduu, bu yllarda gerekli koruma nlemlerinin alnamam olmasndan dolay yre halk tarafndan bu talarn sklerek yeni yaplan evlerin temellerinde kullanld grlmtr. Tiyatronun gneybatsnda grlen ta sralar oturma sralarnn temelleridir. Tiyatronun gneybatsndaki blmde yer alan kerkidesler, tiyatronun kuzeydousundaki blmnn aksine tonozlar zerine deil, ana toprak zerine, diazomann hemen stnde, diazomaya dik ve belirli aralklarla rlm duvarlarn zerlerine
KAZI-ARATIRMA
uzun ta bloklarn dizilmesi suretiyle oluturulmutur. Diazomay dik kesen bu duvarlarn ayrca birer sra ara braklarak kerkidesleri blmlendiren merdivenler olarak kullanld da grlmtr. Oturma sralarnn temellerini oluturan bu duvarlar birbirlerine yakn aralklarla ina edilmitir. Bu ta sralarnn hem stlerinin hem de aralarnn, yapnn kullanm eklini deitirmek amacyla byk olaslkla Bizans anda kire harla rlm moloz talarla olduka byk bir duvar haline getirildii grlmtr. Bu sz konusu duvarn, tiyatronun gneybatsnda bulunan parseldeki yap kalntsyla alakal olduu dnlmektedir. Tiyatronun gneybatsnda gerekletirilen kazlar sonucunda tiyatronun analemma duvarnn bir blm ve bu alanda yer alan kerkideslerin temelleri diazoma hattna kadar ortaya karlmtr. Orkestra ilk olarak 2007 ylnda kazlmtr. Bu yl orkestrada sadece ince bir temizlik yaplmtr. Tios antik kentinin Karadeniz Blgesinde olmas ve bol ya almas buradaki bitki rts zerinde olduka etkili olmutur. Orkestrada yaplan ince temizlik sonrasnda paraleline 2009 ylnda yaplan TS-09.01 amasnda da rastlanlan yangn tabakasna rastlanlmtr. Bu yangn tabakasndan ok miktarda Roma ana tarihlendirilen pimi toprak kap paras, kandiller, bronz kk heykel paralar ve bronz sikkeler karlmtr. Ayrca skene binasnn taban demelerinden birka burada in situ olarak bulunmutur. 2010 ylnda ayrca antik tiyatro ve limanda kapsaml bir rleve almas da yaptrlmtr. Gelecek yllarda yaplacak almalar bu planlara ilenecektir.
2010 yl iersinde gerekletirilen almalardan bir tanesi de jeofizik almasdr. zellikle tiyatro ve evresinde gerekletirilen almalarla tiyatronun yaylm alanlar net bir ekilde tespit edilmitir. 2010 yl almalar yaplan jeofizik almas ve kaz evinde yaplan ett almalarnn da sonlanmasyla birlikte 7 Eyll 2010 gn sona erdirilmitir.
ahin Yldrm
Gnen lesi Yerlemelerinde Arkeolojik ve Tarihi Alanlarn Risk Analizi

Gnen lesi Yerleimlerinde Arkeolojik ve Tarihi Alanlarn Risk Analizi Aratrmas balkl aratrma kapsamnda; arkeolojik nitelikli yerleim alanlar iin yerinde, katlmc srelerle, riskler ve potansiyelleri, meknsal zellikler ile bir arada ele alarak, yerlemeler tarihine ynelik bilgi birikimine katk salamak ve koruma amal almalarda izlenecek stratejilerin gelitirilmesi amalanmaktadr. Bu amala, arkeolojik, tarihi ve kltrel varlklarn bulunduu yerlemeler zelinde, halen devam etmekte olan arkeolojik survey almalar ile egdml ve disiplinleraras bir deerlendirme yaplmas hedeflenmitir. Aratrma kapsamnda; Gnen lesi, Gmgn, decik ve Kzlck Kylerinde yerleme btnnden konut leine dek incelemeler gerekletirilmi ve koruma bilinci ve koruma kltrnn yerel dzlemdeki karlklar ve yaayanlarn koruma algs aratrlmtr. Bu alma; Isparta l Btn Arkeolojik Yerlemeleri Risk Analizi ve Koruma Modeli nerisiGnen Atabey Etab bal ile 2010 ylnda Suna nan Kra Akdeniz Medeniyetlerini Aratrma Enstits - AKMED tarafndan desteklenen projenin Gnen etabnda yrtlm olan aratrma bulgularnn bir ksmn iermektedir. AKMEDe salam olduu destek iin teekkr ederiz. Arkeolojik alanlarn, tarihi ve kltrel zelliklerin gnmzde ne derece korunabildii ve korunmasna ynelik almalarda engelleyici faktrlerin, nedenlerin, risklerin neler olduuna ilikin almalar yere zg bir nitelik tamaktadrlar. Koruma almalarnda, lke koruma politikalarnn tesinde, corafi konum, toplumsal yap (deerler ve koullar), yerel kltrel dinamikler nem kazanmaktadr. Bu nedenle de, yere zg aratrma ve almalar, yerel deerlerin koruma zerindeki etkilerinin anlalmas ve bu ynde koruma stratejilerinin gelitirilmesi asndan nem kazanmaktadr. Gerekletirilen almalarda, elde edilen bilgi ve bulgularn yere zg nitelii hem envantere dayal koruma risk analizinin elde edilmesi asndan hem de arkeolojik alan ve yerlemelerin
Akropolde yaplan almalar:
lk olarak 2007 ylnda kazlar balatlan akropolde bu sene sadece Bizans a kilisesinde almalar yrtlmtr. 2009 ylnda olduka byk bir blm ortaya karlan bu kilisenin naosunda bulunan ve geen sene almam olan mezarlarn bir blm almtr.
Antik kentin plan iin yaplan hlihazr ve jeofizik almalar:
2010 yl iersinde gerekletirilen almalardan bir tanesi de antik kentin yaylm alanlarn tespit etmek ve kentin detayl bir plann kartmak amacyla yaplan hlihazr almasdr. Uydu teknolojisi kullanlarak yaplan almalarn sonucunda kentin ayrntl bir master plan kartlmtr.
43
KAZI-ARATIRMA
yerleim alanlarnn durumlarnn (fiziki meknsal, sosyo-kltrel vd) saptanmas ve analiz almalar gerekletirilmitir. Hane halk leinden (parsel), yerleme btnne dek, tarihi-kltrel-arkeolojik deerlerin tad zellikler, iinde bulunduklar ortamn tm ynleriyle bir btn olarak ele alnarak deerlendirmeler yaplmtr. Isparta l btn, farkl kltr ve yerleim (st Paleolitikten gnmze; Phryg, Lidya, Pers Dnemi, Hellenistik, Roma, Osmanl ve Cumhuriyet Dnemleri gibi) aklarnn izlenebildii bir alandr. Gnen le tarihinin anlalmasn salayan bulgu ve bilgiler, bu snrlar iindeki en eski yerlemelerin st Paleolitik ve Mezolitik Dnemlere ait olduunu gstermektedir. Gnen lesinin tarihi gemii de bu kronolojiyi izlemekte ve bu dnemlere ait bulgular ilenin farkl yerlemelerinde yer almaktadr (T.C. Kltr ve Turizm Bakanl, Isparta Mzesi, Isparta Kltr Envanteri, 2010, Isparta). T.C. Kltr ve Turizm Bakanl, Antalya Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulunun ve Isparta Mze Mdrlnn kaytlarnda koruma karar alnan yap ve alanlarn bilgileri koruma nitelikleri asndan incelendiinde, Gnen ilesi Kzlck, decik ve Gmgn Ky snrlar iinde antsal yap, antik kent ve sivil mimari rneklerin yer ald grlmektedir. Tarihsel geliimin izleri bir ksm tescillenmi yap ve sit alan olarak ilan edilen alanlarda izlenebilmektedir. Yerelde yaplan incelemeler arkeolojik ve tarihi tanmaz envanterin gncellenmesi ve yerleim tarihinin yazlmasna ynelik bulgular da iermektedir. Bunlar arasnda rneklerden biri de; Kzlck Ky Yerleiminde yaplan mlakatlarda, ky yolunun devamnda Uluborlu yerleimine ulald, ancak Glet inas sonrasnda bu yolun izinin ve kullanmnn ortadan kalkt ynndeki ifadelerdir. Bu ifadelerin yakn gemie ynelik olmasna ramen gemite de benzer bir ulam aksnn buradan gemi
Gnen Kzlck Ky Yap Analizi (P. enol, IAS Arivi)
mevcut durumlarnn iyiletirilmesi, salkllatrlmas, korunmas ve gelecek nesillere aktarlabilmesinde yerel dzlemde olaslklarn anlalmas ve geni perspektifte alternatiflerin gelitirilmesi asndan nem tamaktadr. Gnen lesi, Konana antik kenti rneinde korumaya ynelik alglar ile gemi ve gnmz arasndaki kprlerin neler olduuna ynelik ilk bulgular bu aratrma kapsamnda elde edilmitir. Gnmz yerlemelerinin fiziki meknsal zellikleri, bu zelliklerin gemi yerlemelerle olan benzerlik ve farkllklar hem koruma stratejileri asndan hem de yerleme tarihine ynelik yeni aklamalar getirmesi asndan ilk bulgularn ve bu bulgularla birlikte yeni soru alanlar belirlenmeye balanmtr. Gnen ile snrlarnda, yaplan almalar ve sistematikletirilen bilgiler arasnda; yerleim alan snrlar iinde kalan yaplarn nitelikleri, kullanm trleri ve kullanclar hakknda bilgiler; yaplara ilikin grsel malzeme (fotoraflanarak belgelenmesi); yerleim alannda yerleim kltr ve tarihine ynelik niceliksel ve niteliksel veriler yer almaktadr. Bu kapsamda; Isparta li, Gnen lesi Kzlck, decik, Gmgn Kyleri ile bu kylerin yerleme alanlar dnda kalan alanlarda (Kzlck Yaylas vd) arkeolojik bulgular ve bulgularn nitelikleri ile mevcut
44
Gnen decik Ky Konak Cepheden Grnm (P. enol, IAS Arivi)
KAZI-ARATIRMA
Gnen Kerpi Konut rnei (P. enol, IAS Arivi)
Gnen Kzlck Ky Yrk Yaam Alanlar (B. Hrmzl, IAS Arivi)
olabileceine ilikin n bulgularda arkeolojik survey alanndan gelmektedir. Arkeolojik survey kapsamnda yerleim alan giriinde mil ta ve ky mezarlnda baz stellerin varlnn saptand bilgisine ulalmtr. Arkeolojik niteliklerin yan sra kltrel deer nitelii tayan, krsal geleneksel yaam biimleri, yayla kltr ve yaam, geleneksel konut dokular ve mekn oluum srecinin zgn uygulamalar olarak karmza kan geleneksel konut dokular, retim srelerine ilikin bilgiler ve belgeler almann ilk etabnn nemli bulgular arasndadr. Blgenin zgn sosyo-kltrel yaps ve yerel tarihi, geleneksel retim tekniklerinin kullanld ve doa ile uyumlu yaam biimleri ve bu yaam biimi iinde toplumsal ilikilerin biimi n bulgular arasnda yer almaktadr. Bu bulgulara paralel olarak aratrmann yeni sorular ve yeni ynelimler ortaya kmaktadr. Bu sorular ise yledir: Gnmzde devam etmekte olan yayla yaam kltr nn arkeolojik kkleri var mdr? Gnmz yerlemeleri arasnda kurulmu olan ulam balantlarnn arkeolojik /tarihsel kkleri var mdr? Ulam balantlar zerinden arkeolojik izlere ulalabilir mi? Doal olanaklar, yaam biimleri ve yapl evre bileenleri gemi ve gnmz arasnda ne tr benzerlikler, sreklilik ve sreksizlikler gstermektedir? Alan almalar sonucunda elde edilen dier bulgular arasnda, bir dnemin tarihini temsil eden krsal alanda bulunan konaklar ile yine bir dnemin konut retim tekniinin kullanld kerpi konut stou ve geleneksel konut retim srelerinin sonucunda oluan konut alanlar ve konutlarn da bulunduu tarihi ve kltrel deerlerin varl da saptanmtr. Bu rnekler, arkeolojik niteliklerin dnda, kltrel yapy temsil eden zgn yap ve durumlar olarak yerel deerleri sergilemektedir. Bu detayl alma sonucunda; arkeolojik bir nitelik tamamakla birlikte, kltrel yap
eleman olan ve bu niteliini yitirilme tehlikesi tayan, malzeme, yap v.d. bulgularn korunmasna ynelik yeni bir erevenin gelitirilmesi gereklilii de ortaya kmaktadr. decik ve Gmgn Kylerinde, Cumhuriyetin ilk yllarna tanklk eden hala ayakta kalmay baarm olan Konaklarn korunmas talepleri ifade edilmektedir.
n Bulgularn Deerlendirilmesi:
Alanda tescilli tanmaz kltr varlklar dnemleri, materyalin nitelii, tr, bulunduu alan alarndan deerlendirildiinde olduka farkl nitelikte kltrel varln olduu grlmektedir. Tarihi, arkeolojik malzeme, bulgu, buluntu, tescilli yaplarn yan sra henz tescillenmemi Hellenistik, Roma dnemine ait yeni veriler ve yakn gemie ait kltrel dokular yaplan alan aratrmas ve survey almas kapsamnda saptanmtr. Arkeolojik nitelikli malzemelerin, meknda var olu biimlerini iki grupta toplamak mmkndr. lki malzemeler ve genel bulunu trleri ve ikincisi alansal bulgular ve nitelikleri (Hrmzl, B. A. De Giorgi P.A. Iversen, New Research in Northwestern Pisidia: Ancient Konane (Conana) and its Territory, CollAn VIII, 2009: 235-256). Alansal nitelikli bir dier alan tr ise, yakn tarihimize k tutacak olan krsal alanda bulunan konaklar ve konut retim biim ve yaam tarzlarnn temsilcisi olan sivil mimari elerdir. Burada yer alan rnek yitirilmekte olan kltrel deerlerimizden sadece birinin genel durumu ve yitirilen deerin gstergesi olarak ele alnmaldr. Bir dier kltrel deer olarak ise, krsal ve yar krsal nitellikli yerlemelerde, kltrel deerler olarak yaam biimlerinin yitirilmesi olarak ele alnmaktadr. Alan almalar boyunca her bir yerlemenin kendine zg geleneklerinin olduu saptanmtr. Bu geleneklerden birini temsil eden Yrk Yaam Kltrn yanstan bir grnt Kzlcak Kynden alnm ve stteki fotorafta da yer almaktadr.
45
KAZI-ARATIRMA
Aratrma n bulgular arasnda arkeolojik ve tarihi niteliklerin yan sra, kltrel deer nitelii tayan bulgular koruma stratejilerinin kapsamnn salt fiziki evre ve materyalleri iermemesi gerektiini sergileyen nemli bulgular olarak karmza kmaktadr.
Pervin enol Bilge Hrmzl
Hadrianoupolis almalar 2010

Bakanlar Kurulunun 30.06.2010 tarih ve 2010/683 sayl kararyla Karabk li Eskipazar lesinde yer alan Hadrianoupolis antik kentindeki almalar Do. Dr.Vedat Kele bakanlnda 2 yllk bir aradan sonra tekrar balamtr. Bakanla sunulan program erevesinde Hadrianoupolis antik kenti 2010 almalar 09.08.2010-03.09.2010 tarihleri arasnda gerekletirilmitir. Kaz izninin ge kmas nedeniyle almalar ksa bir zaman periyodunda yrtlmek zorunda kalnm, ancak kentte iki yl herhangi bir alma gerekletirilmemesi nedeniyle zellikle mozaikli alanlarda ve daha nce kazs yaplan sektrlerde ciddi tahribatlarn meydana gelmi olmas ilk yl ksa bir zaman da olsa almamz zorunlu klmtr. Bu balamda Hadrianoupolis 2010 almalar herhangi bir sektrde kaz yapmadan sadece oluan tahribatn tespit edilmesi ve gelecek yllarda bu tahribat gidermeye ynelik ne gibi admlarn atlmas gerektii konusunda almalar yapmak ve korumaya ynelik olarak gerekletirilmi; bu dorultuda daha nce gerekletirilen kaz almalarnda ortaya karlan ve geici koruma nlemleri alnm Kilise A, Kilise B, Ge Roma Villas, Hamam A ve Hamam B yaplarnda srdrlmtr. alma yaplan sektrlerde yaplara ciddi zarar veren bitki rts temizlenmi, doal sebeplerle tahribata uram olan yaplarn duvarlarnda derzleme almalar gerekletirilmitir.
Hadrianoupolis Kilise B Yaps
Hadrianoupolis Jeotekstil almalar
Zemininde mozaik olan yaplarda ise koruma amal olarak yaplm olan jeotekstillerin ypranan blmleri yenilenmi olup, jeotekstillerin zeri kumla kapatlmtr. Hadrianoupolis antik kentinde 2010 sezonunda gerekletirilen bir dier faaliyet ise, oluturulacak yrme yollarnn ve kentin hali hazr durumu iin ncelikle ekirdek blgeyi kapsayan topografik harita almasdr. Gelecek sezonlardaki almalar iin salam bir alt yap oluturmaya ynelik olarak, kaz evi iin kentin ekirdek blgesinin kuzeyinden geen ve Mengen karayolunun hemen zerinde yer alan ve antik kenti tepeden gren bir yerde arazi seilmi olup; Mlkiyeti be kiide olan bu arazi ile ilgili olarak kamulatrma almalar sonlandrlm, proje Karabk Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Blge Kurulunun onayndan gemi ve inaat aamasna gelmitir. Kaz evinin 2011 yl kaz almalarna kadar bitirilmi olmas planlanmaktadr.
Hadrianoupolis Yap Duvarlarn Derzleme almalar 46

KAZI-ARATIRMA
Z. Hamiolu, B. Kamaz ve .H. Candan olumutur. Bu ekip, akademik takvime baml kalmadan kazlar Mardin Mze Mdr Nihat Erdoan bakanlnda srdrm, bilimsel sorumluluu stlenen retim yeleri Prof. Dr. A.T. kse, Prof. Dr. H. Takran ve r. Gr. A. Grm aralklarla kazlara katlmtr.
Kumru Tarlas (Zeviya Tivilki):
Hadrianoupolis almalardan Bir Grnt
Hadrianoupolis antik kentinde devam eden dier bir alma Kilise B yapsnn st rt projesidir. 2010 kaz sezonunda Kilise B yapsnn st rtsne ynelik olarak yapnn evresinde sekiz noktada sondaj almalar gerekletirilmitir. Kilise B yapsnn rlve, restitsyon ve rekonstrksiyon izimleri tamamlanm olup kurul onayna sunulduktan sonra inaat almalarna balanacaktr. Kilise B yapsnn tabannda yer alan mozaikler de acil mdahale gerektiren bir alan olup 2011 sezonunda bu almalar sonlandrlacaktr. u anda ncelikle kentin merkezinde yer alan Kilise B yapsnn st rt sistemi ile ilgili almalar devam etmekte olup, gelecek sezonlarda aamal olarak dier yaplarnda stlerinin ve mozaiklerin restorasyon ve konservasyon almalarna ncelik verilecektir.
Vedat Kele Ersin elikba
Kazs 2009 ylnda tamamlanan Zeviya Tivilkide (Kumru Tarlas) ana kaya zerine ilenmemi talarla ina edilmi tek tabakal bir yap kompleksi aa kartlmtr. Yaklak 2565 metrekare alan kaplayan yapnn mekanlar kanat halinde dzenlenmi olup, kompleks dnda iki mekanl bir yap, bir su kanal ve bir frn bulunmaktadr. Meknlarda tme talar, orak paralar, ta baltalar, ta ve pimi toprak arlklar, demir bilezikler, haner, halka ve el yapm Erken Demir a kaplar ile Yeni Assur kaplarna benzeyen el yapm kaplar ve az oranda ark yapm Yeni Assur kap paralar bulunmutur. Yap kompleksinin dou kenarndaki moloz ta duvar ykntlar iine braklm 21 kremasyon mezar urnesi Yeni Assur biiminde, mezarlara braklan minyatr kaplar Erken Demir a biimlerinde elde retilmi, demir buluntular M 7.-8. yylara tarihlenmitir. Yukar Dicle havzasnda Giricano kazlarndan edinilen verilere gre Erken Demir a seramii M 1050 ylnda gneye yaylm, Zeviya Tivilkide bulunan malzemeye gre de Erken Demir a kltr Yukar Dicle havzasnda ve Dou Anadoluda da belirlendii gibi, M 7. yy sonuna kadar srmtr.
Ilsu Baraj naat Sahas Arkeolojik Kurtarma Projesi

Ilsu Baraj ve HES Projesi Etki Alannda Kalan Kltr Varlklarnn Belgelenmesi ve Kurtarlmasna Ynelik almalar kapsamnda Kltr ve Turizm Bakanl, Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrlnn talebi zerine Ilsu Baraj inaat sahasnda 2008 ylnda youn yzey aratrmas yaplm ve kurtarma kazs yaplmas gereken 15 alan saptanmtr. antiye alannda kalan Zeviya Tivilki, Hidroelektrik Santrali inaatndan etkilenecek olan Ilsu Hy ile derivasyon tnellerine su verilmesinden sonra etkilenecek Havuz Mevkii, Zeviya Kavla ve Zuraki Zeride acilen kurtarma kazlar yaplmas istenmitir. Bunun zerine kazlarn 2009 ylndan itibaren deneyimli arkeologlardan oluan profesyonel bir ekip tarafndan yrtlmesine olanak tannmtr. Ekip E. Atay bakanlnda M. Erolu, A. Gne, Y. Tan, A.A. Bayraktar, S. Torpil, A. nc, A. Ycel, B. Ycel, M. Boz, Y. Erda, V. Grdil nc, H. Levent,
Ilsu Hy:
Ilsu Kynn zerinde yer ald hyn kazs 2009 ylnda balamtr. Alvyon dolgu zerine kurulmu Ortaaa tarihlenen iki tabakal yerleime ait ocakl konutlarn yaknnda krk yerleri bulunan sanayi frn ortaya kartlmtr. Ortaaa tarihlenen ak yeilimsi krem astarl, yaln yzeyli testi ve mataralara ait youn kulp ve gvde paralar ile d yivli, kahverengi yzeyli, yaln, islenmi piirme kaplar youndur. Ak yeilimsi krem renkli, yaln yzeyli, ince hamurlu, zeri bask ve kabartma bezemeli paralar MS 10.-11. yylara, Memluk Dnemine tarihlenmektedir. Kk buluntular arasnda Bizans ve Erken slami dnemlere tarihlenen sikkeler, demir aletler, kandiller, pipo ve cam bilezik paralar bulunmaktadr. 2010 kaz mevsiminde gney yamata be amada gerekletirilmitir. Bu amalarda Ortaa ve sonrasna ait ta mimari ve bunlara ait dknt talardan toplanan seramikler Ortaaa tarihlenen ak yeilimsi krem astarl, yaln yzeyli testi ve mataralara ait youn kulp ve gvde paralar ile d yivli,
47
KAZI-ARATIRMA
Ilsu Hy 2009 Krkl Sanayi Frn (Kaz Arivi)
Ilsu Hy 2010 Gney Yama Amalar (Kaz Arivi)
kahverengi yzeyli, yaln, islenmi piirme kaplarndan olumaktadr. Ak yeilimsi krem renkli, yaln yzeyli, ince hamurlu rnekler arasnda zeri bask ve kabartma bezemeli paralara rastlanmtr. Amalarda belirlenen akl dolgu ve sar mil dolgu ana toprak olarak deerlendirildiinden, hyn arkeolojik alannn dou, gney ve bat snrlar tespit edilmitir. Hyn dou snr da yeni antiye yolu alrken kazlan 5 sondajdan elde edilen sonulara gre belirlenmitir. Hykte saptanan mil dolgu altnda belirlenen akntnn yaygn olup olmad, bu akntnn altnda daha erken tabakalarn bulunup bulunmadnn aratrlmas iin almalarn 2011 ylnda srdrlmesi planlanmaktadr. Hyn zerindeki ky yeni yerleim alanna nakledildiinden, evlerin kaldrlarak inaat amacyla hafriyata balatlacaktr. Bu nedenle arkeolojik kazlarn hava artlarnn izin verdii lde k aylarnda da srdrlmesi planlanmtr.
dnlen sert mil dolgu zerine ina edilmi mimari unsurlar birbirleriyle balants olamayacak biimde datlmtr. Sert mil dolguda alan sondajda mil dolgunun 1 m kalnlkta olduu ve altnda byk talardan oluan, gneyden kuzeye doru alalan bir aknt tespit edilmitir. Mimariye kalntlar kaldrlrken aa kan basit toprak ve mlek mezarlarn stratigrafik konumu belirlenememitir. Kalkolitik dnemin birka farkl evresine ait seramik paralar kk paralar halinde, orijinal kontekstlerinden ayrlm, kark biimde ele gemitir. Erken Ubedy dnemi kap paralar M 6. binin son yylar ile M 5. bin balarna, Halaf-Ubeyd gei seramii M 5400/5300-5200 yllarna tarihlenmektedir. Ge Ubeyd Dnemi Ubeyd kltrnn kuzey Mezopotamya ve Suriyeye yayld M 5. binin ortalarna doru balar. Ubeyd 3 M 5200-4400, Ubeyd 4 M 4500-4000 yllarna tarihlenmektedir. Ge Kalkolitik dnem iki evrelidir. GK 2 (M 42003800) ile 3 (M 3700-3500) saman ve mineral katkl kaplarla temsil edilir, GK 4 (M 3600-3300) ile 5 M (3300-3000) Uruk kltrnn kuzeye yayld dnemdir. Frat Havzasnda yer alan Tepecik, Deirmentepe, araga Hyk gibi kazlarda, kalnl 5 myi aan mil dolgularn altnda daha erken dnemlere ait kltr kalntlarnn varl tespit edilmitir. Havuz mevkiinde ana toprak olarak tanmlanan mil dolgunun altnda herhangi bir kltr katmannn bulunup bulunmadnn aratrlmas iin bu alanlarda kk sondajlar almas planlanmtr.
Havuz Mevkii:
Derivasyon tnellerine su verilmesinden sonra ykselecek sulardan ilk etkilenecek hyklerden birisi olan Havuz Mevkii kazs 2010 ylnda balamtr. Yerleimin yzeyinde uzun sre tarm yaplmas nedeniyle Dicle Nehrinin eski yatana ait olabilecei
Sonu:
Ilsu Hy, Havuz Mevkii 2010 Kaz Alan (Kaz Arivi) 48

Ilsu Baraj inaat alannda 2011 ylnda Nisan-Kasm aylar boyunca kaz almalarnn srdrlmesi, arazi almalarnn hava artlar nedeniyle kesintiye urad Aralk-Mart aylar boyunca malzeme almasnn srdrlmesi planlanmtr. Bunda ama, tm malzemenin deerlendirilip belgelenmesi, izim ve kataloglamann tamamlanmas ve yayna hazr duruma
KAZI-ARATIRMA
2010
Ilsu Hy, Havuz Mevkii 2010 Kalkolitik Kap Paralar (Kaz Arivi)
Ilsu Baraj-Ilsu Ky ve evresi Yzey Aratrmas 2008, 27. Aratrma Sonular Toplants 1: 333-349. (baskda) Transaction of Local People and the Assyrians in the Upper Tigris Region: New Evidence from the Excavations at Zeviya Tivilki (Kumru Tarlas), Proceedings of the 14. Symposium on Mediterranean Archaeology, British Archaeological Reports, Oxford: Archaeopress. A. T. kse A. Grm E. Atay H. Takran N. Erdoan (baskda) Ilsu Baraj naat Sahas 2009 Kurtarma Kazlar, 32. Kaz Sonular Toplants. A. Tuba kse
getirilmesidir. Ekibin bu almalar tamamlamasnn ardndan kazlarn bilimsel sorumlular tarafndan yayna ynelik almalar balatlmaktadr. Barajn 2014 tarihinde tamamlanmas ve su tutmaya balamas hedeflenmektedir. Bu nedenle planlanan almalarn yan sra derivasyon tnellerinden etkilenecek dier alanlarda da kurtarma kazlarnn balatlmas gereklidir. Yaklak yllk bir alma dneminin kald gz nne alnarak ilk etkilenecek arkeolojik alanlarda sondajlar ile yerleimin snrlarnn ve kltr toprann kalnlnn belirlenmesi de planlanmaktadr.
kse, A.T. 2008 Ilsu Baraj Bendi ve naat Alan Yzey Aratrmalar, Trk Eskia Bilimleri Enstits Haberler 26: 23-25. 2008 Ilsu Baraj ve HES Projesi Etki Alannda Kalan Blgenin Arkeolojik Potansiyelinin Aratrlmasna Ynelik almalar, Aktel Arkeoloji 7: 28-29. kse, A.T. A. Grm E. Atay S. Torpil 2008 Archaeology affected by the Ilsu Dam in Turkey. Antiquity 82/317, Project Gallery <http:// www.antiquity.ac.uk/projgall/okse317/> kse, A.T. A. Grm E. Atay Y. Muluk M. Erolu S. Torpil A.A. Bayraktar Y. Tan N. Balkan-Atl L. Astruc N. Kayacan 2009 Ilsu Baraj Inaat Sahas Yzey Aratrmasnda Belirlenen Arkeolojik Alanlar, TBAKltr Envanteri Dergisi 7: 71-94. kse, A.T. E. Atay, M. Erolu Y. Tan 2009 Yukar Dicle Havzasnn Mardin ile rnak Arasnda Kalan Blmnn Tun alar ve Demir alar Kltrel Yaps, TBA-AR 12: 25-48. kse, A.T. A. Grm E. Atay 2010 A rural Iron Age Site at Zeviya Tivilki in the Construction Zone of the Ilsu Dam, South-eastern Turkey, Antiquity 84/323, Project Gallery <http://antiquity.ac.uk/projgall/okse323/>
Kelenderis Kaz ve Onarm almalar 2010

2010 yl kazlarmz yine kentin agorasndaki yap kalntlarnn ortaya karlmas almalarna younlatrlrken, ayn zamanda, bu alanda ve agorann kuzeyindeki Liman Hamamnn idman alannda (palestra) birer yeni sondaja da baland. Onarm ve koruma program erevesinde, Bazilikann atrium ve ana salonunda bulduumuz stunlarn bir ka yerlerine dikildi. Son olarak; bu yl ilk kez Kelenderisin evresindeki olas prehistorik yerlemelerin tespiti iin yzey aratrlmas yapld. almalarmza katkda bulunan Prof. Dr. S. Doan, Prof. Dr. M.H. Sayar, Yard. Do. Dr. M. Tekocak, Dr. Y. Eran, Dr. N. Yalman ve tm rencilerime kranlarm sunarm.
Kaynaka
Agoradaki almalar:
lk kez 2008 ylnda kk bir blmn ortaya kardmz ve podyum olarak tanmladmz, dou bat ynl dikdrtgen planl yapnn kuzey cephesindeki krepisin tamam ortaya karlrken, yapnn bat cephesinde toprak seviyesi stylobat kotuna kadar indirildi. Stylobatn kuzey bat kesi olarak dndmz noktada in situ biimde bir Attik-Ion kaidesi ile evrede, yapdan dt anlalan stun gvdesi paralar ve balklar bulundu. Asl yapya ait olduu anlalan bu mimari paralar yannda, kire tandan yaplm ve zeri yaztl birka kemer paras da ortaya karld ki, bunlar, bu civarda baka bir yapnn varlna iaret etmektedir. Yukarda szn ettiimiz malzeme ve yapnn plan emas dikkate alndna, teden beri podyum adlandrdmz bu kalntnn, Roma mparatorluk Dnemine ait bir tapnak olma olasl glenmektedir. Korinth dzenindeki bu olas tapnan stylobat uzunluu yaklak 26 m olup, henz tam olarak almam olsa da, yapnn geniliinin yaklak 13 m olmas gerekir.
49
KAZI-ARATIRMA
Kelenderis Tykhe Ba
Kelenderis Agora Bazilikas Onarm Sonras Grn
Sz konusu olas tapnak kalntsnn cellasnn snrlar iinde, duvarlar moloz ta ve kire harcyla ina edilmi bir yap kalntsnn varl nceki yllarda saptanmt. 2010 ylnda bunun batda kalan blm de ksmen ald. yle anlalyor ki bu byk yap ina edilirken, buradaki olas tapnan normal zeminden yksekte olan cellas zellikle kullanlm, bylece sz konusu yapnn da zeminden ykselmesini salamtr. Zira yapnn kuzeyinde kltr materyali iermeyen dou bat ynl geni bir alan bulunmaktayd ki, bu da burada olas bir sel yatann varlna iaret etmektedir. Bazilikann komusu ve ada olan bu ge dnem yapsnn bat blm dou blmne gre daha iyi korunmutur. nemli bir kiiye ait olduunu dndmz bu yapy Piskopos Evi olarak adlandrdk. Bu yl atmz srt duvarnn ie bakan zemininde mermerden yaplm, hemen hemen normal insan llerinde bir Tykhe heykeline ait ba ele geti. ok az hasar grm olan bu ba Antakya Tykhesinin modeline uymakta olup, olaslkla MS 2. yyn ilk yarsna tarihlenebilir. Agoradaki almalarmzn bir blmn oluturan atriumunun kuzey duvarnn dnda kalan dolgu toprann kaldrlmas srasnda, yaklak 17.50 m uzunluktaki duvar boyunca bu duvara dik bir biimde balanan birbirine paralel duvarlarn oluturulduu meknlar ortaya karld. Bylece yapnn gney duvarnda olduu gibi, kuzey duvarna da bitiik olarak ina edilen iliklerin varl ortaya kondu. Yukarda de deindiimiz gibi, tapnan kuzeyinde, olduka kaln bir tabaka halindeki kltrsz toprak dolgusunda Unit 845 olarak kodladmz, 4.50x4.50 m llerinde bir amada ortalama +3,10 mden, +2.80 m seviyesine kadar inildi. Buradaki dolguda Roma Erken mparatorluk ve Ge Helenistik seramik paralar ile Kelenderisin tarihi iin nemli iki sikke bulundu. Sikkelerden biri Kommagene Kral IV. Antiokhosa (MS 31-74) ait olup Kelenderiste darp
50
edilmi bir ehir sikkesidir. Dier sikke ise mparator Vespasianusundur (MS 69-79). Bilindii gibi Dalk Kilikya Caligula zamannda Antiokhosa verilmiken, Vespasianus onun vasal krallna son vermiti. Sondajda, biraz daha alt seviyede, moloz ta ve toprak harcyla rlen ksa ve zayf bir duvar belirdiinde buradaki bu ylki almalarmz sonlandrdk.
Palestra Kazs:
Kelenderis Liman Hamamnn palaestra blmnde gnmzde herhangi bir yap kalnts olmamasna karn, alann daha batsnda yer alan havuzun seviyesine gre fazla kaln olmayan bir dolguya sahip olmas yznden, burada alan bir amada palestrann asl zemini aratrld. Bunun yannda hamamn gney douya bakan cephesindeki klhan (praefurnium) yaps ile scaklk (caldarium) ve lklk (tepidarium) blmlerinin duvarlarndan den talar temizlendi; yapya sonradan eklenen modern duvarlar tespit edilerek bunlar kaldrld.
Onarm almalar:
2010 yl alma programmzn nemli bir blmn oluturan onarm program erevesinde, Agora Bazilikasnn ana salonu ile atriumunda stunlarn tmlenmesi ve bunlardan uygun olanlarn yerine dikilmesi almalar balatld. 15 gn kadar sren bu almalar srasnda ana salonunun kuzey stylobatna ait olduunu bildiimiz ikisi tam, biri yarm olmak zere 3 adet stun gvdesi ile bunlara ait bir balk yerlerine kondu. Ayn ekilde, atriumda kazlarmz srasnda ele geen 3 stun gvdesi yerlerine dikilerek bunlarn birine ait olan Ion-impost balk, ana salona yakn olan stunun zerine yerletirildi. Bu almayla Agora Bazilikasnn mekn ilerindeki kazlarmz byk oranda tamamlanm oldu.
Yzey Aratrmas:
Kelenderis yaknndaki Gilindire Maarasnda yllar nce bulduumuz Ge Neolitik, Kalkolitik ve Erken Tun alarna tarihlenen seramik malzemenin,
KAZI-ARATIRMA
yaylalardan buraya geici olarak gelenler tarafndan kullanld savndan yola karak, 2010 ylnda bir yzey aratrmas projesi balatld. Buna gre, zellikle tarihncesi insanlarn kyya inmek iin kullandklar yry rotalar ve olas ara konaklama yerlerinin tespiti iin ve blgenin arazi zelliklerinin tannmasna ynelik olarak, modern ve olas eski yollar izlendi. Bu yollarn gzerghnda tespit edilen maara ve dier yerleim yerlerinin GPS koordinatlar alnarak haritaya ilendi. Buna ek olarak, yakn gemiten geriye doru tm tarihsel dnemlerde kullanlm olan olas yry rotalarnn tespiti iin yerel halkla da mlakat yapld, bilgi topland. Blge halknn gemiinin ger Yrklerden olutuu dnlecek olursa, amacmz olan geitlerin n aratrmas iin bu yntem bize ok nemli bilgiler sundu. Ayn nedenle, bu ylki almalarmzda blgedeki sonraki tarihi dnemlerin, zellikle Helenistik, Roma ve Ge Antik alara ait izlerin kaydedilmesine de ncelik verildi. 15 gn sren arazi aratrmasnda, Aydnck lesi snrlar iinde toplam 73 GPS noktas alnd. Noktalar, bazen belirli lokasyonlar, bazen de rotalar belirlemektedir. Bu aratrmalarn sonucunda, blgede, deniz seviyesinin 600 m yksekliinin altnda, zellikle vadi tabanlarnda, insan yerleimlerinin olmad izlenimi olutu. Dolaysyla, vadilerin ve dere yataklarnn st taraalarnn, yani, yaklak olarak 750 m ve daha st seviyelerin yry gzergh olma ve kamp kurma asndan daha byk bir potansiyel tekil ettii anlald. Aratrma sonucunda, Aydnck snrlar iinde kuzeyden gneye, ya da tam tersi ynde pek ok olas gzergh belirlendi ve haritaya kaydedildi. Bu gzerghlar zerinde, farkl dnemlerde, insan faaliyetinin sz konusu olduunu gsteren materyaller toplanp belgelendi. Tarihlemesi henz yaplmamakla beraber, eski bir yol kefedildi ve bu yolun sahil uzants grld. Buna ek olarak, Klasik Dnemlere ve/veya daha ge tarihi dnemlere ait eitli ilikler, mezarlar, sarnlar da haritaya kaydedildi. Aydnck corafyasnn glkleri algland; amacmz olan tarihncesi topluluklarn sahile inilerindeki olas tercihler hakknda nemli bir bilgi alt yaps oluturuldu. 2010 yl yzey aratrmas, Gilindire Maarasnda karlalan, az da olsa, Neolitik ve Kalkolitik Dnemlere ait seramik paralar ile yine az sayda bulunan akmakta malzeme ve yaplan mlakatlar sonucu olarak; obsidyenin blgeden getiinin anlalmas balamnda, olduka mit verici olmu ve bu yl hedeflemi olduumuz aratrma amacna ulamtr.
K. Levent Zorolu
Konane (Conana) Antik Kenti ve evresi Yzey Aratrmalar 2010

Konane (Conana) antik kenti, Isparta linin 24 km kuzeyindeki Gnen lesi snrlar ierisinde yer almaktadr. Isparta Arkeolojik Survey (IAS) ekibi Konane (Conana) antik kenti ve evresinde 2009 ylndan bu yana uluslararas ve disiplinler aras bir ekiple yzey aratrmas almalar devam etmektedir (Hrmzl De Giorgi Iversen 2009). Antik metinler Konane (Conana) antik kentinden nadiren sz etmektedir. MS 2. yyda Ptolemaios, Konane Kentini, Seleukia Sidera, Pisidia Antiocheia, Palaion Beudos, Baris, Lusinia, ve Kormasa ile birlikte Firigya Pisidyas altnda snflar (Geographia 5.5.5). Ayrca MS 4. yya ait St. Zosimos yllklarndan Apollonia ve Konane (Conana) kentlerinin iliki ierisinde olduklar anlalmaktadr (Bibliotheca Hagiographica Graeca, II, 321). Modern seyyahlar da nadiren Konane (Conana) antik kentine uramtr. 1874 ylnda G. Hirschfeld, Konaney Gnene atfeden ilk bilim adamdr (Hirschfeld 1874: 315-316). Rott 1908de Gnen yaknnda bir Roma yolundan sz etmektedir (Rott 1908). Blgedeki almalar ve uzun yllardan bu yana devam eden yzey aratrmalar genellikle epigrafik arlkl almalar olmutur. 1930lu yllardan itibaren gnmze dek Buckler, Ramsay, Drew-Bear Gnen ve evresinde ok sayda epigrafik yzey aratrmalar gerekletirilmitir (Buckler 1933; Drew-Bear 2008: 14754). 1944 ylnda Prof. Dr. evket Aziz Kansu ve ekibinin Gnen-Senirce Ky yaknlarndaki Kapalin Maaras kazlar srasnda, blgede srdrdkleri aratrmalar erevesinde Gnen Hyk tespit edilmitir. Gnen Hykte yrtlen aratrmalarda M. zsait ve ekibi bir lk Tun a yerlemesinin varln saptamtr. (zsait 1987: 323-333, Res. 16).
Hellenistik Dnem ncesi Yerleme:
Konanenin, Hellenistik Dnem ncesinden itibaren, sahip olduu geni ve verimli ovalar; Pisidia Blgesi iin ayrcalkl bir yol kava zerinde bulunmas nedeniyle, blgede nemli bir merkez olduu dnlmektedir. Hellenistik Dnem ncesi Kuzeybat Pisidia Blgesinde yer alan Konane (Conane) antik kentinin, Pisidia Blgesinin Hellenistik ve Roma Dnemlerine oranla az bilinen Demir a ve ncesi hakknda nemli veriler elde edilmitir. 2009 ve 2010 yl yzey aratrmalar srasnda Kale Tepenin gneybatsnda yer alan vadide M 7. ve 6. yya tarihlenmesi gereken Phryg/Lydia seramiklerinin (black on red ve streaked ware gibi) yan sra, onia ve
51
KAZI-ARATIRMA
Konane Kale Tepenin Gneybat Yamacndan Toplanan Phryg/Lydia Tipi ve Bantl Seramikler (U. Hecebil, IAS Arivi) Konane Pisidia ve Via Sebaste Yolu (A. De Giorgi, IAS Arivi)
Dou Akdeniz sahillerinde sklkla rastlanan bantl seramikler de ele gemitir. Bu buluntular Kuzeybat Pisidiann Hellenistik Dnem ncesinde kar karya kald kltrler aras ilikilerin anlalmas ve sz konusu corafyann tarihsel geliiminin izlenmesi bakmndan nemlidir.
Kale Tepenin gney ve batsnda yer alan yamalarda yrtlen yzey aratrmalar, kentin evresinde birbiriyle ilikili, genellikle bir hektar gemeyen byklkte kk yerlemelerin varln ortaya koymaktadr.
Roma Dnemi Yerlemesi (Akyoku Tepe ve Gnen lesi):
Hellenistik Dnem Yerlemesi (Kale Tepe):
Kale Tepe yerlemesi yaklak olarak 1656 m yksekliindeki Gnen lesinin kuzeybatsnda yer alan tepe zerinde konumlanmtr. Gl bir ekilde tahkim edilmi olan yerlemede dzenli bir yol ebekesi ve geni bir yerleim alan yer almaktadr. Bu haliyle yerleme alan tam donanml bir kentin ekirdei olma grnts vermektedir. Hellenistik Dnemde bu blgedeki politik yaplanma ve yerleme anlayna ynelik nemli katklarda bulunacak Kale Tepe yerlemesi muhtemelen M 2. binden itibaren yerleim grmtr. Kale Tepenin kuzeybat yamacnda yer alan tmls ve kayaya oyulmu mezarlardan ibaret olan mezarlk alan olduka geni bir alana yaylmaktadr. Kayaya oyulmu mezar odalar antik dnemde birok yerlemede karmza kt ekliyle, sur duvarnn dnda ve kente giden yolun her iki tarafnda konumlandrlmtr. Yaklak olarak 2.00 m apnda krepis duvarlaryla evrili mezar odasnn ana kayaya oyulduu ve baz durumlarda dromosun kesme talarla rld anlalmaktadr. Bu mezarlar Kale Tepe zerinde Hellenistik Dnemde kurulmu olan yerlemeye ait nemli ipular vermektedir. Alanda toplanm olan seramik paralar nekropolisin M 2. yyda kullanlm olduuna iaret etmektedir.
52
Yaklak olarak 1267 m yksekliindeki, Akyoku Tepe olarak adlandrlan doal tepe ve bu tepenin yamalarnda yzey aratrmas gerekletirilmitir (Hrmzl De Giorgi Iversen 2009: 246). Yaplan aratrma srasnda elde edilen veriler, tepenin en st ksmnda younlam bir ekirdek yerleim alanna iaret etmektedir. Toplanan seramikler arasnda az sayda Hellenistik, ounlukla Roma ve Bizans Dnemlerine ait rneklere rastlanmaktadr. Bunun dnda, Bronz aa ait baz paralar alann erken dnemlerden itibaren kullanlm olabileceini gstermitir. Bununla birlikte, seramik younluunun Ge Roma ve Bizans Dnemine ait olduunu zellikle vurgulamak gerekir. Akyoku Tepesinin gneyinde, tepe ile modern baraj arasnda kalan alanda yaplan yzey aratrmasnda, alann youn biimde erozyona maruz kald grlmektedir. Bu nedenle alannn kullanlm olduu dnemler hakknda kesin kanya varmak olduka glemektedir. Bununla birlikte, bu ksmda yer alan ve Roma Dnemine ait nekropolis alannn Akyoku Tepe zerindeki yerlemeye ait olduu anlalmaktadr.
Bizans Dnemi:
Justian Dneminde kentin yksek bir rtbe olan Justinianopolis unvann ald bilinmektedir. Bu ekliyle Konstantinapolis meclis listelerinde en erken olarak MS 381de karmza kmaktadr.
KAZI-ARATIRMA
Yzey Aratrmas kapsamnda blgede eitli alanlarda Bizans Dnemine ait seramik paralar toplanmtr. Gnen lesi merkezine yakn bir alanda ele geen mermer bir stun, alann muhtemelen Bizans Dneminde ait bir apel olarak kullanlm olabileceini gstermektedir. Bunun dnda, Gnen merkezinde byk bir kilisenin varl dank durumdaki mimari paralardan anlalmaktadr. Gnen merkezi dnda da kk ve dank durumda yerlemelerin varl MS 10 ve 11. yya ait seramik paralarndan anlalmaktadr.
Konane Kzlck Ky Snr Ta (MS 3. yy sonu 4. yy), (P. Iversen, IAS Arivi)
Epigrafik Aratrmalarn Sonular (P. Iversen):
Konane (Conana) antik kentinin Roma Dneminde nasl bir konuma sahip olduu hakknda yeterince veri yoktur. Bununla birlikte, 2009 ve 2010 yllarnda saptanan yaztlarn ounluu mezar talarna ait olmakla birlikte, bazlar kent hakknda nemli ipular salamaktadr. Kentin Flaviuslar Dneminde Augustus kltnn barahibi olan Gaius Iulius Cornutusu ve Pergedeki mparatorluk oyunlar agonothetesi onurlandrd bilinmektedir. Bunun yan sra, Gnen ilesi ierisinde bir duvarda karlalan ve daha nce yaynlanm olan yazt, Konanede bir imparatorluk klt veya tapnann varln gstermektedir. IAS ekibi tarafndan tespit edilmi olan, mparator Flavius Valerius Severus ve mparator Galerius Valerius Maximianus onuruna adanan yaztlar ile iki yeni Roma Donemi mil ta, Konanenin Tetrari Dnemindeki gl varlna iaret etmektedir. Mil talar zerinde civitas ibaresine rastlanmtr. Ancak, bu ibarenin kente ne zaman verilmi olduuna iaret edebilecek veriler henz ele gememitir. Bununla birlikte, bu mil talar Via Sebaste hakknda nemli ipular salamaktadr. lk mil ta Seleukeia Sideraya giden yolun zerindeki bir tarlada (Havdan Mevkii, Knk iftlii) bulunmutur ve maalesef tam olarak korunmamtr. Bu mil ta MS 198-211 yllar arasna tarihlenmektedir. kinci mil ta ise
Gnen lesinin 7 km kuzeybatsnda yer alan decik Koyu mezarlnda bulunmutur. ift dilli olan bu mil tann st ksm krktr. zerindeki yazttan hareketle, Konaneden 4 mil uzakta yerletirilmi olduu anlalan bu milta, kenti Via Sebastedan 15 km batya doru konumlandrmaktadr Hrmzl De Giorgi Iversen 2009: 247, 250). 2010 yl yzey aratrmasnda, Kzlck Kynde henz yaynlanmam iki yazt bulunmutur. Bunlardan biri, mezarlk giriinin hemen yanndaki modern bir mezara dhil edilmi Yunan bir mezar ant, dieri ise ge 3. yya ya da erken 4. yya tarihli bir snr tadr. Bir iftinin, modern yolun yanndaki tarlasnn kenarndaki ta yn iinde bulunan bu snr tann, asl yerine ok yakn olmas kuvvetle muhtemeldir. Silindir biimli ve beyaz kire tandan yaplm olan bu snr ta, mparator Diocletianusa, Valerius Maximianusa, Constantinusa ve olaslkla Galeriusa da ithaf edilmitir. Gneykentte, ren Yerinden gelmi olduu sylenen, Zeus Galaktinosa adanm bir yazt bulunmutur. Bir mezar ta olan bu stelin zerinde, bir knt zerinde duran figr grlmektedir. Kemerli bir alnl bulunan bu tan, alnlnn zerinde, iki ebeveyn tarafndan (Artemonun olu Menneas ve Babeis), kzlar Babeise ithaf edilmi bir yazt bulunmaktadr. Kahvehnenin yaknnda bulunan Geresin Gurbeti Parknda drdnc bir ta daha bulunmutur. Bir heykel kaidesi olan bu tan, Proclusun olu Aurelius Antiochus tarafndan, Zeus Victorun ngryle dikilmi olduu anlalmaktadr.
Kaynaka
Konane Kale Tepe zerindeki Savunma Sistemi (B. Hrmzl, IAS Arivi)
Buckler, W. H. et al. 1933 Monumenta Asia Minoris Antiqua IV, Manchester. Drew-Bear, Th. 2008 Arameia, Konane, Pisidia Antocheiasndan Yeni Yaztlar, Aratrma Sonular Toplants 26, Ankara: 147-154.
53
KAZI-ARATIRMA
Hirschfeld, G. 1874 Vorlufiger Bericht ber eine Reise im sdwestlichen Kleinasien. Hrmzl, B. A. De Giorgi P.A. Iversen 2009 New Research in Northwestern Pisidia: Ancient Konane (Conana) and its Territory, CollAn VIII: 235-256. zsait, M. 1987 1984 ve 1985 Yl Isparta evresi Tarih ncesi Aratrmalar, 4. Aratrma Sonular Toplants, Ankara 26-30 Mays 1986, Ankara: 323-333. Rott, H. 1908 Kleinasiatische Denkmler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadoken und Lykien, Leipzig. Bilge Hrmzl Andrea De Giorgi
Klloba Yukar Yerlemenin Batsnda Yaplan almalar
Klloba Kaz almalar 2010

Bu seneki Klloba kazlarna 06.07.2010 tarihinde balanm ve almalar 06.09.2010 tarihinde sonlandrlmtr. Son yllarda olduu gibi bu seneki almalar da yine esas itibariyle iki amaca ynelik olarak gerekletirilmitir: lk Tun a (T) II Yukar Yerleme plann ortaya karmaya devam etmek ve Orta Tun a (OT)na Gei Evresi tabakalanmas ve mimarisi ile ilgili almalar yapmak. Yukar Yerlemenin batsnda yaplan almalar gstermektedir.
bir avlunun bulunduu ve etrafndaki meknlarn bu avluya ald, darya kapal bir ksm yer alr (Kompleks I).
Yukar Yerlemenin Kuzeyinde Yaplan almalar:
Yukar Yerlemenin Gneyinde ve Batsnda Yaplan almalar:
Hyn kuzey yamacnda yer alan AC/AD 15-16 amasnda, Yukar Yerlemenin kuzeye doru devam aratrlm ve bu dorultuda bat taraftan girilen bir mekann nemli bir ksm aa karlmtr. Bu mekna kuzeyden bitiik olarak ina edilmi kaln duvar, belki de burada mevcut olan Kuzey Kapsnn yan duvarn oluturmaktadr. leride yaplacak almalarla bu durum akla kavuturulacaktr.
Yukar Yerlemeyi gneybat ve batdan snrlandran uzun evlerin ortaya karlmas amacyla Kompleks IInin gneyinde, Kompleks II ve Trapez Yapnn batsnda ve iki kesim mimarisini birletirmek zere aradaki Y 24 plankaresinde allmtr. Bu ekilde, Yukar Yerlemeyi gneyden ve batdan snrlandran ve arka taraflarndan evre duvarna dayal olan uzun evlerin planlar byk oranda ortaya karlmtr. Ayrca batda Yukar Yerlemeye girii salayan iki ana ve bir de tali kap saptanmtr. Evlerden tanesinde ok sayda in situ buluntu ele geirilmitir. Ayrca Yukar Yerlemenin kuzeybatsnda, arka taraflar evre duvarna dayal Aa Yerlemeye ait evler de ortaya karlmtr. Bu evlerin, buradaki kapnn nnde dik a ile birleen iki soka snrlandrdklar anlalmtr. Bu zamana kadar yaplan almalar sonucunda, kabaca drtgen planl olduu anlalan Yukar Yerlemenin ortasnda byk bir avlunun ve bu avluya bamsz olarak ina edilmi olan iki yapnn yer ald anlalmtr. Bunlar Kompleks II ve Trapez Yapdr. Ayrca, Yukar Yerlemenin kuzeydouya doru knt yapt ksmda, ortasnda daha kk
54
Dou Kapsnn Erken Evrelerinin Planlarn Ortaya karmak Amacyla Yaplan almalar:
Kompleks Ie dardan girii salayan Dou Kapsnn erken evrelerinin planlar byk oranda ortaya karlmtr. IV D evresinde byk temel talarndan olduka antsal ina edildii anlalan kapnn nnde bir sundurmann yer ald ve bu sundurmaya ait blme duvarnn bir sonraki evrede ksmen tahrip edildii saptanmtr.
Klloba T II Dnemine Ait Yangn Geirmi Bir Ev ile Evin Dolgusundaki in situ Buluntular
KAZI-ARATIRMA
Klloba OTna Gei Evresinin Sonuna Tarihlenen Gaga Azl Testi (Schnabelkanne)
Hyn Gneydousunda, AH 21, AH 22, AG 23, AE 23 ve AE 24 Plankarelerinde Yaplan almalar:
Bu kesimde, nceki yllarda kazlan ve arka ksmlarnn Gneydou Kapsna dayand, Aa Yerlemeye ait yangn geirmi sra evleri douya doru takip etmek amacyla kazlar yaplmtr. Geen seneki almada AG 22 amasnda saptanan yanm evin dou bitiiinde bir baka evin balad anlalmt. Bu evin gneydou kesi AH 22 amasnda, yzeyden 1.5 m derinlikte ortaya karlmtr. Evin gney duvar zerinde bir giri yer alr. Bu duvar dou profiline temas ettikten sonra mekn oluturmak zere kuzeye dner. Yzeyden 2.20 m derinlikte odann tabanna ulalmtr. Kuzeydekine paralel olarak bir duvar da amann gney profili boyunca saptanmtr. Gney yz sval olan bu duvar, byk olaslkla geen sene AH 23 amasnda ortaya karlan evin kuzey duvarn oluturmaktadr. AG 22 amasnn gneydousunda, bir nceki yl ortaya karlm olan kuvvetli ta temelin ilevinin ne olduunun anlalabilmesi amacyla, bu duvar batya doru takip etmek iin, AG 23 plankaresinde bir ama almtr. Burada yaplan almalar bize, AG 22 amasndaki yanm odann nnde bir oda daha bulunduunu ve sz konusu kuvvetli duvarn bu evin n duvarn oluturduu pheye yer brakmayacak ekilde gstermitir.
almalar daha sonra kuzeydeki AA 17 ve AA 18 plankarelerine kaydrlmtr. Bu kesimde daha nceki yllarda ksmen kazlm olan yapnn plan bu seneki almalarla byk oranda ortaya karlmtr. Gneybatda sundurmal ve ta deli bir giri ieren ve geni bir alana yaylan bu yapnn dzgn d konturlara sahip olmamas, eitli byklklerdeki birok odadan olumas, avlu veya merkezi salonsuz i mekn dzenleniinin sz konusu olmas ve meknlara girii salayan kaplarn ounlukla oda kelerine yakn yer almas gibi plan zellikleri nedeniyle, KltepeKarum evleri ile byk benzerlik gsterdiini syleyebiliriz. Bu evin stne denk gelen ve OTye Gei Evresinin sonunu simgeleyen IV A evresine ait bir taban zerinde dier buluntularla birlikte ele geirilen bir gaga azl testi (Schnabelkanne), Ticaret Kolonileri Dneminin hemen ncesinde veya banda olduumuzu bize ak bir ekilde gstermektedir. Sonu olarak 2010 yl almalar, gerek T II yerleim plannn tmlenmesi ynnde nemli bir mesafe alnmas, gerekse OTna Gei Evresinin stratigrafisinin ve mimarisinin daha somut bir ekilde ortaya konulabilmesi balamnda son derece verimli olmutur.
Turan Efe
Parion almalar 2010

2010 yl Parion almalar 21 Haziran-31 Temmuz 2010 tarihleri arasnda yrtlmtr. Antik kentin 6 ayr blgesinde gerekletirilen almalar sonrasnda ok sayda ettlk ve 34 adet envanterlik eser ortaya kartlmtr. lk alma blgesini oluturan nekropol kazlarnda, 20ye yakn deiik tiplerde mezar alm, bunlara ait ok sayda l hediyesi ortaya karlmtr. Buluntular arasnda, eitli formlarda pimi toprak kaplar ve kandiller, bronz kap ve taklarla kemik eyalar da yer almaktadr. zellikle Kremasyon Alannda ele
T III Dneminin Aratrlmas Balamnda Y 19, Z 17, Z 18, AA 17 ve AA 18 Plankarelerinde Yaplan almalar:
Bu kesimde nce Z/AA 18-19 plankareleri arasnda kalan araba yollar yzeyden erken T III tabakalar iine kadar kazlarak bu kesimdeki evlerin planlar tamamland gibi stratigrafik malzeme de ele geirilmitir.
Parion Roma Villas (?)

55
KAZI-ARATIRMA
almtr. Odeiondaki almalarda, 249 adet Ge Roma Dnemi Follisinden oluan Parionun ilk definesi de aa karlmtr. 2010 alma program kapsamnda, anakkale Mzesinde korunan ve 2005 yl kazlarnda ortaya karlan bronz amphora restore edilerek tehire konulmu; Kaz ana sponsoru DA A. tarafndan alnan Zeplin Parion ile kentin tm alanlar hava fotoraflaryla kayt altna alnmtr. Yine sponsor tarafndan yaptrlan Sedat-Naciye Nurova Parion Kazevi ve yeniden dzenlenen Kaz Deposu kullanma alrken; Atatrk niversitesi Arkeoloji Blmnde Parion Kaz Ktphanesi aratrmaclarn hizmetine sunulmu; Parion Rehberinin gncellenmi 3. Basks gerekletirilmi; anakkalede alan Dnden Bugne Parion Kaz Fotoraflar Sergisiyle, Parionda srdrlen arkeolojik kazlarn geliim sreci tantlmtr.
Cevat Baaran
Parion Parion Odeionu 2010 almalar Sonras
Perge Kaz ve Onarm almalar 2010

2010 yl Perge Kaz ve Onarm almalar, Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrlnn izniyle stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Antalya Blgesi Arkeoloji Aratrmalar Merkezi adna 15.07-08.09.2010 tarihleri arasnda gerekletirilmitir. Kazmz, T. C. Kltr ve Turizm Bakanl Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrlnn yan sra DSMM ve stanbul niversitesi Rektrl Bilimsel Aratrmalar Yrtc Sekreterlii tarafndan parasal ynden desteklenmitir (Proje no: 6664). Ayrca Trk Tarih Kurumu, Vehbi Ko Vakf Suna nan Kra Akdeniz Medeniyetleri Aratrma Enstits AKMED, TRSAB ve Kltr Bilincini Gelitirme Vakfnn da katklar olmutur. Bu kurumlar ve yetkililerine, ayrca tm kaz ekibine teekkrlerimiz sonsuzdur. 2010 yl kaz almalarmz ayr alanda yrtlmtr. Kaz almalarna paralel olarak, antropolojik ve koruma-onarm-dzenleme almalar devam etmitir.
Parion Parion Rehberi 3. Bask Kapa ( Parion Bronz Amphorasndan Ayrnt)
geen Orientalizan Dnem ve Korint Dnemi kaplar, Nekropoln kullanm tarihinin olduka erkene gittiini gstermitir. Roma Villasndaki almalarda da, geen yl belirlenen hypocaust sistemli meknn gneyinde, yine tabandan stma sistemli ikinci bir meknn olduu belirlenmitir. Yaklak Villa ile ayn dnemde yaplanma gsteren Yama Yapsnda ise, tabandan stmal ykanmayla ilikili mimari kalntlar ortaya kmtr. Tiyatro almalarnda sahne binasnn i cephesinde ge dnem yaplanmalarna ve orijinal dokuya ilikin izler belirlenmi, ilk kullanma ait kabartmalarn ge dnemde youn olarak tahrip edildii anlalmtr. Bu yl ilk kez kazlan ve ilk bulgulara gre kentin odeionu olabilecek kalntlarn yer ald alanda yaplan almalarda, oturma basamaklarndan 9u
56
Bat Nekropolis:
2010 yl Bat Nekropolis kazlar aslen iki ayr alanda yrtlmtr. Bunlarn ilki, Bat ehir Kapsnn yaklak 500 m gneyinde bulunan ve 2006 ylndan beri devam eden kazlarnda birok in situ yerel lahit, ostothek ile eitli kaplara yaplm kremasyon mezarlar bulunan parsel 159 kaz alandr. Dier devaml kaz alan ise, 1997 ylndan beri sistematik olarak kazs yaplan ve hl kamulatrlamayan; ok eitli
KAZI-ARATIRMA
Perge Bat Nekropolis, Parsel 159, Kaz Alan Genel Grnm
Perge Kuzey-Gney Dorultulu Stunlu Cadde, Kaz Sonras Genel Grnm
ve antsal mezarlar ieren zel mlkiyetteki parsel 169tur. Parsel 159da 2010 almalar, 2009 sezonundan varl bilinen mezar sralarn ortaya karmak amacyla kaz alannn gneybatsnda srdrlmtr. almalar esnasnda bat kesitte dou-bat dorultulu be adet ostothek (Os.06, Os. 07, Os. 08, Os.09, Os.10) ortaya karlmtr. Ostotheklerden sadece ikisi (Os.06 ve Os.09) soyulmadan gnmze ulamtr. Os. 10 dndaki btn ostothekler yerel kiretandan, dikrtgen bezemesiz bir tekneye sahip olup, kapaklar akroterli beik atdr. Os.10 ise mermerden olup, beik atl kapa bitkisel bezemeli akroterlere sahiptir. Kapan gney alnlnda bir rozet kabartmas vardr. Teknenin gney ksa kenarnda ise Hades kaps kabartmas yer almaktadr. 2009 ylnda bulunmu yaztl sunak ostohekin batsnda pimi toprak kap iine yaplm olan bir kremasyon gm saptanm ve bu gmye Kr. 04 kodu verilmitir. Kr. 04 kodlu kremasyon gmnn evresinde yaplan seviye inme almalarnda ise Kr.05 ve Kr. 06 kodu verilen iki adet pimi toprak kap iine yaplm kremasyon gm daha aa karlmtr. Her kremasyon da gvdesi hafif ikin, dibe doru daralan bir kap iindedir. Alanda almalar devam ederken, Os.07nin kuzeybatsnda, kuzey-gney dorultusunda uzanan, kiretandan, akrotersiz beik atl, yerel tipte bezemesiz drt lahit bulunmutur (L94, L96, L97, L98). Drt lahit de daha nceden soyulmu olup, kapak ve teknelerinde krk ve eksikler vardr. 2009 ylnda bulunmu sunak ostothek (SK.01) ve Yaztl-sunak ostothekin etrafnda seviye inilmesi esnasnda, sz konusu iki ostothekin sonradan zerine oturtulduu anlalan, kiretandan, dou-bat dorultusundaki L95 kodlu yerel tipteki bir baka lahde ulalmtr Bu lahit daha nceden soyulmam olup, tmdr ve akrotersiz beik atldr. Kapak ile tekne birbirine har ile
balanmtr. Lahdin iinden bronz sikke, bir bronz ayna ve bir cam boncuk bulunmutur. Bu lahitler aa karlp temizlendikten sonra, Os.08in hemen gneyinde L99 olarak kodlanm, dou-bat dorultusunda uzanan bir lahit aa karlmtr. Kiretandan ilenmi lahit, beik atl ve akroterli bir kapaa sahip olup, yerel tiptedir. Teknesinin gneydousu, kapann ise gneyi krk ve eksiktir. Lahit kapann dou alnlnda bir kalkan kabartmas bulunmaktadr. Lahdin teknesinin dou ksa kenar yzeyinde ise sekiz satrlk Eski Yunanca bir yazt bulunmaktadr. L99un hemen gneyinde, ayn tipte, dou-bat dorultusundaki L100 kodlu lahit bulunmutur. Kapa ve teknesinin gneyi krk ve eksiktir. Bu lahdin de aa karlp, temizlenmesiyle 2010 senesinde parsel 159daki kaz almas sona ermitir. Parsel 169da yrtlen kaz ve temizlik almalarnn amac; 2009 ylnn Aralk aynda Antalyada meydana gelen iddetli selden dolay, M9 mezar yapsnn gney peribolos duvarnn zerinden kayan toprak ktlenin mezar avlusunun iine akmas ve bat peribolos duvar ile gneyinde yer alan kuzey-gney dorultulu duvarn bir ksmnn gmesi sonucu oluan tehlikeli durumun ortadan kaldrlmasyd. Ayrca, gelecek sezonlarda meydana gelebilecek doal felaketlere kar nlemlerin de alnmas gerekliydi. Bylece ilk olarak, M9un gneybatsndaki sel sonras biriken dknt toprak temizlenmitir. M9un gneyinde, muhtemel bir baka selden sonra, ykselen toprak ktlenin yeni bir tahribata yol amamas ve bu alanda baka mezar yaplarnn ve/veya lahitlerin var olup olmadnn tespiti amacyla, gney peribolos duvarnn hemen gneyinde kaz yaplmtr. Bu alanda herhangi bir mezar yaps, lahit veya mimari kalnt tespit edilememitir. M9 mezar yapsnn gney peribolos duvar ve gneyindeki kaz ve temizlik almalarnn tamamlanmasyla, bu alandaki toprak ktlesinin gme tehlikesi ortadan kaldrlm, ardndan M9 avlusu ierisi temizlenmitir. Tm bu almalarn
57
KAZI-ARATIRMA
Perge Stunlu Cadde Kazsnda Bulunmu Bronz Erkek Ba Kabartmas
Perge Stunlu Cadde Kazsnda Bulunmu Bronz Dionysos Kabartmas
ardndan, M9 mezar yapsnda kapsaml bir mimari restorasyon projesi hazrlanmtr. nmzdeki sene bu projenin uygulanmas iin allacaktr. Parsel 169un gneybatsnda, Yurtpnar yolunun bat ksmnda, 2977 nolu parselde figrl bir mermer lahit bulunduu ihbar zerine, burada kaz bakanlnca bir sondaj yaplmas gerekli grlmtr. Kaz almalarnda, sondajn dou ksmnda bir duvar, duvarn bat bitiiinde U biiminde bir podyum ortaya kmaya balamtr. Ortaya karlan yapda imdilik iki evre tespit edilmitir. Yapnn antsal bir mezarn girii ya da bir podyum mezar olabilecei dnlmektedir. Bu alandaki kaz almalarna, yapnn zel mlk olan seralarn altnda devam etmesi nedeniyle son verilmitir. Yapnn izimi yaplp, fotorafla belgelendikten sonra, Genel Mdrlkn izniyle kapatlmtr.
Stunlu Cadde:
2010 yl kuzey-gney dorultulu Stunlu Cadde kaz almalar, her iki stunlu caddenin kesitii kavan kazlmam kuzeybat yarsnda, zellikle 2005 ylnda burada bulunan kabartmal bir kesik alnlk sebebiyle bir eme yaps (nymphaeum) olduu dnlen yap evresinde odaklanmtr. Muhtemel eme yapsnn dou cephesi takip edilerek, kuzeye doru devam eden kazda eitli heykel paralar ve eme yapsna ait olduu dnlen yars eksik bir alnlk paras bulunmutur. Bu alanda seviye inilirken, cadde demesinin hemen zerinde yer alan tula taban belgelenerek kaldrlmtr. Bu esnada yank dolgudan oluan bu taban ierisinde, olduka kaliteli bir iilik gsteren orta yal bir erkee ait bronz kabartma-aplik ve ona ait bronz paralar ortaya karlmtr. Kuzeye doru ilerlendike ortaya kan dou-bat dorultulu ge dnem duvarnn kuzeye doru dnd, bylece bir mekn oluturabilecei dncesiyle, almalarn duvarn kuzeybatsna yneltilmesiyle, duvarn hemen kuzeyinde, kiretandan bir kesik alnln
58
ke blou tespit edilmitir. Muhtemel eme yapsna ait olduu dnlen alnln i ksmnda; kabartma bst olarak bir Helios, n cephede ise canorus fleyen, sol elinde dmen tutan kanatl triton kabartmalar bulunmaktadr. Alanda, kazyla birlikte yaplan dzenleme almalaryla muhtemel eme yapsnn dou kenar ksmen almtr. Yap giriinin hemen kuzeydousunda, cadde taban seviyesine yakn bir blmde Sarho Dionysos ve Satyros heykel grubu olarak bilinen eserin Dionysosu ve Satyrosun tanrnn omuzuna att kolunun da koruna geldii bronz kabartma bulunmutur. Muhtemel eme yapsnn olas dou girii aldktan sonra, alandaki, yars yzeyde yars toprakta bulunan byk mimari elemanlar envanterlenip, vin yardmyla kaldrlmtr. Burada youn heykel paralar buluntularyla karlalmtr. Ayn yerde srasyla; nce tanra Isis veya Isis rahibesine ait olduu dnlen mermerden bir kadn ba, Aphrodite olmas muhtemel, mermerden ideal bir kadn ba tme yakn olarak bulunmutur. Kuzeye doru bat galeride devam eden kaz srasnda, bu sene bat galerinin kavaktan sonraki ilk in situ postamenti ve zerinde bulunan Attik-Ion stun kaidesi bulunmutur. Muhtemel eme yapsnn hemen kuzeyinde ise, ge dnemlerde tula ve moloz talardan yaplm, kuzey-gney ynl paralel iki duvar sras aa karlmt. Bu duvarlardan kuzeydekinin snrlarn belirlemek iin ilerlendiinde; duvarn koruna gelen st blmnde devirme olarak kullanlm porfirden, duvarda kullanlmak zere keski ile ba ksm uzunlamasna ortadan ikiye blnen, Roma dneminde arkaik slupla (arkaizan) yaplm bir Dionysos Hermesi bulunmutur. Bu duvar srasnn kuzeyinde de ayn iilikle yaplm dou-bat dorultulu bir baka duvar sras tespit edilmi ve bu ksmn bir mekn oluturduu anlalmtr. Bu meknn bat duvarn ise, ii byk talarla kapatlan bir dkkn girii oluturmaktayd. Alann bu seneki
KAZI-ARATIRMA
Perge Stunlu Cadde, Kazsnda Bulunmu Mermerden Aphrodite? Heykel Ba
edilmi bir bouleuterion ya da bu dneme ait bir yap olduu fikriyle 2008 ylnda balanm, 2009 ve 2010 kaz sezonlarnda da devam edilmitir. Bu almalarla alanda, Erken Roma mparatorluk Dneminden Bizans Dnemi ilerine uzanan dnemde eitli evreler ieren yap/yaplar grubunun 4 mekn aa karlmtr. 2010 yl kaz sezonundaki almalar, 4 nolu meknn gneyinde srdrlmtr. 1-4 nolu meknlar ile bu alann mimari balantsnn tespit edilmesi amacyla alma devam ederken, 4 nolu meknn gneyindeki ksm; kuzey, dou ve gneyden duvarlarla snrlandrld iin 5 nolu mekan olarak adlandrlmtr. Meknn gneybatsnda seviye inildike, gney duvar zerinde 4-5 nolu mekanlar aras gei salayan kap ile gneyde ayn aksta, gneye alan bir kap daha olduu tespit edilmitir Buradaki kaz almalar sonucunda; 5 nolu mekann kuzey-gney dorultulu dikdrtgen bir plana sahip olduu ve tabannn opus sectile, pimi toprak deme levhalar ve mozaik demeyle kapland tespit edilmitir. Meknn kuzey ve gney duvarlar zerinde ayn aks zerinde, bat duvara daha yakn, iki adet kap yer almaktadr. 5 nolu mekndaki kaznn tamamlanmasndan sonra, almalara meknn batsndaki
kaz almas, arazide bulunan ok sayda dank mimari parann nmzdeki kaz sezonu banda vaziyet plannn karlp, numaranarak kaldrlmak zere sonlandrlmtr.
Z Yaps:
Perge kuzey-gney dorultulu stunlu caddenin 1. bat insulasnda yer alan Z Yaps kazlarna ilk olarak, bu alanda Erken Roma mparatorluk Dneminde ina
Perge Z Yaps Kaz Sonu Plan

59
KAZI-ARATIRMA
alanda devam edilmitir. Kazya gneye doru balanm ve 5 nolu meknn gney duvar ile ayn bat aksta olan duvara ulalmtr. Bu duvar zerinde yer alan dou-bat dorultulu drt adet Dor stunundan birincisi yer almaktadr. Sz konusu Dor stununun in situ olup olmadnn tespiti iin yaplan kazda, kuzey-gney stylobatndan daha alt kottaki derinlie inilmi, ancak stunun oturduu dnlen stylobata ulalamamtr. Bu durum, Dor dzenli bu stun ve onunla ilikili dier mimari paralarn kuzey-gney stylobat (ge dnem stylobat) ile deil de, ayn zamanda 1 nolu meknn gney duvar ve ayn bat hat zerinde, 2008-2009 yllarndaki kazlarda in situ alt adet Dor stunuyla birlikte ortaya karlm olan, dou-bat stylobat (erken dnem stylobat) ile ilikili olabilecei dndrmtr. Ancak, btn bu sorular ilerleyen yllardaki kazlarla aydnlatlacaktr.
kapsam dnda tutulan, gney duvarn tonoz balangcndan yukar doru devam eden blmnde yer alan, yaklak 2 mlik ksm ve yapnn d cephesinde bulunan duvar resimlerinin konservasyon ve temizlii yaplmtr. almadan nce seilemeyen figrler ve desenler ortaya karlm ve seilebilir hale getirilmitir. Bat Nekropolis Parsel 159da, gneye doru genileyen amada aa kan mezarlar korumak iin, yeni aa kan mezarlar rtecek ekilde, var olan atya gneye doru ekleme yaplmtr. Ayrca, sral biimde bulunan bezemeli ve yaztl mezarlar trapez satan imal edilmi levhalarla evrelenerek, dardan grlmeyecek ekilde, nmzdeki sezon almak zere, kapal bir kutu iinde muhafaza altna alnmtr. Hellenistik Bat Kulenin konsolidasyon almasnda, Bat Kulenin dna dm ve Gney Hamam porticusunun kuzey ksmnn nemli bir ksmna dalm kule bloklar, grid sisteme gre numaralandrlm, kademe kademe izimleri ve fotoraflamalar yaplarak, bulunduklar yerden alnp, tasnif edilmitir. Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrlnn izniyle ihalesi yaplan Demetrios Apollonios Taknn ayaa kaldrma almalar balamtr. Kaz esnasnda bulunmu olan tm buluntular kaz konservatrleri tarafndan temizlenmi, krk paralar birbirlerine yaptrlarak tmlenmitir. Kaz sonunda Antalya Arkeoloji Mzesine 32 adet envanterlik, 81 adet etdlk eser teslim edilmitir.
Akm zdizbay
Antropolojik almalar:
Perge Kaz ve Onarm almalar kapsamnda 2010 ylnda yaplan antropolojik almalar, Prof. Dr. Ylmaz Selim Erdaln bakanlnda toplam kiilik bir ekip tarafndan gerekletirilmitir. Bu almalarda, 2009, 2008 ve 1997 ylnda kazlm olan mezarlardan bulunmu en az 100 bireye ait iskelet kalnts antropolojik adan incelenmitir. ncelenen mezarlardan 30 kadn ve 34 erkein cinsiyeti belirlenirken, alt bireyin cinsiyeti belirlenememitir. Mezarlardan ele geen 11 bireyde kremasyon geleneinin uyguland saptanmtr. 2010 yl almalar kapsamnda incelenen bireylerin, salk yapsnn nispeten iyi olduu sylenebilir.
Koruma, Onarm ve Dzenleme almalar:
Kltr Bilincini Gelitirme Vakfnn dzenledii Bir Stun da Sen Dik Kampanyas kapsamnda yaplan balarla gerekletirilen Anastylosis ve Dzenleme almalar ile kuzey-gney dorultulu stunlu cadde zerinde toplam 30 adet stun ayaa kaldrlmtr. Perge Bat Nekropol 169 numaral parselde bulunan M9 kodlu oda mezarlarn, 2010 knda, youn yalar sebebiyle avlunun gney toprak duvarnn avluya yklmas ve yapnn su ile dolmas sebebiyle, mezar yapsnn temizlii ve duvar resimlerinde bozulmaya ynelik tespitler sonucu bozulmaya rastlanmam, sadece gerekli grlen drt noktada akrilik reine Primal AC 33 enjeksiyonu yaplmtr. Ayrca, yapnn 1 ve 2 numaral odalarnda bulunan mozaik demeler temizlenmi; yapnn st katnda ve avlusunda bulunan mozaik taban demeleri alm, kontroller ve temizliklerinin ardndan jeo-tekstil kee ve dere kumu ile tekrar rtlmtr. Ayn parseldeki M1 Mezar Yapsnn i ksmdaki duvar resimleri 1998 ylnda restore edilmi olup, yaplan kontrollerde herhangi bir bozulma grlmemitir. Sz konusu almann
60
Sinop Balatlar Kilisesi Kaz almalar 2010

Sinop, Milet kenti kolonisi olarak kurulduu M 7. yydan, en parlak gnlerini yaad Hellenistik ve Roma mparatorluk Dnemlerinden gnmze dein geen srede hep ayn yerde kurulmu olduundan, kentin farkl uygarlklara ait dokusunu anlamak kolay olmamaktadr. Sinopun kent merkezinde yazl kaynaklarn szn ettii parlak gemiin hatras olan yaplarn says olduka azdr. Gnmze ulaan en gsterili yaplar arasnda kentin surlar, Sinop Arkeoloji Mzesi bahesindeki, 1951-1953 yllarnda A. Erzen, E. Akurgal ve L. Buddenin yapt arkeolojik kazlar sayesinde ortaya karlan M 2. yya tarihlendirilen Sinopun en nemli klt olan Serapis Tapna, Seluklulara ait Alaaddin Camisi ve Pervane Medresesi gelir. kalede kurulmu olan, mehur Ceza ve Tutuk Evi gnmzde Sinopu ziyarete gelenlerin en sk uradklar, yakn gemie ait tarihi meknlardandr. Modern Sinopun en nemli
KAZI-ARATIRMA
Sinop Balatlar Kilisesi Olarak Tannan Roma Dnemine Ait Yap Kalnts
Sinop Balatlar Kilisesi 2010 yl Kazlarnda almalarn Younlat apel ve evresindeki Alann Plan
al veri ve gezi yolu olan Sakarya Caddesinin, antik kentin stunlu caddesi olmas mmkndr. Yolun evresinde yaplan inaatlar srasnda, zaman zaman Roma Dnemi konutlarna ait deme mozaikleri gn na karlmtr. Dou Roma (Bizans) ve Ge Osmanl Dnemlerine ait en nemli kalnt ise Sinop kent merkezi, Ada Mahallesindeki bilimsel yaynlarda ve halk arasnda Balatlar Kilisesi olarak tannan yap kalntsdr. evresi youn yaplamaya maruz kalm byk yap kalntsnda, T.C. Kltr ve Turizm Bakanl, Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrlnn izin ve destekleriyle Do. Dr. Glgn Krolunun bilimsel bakanlndaki bir ekip tarafndan arkeolojik kaz almalarna ilk kez 2010 yl Temmuz aynda balanmtr. Bakanlk temsilcisi olarak kazya Kastamonu Mzesinden Hamdiye Claz akr katlmtr. Kazlar ncesinde yapyla ilgili en ayrntl bilgi, A. Bryer ve D. Winfieldin, Bizansn Karadeniz kysndaki yaplarn inceleyen (The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, 2 cilt, Washington D.C., 1985) yaynlarnda yer almaktadr. Bu almada saray, gymnasium/palestra/hamam, tahl deposu (granarium), 7. yya ait Bizans Manastr ve Ge Osmanl Dnemi Kilisesi olmas hakkndaki farkl grlere deinilmektedir. Ancak yazarlarn ortak gr herhangi bir arkeolojik kaz almas yaplmadan yapnn ina edildii dnem, evreleri ve ilevlerinin bilinmesinin mmkn olamayacadr. Balatlar Kilisesi olarak tannan yap topluluundan gnmze, birbiriyle balantl ha planl iki byk mekn ile dikdrtgen planl ok byk bir salon kalabilmitir. 2010 yl kazlar kapsamnda, yapnn yakn evresinde yzey aratrmas yaplm ve yapnn dousunda birbirine paralel iki ve kuzeyinde bir salon daha kefedilmitir. Kent merkezine doru uzanan kuzey batsnda da, yapyla ilikili meknlara ait duvar
kalntlar belirlenmitir. Yapnn evresinin youn bir yaplamaya maruz kald grlmektedir. Bu yeni binalarn inas srasnda ok sayda stunun, deme talarnn ve mozaiklerin ortaya kt da halk tarafndan belirtilmektedir. Balatlar Kilisesi olarak tannan yap, konumu itibaryla Sinopun daha az rzgr alan dou limanna ve kente hkim yksek bir noktasnda kurulmutur. Gnmzde ke odalar hari yapnn byk bir blmnn st rts yok olmutur. Bununla birlikte yapnn byk salonuna ait yaklak 5-6 m yksekliindeki d duvarlar ayaktadr. Dzenli ta ve tula sralarndan oluan duvarlarn kuatt alanlarn i kesiminde tayclara ya da zemine ait herhangi bir kalnt ve izi grlememektedir. st yapya ait tm ykntlarn yapnn zemininde olduu sanlmaktadr. Bu yap topluluuyla ilikili olduu dnlen kentin daha kuzeyinde bulunan Boztepeye doru kurulmu olan dikdrtgen planl birbirine bitiik drt blmden oluan beik tonozlarla rtl sarn harabesiyle, evredeki evlerin altnda kalm olan kalntnn dier blmlerine ait duvar kalntlar da gz nnde tutulduunda yapnn btnn kapsad alann genilii ve devasa lleri hayret uyandrmaktadr. Yapnn ilk olarak 3 ya da 4. yyda bir hamam- gymnasium, palestra birleimi olarak ina edilmi Roma imparatorluk dnemi eseridir. O dnemden gnmze geen uzun srete deiik ilevlerle kullanlm olduu konusunda farkl grler mevcuttur. Yapnn tarihi gemii ve farkl dnemlerdeki kullanm evreleriyle ilgili olarak tarihi kaynaklar ve filolojik belgeler suskun olmakla birlikte, yapda 2010 yl temmuz aynda balanan kazlar sayesinde hem yapyla ilgili bilinmeyenler, hem de Sinopun M 5. yydan 20. yy ilk eyreindeki mbadeleye kadar olan gemii tannmaya balamtr.
61
KAZI-ARATIRMA
evreleri belirlenmek istenmitir. Yzey toprann hemen altnda -0.5 m ile 1.5 m derinlik arasnda mezarlk tabakas vardr. 3 m derinlie ulaldnda Bizans Dnemine ait kk talar ve sktrlarak sertletirilmi bir tabana rastlanmtr. Bunun aasnda ise Roma seramik paralarna rastlanmtr. 2010 yl alma sezonunda alanda jeofizik ve jeomanyetik yntemler uygulanarak henz toprak altnda bulunan mekn kalntlarnn saptanmasyla ilikili bir n alma yaplmtr. Harita mhendisleri ve topograflar lke ve ehir koordinatlarna yapy oturtmulardr. Ayrca alann lmleri yaplarak plan kare sistemi kurulmutur. Daha nce ilk kez Bryer-Winfieldin Pontos kitabnda verilen Balatlar Kilisesinin eksikleri olduu tarafmzdan belirlenen plan, yzey aratrmalarnda belirlenen yeni duvar ve mekn kalntlar da eklenerek yeniden izilmitir.
Glgn Krolu
Sinop Balatlar Kilisesi 12-13. yylara Ait Srl Kap Paralar
2010 yl kaz almalar ve yzey aratrmalar, yap kalntsnn 15. yydan 20. yy balarna kadar Sinoplu Hristiyan tebnn dini ibadetlerini srdrd kiliseye dntrlerek kullanlm meknn mimarisinin deerlendirilmesi ile resimlerinin ikonografik zelliklerinin belirlenmesi, kilisenin korunmas ve onarlmas, hem kilisenin ve hem de apsisin dousundaki din adamlarna ait mezarlarn zerinin koruyucu bir atyla rtlmesi iin proje hazrlanmas, yapnn mevcut tm salonlarna yaylm olan mezarlk alanlarnn belirlenerek incelenmesi konusunda olmutur. Arkeolojik kazlar sayesinde 1920lerden 2010 ylna kadar tarla ve meyve bahesi olarak kullanlan harabenin zemininde kazlara balanmtr. Yzeyin 50 cm altna inildiinde Ge Osmanl Dnemine tarihlendirilen Hristiyan mezarl ortaya karlmtr. Kiliseye dntrlerek kullanlm mekn, hemen batsndaki iki blml meknlar ile kilisenin dousundaki Nekhorion olarak kullanlan ha planl salonun zemininde yaplan kazlarda belirlenen mezarlar Ge Osmanl Dnemine ait deiik cenaze gmme gelenekleri ve tiplerini belirlemek asndan nemli bilgiler vermitir. Hristiyan geleneine uygun olarak cenazeler giysileriyle ve mezar hediyesi braklarak gmlmtr. Mezarlarda ele geen buluntular arasnda cam kandil ve kadehler, seramik tabak ve kseler, bronz ve sedeften yaplm halar, yzkler, kolye, bileklik veya tespih olarak kullanlm boncuklar vardr. Seramiklerin byk bir ounluu anakkale retimi kaplardan oluur. Ktahya retimi bir tabak ve fincan da bulunmutur. thal kaplarn ounlukta olduu grlr. Kazlar srasnda elde edilen buluntular antropolojik, sosyolojik, tarihsel adan yaplacak deerlendirilmelere katk salamakta ve kltrleraras sanatsal ve ekonomik ilikileri de gn na karmaktadr. Byk avlu ya da salon olarak tanmlanan kuzeydeki X numaral salonda alan 5x5 m llerindeki sondaj amasnda 5 m derinlie inilerek yapnn kullanm
62
Soli Pompeiopolis Kazlar 2010

1999 ylndan beri Prof. Dr. Remzi Yac bakanlnda srdrlen Soli Pompeiopolis Kazlar, 2010 ylnda toplam 45 kii ile gerekletirilmi ve bir ay srdrlmtr. Soli Hyk ve Pompeiopoliste 2010 ylndaki kaz ve temizlik almalarnda mimari adan nemli yaplar aa karlmtr. Sz konusu almalar aadaki gibi zetlenebilir.
Pompeiopolis Stunlu Caddesi:
Pompeiopolis Stunlu Caddesinde 2010 yl kaz ve temizlik almalar B48, C51-54, D50-53, E48, E50 ve E53 plan karelerinde yaplmtr. 2005 ve 2006 kaz sezonlarnda Pompeiopolis Stunlu Caddesinin dou portikosunda yaplan kazlar srasnda Bizans Dnemine tarihlenen opus sectileli taban ve bu taban zerine devrilmi halde duvar ve kap ykntlar ortaya karlm; bu duvar ve kaplarn ait olduu meknlarn bugn Stunlu Caddeyi snrlayan beton koruma duvarna paralel geen gnmzdeki Viranehir Caddesinin altnda olduu anlalmt. Bu nedenle sonraki yllarda yaplan kazlarn beton koruma duvarnn dnda, yani Stunlu Caddenin dousundaki amalarda yaplmas kararlatrlmtr. Bu karar dorultusunda Stunlu Caddenin dousunda yaplan kazlarda: 2007 ylnda: Roma ve Bizans mimarisiyle birlikte aa kan Erken Bizans tak grubu; 2008 ylnda: Roma Dnemi bronz bir Apollon heykelcii; 2009 ylnda ise, Stunlu Caddenin imarnda katks olmas nedeniyle adnn onurla anld dnlen
KAZI-ARATIRMA
Soli Pompeiopolis Apsisli Kk Kilise
soylu bir Roma vatandann (Galerius Valerius) ta yazt; Stunlu Caddenin imdiki koruma duvarnn iinde kalan mimari kalntlardan ibaret olmad aka ortaya koymutur. Bu durum eitli etkinliklerde kamuoyunun dikkatine sunulduunda; Stunlu Caddenin evre dzenlemesinin gerei gibi yaplabilmesi ve caddeyi ara trafiinin olumsuz etkilerinden kurtarabilmek iin tat trafiine kapatlmas ynnde neri ve grler dile getirilmitir. Bunun zerine 2010 ylnda, Kaz Bakanl ve Mezitli Belediyesinin ibirlii ve giriimleri ile Viranehir Caddesi tat trafie kapanmtr. Stunlu Cadde boyunca arkeolojik evreye aykr biimde uzanan elektrik direklerinin de nmzdeki yllarda kaldrlmas planlanmaktadr. Soli/Pompeiopolisin antik ada yaklak 200 stuna sahip olan cardo maximusunu (kuzey-gney dorultulu stunlu cadde) antik dnem ehir planlamasna gre cardo maximusu dik kesen bir ya da daha fazla decumanus (dou-bat dorultulu stunlu cadde) olmalyd. 2010 yl kazsnda, sz konusu decumanusun yerini belirlemeye ynelik sondaj almalar planland. Bu amala, E 48 ve F 48 plan karelerinde yaplan kazlarda nceki yllarda bulunan avlu tipi Erken Bizans Dnemi opus sectileli (mermer taban demesi) tabanlar ile paralellik gsteren bir baka taban demesine ve bu taban kuzey ynnde snrlayan kireta basamaklar ortaya karlmtr. Basamaklar ve evresindeki kireta bloklar, zgn olarak Roma olup, Bizans Dneminde ikinci kez kullanlm bir yap veya bir mekna ait olduklar grlmektedir. Bu yapnn dou portikoyu kesintiye uratan bir decumanusa m yoksa tamamen bamsz bir mekna m ait olduu nmzdeki yllarda yaplacak olan kazlarla anlalacaktr. Roma Stunlu Caddesinin Bizans Dneminde de etkin bir biimde kullanld yukarda sz edilen arkeolojik verilerden bilinmekteydi. Ancak bunun yapsal olarak en belirgin kant 2010 ylnda E49
Soli Pompeiopolis Apsisli Kk Kilise Plan
ve E50 amalarnda yaplan kazlarda aa kmtr. Erken Hristiyanlk Dnemine tarihlenen bu yap, Bizans Dneminden kk bir kilisedir. Kilisenin plan olarak en yakn benzeri, Aya Elaiussa Sebastedeki Roma tapnann peripteral stun sras iinde yer alan bir dier kk kilisedir. Bu kilise de Pompeiopoliste olduu gibi iki stun arasna yerletirilmitir. Bu rneklere baklrsa, bu tip kk kiliselerin, Kilikya blgesinde Erken Hristiyanlk Dneminde Roma mimari kalntlarnn iinde (tapnak, stunlu cadde vb.) giderek yaygnlatn grlmektedir. Pompeiopolis kk kilisesi, nceki yllarda bulunan opus sectileli (mermer taban demesi) avlular ile devrik kap lentolar MS 525 ylnda olan iddetli deprem ncesi Pompeiopolisin dramatik sonunu ortaya koymaktadr. Stunlu Caddede kontekstindeki arkeolojik ve mimari verilere gre: Grkemli bir Roma Dneminden sonra, kullanm asndan daha mtevaz bir Bizans Dnemi yaand anlalmaktadr. Stunlu Caddenin, halen modern Viranehir Caddesi altndaki hem Roma ve hem de Bizans Dnemi mimari kalntlar nmzdeki kaz sezonlarnda ortaya karlacak ve bylece ileride planlanan restorasyonda btnlk salanacaktr. 2010 ylnda Stunlu Caddedeki bir dier alma ise, antsal mimari eserleri bloklarnn tanma teknolojilerinin aratrlmasdr. ABD Wisconsin Madison niversitesinden retim yesi Dr. William Aylward, antsal mimari eserlerin bloklarnn tanma teknolojileri konusundaki incelemelerini Pompeiopolis cardo maximusundaki stun tamburlar ile yklm dier bloklar zerinde gerekletirmitir. 2009 ylnda Pompeiopolis Antik Limannda uluslar aras bir ekip ile C. J. Brandon, R. L. Hohlfelder ve
63
KAZI-ARATIRMA
Soli Pompeiopolis Stunlu Cadde Gney Ucu 3D
J. P. Oleson tarafndan gerekletirilen ROMACONSRoma Deniz Betonlar Projesi sondaj almalaryla alnan rneklere ilikin sonular 2010 ylnda netlemitir (NAUTICAL ARCHAEOLOGY, 39.2). MS 1. yy sonu balayp, MS 2. yy ortasnda inas tamamlanan Pompeiopolis limannda pozzolana harcnn kullanld ortaya kt. Bu harcn ilk olarak M 3. yyn sonlarna doru Pozzuoli krfezinde ortaya kmasndan sonra, Roma limanlarnda yaygn olarak kullanld ve hidrolik beton teknolojisinin Akdenizin en cra kelerine ulat bilinmekteydi. Su alt inaatlar iin kullanlan Roma betonu snm kire, pozzolona ve agrega karmndan olumaktayd. Bu teknolojinin Anadoluda kullanmnn rneklerine Pompeiopolis, Kyme ve Sidede rastlanmaktadr. Pompeiopolis rneklerinden elde edilen verilere gre: Pompeiopolis limanndaki agrega % 64 ile 54, har ise % 36 ile 46 arasnda deimektedir. Bu karm oranlar, Roma kara yaplarna yakndr. ncelemelerin Italcementinin talya-Bargamodaki aratrma laboratuarlarnda, yani tek bir merkezde yaplmas sonularn gvenirliliini artrmaktadr. 2010 ylnda yaynlanan raporlara gre: Pompeiopoliste bir Ge Roma amphora retim merkezi saptanmtr. Limann uzun mendireinin yaknlarnda konulanan bu merkez, MS 5. yy bandan 7. yy bana kadar retim yapmtr. Olaslkla yrenin arap, ya gibi mallarn deniz ar ihracn kolaylatryordu. Stunlu Caddede restorasyona ynelik kaz ve temizlik almalarnn yan sra Stunlu Caddenin Adana Kltr ve Tabiat varlklar Koruma Kurulu tarafndan geen yl onaylanan gney ucunun restorasyonuna ilikin finans araylar srdrlmektedir. Maliyetinin yaklak 2 milyon TL olaca hesaplanan Stunlu Caddenin gney ucunda bat portikodaki Roma dkknlar ve dou portikosundaki mozaikli alan restore edilerek, ikier sra halinde yedier stun ayaa kaldrlmas planlanmaktadr. Bylece Stunlu Caddenin aama aama kaldrlmas iin ilk adm atlm olacaktr. Bu restorasyon, Pompeiopolisin yeniden dzenlenmesi iin de nemli bir balang
64
saylabilir. Projenin gerekletirilmesi iin Mersin Valilii zel daresi gereken maddi destei salamtr. Soli Hykte, Hitit teras olarak adlandrlan dou yamataki blmde M 15. yyda kullanlan sur duvarlarnn nemli bir blm aa karlm ve temizlii tamamlanmtr. Surun iinde yangn tabakasnda silo ya da mutfak olarak kullanlan meknlarda bulunan arkeobotanik rneklere gre: M 15. yyda Solide arpa, atal siyez buday, mercimek tketilmi olduu uzman raporlarndan anlalmaktadr. (Prof. Dr. Emel Oybak, H Biyoloji Blm) Yivlenerek iaretlenmi, Solide bir tahl (arpa) kpnn iinde bulunmas nedeni ile lek kab olarak nitelendirilen tek renkli, kaba kaplar (drab ware) merkezi bir ekonominin varlna iaret etmektedir. Bu tip kaplar, Orta Anadoludaki Hitit merkezlerinde Boazky, Maat Hyk, Kuakl, Alacahykte; Kilikiada da Kilisetepe, Soli, Yumuktepe, Tarsus ve Kinet Hykte Ge Tun II Dneminde M 15.-13. yylar arasnda grlmektedir. Soli Hyk yiv iaretli kaplar, 12-16 Nisan 2010da yaplan 7 ICAANE (7th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East) toplantsnda Revisiting the Issue of the Late Bronze II Drab Ware with Potmarks balkl bildiri ile bilim dnyasna sunulmutur. Bilindii gibi M 15-14. yylar Kizzuwatnann Hitit egemenliine girdii ancak yerel zelliklerini koruyup srdrd bir gei dnemidir. Bu dnemde Kizzuwatnaya zg seramik tipleri arasnda, krmz bandllar, dalga bezemeliler, ip baskl mutfak kaplar da yeme-ime kaplar yer almaktadr. 2010 ylnda, M 15. yy Kizzuwatna kazamatl (kasa tipi) sur duvarlar ahap levha ve desteklerle salamlatrlarak koruma altna alnmtr. Kaz sonunda duvarlarn zeri jeotekstil ile rtlm ve zeri (Mezitli Belediyesinin destei ile) sklebilir geici bir koruma ats ile kapanmtr. Bylece Soli Pompeiopolis ren yerinde ileride planlanan gezinti yollarna Kizzuwatna dnemini yanstan bir istasyon daha eklenmitir.
Soli Hyk:
KAZI-ARATIRMA
Soli Pompeiopolis Hitit Maden Kalb
Sitadel A Yaps ve evresindeki almalar:
A yaps, Sektr I olarak tanmladmz sitadelin gneydousundaki alanda yer almaktadr. 2007 ylndan bu yana allan yapda bugne kadar toplam 18 mekn aa karlmtr. 2010 ylndaki almalarndaki amacmz yapnn d konturlarn belirleyerek plann tm hatlaryla ortaya karabilmek ve varsa eklentilerini ortaya koymakt. Bu amala yapnn gneyinde AZ 189, BA 188, BA 189; dousunda AY 190, AZ 190 ve kuzeyinde AV 189, AY 189 amalarnda allmtr.
AZ 189 Amas:
Soli Hykte 2010 ylnda E 10 amasnda dknt iinden gelen kumtandan Hitit Dnemi bir kalbn madeni alet teknolojisinde kullanld anlalmtr. Kalbn bir yznde Orta Anadolu tipi kolcuklu yass balta, dier yznde ise mahmuzlu bir orak bulunmaktadr. Kalp, Solinin M 2. binde nemli bir liman kenti olarak, hem ticaret hem de bir maden ileme merkezi olduu ynndeki verileri glendirmektedir. 19. yyn sonlarnda Soliden Almanyaya gtrld iddia edilen nce Staatlische Museende sergilenip, 1940 ylnda nl arkeolog Kurt Bittel tarafndan Der Depotfund von Soloi-Pompeiopolis adl makale ile Zeitschrift fr Assyriologie und Vorderasiatische Archologie, 46(1)de yaynlanan maden eserlerin arasnda bu tr kalplarla retilen madeni aletler olduu bilinmekteydi. Kalb bir yznde yer alan balta formu, sava aletlerinin Solide seri bir ekilde retildiini gstermektedir. Seri retimi akla getiren bu kalp, Solide hem savunma hem de ihracat amal silah imalat yapldnn bir kant olarak deerlendirilebilir; ayn ekilde dier yzde yer alan mahmuzlu orak da tarmsal retimi ve besin ekonomisini vurgulamakta ve elde edilen orak ile getiimiz yllarda Solide bulunan atal siyez buday, mercimek ve arpa gibi tahllar biilmekte kullanldn akla getirmektedir.
Remzi Yac Fatih Hakan Kaya
Amann gneyinde yer alan ve 2008 ylnda konturlar tespit edilen, ii ta dolgulu 9 no.lu meknda almalar balamtr. 4.15x2.70 m llerinde olduu belirlenen meknn iindeki ta dolgu arasndan kark nitelikli malzemeler ele gemi, ancak mekn iinden Ge Tun a (GT)na tarihleyebileceimiz seramik buluntular gelmitir. Mekn iinde yaplan derinleme almalar srasnda, meknn kuzey ve dou duvarna paralel olarak uzanan bir baka meknn kuzey ve dou duvar aa karlm ve korunmu bir taban tespit edilmitir.
BA 188 Amas:
A yapsnn gneyindeki yaplamay izleyebilmek amacyla bu amada almalara balanmtr. Alanda yaplan derinleme almalarnda A yapsnn gney duvarna dayal iki mekn daha ortaya karlm, meknlarn iinden ele geen malzemeler GT seramik repertuarna ait rnekler vermitir. Bu meknlarn gney duvar ortaktr. Bu duvarn A yapsnn gney konturunu oluturarak, bat ucunun kuzeye doru dnd tespit edilmi, kuzeye dnen bu duvarn devam bu sene allmayan AZ 187 amasnda kazlmayan alan iinde kald iin uzunluu tespit edilememitir. Meknlarn gneyinde yaplan derinleme almalar srasnda Orta Tun a (OT)na tarihleyebileceimiz yonca azl tek kulplu testiler arazi eimi nedeniyle ksmen tahrip olmu mimari elemanlar arasnda ele geen eserler arasndadr.
BA 189 Amas:
Tatarl Hyk almalar 2010

2010 yl kazlar, Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrl, DSMM, ukurova niversitesi () Bilimsel Aratrma Projeleri Birimi (2010K1207303: Adna Yaplan Ceyhan Tatarl Hyk Kazs ve Altyap almalar), Fen-Edebiyat Fakltesi, Trk Tarih Kurumu, atakl Tatarl Bakrl lkretim Okulunun destekleriyle yaplmtr.
A yapsnn gneyinde yer alan mimari unsurlar aa karabilmek amacyla bu amada balatlan almalara ilk olarak BA 188 ile ortak alanda yer alan 20 no.lu meknda balanmtr. Alandaki dier almalarda, A yapsnn gney duvarna yaslanm Hellenistik Dneme ait bir duvar paras ve taban aa karlmtr. BA 189 amasnda A yapsnn gneyindeki derinleme almalarnda OTna ait ksmen korunmu duvarlar ve kerpi dkntler aa karlmtr. Ele geen buluntular arasnda SuriyeKilikya boyal seramik grubuna ait anaklar ve gzl
65
KAZI-ARATIRMA
Tatarl Hyk Hitit Kral Telipinu Dnemine Tarihlenen Tatarl Hykn lk Epigrafik Buluntusu Bulla Amanoslarn Hemen Bat Eiinde Yer Alan Tatarl Hyk
testi paralar ile dnemin seramik repertuarna ait kaplar ele gemitir. Amada yzey toprann kaldrlmasndan sonra bu seviyenin hemen altndan yine ayn dneme ait pimi toprak bir figrin parasnn ba ksm bulunmutur.
AZ 190 Amas:
2010 Tatarl Hyk kaz almalar kapsamnda, A yaps olarak tanmlanan mekn kompleksinin hemen dousunda yer alr. Alanda yaplan almalarda 420 cm uzunluk ve 80 cm genilikte tek sra rgs olan duvar mevcut tabanyla aa karlmtr. Ele geen buluntular bu duvarlarn Hellenistik Dneme tarihlenebileceini gstermitir.
AY 190 Amas:
A yaps mekn kompleksinin hemen dousunda yer alan AY-190 amasnn dousundaki 5 x 10 mlik alanda yaplan almalar srasnda gneydou-kuzeybat ynnde uzanan bir duvar tespit edilmi ve bu duvarn bat ucuna kuzey-gney uzantl olarak 460 cm uzunluunda 60 cm geniliinde bir duvarn yaklak 90 derecelik ayla baland ve ke yapt gzlenmitir. Bu duvarlar ele geen malzemelere gre Hellenistik Dneme aittir.
dkntler arasnda Hellenistik Dneme tarihlenen figrin, kandil ve arlk gibi buluntular ele gemi, ayrca Hellenistik mimariye ait duvarlara rastlanmtr. Amann gneybat kesinde, 2009 ylnda AZ 173 nolu amada tespit ettiimiz sur yapsnn devam ettii grlm ve bu sur yapsna ait duvarn ke yaparak batya yneldii, kazlmayan alan iinde devam ettii gzlenmitir. Sur duvarnn kuzeyinde akl talaryla deli bir taban aa karlmtr. Alann genelinde Hellenistik Dneme ait olduu dnlen 10 adet p ukuru tespit edilmi ve bu p ukurlar alt seviyelerdeki mimariyi olduka tahrip etmitir. Amada Hellenistik Dnem tabakasnn altnda, p ukurlar tarafndan olduka tahrip grm zayf bir Demir a (D) mimarisi ve hemen bunun altndan ksmen korunmu duvarlaryla temsil edilen GTna ait mimari izler tespit edilmi ve 2010 yl almalar sona erdirilmitir.
Sitadel Kuzey Basamakl Amalarnda Yaplan almalar: AP 186 ve AO 186 Amalar:

Devam eden derinleme almalarnda bir ta deme ve Hellenistik Dnemin 2. evresine tarihlendirilen kuzeybat-gneydou uzanml yaklak 4 m uzunluunda 80 cm geniliinde bir duvar saptanmtr. Devam eden almalarda kuzeydou-gneybat uzanml bir yap saptanm ve bu yap Yap 1 olarak adlandrlmtr. Bu yapdan ele geen anak mlek paralarna gre yap Dna tarihlendirilmitir. Her iki amada yaplan derinleme srasnda toplam 6 adet Hellenistik Dneme ait ukur saptanmtr.
AY 189 Amas:
Yapnn kuzey kanadndaki mimariyi ortaya koyabilmek amacyla balatlan almalar, A yapsnn kuzey duvarnn kuzeyinde gerekletirilmitir. Bu amann gneyinde 2008 ve 2009 ylnda yaplan almalarda 4,5 ve 8 no.lu meknlar aa karlmtr.
AY 173 Amas:
Hyn batsnda yer alan ve 2009 ylnda kazlm olan bu amann kuzeyinde yer alan AY 173 amasnda allmalara balanmtr. Amada yaplan almalarda yzey seviyesinin altnda yer yer kerpi
66
2010 Yl Kazlar in Genel Bir Deerlendirme:
4 yldr kazlan Tatarl Hykte, hyn st noktasnda (Sektr I-Sitadel) bir yapya ait kalntlar ve A yaps olarak adlandrdmz bu yapnn ok
KAZI-ARATIRMA
Tatarl Hyk Sitadel A Yaps, GT Tapna
Tatarl Hyk Sitadel A Yaps, GT Tapna Tatarl Hyk Sitadel OT Seramikleri
saydaki mekn aa karlmtr. Ele geen malzemelere dayanarak yapnn imdilik birka mimari evreli ve GTna ait olduunu syleyebiliriz. Ancak yap zaman zaman tadil edilmi, bazen de eklemeler yaplmtr. Hellenistik Dnemde ise baz meknlar doldurulmu, baz meknlar ise eitli ebatlarda p ukurlar alarak kullanlmtr. Yapnn ortasndan geen atk su sistemi nemli bir zelliidir.
yaplm olan bst bu blge iin yeni olan veriler iinde yer almaktadr. Hyn bat amalarnda 2009 ve 2010 yl almalarnda bir sur sistemi almaya balanmtr. Yine bu sur sisteminin ehrin iinde kalan blmnde taban altnda kanalizasyon sistemi tespit edilmitir. Tatarl Hykte yine her dneme ait ok fazla sayda ve eitli tiplerde tezgh arlklar bulunmaktadr. Bu da blgenin imdilik en azndan 2500 yllk dokuma merkezi olduunu kantlamaktadr. htiyatl olunmakla birlikte, 4 yllk kazlar sonucunda karmza kan tm veriler, Tatarl Hykn Hititlerin Kizzuwatna lkesinde yer alan nemli kutsal merkezi Lawazantiya ile ayn olabileceini dndrmeye devam etmektedir. Yerlemenin Sitadel ile geni bir Aa ehrinin varl, eteklerinde ve ok yaknnda ok sayda pnarn olmas, Kuzey Suriyeye alan yol gzerghlarnda bulunmas, ya da baka bir ifadeyle Amanoslarn hemen bat eiinde yer almas, OT GT ile Dnda srekli ve kesintisiz isknnn bulunmas, M II. binyln ilk eyreine ait silindir mhr ile hyn ilk yazl belgesi olan Telipinu Dnemine tarihlediimiz bullann bulunmas, GTna ait silindir mhrn varl ve daha birok veri, Tatarl Hykn Luhuzatia / Lawazantiya / Lusanda olabileceini dndrmektedir.
K.Serdar Girginer zlem Oyman-Girginer Hayriye Akl
Tatarl Hyk Her Dneminde Dini ve Kutsal Bir Merkez:
Tatarl Hyk, Hititlerle ada dnemlerde uzun bir sre bamsz bir lke olarak yaamn devam ettiren, son dnemlerinde Hititlerin hkimiyetine giren, ancak Hitit dnyas ile hibir zaman kltrel balarn koparmayan Kizzuwatnann en nemli yerlemelerinden birisidir. Bunun dnda esas kltrel anlamda bal bulunduu blge Amanoslarn dousunda yer almaya balayan Kuzey Suriyedir. Tatarl Hyn Kizzuwatna lkesinin M II. binyl yazl belgelerinde ad geen nemli yerlemelerinden birisi olmas gerekmektedir. Bu lokalizasyon dncelerimizi imdilik bir yana brakrsak; gerek M. II. binylda, gerek Dnda ve gerekse Hellenistik Dnemde Tatarl Hyk hep kutsal zellikler sunmaktadr. almalarmz esnasnda bulduumuz eserler ve bu eserlerin bize verdii bilgiler hep bu yndedir. OT verileri iinde Suriye kltrne zg kutsal trenlerde kullanlan kaplara aplike edilen tanra heykelcikleri, Ge Hitit Dnemine ait ve mutlaka kutsal bir meknda kullanlan dini tapnma tasvirli ta plaka ve bu senenin en nemli buluntularndan birisi olan Antik Yunan dininin ba tanrs Zeusun pimi topraktan
67
ENSTTDEN HABERLER
E n s tit d en Hab erler TEBE BAKANI PROF. DR. AL DNOL LE ENSTTNN 20 YILLIK GEM ZERNE BR SYLE
2011 yl Trk Eskia Bilimleri Enstitsnn kuruluunun 20. yldr. Bu vesileyle Enstit Bakan Prof. Dr. Ali Dinol ile Enstitnn 20 yllk gemii zerine bir sylei yapld. Editr: Sizde, bir Arkeoloji Enstits kurma dncesi nasl olutu? Hangi misyonu ve hangi grevi stlenmek zere kuruldu? Ali Dinol: Trkiyede arkeolojik faaliyetlerin bilimsel destekisi olan Trk Tarih Kurumu (TTK)nun, 1980 ylndaki askeri idarenin n grd ekilde muhtar/otonom akademik niteliini kaybederek, devlete bal bir kurulu halini almasyla lkemizdeki bilimsel aratrmalar destekleyen, sonularn yaynlayan, belirli aralklarla kongreler organize ederek bu aratrmalarn sonularn tartan ve tm dnyaya duyuran Trk Tarih Kurumunun yerine, btn bu ilevleri stlenecek yeni bir oluumun vcuda getirilmesi zorunluluunu duyan niversite retim yeleri ve mzeci meslektalarmz, 1990 ylnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi ev sahipliinde, Trkiyede Eskia Bilimlerinin Dn Bugn ve Gelecei konulu bir panel dzenlenmitir. Bu panelin sonucunda oy birlii ile lkemizin tarihi ve kltrel mirasyla ilikili ileri organize edecek, toplumu bu konularda bilinlendirecek, bu alanlarda yeni kadrolar yetitirecek bir kuruluun varlna gerek duyulduuna karar verildi. Bilindii gibi Trkiyemizin Batl anlamdaki akademik kuruluundan biri olan Trk Tarih Kurumunun yerine, onun ilevlerini stlenecek fakat devletle, dolaysyla da politikayla ilikisi olmadan, salt bilimsel ilikiler dorultusunda alabilecek otonom bir kuruluun meydana getirilmesi, karar altna alnd. Bir yllk youn bir alma sresi sonunda tz hazrlanan enstitnn kurulu dilekesi, 1991 ylnda stanbul Vilayetine verilerek faaliyete geildi. Editr: Enstitnn ad neden Trk Eskia Bilimleri Enstits (TEBE) oldu? Ali Dinol: lkemizde eskialarla ilgili almalar Batya gre olduka ge bir tarihte balad ve bu konuyla ilgili terminoloji tam yerine oturtulamad iin, Eskialar anlama, aratrma ve elde edilen bilgileri duyurma grevini ve ilevini stlenen bilim dallar, birbirinden kopuk ve sanki ayr amalara hizmet eden alma alanlar eklinde kabul edilir olmutur. Trkede arkeolojinin kaz bilimi olarak
68
amac deil de alma yntemlerinden sadece birini ne karan karlnn kullanlmas, dier bilim dallarnn ihmal edilmesine neden olmutur. Aslnda archaios eski ve logos bilim dolaysyla eskinin bilimi eklinde anlalmas gereken arkeoloji, pek ok yntemle yrtlen ve hepsi ayn amaca hizmet eden farkl dallardan oluan bir btndr. rnein Klasik Dnemi inceleyen bir bilim adam, eskia yazl kaynaklarna, eskiada baslm paralardan elde edilecek bilgiye, yaztlardan karlacak verilere ihtiya duyduu kadar, kazd bir nekropolde ortaya karlacak iskelet kalntlarnn antropolojik zelliklerine, hatta havyan kemiklerinden salanacak bilgilere de ihtiya duyar. Bir an anlalabilmesi iin, bunlarn tmnden elde edilen verilerin bir arada deerlendirilmesi gerekir. Dolaysyla eskialar anlayabilmek, baka bir deyile, eskiada yaayan insanlar anlayabilmek, onlarn iinde yaadklar doal evre de dhil olmak zere, btn yarattklaryla beraber yani btn kltrle beraber deerlendirilmelerini gerekli klar. Bu bakmdan arkeoloji, eitli uzmanlk konularndan oluan bir btndr. Arkeolojiyi kaz bilim olarak grmek, sadece dar grl ve geni bir spektrumun ufak bir kesimini ne karan yanl bir bak asdr. Bu yzden arkeoloji, eitli uzmanlk dallarndan yetimi farkl bilim dallarna mensup bilim insanlarnn yarattklar bir bilimdir. Dolaysyla Avrupal uluslarn kurduu arkeoloji enstitleri, farkl konuda uzmanlar bir araya getiren kurumlar halinde almaktadr. Gnmzde yalnz arkeologlar, filologlar, epigraflar, nmismatlar deil doa bilimcileri dahi eskialar, eski adaki yaamlar ve toplumlar deerlendirmekte, kendi yntemlerini kullanarak bize yardmc olmaktadrlar. Bu nedenlerle, lkemizde ilk defa ulusal nitelikli olarak kurulacak bir enstitnn adn btn bunlar kapsayacak ekilde Eskia Bilimleri Enstits olarak nitelemeyi uygun bulduk. Ancak, enstitmzn ngilizce ad, Eskia Bilimleri ifadesinin eviri probleminden dolay Turkish Institute of Archaeology eklindedir. Editr: Trk adn alma srecini anlatr msnz? Ali Dinol: lkemizin yasalar hkm ahsiyet tzel kiilik kazanabilmek iin bir sivil toplum kuruluunun siyasal parti, sendika, meslek odas, vakf veya dernek statsnde almasn mecbur klar. Bu bakmdan enstitmzn, kurulurken bu seeneklerden dernek statsnn seilmesi en uygun grnenidir.
ENSTTDEN HABERLER
Dernek statsnde alacak kurulular, belirli koullar yerine getirdikleri zaman tm Trkiyeyi temsil etmek hakkna sahip olabilir. Ancak bunun iin Bakanlar Kurulu karar gereklidir. Kuruluumuzdan yaklak 9 sene sonra yeterli ulusal ve uluslararas almalarmz ile bu alanlarda tannmamz salanmtr. Ardndan gerekli mercilere bavuruda bulunularak, Bakanlar Kurulunun karar ile ismimizin bana Trk adn almaya hak kazandk. Bylece uluslararas platformlarda, tm Trkiyeyi temsile yetkili hale geldik. Editr: TEBE 1998 ylnda stanbul, Tarlaba/ Beyolunda Ekrem Tur Sok. No: 4de ilk defa bir merkeze sahip oldu. O gnden bu gne neler deiti? Ali Dinol: Enstitmzn ilk kurulu yllarnda dernek merkezi olarak bizim evimizin adresi verilmiti. Dernek almalarn ise stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesindeki bir odada yrtmekteydik. Bu mekn hem alma ofisimiz, hem de toplamaya baladmz ve kitaplmzn nvesini oluturan, bize yelerimiz tarafndan hibe edilen kitap ve dergilerin sakland bir odayd. Burada alrken bir taraftan da alma koullarmz rahatlatacak bir mekna nasl sahip olacamz aratrmaktaydk. Koruma Kurullarnda grevli olan arkadalarmzdan Prof. Dr. Oktay Belli, Milli Emlak darelerinin ellerindeki tanmazlar uygun bulduklar sivil toplum rgtlerine tahsis ettikleri konusunda bizi uyard ve stanbul Defterdarl Milli Emlak daresine bavurmamza nayak oldu. Ad geen kuruluta, Defterdar yardmcs olan Sayn Sacit Akdemirin byk destei ile Beyolu Ekrem Tur sokak No: 4deki harap binann irtifak hakkn olduka byk zorluklarla da olsa enstitmze 29 yllna kazandrmay baardk. Pek ok dost ve meslektamzn maddi destekleriyle, Yksek Mimar Recai Pekerin ekibi tarafndan binann ii tmyle yklarak eskiye uygun bir biimde ahap olarak yeniden restore edildi. Restorasyon iin gerekli ahabn temininde Sayn Muazzez lmiye n desteini unutmak mmkn deildir. Bize ayn ekilde pencerelerin yapmnda Borusan Holding A.. ve zellikle Sayn Asm Kocabyk, imento temininden Neet Akdan, kalorifer tesisatn ve kombinin salanmasnda eski rencilerimizden Murat Harmankayann yardmlarn her zaman minnetle anmaktayz. Bu at altnda yaplandrlan enstitmzn faaliyetleri de ivme kazand. Bu adres TEBEnin projeleri iin artk bir merkez olmutu. st katnda 4 yatakl misafirhanesi ile yurtii ve yurtdndan gerek kendi almalar iin, gerek TEBE projeleri iin stanbula gelen aratrmaclara misafirhanede kalma imkn saland.
Bata az olan kitap saysyla ktphanemiz bir merkez kazannca, Emekli Hocalarmzdan kitaplklarnn bir ksmn ya da tamamn ktphanemize balayanlar oldu. Prof. Dr. Afif Erzen, Prof. Dr. Mustafa Kala, Prof. Dr. Jale nan, Prof. Dr. Gven Arsebk, Prof. Dr. M. Taner Tarhan, Sayn Alex Alexolu, Prof. Dr. Adnan Pekman bata bulunanlardandr. Bir merkez sahibi olmamzla beraber yayn faaliyetlerimiz artk ylda iki kez kan Haberler dergisinin yan sra yllk bilimsel bir dergi olan Colloquium Anatolicum da yaynlanmaya balad. Ayrca dzenlenen uluslararas toplantlarn sonularn ieren kitaplar yaynland. rencileri ve halk bilinlendirmek amacyla, eskia bilimlerinin farkl alanlarndan yetkili kalemlerce ele alnm popler bir dizi yayn hayatna girdi. Bu yaynlar sayesinde yaplan kitap deiimi ile, ktphanemizin kitap says birden artmaya balad. Editr: Bugn 7000e ulaan mevcudu ile TEBE ktphanesinin geldii seviyeyi ve bunun nasl gerekletiini anlatr msnz? Ali Dinol: Trk Eskia Bilimleri Enstitsnn geride brakt 20 yl iinde yurtii ve yurtdndaki pek ok kurumla yayn dei tokuu yaplmtr. Bu yayn deiimi zellikle az nce bahsettiim gibi Colloquium Anatolicum adl sreli yaynn kmas ile hz kazanmtr. Enstit adna Yrd. Do. Dr. Metin Alparslan pek ok kurumla balant kurmu ve kitap deiimini 1999 ylnda balatmtr. Kendisine bu konudaki abalarndan dolay teekkr ederim. Kitap deiimi yaplan kurulular arasnda Alman Arkeoloji Enstits (Merkez ubesi ile stanbul, Avrasya, Atina ve ark ubeleri), Tbingen niversitesi, Avusturya Arkeoloji Enstits, ngiliz Arkeoloji Enstits, Hollanda Arkeoloji Enstits, Fransz Anadolu Aratrmalar Enstits, Roma-Germen Merkez Mzesi, Tel Aviv niversitesi, Mainzdaki Bilimler Akademisi gibi nemli kurumlar vardr. Bu sayede ktphanemizin sadece monografi says deil, sreli yayn says da olduka genitir. Elbette ktphanemiz sadece ba ve kitap deiimi sayesinde bymyor. Buna satn alma yoluyla gelen kitaplar de ekleniyor. Sadece bu yln ilk yarsnda btemizden 2000 TLyi kitap satn almaya ayrdk ve bu amala aralklarla harcamalar yapmaya devam edilecektir. Ktphanemizi, enstitmzn kalbi olarak kabul ediyoruz ve bu kalbin atmasn devam etmesini salamak balca grevimizdir. Ktphanemizin nmzdeki senelerde yeni yerinde daha da byyeceini ve aratrmaclar tarafndan daha fazla kullanlacan mit etmekteyim. Editr: TEBE, geride brakt 20 yl iinde birok ulusal/uluslararas proje, organizasyon, yayn
69
ENSTTDEN HABERLER
almalar gerekletirdi. Bu sre ierisinde siz hep bakan idiniz. Bu faaliyetlerden hangisi sizi en fazla gururlandrandr? Ali Dinol: En ok gururlandran faaliyetimiz 3-14 Haziran 1996 tarihinde gerekletirdiimiz, Birlemi Milletler Habitat Zirvesi erevesinde organize edilen ve (5-7 Haziran 1996da) alar Boyunca Anadoluda Yerleim ve Konut Uluslararas Sempozyumudur. O dnemde henz bir merkezimiz yokken ve byle bir sempozyum iin btemiz ok kstlyken gerekletirmeyi baardmz bu toplant ve toplantda sunulan bildirilerin bir arada bulunduu (46 bildiri) kitabn 1996 ylnda baslmas, enstitmzn kendisini ispat ettii bilimsel bir forum olmutur. Editr: TEBEnini faaliyetlerini gruplara ayrmak gerekirse ne ekilde ayrrsnz? Bu faaliyetlerinizin bir dkmn verebilir misiniz? Ali Dinol: Toplumu bilgilendirmek iin yaptmz almalar, meslektalar aras iletiimi arttrmak iin yaptmz organizasyonlar, tartma sonularn duyurmak iin yaplan almalar olmak zere, faaliyetlerimizi alanda toplayabiliriz. Toplumu bilgilendirmek iin yaptmz en nemli faaliyet, Popler Dizi ad altnda yetkili kalemlerden kan, her biri eskian bir kesitini ele alan kitaplarmzdr. Bugn Popler Dizinin says 28e ulamtr. kinci grup almalar, ylda iki kez yaymlanan Haberler dergimiz, nc grup almalar Colloquium Anatolicum ve bu erevede dzenlenen bilimsel toplantlardr. Bu toplantlar ikiye ayrmak mmkndr; ilki belirli bir konu erevesinde dzenlenen toplantseminer-sempozyum ki bunlarn tamam yayna dnmtr, bugne kadar yaymlanm Bilimsel Toplantlar Dizisi kitabmz mevcuttur , ikincisi ise konferanslardr. 1991 ylndan beri yaplmakta olan konferanslar artk bir Yllk Konferanslar Serisine dnmtr. Bu Yllk Konferanslar Serisi, ylda beten az olmamak zere, konusunda uzman yerli ve yabanc bilim insanlarnn davet edilmesiyle gerekleir. Editr: TEBEnin uluslararas tannmlk dzeyi nedir? Ali Dinol: Her eyden nce unu belirtmemiz lazmdr ki, kurulduu ilk gnden beri enstitmz, Trkiyedeki yabanc enstitlerle bilimsel ilikiler ierisine girmi ve derhal bu enstitlerin mensuplar tarafndan tannmtr. almalar devam ettii srada enstitmz, dnyadaki bilim akademilerinin yesi olduu Union Acadmique Internationale (Uluslararas Akademiler Birlii) Muhabir yeliine seilmek zere, birliin Brkseldeki merkezine
70
mracaat etmitir. Ad geen birliin sekreterinin Trkiyeye gelmi ve TEBEnin merkezini, alt alanlar bizzat grmtr. Ardndan arld genel kurulda, Muhabir yelik iin TEBE adna mracaatmz yapmtr. 1-6 Haziran 2007 tarihinde Osloda toplanan mteakip genel kurulda yeliimiz, oy birlii ile kabul edilmitir. Bylece Enstitmz TTK ve TBA ile birlikte Trkiyeyi temsilen, Akademiler Birliine kabul edilen nc Trk kurum olmutur. Bu birlie girmekle TEBE iki nemli projenin Trkiye temsilciliini stlenmi bulunmaktadr. Bunlardan biri Corpus Vasorum Antiquorum (CVA) serisi, dieri ise Sylloge Nummorum Graecorum (SNG) dizisidir. Enstitmzn yelii gerekleene kadar, bu seriler iinde yer almayan Trkiye Mzelerindeki YunanRoma Seramii ve gayri-islmi sikkeler koleksiyonlar sratle yaynlar arasnda yer almaya ve dnya bilim lemine tantlmaya balamtr. Bu iki seri sayesinde Trkiyenin sahip olduu kltr envanterinin zengin bir kesimi de kayda geirilmi ve halen almalar devam etmektedir. Bu yln sonunda SNG Trkiye ciltlerinin says 6ya ulaacaktr. 2012 ylnda yaynlanmas planlanan ciltler ise, imdiden hazrlanmaya balamtr. CVA projesi erevesinde imdiye kadar bir cilt (CVA Turkish Republic 1, Silifke Museum) 2009 ylnda yaynlanm olup, CVA Trkiye Cumhuriyeti serisinin, Sadberk Hanm Mzesi ve stanbul Arkeoloji Mzeleri koleksiyonlarndan oluacak dier ciltlerinin gelecek yllarda baslmasn ngryoruz. TEBEnin tannmlk dzeyine bir dier kant da, 2007 ylnda dnya mirasnn korunmas hakknda San Diegoda Amerikan Arkeoloji Enstits, Rus Bilimler Akademisi ve Alman Arkeoloji Enstitsnn ortaklaa yaynladklar deklerasyona Trkiye adna imza koymaya davet edilerek, bu grevi yerine getirmi olmasdr. Dier taraftan Uluslararas Antik a Aratrma Dernekleri Federasyonunun (Fdration Internationale des Associations Dtudes ClassiquesFIEC) 26 Austos 2009 tarihinde Berlinde dzenlenen 29. genel kurul toplantsnda, TEBEnin yeliini kabul etmitir. Editr: TEBE, devletten bamsz otonom bir enstitdr. Dolays ile devletten herhangi bir maddi destek almamaktadr. Ba ve sponsor destekleri ile projelerini yaplandrmakta ve gerekletirmektedir. TEBEnin 20 yllk sre ierisindeki sponsorlarndan bahsedebilir misiniz? Ali Dinol: Geen 20 yl ierisinde ok sayda byk, kk sponsorlarmz oldu. Zaman zaman ahs ve kurumlar tarafndan desteklendik ve halen
ENSTTDEN HABERLER
de baz kurumlar tarafndan desteklenmeye devam ediyoruz. Sponsor kurulularn banda Vehbi Ko Vakf, Borusan Holding A.., Garanti Leasing ve Ege Yaynlar gelmektedir. Ayrca yayn organlarmz destekleyen ve konferanslarn dzenlenmesinde yardmc olan Mercedes, JTI, Eresin Hotel, stanbul Arkeoloji Mzeleri, TYAP, Cartoon Otel, Osmanl Bankas Mzesi, Pera Mzesi, Hesmak her zamanla kranla andmz destekilerimizdir. Editr: TEBEnin 20 yllk faaliyetlerine baklrsa ciddi bir alma politikas takip ettii grlr. Bu almalar hangi kadroyla ve enstitnn hangi organlaryla gerekletirdiniz? Ali Dinol: Enstitmzn en yetkili organ Genel Kuruldur. Yetkili tayin ettii ve ylda bir seilen Ynetim Kurulu, enstit ynetimini salamakla ykmldr. Bunun dnda enstitmzn bilimsel faaliyetlerinden sorumlu olan eitli Bilim Kurullar bulunmaktadr. Bunlar; Keramik Komisyonu, Nmismatik Komisyonu, Epigrafi Komisyonu ve Hitit Aratrmalar Komisyonu. Bu komisyonlardan Keramik Komisyonu az nce bahsettim CVA ve Nmismatik Komisyonu SNG serilerini karmakla grevlendirilmitir. Hitit Aratrmalar Komisyonu ise Hatay Arsuz Stellerini yayna hazrlamakta ve Hittite Historical Atlas (HHA) Projesini 2010 yl itibaryla hayata geirmi bulunmaktadr. Bu projelerde enstitnn gen katlmn temsil eden pek ok Muhabir yesi aktif olarak almakta, hatta baz projeleri enstit adna yrtmektedir. Enstitmzn yaynlar arasnda, periyodik bir almay gerektiren yayn organlarndan Haberler Dergisi, Colloquium Anatolicum, Popler Dizi ve Bilimsel Serilerde Editrlk yapan pek ok gen meslektam, bu yaynlarn okuyucularla bulumasnda byk rol oynamaktadr. Editr: Trkiye adna bu kadar ok ey yaparken, Kltr Bakanl TEBEyi tanyor mu? TEBEnin resmi kurulular ile iletiiminde bir zorluk yaanyor mu? Ali Dinol: almalarmz zellikle yaynlarmz, Trkiyedeki arkeolojik faaliyetlerin yasal ve parasal erevesini oluturan T.C. Kltr Bakanl Antlar ve Mzeler Genel Mdrl tarafndan tannmaktadr. Buna karn Genel Mdrlmzn bu faaliyetlere ilikin herhangi bir konuda enstitmz muhatap almak gibi bir davran olmamtr. Enstitmzn de Genel Mdrlmzn yetkilileriyle paylamak gibi herhangi bir amac ve istei de bulunmamaktadr. Ancak gnl arzu ederdi ki, 20 yldan beri eskia bilimleriyle ilgili faaliyetlerde bulunan enstitmz, Genel Mdrlmz ile ayn amalara hizmet ettii
iin, fikir alverii dzeyinde bir ibirlii ierisinde bulunabilsin. Bunun dnda, baz meslektalarmz hatta yelerimizden bazlar, Kltr Bakanl bnyesinde bir Trk Arkeoloji Enstits kurmak iin eitli giriimlerde bulunmaktadrlar. Bu giriimler, 20 yldr mevcut olan ve devlete hi yk olmakszn amalarn gerekletirmeye alan enstitmz yok saymak anlamna geldiinden, aslnda mesleimizin hedefleri dorultusunda elinden geleni yapan enstitmz ve yelerini sadece zmektedir. Umarz ki arkn en byk silah olan beenmediini yok sayma alkanlnn bir tezahr olan bu giriimler, resmi makamlarca ciddiye alnmasn. Enstitmzn imdiye kadar olduu gibi Trk bilim ve kltr hayatna katkda bulunmak iin daha gl kadrolarla ve daha fazla parasal olanaklarla almaya devam edebilmesi en byk dileimizdir. Editr: TEBEnin, Ko niversitesi ats altndaki yeni yerine tanmas ile yeni bir dnem balad. Bu sreci nasl deerlendiriyorsunuz? Ali Dinol: Sayn mer Koun enstitmz ziyareti ile balayan sre, 2009 yl Eyll aynda, Ko niversitesinin o dnemdeki rektr olan Prof. Dr. Atilla Akar ile TEBE Ynetim Kurulu adna benim bakan olarak yaptmz protokol ile devam etmitir. Sz konusu protokol gereince, TEBEye stiklal Caddesi Merkez Han binasnn 2. katnda iki alma odas ve bir ktphane salonundan oluan bir mekn tahsis edilmitir. 2011 yl Nisan ay ierisinde ktphanemiz ve baz idari birimlerimiz yeni yerine tanmtr. Bununla beraber Ekrem Tur Sokakta bulunan eski merkezimiz de muhafaza edilmekte ve arivimizin bir ksm orada tutulmakta, baz projeler iin binann 2011 ylnda yeniden aktif hale gelmesi planlanmaktadr.
71
ENSTTDEN HABERLER
ENSTT KTPHANESNDEN HABERLER

Ktphanemiz iin verimli bir sene olan 2011in, ayn ekilde devam etmesini diliyoruz. Ktphanemizin en nemli yenilii elbette tand yeni mekndr. Kitaplarmz 13 Nisan 2011 tarihinde yeni yeri olan Merkez Hann (stiklal Cad., Odakule kars) 2. katna tanmtr. Kitaplarn tanma ve yerletirme ilemleri, her ne kadar bir tama firmas ile yapldysa da, Tolga Pelvanolu, Zeynep Latifeci ve Gizem D. oban adl Hititoloji rencilerinin youn abalar sayesinde tm tanma iki gnde bitirilebildi. Bylece tm kitaplar, yeni meknmzda yerini ald. Bu tanma sonrasnda kitaplarn genel bir saym yaplarak, eksik yaynlar da tespit edildi. Sevinerek belirtmeliyiz ki, eksilen kitap says olduka azdr. Btn aratrmaclar ve rencileri ktphanemizin yeni yerine bekliyoruz. Farkl bir adrese tanma plan yapld srada, yeni yayn satn almaya bir sre iin ara verilmiti. Bu nedenle, ktphanenin transferi gerekletirildikten sonra bir sredir satn alnmas ihmal edilen Trke yaynlar tamamland. Aada verilen listede ounlukla, satn alnan bu yeni Trke yaynlar yer almaktadr. Aada yer alan kitaplar dnda daha pek ok yayn ktphanemize giri yapmtr. Trk Eskia Bilimleri Enstitsnn geride brakt 20 yl iinde yurtii ve yurtdndaki pek ok kurumla yayn dei tokuu yaplmtr. Bu yayn deiimi zellikle Colloquium Anatolicum adl sreli yaynn kmas ile hz kazanmtr. Alman Arkeoloji Enstits (Merkez ubesi ile stanbul, Avrasya, Atina ve ark ubeleri), Tbingen niversitesi, Avusturya Arkeoloji Enstits, ngiliz Arkeoloji Enstits, Hollanda Arkeoloji Enstits, Fransz Anadolu Aratrmalar Enstits, Roma-Germen Merkez Mzesi, Tel Aviv niversitesi, Mainzdaki Bilimler Akademisi yayn deiimi yaptmz kurumlardan sadece bazlardr ve ou kurum ile bu kitap deiimi hl srmektedir. Bu sayede ktphanemizin sreli yayn koleksiyonu geni saylabilecek durumdadr ve her geen gn daha da genilemektedir.
Haberler dergisinin her saysnda olduu gibi birok kurum ve kii Ktphanemize kitap ve ayr basm ba ile destek vermitir. Ege Yaynlar, stanbul Arkeoloji Mzeleri Mdrl, Aktel Arkeoloji Dergisi, Prof. Dr. Ali Dinol, Prof. Dr. Numan Tuna, Do. Dr. evket Dnmez, Yrd. Do. Dr. Erkan Konyar, Murat Na, Cengiz stnere yapm olduklar cmert balarndan dolay teekkr ederiz.
Ktphanemize Yeni Gelen Baz Yaynlar

Monografiler
Albayrak, A. .M. Solak A. Uhri, Deneysel Bir Arkeoloji almas Olarak Hitit Mutfa, stanbul, 2008. Daim, F. S. Ladstatter, (eds.), Ephesos, stanbul, 2011. Bizans Dneminde
Aruz, J., Art of the first Cities, New York, 2003.
Arslan, N., Kilikya Demir a Seramii thal Boyal Seramikler ve likiler, stanbul, 2010.
Doanay, O., Isauria Blgesi Kaya Mezarlar ve l Gmme Gelenekleri, zmir, 2009. Dnmez, ., Kaku lkesinin nemli Kenti AmasyaOluz Hyk 2007 ve 2008 Dnemi almalar Genel Deerlendirmeler ve n Sonular, Ankara, 2010. Dnmez, . (ed.), Veysel Donbaza Sunulan Yazlar DUB. SAR E.DUB.BA.A, stanbul, 2010. Erciyas, B. (ed.), Marmara Aratrmalar Sempozyum Bildirileri, stanbul, 2008. Erciyas, B. (ed.), Gneydou Anadolu Aratrmalar Sempozyum Bildirileri, stanbul, 2010. Erciyas, B. E. Koparal (eds.), Karadeniz Aratrmalar Sempozyum Bildirileri, stanbul, 2006. Erkanal, A. . S. Gnel U. Deniz, (eds.), 10. Kurulu Yl Etkinlii Bat Anadolu ve Dou Akdeniz Ge Tun a Kltrleri zerine Yeni Aratrmalar, Ankara, 2008.
Aybek, S. A.K. z, Yollarn Kesitii Yer Recep Meri in Yazlar (Metropolis onia II ), stanbul, 2010. Ayda, M., M.. 7. Yzyldan 1. Yzyla Kadar Karya ile Rodos Devleti Arasndaki likiler, stanbul, 2010.
Balter, M., Tanra ve Boa, atalhyk Uygarln Douuna Arkeolojik Bir Yolculuk, stanbul, 2008. Bammer, A. U. Muss, Antik Dnyann Bir Harikas Efes Artemisionu, stanbul, 2009. Caneva, I. G. Krolu, Yumuktepe, Dokuzbin Yllk Yolculuk, stanbul, 2010.
Childe, V.G., Dounun Prehistoryas, Ankara, 2010.
ubuk, N., Hierapolis Tiyatro Kabartmalar, stanbul, 2008.
72
ENSTTDEN HABERLER
Frangipane, M., Yakndouda Devletin Douu, stanbul, 2002. French, D., A Roman Late Roman and Byzantine Inscriptions of Ankara Selection, Ankara, 2003. Gabriel, A., Monuments Turcs DAnatolie Kayseri Nide, (Tpk Basm), stanbul. Gnay, R., Elmal ve Yresel Mimarl, stanbul, 2008. Kaya, M.A., Romann Afrikal mparatoru Septimius Severus, stanbul, 2008. Karauuz, G., M.. II. Binde Orta Anadolunun Gney Kesimi, zmir, 2005. Kulakolu, F. S. Kangal (eds.), Anadolunun nsz, Kltepe-Kani Karumu Asurlular stanbulda, stanbul, 2010. Salvini, M., Urartu Tarihi ve Kltr, stanbul, 2006. niz, H., Temel Sualt Arkeolojisi, stanbul, 2009. ztrk, B., Roma mparatorluk a Kk Asyasnda Dionysos Klt, stanbul, 2010. Taeschner, F., Osmanl Kaynaklarna Gre Anadolu Yol A, stanbul, 2010. Ta, ., Hitit Kral IV. Tudhaliya, stanbul, 2008. Tekam, T., Arkeoloji Szl, stanbul, 2007. Tuna, C., kiztepe Yaplar, stanbul, 2009. Tuna, N. O. Doonan (eds.), Ilsu ve Karkam Baraj Glleri Altnda Kalacak Arkeolojik ve Kltr Varlklarn Kurtarma Projesi 2002 Yl almalar, Ankara, 2011.
Tl, ., irince, Bir Zamanlar irkince, stanbul, 2008.
nal, A., Hititler Devrinde Anadolu, stanbul, 1 (2002), 2 (2003), 3 (2005).
Zimmermann, N. S. Ladsttter, Ephesos Duvar Resimleri Helenistik Dnemden Bizans Dnemine Kadar, stanbul, 2011.
Sreli Yaynlar
Adalya 13 (2010).
Anadolu (Anatolia), 24 (2003). Anatolian Studies 59 (2009), 60 (2010). Arkeoloji ve sanat Dergisi 132 (2009). Aktel Arkeoloji 1 (2007) - 12 (2009), 14 (2010) - 21 (2011). Die Welt des Orients, 39/1 (2009), 39/2 (2009), 40/1 (2010), 40/2 (2010). Epigraphica Anatolica 42 (2009). Istanbuler Mitteilungen 59 (2009). Jahreshefte des sterreichischen Archaeologischen Instituts in Wien 78 (2009). KBo, 56 (2010). OLBA XVIII (2010). Tel Aviv 37/1 (2010), 37/2 (2010). TBA-AR 13 (2010). Zeitschrift fr Orient-Archologie 2 (2009), 3 (2010). Metin Alparslan Zeynep Latifeci
KTPHANEMZE KTAP VE AYRIBASIM BAILARINIZI BEKLYORUZ !

Her ne kadar kitap almmz hz kazandysa da, enstitmz hl kitap ve ayrbasm bana byk nem vermektedir. Bu nedenle Enstit Dostlarn kitap ve ayrbasm bana davet ediyoruz. Ktphanemize, Eskia Bilimleri konularnda (Eskia Tarihi, Prehistorya, nasya Arkeolojisi, Klasik Arkeoloji, Klasik Filoloji, Hititoloji, Asur Bilimi, Bizans gibi) kitap ya da ayrbasm banda bulunmak isteyenler, balarn aadaki adrese gnderebilirler. Yeni adresimizde kitaplarmz iin daha fazla yer ve alacak olan aratrmaclarmz iin daha konforlu imknlar sunulmaktadr.
Trk Eskia Bilimleri Enstits Ktphanesi stiklal Caddesi, Merkez Han, No: 181, Kat: 2 Beyolu / stanbul
73
ENSTTDEN HABERLER
TEBENN HAYATA GERLEN NEML BR PROJES TRKYENN PRESTJ Sylloge Nummorum Graecorum Turkey
Sylloge Nummorum Graecorum (SNG) 1931 ylnda British Academynin bir projesi olarak ortaya kt; 1972 ylndan itibaren ise Union Acadmique Internationale (Uluslararas Akademiler Birlii) tarafndan benimsendi ve desteklenmeye baland. Bylece SNG, British Academy ile Union Acadmique Internationalein ortak projesine dnt. Projenin amac, kamu mzeleri ve zel koleksiyonlardaki otonom Grek sikkeleri ile Roma mparatorluu Dneminde baslan kent-devletlerinin sikkelerinin yaymlanmasdr. Roma ve Bizans sikkeleri ile slami sikkeler proje kapsamnn dnda braklmlardr. Bu nedenle projenin corafi kapsamnn Akdeniz Dnyas olduu, kronolojik kapsamnn ise sikkenin icadndan (M yak. 600) MS 3. yy sonuna kadar olan zaman dilimi ile snrl olduu sylenebilir. ngilterede yaplan ilk SNG yayn, Captain E.G. Spencer-Churchilin sikke koleksiyonuydu. Zamanla baka lkeler de kendi koleksiyonlarn Sylloge Nummorum Graecorum serisi altnda yaymladlar. Bugne dein 20yi akn lkede 150nin zerinde SNG cildi yaymlamtr. Bu lkeler (alfabetik olarak), ABD, Almanya, Avusturya, Avustralya, Belika, Bulgaristan, Danimarka, Finlandiya, Fransa, ngiltere, skoya, srail, sve, svire, talya, Macaristan, spanya, Polonya, Slovenya, Trkiye ve Yunanistandr. En fazla SNG cildi yaymlayan be lke ise unlardr: Almanya, ngiltere, talya, Danimarka ve ABD. SNG Turkey, ayn zamanda Union Acadmique Internationalein Muhabir yesi olan Trk Eskia Bilimleri Enstits tarafndan yaymlanmakta olup Enstit adna yayn sorumlusu Prof. Dr. Ouz Tekindir. SNG formatndaki bir katalogda, katalog metni ile sikke fotoraflarnn yer ald levhalar karlkl sayfalar halinde dzenlenmektedir. nceleri A3 boyutunda bir formata sahip olan SNG kataloglar, 1984ten itibaren biraz daha klerek A4 formatnda da yaymlanmaya baland; ancak baz lkeler nceki byk format da halen srdrmektedirler. SNG Turkey ciltleri A4 formatnda yaymlanmaktadr. SNGlerde yorumlara yer verilmemekte, sadece sikkelerin tehis ve tanmlar yaplarak fotoraflaryla birlikte sunulmaktadr. Bylece aratrmaclar, kamu ve zel mzeler ile koleksiyonerlerin sikke koleksiyonlarna kolaylkla ulaabilmekte, onlar yaynlarnda kullanabilmekte ve onlar zerinden yeni yaynlar yapabilmektedirler.
Trkiyenin Yaymlanm SNG Ciltleri
SNG Turkey 1: The Muharrem Kayhan Collection (Haz. K. Konuk), Ausonius Publications, stanbulBordeaux, 2002. SNG Turkey 2: Anamur Museum. Vol. 1. Roman Provincial Coins (Haz. O. Tekin S. Altnoluk), Turkish Institute of Archaeology, stanbul, 2007.
SNG Turkey 3: anakkale Museum. Vol. 1. Roman Provincial Coins of Mysia, Troas etc., (Haz. O. Tekin S. Altnoluk F. Krpe), Turkish Institute of Archaeology, stanbul, 2009. SNG Turkey 4: Ancient Coins from Mysia, Troad and Aeolis in the Collection of Seluk Tanrkulu (haz. O. Tekin
74
ENSTTDEN HABERLER
A. Erol-zdizbay), Turkish Institute of Archaeology, stanbul, 2010. SNG Turkey 5: Tire Museum. Vol. 1. Roman Provincial Coins from Ionia, Lydia, Phrygia, and etc. (Haz. O. Tekin S. Altnoluk E. Sar), Turkish Institute of Archaeology, stanbul, 2011(Baskda; Haziran 2011de yaymlanacaktr). SNG Turkey 6: Burdur Museum. Vol. 1. Greek Coins from Pisidia. Part 1: Adada-Prostanna. (Haz. H. Kker), Turkish Institute of Archaeology, stanbul, 2011 (Baskda; Haziran 2011de yaymlanacaktr).
Hazrlanmakta Olan SNG Turkey Ciltleri

demi Mzesi (Haz. O. Tekin S. Altnoluk)
Mula Mzesi (Haz. O. Tekin A. Erol-zdizbay) Efes Mzesi (Haz. O. Tekin S. Altnoluk P. Bykkolanc L. Pancar) zmir Museum (Haz. O. Tekin S. Altnoluk N. rak E. Erginer E. akrolu ) Edirne Mzesi (Haz. O. Tekin) Tarsus Mzesi (Haz. O. Tekin) Silifke Mzesi (Haz. O. Tekin A. Erol-zdizbay)
TEBENN TRKYE ADINA GEREKLETRD BR PROJE Corpus Vasorum Antiquorum (CVA) Trkiye Cumhuriyeti
Corpus Vasorum Antiquorum (ksaltmas CVA), Uluslararas Akademiler Birliinin (Union Academique Internationale) web sitesindeki (www. uai-uia.org) ifadesiyle classical antiquity yani GrekRoma Dnemlerine ait pimi toprak vazolarn sistematik bir biimde tanmlarndan oluan bir yayndr ve Akademiler Birliinin en eski projelerinden biridir. CVAnn web sitesinde (www.cvaonline .org) bu cmlelerle balayan projenin tantm yle srer: Bu projeyle ilgili ilk toplant Pariste 1919 ylnda gerekletirilmi ve E. Pottier (1855-1934) bu proje balamnda ilk adm atarak, 1922de Louvre Mzesinin 1. fasikln yaynlamtr. (E. Pottierin CVAnn gelimesi ile ilgili rol Revue Archolgique 2004de A corpus of ancient vases bal ile yaynlanmtr). Zaman iinde bu model temelinde Fransadaki ve dier lkelerdeki mze ve zel koleksiyonlarda bulunan classical antiquity, dneminin sanatsal niteliini tayan seramiklerin kataloglar yaynlanmaya balamtr. Yaynlar iin akademi bnyesindeki uluslararas CVA komisyonunun saptad kurallar, dzen ve bu dzeni denetleyen bir raportrn (u anda Prof. J. de La Geniere) onay sonunda yaynlanmaktadr. Gnmzde 24 lke bu projeye dhil olmu ve 300n zerinde fasikl yaynlanmtr. Trk Eskia Bilimleri Enstits (TEBE) Bakan Sayn Prof. Dr. Ali Dinolun nerisi ile Enstit bnyesindeki Seramik Bilim Kurulunun bir projesi olarak CVA Trkiye Cumhuriyeti (CVA Turkish Republic) projesi balatlarak, Trkiye mzelerinde ve zel koleksiyonlarnda bulunan seramiin, CVA Komisyonunun belirledii koullarda yayna hazrlanmasna karar verildi. Bu serinin ilk fasikl olarak Silifke Mzesindeki malzemenin yaynlanmas iin Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrlnn izniyle 2007 ylnda balatld. Bu ilk fasikl iin Silifke Mzesinin seilmesinin temel nedeni; corpusa girecek malzemenin ounluunun Kelenderis kkenli olmas, bunlar zerinde daha nce bir katalog almasnn balatlm ve belli bir dzeye gelmi olmas yannda, Mze Mdr Sayn lhame ztrkn byle bir corpusun hazrlanmas ynndeki isteklilii ve
75
ENSTTDEN HABERLER
desteidir. Silifke Corpusu iin seilen malzeme Ge Arkaik, Klasik ve Erken Hellenistik aa ait Attik, Attik benzeri ve literatrde East Greek olarak bilinen ve byk ounluu yonya corafyas ile biim ve ss balants olan ayn dneme ait vazolard. 2 yl sren almalar sonunda, deerli meslektamz Ahmet Boratavn da destei ve katksyla CVA Turkish Republic 1, Silifke Museum Ege Yaynlar tarafndan 2009 yl balarna yaynland. CVA Trkiye Cumhuriyeti serisinin ikinci ve belki de nc bantlar Sadberk Hanm Mzesi koleksiyonundaki Arkaik ve Klasik alara ait vazolara ayrlmtr ve bununla ilgili almalarn sonuna gelinmi olup, 2012 balarnda bu corpuslarn da yaynlanacan ummaktayz. Buna ek olarak stanbul Arkeoloji Mzesinde muhafaza edilen vazolarn corpusunun hazrlanmas almalar da balatlmtr. Burada desteklerini grdmz mzelerdeki meslektalarmza kranlarmz sunarken, ayrca onlarn da yayna katkda bulunmalarn beklediimiz de belirtmek isteriz.
TEBE KTPHANES YEN ADRESNDE HZMETNZDEDR !

Trk Eskia Bilimleri Enstits (TEBE) Ktphanesi tm aratrmaclar, renciler ve bilim insanlar iin yeni yerinde hizmet vermeye balamtr. Yeni adresi ve hafta ii ak olduu saatleri aada belirtilmitir. TEBE Ktphanesi stiklal Caddesi, Merkez Han No: 181, Kat: 2 Beyolu/stanbul TEBE Ktphanesinin Ak Olduu Gn ve Saatler: Sal: 09:00-12:00 Perembe: 09:00-14:00 aramba: 09:00-17:00 Cuma: 14:00-17:00
76
E n s t i t m z h i m a y e s i n d e
KO UNIVERSITY
RESEARCH CENTER FOR ANATOLIAN CIVILIZATIONS
Sponsorlarmz ve Enstitye Kazandrdklar

Borusan:Nakitolarakenstitnnyllkgiderleri. BlentEray:ErayReklamclktarafndanteekkrplaketiveajandalarmznyaplmas. Cengizstner:Maddiyardm. KoniversitesiAnadoluMedeniyetleriAratrmaMerkezi:Yllk konferanslarmzasalontahsisi. SacitAkdemir:Toshibamarkabirfotokopimakinasba.
En s t i t Ya y n l a r
Bilimsel Dizi
Sa a,.S.,A a ou(Hiit-Lu i)Hi e ogifYa ta n aGe enTan , v n d l t v y r l z l r d r a sveCo af aAda /Di i e,Per o alandGe g ap i al h r y l r vn s n o r hc Na esintheA aoi n(Hitie-Lu i n)Hi ogly hicIns ripi ns, m n t la tt wa er p c to san ul,1998. t b CorpusVasorumAntiquorum,TrkiyeCumhuriyeti(TurkishRepublic1, Fascicule1),SilifkeMuseum(K.L.Zorolu),stanbul,2008. SyllogeNummorumGraecorum-Turkey2/AnamurMuseum,Vol.1, RomanProvincialCoins(O.TekinS.Altnoluk),stan ul,2007. b SyllogeNummorumGraecorum-Turkey3/anakkaleMuseum, Vol.1,RomanProvincialCoinsofMysia,Troasetc.(O.Tekin S.AltnolukF.Krpe),stan ul,2009. b SyllogeNummorumGraecorum-Turkey4/AncientCoinsfromMysia, TroadandAeolisintheCollectionofSelukTanrkulu (O.Tekin A.Erol-zdizbay),stan ul,2010. b Alparslan,M.(Haz.),HititolojiyeGiri,InstrumentalLinguarum Antiquarum1,(DiziEditrB.Demiri),stanbul,2009.
Kaz Monografileri
K ou,K.(ed.),5.Yn aYu uke e/TheV.An i er aryofthe r l l d m t p nv s Ex a ai natYu uke e(1993-1997),san ul,1998. c v to m t p t b
Popler Dizi
Alp,S.,HiiterinMekupamaa ,san ul20012. t l t l l r t b Alparslan,M.,EskiAnadoludaTicaret(MII.Binyl),stanbul, 2010. Altnoluk,S.,EskiadaIrmakTanrlar,stanbul,2010. Anabolu(Usman),M.,AntikadaEtveBalkPa ara ,stan ul, z l r b 2003. Bursa,P.,AntikadaAnadoludaBalkveBalklk,stanbul,2010. ee,.,Ge ieYol uukBirGe iReh e i,Jo r eyinothePast: t m c l z b r un t AShortGu e,san ul,1996(Tkendi). id t b o ay,S.,Anik adaAy nat aA aa ,san ul,20002. k t d l m r l r t b Dee en,.,AnikD em eBesen e,san ul,20032. l m t n d l m t b Delemen,.S.okay-Kepe,YunanveRomaKapFormlarSzl, stanbul,2009. De i i,B.,Es i adaYa A aveGe ee i,san ul,20023. mr k z r r l r t b Din ol,B.,Es i as aveMsrdaM ik,san ul,20032. k n y z t b Dinol,B.,EskinasyaToplumlarndaSuKav a veCeza,stanbul, r m 20032. D ken,.,Es i adaSpor,san ul,1995(Tkendi). r k t b Drken,.,RomaDini,stanbul,2003. Eilmez,M.,HititEkonomisi,stanbul,2005. Fazolu,.,Es i a aDo u a,san ul,20012. l k d k m t b Glbay,O.,EskiadaTuvaletKltr,stanbul,2004. Hr n,S.,i iYa Ora a ,Gei e i, ,san ul,20003. v zs t y k l m s z m t b Hrmzl,B.,EskiYunandalGmmeGelenekleri,stanbul,2008. ren,K.,VazoResimlerininIndaEskiYunananakmek iii, l l stanbul,2003. Karagz,.,EskiadaDepremler,stanbul,2005. Krolu,G.,AnadoluUygarlklarndaTak,stanbul,2004. zdizbay,A.,EskiYunandaTarm,stanbul,2004. Salman,B.,EskiadaGneSaatleri,stanbul,2007. Ser a ou,.,Es i a aTp,san ul,20022. d r l k d t b Te in,O.,Es i adaPa a,AnikN iz aieGi i,san ul,19983. k k r t m m t r t b Te in,O.,ByzastanI.Consani usaKa arEs i adasan ul k t tn d k t b (Byzani n),san ul,20053. to t b Uzel,.,AnadoluTpTarihineGiri,stanbul,2008.
Bilimsel Toplantlar Dizisi

Din ol,AiM.(Ya aHaz.),aarBo un aA a oudaYere imve l yn l y c n d l l Ko utUusa a Sem oz u u(5-7Ha i an1996)/Iner aion l n l l r s p y m zr t n t a Sympo i monSette entandHousnginA aoi Thro ghthe su l m i n t a l u A es(5-7Ju e1996),san ul,1999. g n t b Fischer,B.H.GenzE.Je nK.K ou(eds.),Idenif ing a r l t y Changes:TheTransitionfromBronzetoIronAgesinAnaoiaand t l itsNeighbouringRegions,Istanbul,2003. Delemen,.O.Casabonne.KaragzO.Tekin(eds.), TheAchaemenidImpactOnLocalPopulationsandCulturesin Anatolia,stanbul,2007.
Sreli Yayn
ColloquiumAnatolicumI,(eds.M.Doan-AlparslanM.Al ar an), p sl stanbul,2002. ColloquiumAnatolicumII,(eds.M.AlparslanM.Doan-Alparslan), stanbul,2003. ColloquiumAnatolicumIII,(eds.M.AlparslanM.Doan-Alparslan), stanbul,2004. ColloquiumAnatolicumIV,(eds.M.Doan-AlparslanG.Ergin), stanbul,2005. ColloquiumAnatolicumV,(eds.H.PekerG.Ergin),stanbul,2006. ColloquiumAnatolicumVI,(eds.M.AlparslanH.Peker),stan ul, b 2007. ColloquiumAnatolicumVII,(eds.M.Doan-AlparslanM.Alparslan H.PekerG.Ergin),stan ul,2008. b ColloquiumAnatolicumVIII,(eds.M.Doan-AlparslanY.G.Ergin M.AlparslanH.Peker),stan ul,2009. b ColloquiumAnatolicumIX,(eds.M.AlparslanY.G.Ergin H.PekerM.Doan-Alparslan),stan ul,2010. b KlasikFilolojiSeminerleriI,(2004),II(2005),III(2006) (eds.O.F. AkyolE.yken)

Haberler 32

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Haberler 32

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

H A BER LE R

TRK ESKA BLMLER ENSTTS

TEBEnin Kuruluunun 20. Yl zel Says

Mays 2011 / Say: 32

TEBEnin Kuruluunun 20. Yl zel Says

Mays 2011 / Say: 32

Meltem Doan-Alparslan Akm zdizbay

TRK ESKA BLMLER ENSTTS

TRK ESKA BLMLER ENSTTS HABERLER

TRK ESKA BLMLER ENSTTS HABERLER

ine-Tepecik Ge Tun a Yerlemesi

NE-TEPECK GE TUN AI YERLEMES

ine-Tepecik; Corafi Konum ve Hyn Kuzeyden Grnm

Ge Tun a Yerlemesi; II 1 Kltr Tabakas Mimari Kalntlar

NE-TEPECK GE TUN AI YERLEMES

Ge Tun a Yerlemesi; Magazin Yaps (Y 2)

Depo Yapsna (Y 1) Ait Yerli Kaplar; S Tabaklar

NE-TEPECK GE TUN AI YERLEMES

Depo yapsna (Y 1) Ait Miken Kaplar; zengi Kulplu Kaplar

Magazin Yapsna (Y 2) Ait Pithos

NE-TEPECK GE TUN AI YERLEMES

Magazin Yapsna (Y 2) Ait Yerli Kap; Marapa

Magazin Yapsna (Y 2) Ait Yerli Kap; Testi

NE-TEPECK GE TUN AI YERLEMES

Ge Tun a Yerlemesi; II 1 kltr Tabakas Miken Kap Paralar

NE-TEPECK GE TUN AI YERLEMES

TRK ESKA BLMLER ENSTTS HABERLER

ATTKA GECELERNDE AULUS GELLIUS

Attika Gecelerinde Aulus Gellius *

ATTKA GECELERNDE AULUS GELLIUS

ATTKA GECELERNDE AULUS GELLIUS

ATTKA GECELERNDE AULUS GELLIUS

ATTKA GECELERNDE AULUS GELLIUS

TRK ESKA BLMLER ENSTTS HABERLER

K i tap Tan t m lar

Tarihi Kent Adana Projesinin Balamasna Gn Saylyor

Tarihi Kent Adana Projesi Davisin Gravrnde Takpr ve Tepeba Hyk

kard olaanst arkeolojik veriler kent arkeolojisinin nemini ortaya koymutur.

stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Arkeolojik Kaz ve Aratrmalar Toplants-11

Allianoi: Antik Kentler Sualtnda Kalmasn

Yerleim Arkeolojisi Sempozyum Serisi IV: Arkeolojide Blgesel almalar

TRK ESKA BLMLER ENSTTS HABERLER

Arkeoloji Camiasnn Ac Kayb Yard. Do. Dr. smail Fazlolunun Ardndan

TRK ESKA BLMLER ENSTTS HABERLER

K az- Arat rm a 2010 Ylnda Akl Hyk

Akl Hyk Genel Grnm, Gm ve Ocak rnekleri

Bilgi Paylam, Koruma, Yeniden Canlandrma ve Sergileme almalar:

Bademaac Kazlar Sona Erdi

Bademaac Mhr (EN II/3 Yap Kat)

Bademaac Kilise ve lk Tun ana Ait Saray

Bademaac lk Tun a anak mlei ve Mhrlerinden Bir Grup

tanmazlar yer almtr. Evler aralarnda sokaklar brakacak ekilde konumlandrlmtr.

Demirky Fatih Dkmhanesi Kazs 2010

Demirky Fatih Dkmhanesi Dkmhane Mescidi ve evresi (Foto: A. Tuncer)

Dver Yerleim Tarihi Aratrmalar 2010

Dver Yarmada, Genel Grn

Dver Geison-Sima-rtenli Kiremit

Dver Geleneksel Yre Mimarisinden rnekler

Dver Gle uzanan Duvarlar

Dver Yarmada Hava Fotoraf, Genel Grn (Foto: E. Kk)

Filyos-Tios Akropol Kilisesinde Bulunan Mezarlardan Biri

Antik Tiyatro almalar:

Filyos-Tios Kaz almalar 2010