Professional Documents
Culture Documents
Reader Typografie
Reader Typografie
Reader Typografie
1.1
Typografie
Vormgeving
Letters vormen een onmisbaar communi catiemiddel. De aanwezigheid van letters is vanzelfsprekend geworden op o.a. affiches, bussen, in etalages, kranten, op je OVkaart, in je agenda ...
Grafische
In de reclame brengen letters een boodschap over aan de doelgroep. Niet alleen de inhoud van de boodschap, maar ook de vormgeving en de lettervorm bepaalt het uiteindelijke resultaat van die boodschap. Een bepaald font (=lettertype) kan de bood schap versterken of juist afzwakken. Ook de leesbaarheid van een tekst is belangrijk. De grootte van de letter en het lettertype hebben daar veel invloed op. De lettervormgeving, typografie, richt zich op de leesbaarheid en de gevoelswaarde ervan; de kijker ervaart (vaak onbewust) een relatie tussen de uiterlijke vorm van de letter en de inhoud. Kijk eens met andere ogen naar je agenda. Wat voor type agenda heb je? Eentje met bonte, schreeuwerige, swingende letters of juist rustige, evenwichtige en misschien zelfs een beetje zakelijke letters?! Zie je dat het karakter van de lettertypes voor een deel de sfeer van je agenda bepalen? Inderdaad, voor een deel, want het is niet alleen de letter die het uiterlijk van je agenda bepaalt, maar de totale vormgeving. Vorm en inhoud hebben dus alles met elkaar te maken. Hoe dit principe in de praktijk toegepast moet worden is een zaak waarover de meningen verdeeld zijn. In ieder geval is de vorm, het uiterlijk heel belangrijk. In de grafische vormgeving heeft elk onderdeel van het uiteindelijke eindproduct met vorm te maken. Met grafische vormgeving wordt de visuele verzorging van een boek of drukwerk bedoeld (advertenties, affiches, folders, postzegels, billboards, je agenda etc.).
Geschiedenis
Geschreven taal heeft dit nadeel niet, want je kunt altijd weer iets opzoeken. Voor ons is de ontwikkeling van het letterschrift heel belangrijk. Zonder het schrift zou onze samenleving een veel minder technische vooruitgang hebben gemaakt. De ontwikkeling van het schrift is hieronder in een paar belangrijke stappen beschreven. Beeldschrift De meest primitieve vorm van schrijven bestond uit tekens die eenvoudige informatie doorgaven. De tekens, de beelden konden door iedereen worden gelezen. Het oudste beeldschrift, de zogenaamde pictogrammen, zijn gevonden bij Afrikaanse stammen, Amerikaanse Indianen en de Incas. Ook nu nog worden beelden als communicatiemiddel gebruikt omdat het internationaal kan worden toegepast (o.a. verkeersborden, bewegwijzering op stations en luchthavens). Begrippenschrift Een groot nadeel van het beeldschrift was dat begrippen slechts gebrekkig konden worden uitgedrukt. Daarom werden bestaande plaatjes al snel gebruikt om te verwijzen naar andere dingen dan je direct aan het plaatje kunt aflezen. Zon soort schrift noemen we het begrippenschrift, en de tekens ervan ideogrammen of pictogrammen. Voor het lezen van begrippenschrift moet je de code kennen; denk aan het leren van de betekenis van verkeersborden. De Amerikaanse ontwerper Dreyfuss heeft onder het motto one writing for one world een groot aantal tekeningen ontworpen en verzameld waarmee volgens hem vrijwel alles kan worden uitgedrukt (pictogrammen). In de praktijk blijkt het erg moeilijk te zijn symbolen en tekens te bedenken die Grafisch in veel culturen dezelfde boodschap overbrengen. Illustratief
Ontwerpen
Geschiedenis
In de Middeleeuwen bestond er nog geen drukkunst zodat alle letters nog met de hand werden geschreven. Monniken kopieerden boeken, wat een tijdrovend karwei was.
Er waren dus weinig boeken in omloop waardoor lezen en schrijven voor een kleine elite van adel en geestelijken toegankelijk was. Aan het eind van de Middeleeuwen ontstond een grote toename in de vraag naar boeken, onder andere als gevolg van de verstedelijking. Rond 1445 werd vrijwel gelijktijdig in Duitsland door Gutenberg en in Nederland door Laurens Janszoon Coster de kunst van het drukken met losse lettertjes uitgevonden. Daardoor ontstonden gedrukte boeken, de zogenaamde blokboeken. Uit een stuk hout werd een hele pagina gesneden. Het steeds weer combineren van eerst hout en later loden lettertjes betekende een enorme verbetering. Capitalis Quadrata De Romeinen ontwikkelden een letter die veel gebruikt werd voor inscripties in steen. De letters van de Capitalis zijn gebaseerd op het vierkant of gedeelten daarvan. Vandaar de naam. Nog steeds worden hoofdletters kapitalen genoemd. Minuskels Via allerlei tussenstappen ontstonden er langzamerhand ook kleine letters of minuskels. Deze minuskels hebben stokken en staarten.
De Middeleeuwen
Typografie
Typografie betekent tekstplaatsing en alles wat te maken heeft met het gebruik van lettertypes en de toepassing daarvan. Letters vormen woorden, woorden vormen tekst. Typografische tekens kunnen door hun vorm op zich begrippen weergeven. Met typografische middelen kan soms ook een dimensie aan de boodschap worden toegevoegd.
Contrast + interlinie
Binnen het vak grafisch ontwerpen is niet alleen het beeld belangrijk maar zeker ook de tekstvormgeving. Stem de typografie altijd af op onder andere de boodschap, de inhoud en de doelgroep.
Contrast Het contrast is een belangrijk stijlelement; zeer veel in de grafische vormgeving is gebaseerd op
CONTRASTWERKING.
kapitaal onderkast vet cursief groot klein smal breed onderstreping spatiring KAPITAAL onderkast vet cursief
Contrast kan op verschillende manieren worden toegepast, zoals het voorbeeld hierboven (vet/ mager) of door zetwijzen in letters: Interline / Ritme Ook verschil in interlinie (=regelafstand) kan een contrast oproepen. Dit heeft alles met ritme te maken. Ritme wordt in allerlei onderdelen van de typografie en vormgeving toegepast en valt eigenlijk pas op als het verstoord is. Wanneer het wit tussen twee letters van een woord ineens anders is dan de rest van dat woord dan is het ritme verstoord. Ook de spatiring van een enkel woord in een tekst kan het ritme verstoren. Hetzelfde geldt voor de regelafstand. Een afwijking daarvan verstoort het ritme van een pagina. Soms kan dit heel functioneel zijn. Voorbeelden Wanneer het wit tussen twee let ters van een woord anders is dan de rest van dat woord dan is het ritme verstoord. Ook de s p a t i r i n g van een enkel woord in een tekst kan het ritme verstoren. Hetzelfde geldt voor de regelafstand. Een afwijking daarvan ver stoort het ritme van een pagina. Soms kan dit heel functioneel zijn.
groot
klein
Typografie
Functioneel wit
Formaat Bij de vormbepaling speelt ook het formaat een belangrijke rol. Bij het opzetten van een interessante layout (vlakverdeling) kun je formaatverschillen toepassen om een interessant geheel te maken. Functioneel wit Iets GROOT plaatsen betekent niet altijd dat het beter is. Een kleine afbeelding of tekst geraffineerd neergezet in een witruimte (functioneel wit) kan meer effect hebben dan dezelfde afbeelding of tekst paginavullend. Symmetrie en asymmetrie Bij de grafische ordening van tekst en beeld elementen is een basisvraag: passen we symmetrie of asymmetrie toe? Honderden jaren was de symmetrie ht vormgevingsprincipe in de typografie.
Linksboven: Turkse promotie poster voor typografie Boven: advertentie campagne Nike / Fly Emirates Onder: filmposter The Lord of the Rings
Het is belangrijk dat je bij de keuze tussen beide principes kijkt naar het onderwerp waar je een layout voor maakt. Een symmetrische layout heeft snel een zakelijke, rustige, betrouwbare uitstraling (bv. voor een bedrijf), terwijl een asymmetrische layout wat gedurfder, onevenwichtiger, moderner overkomt (bv. een trendy kledingmerk). Beide principes kunnen natuurlijk worden gecombineerd.
Lijnen Ook het element richting kun je toepassen in een layout. Zet nooit teveel verschillende richtingen tegenover elkaar maar zorg dat er een eenheid in richting ontstaat. Dit principe wordt ook wel lijnen genoemd bepaalde lijnen kun je in gedachten doortrekken, zodat de verschillende onderdelen logisch ten opzichte van elkaar in verband staan. Optisch midden en zwaartepunt Wil je een afbeelding of tekst voor het oog zuiver in het midden van een vlak plaatsen dan krijg je met het begrip optisch midden te maken. Zet je de afbeelding of tekst exact in het geometrisch midden (meten dus) dan zakt het beeld voor je gevoel naar beneden. Het beeld moet dus iets hoger geplaatst worden, ofwel het wit aan de onderkant moet iets groter zijn dan het wit boven. Dit principe geldt voor alle vlakken (afbeelding, pagina tekst, losse mededeling, kleurvlak etc.). Horizontaal, verticaal en diagonaal Eeuwenlang was de grafische vormgeving horizontaal. In de eerste plaats is dit bepaald door de schrijfrichting in ons alfabet, maar soms moet je teksten noodgedwongen verticaal plaatsen (bv. bij rugtitels van boeken, affiches en gevelbelettering). Verticaal of dwars plaatsen wil altijd zeggen dat de tekst in zn geheel haaks op de normale leesrichting komt te staan! Een ernstig geval van antitypografie is als letters afzonderlijk verticaal staan, wat nogal eens voorkomt bij gevelbelettering en uithangborden en vreemd genoeg bij vrij recente Nederlandse postzegels. Lezen wordt hier soms ontcijferen! Interlinie Met interlinie wordt het wit tussen de regels bedoeld: de regelafstand. Door voor een grotere tekst eens een grotere interlinie toe te passen, krijg je een heel ander beeld. Er zijn een aantal standaard regels wat betreft het veranderen van de normale interlinie, maar uiteindelijk bepaalt de ontwerper zelf wat voor effect een tekst moet hebben. Wel moet de leesbaarheid altijd duidelijk blijven. In schetsen verwerk je het verschil in inter linie met lijnen in verschillende dikten en afstanden.
Typografie
Optisch midden
Boven: Promotie poster Gedichtendag 2010 Onder: Spread (dubbele pagina) uit Photography
Met te weinig interlinie kunnen stokken en staarten van letters elkaar danig in de weg zitten.
Bij een tekst uitgevoerd in onderkastletters, is de gebruikelijke interlinie de xhoogte van de letters. Bij een tekst uitgevoerd in uitsluitend kapitalen, is de normale interlinie de helft van de hoogte van de letters.
Spatiring Spatiring is het optisch (op het oog) gelijkmatig verdelen van de spaties (witruimtes) tussen de letters. Er is geen echte standaard spatiring: een woord kan namelijk op ver schillende manieren gespatieerd worden. Kies je voor een bepaalde spatiring, voer dit dan consequent door. Overigens kun je met de huidige computeropmaakprogrammas (zoals het programma Adobe Indesign voor de Apple waarmee deze tekst is verwerkt) als ontwerper elke willekeurige spatie instellen in percentages. De computer spatieert niet automatisch goed. Het is dus belangrijk zelf altijd kritisch te kijken of een woord of tekst goed gespatieerd is. Kritisch leren kijken Hieronder volgen een aantal tips die hierbij kunnen helpen.
Typografie
Spatiring
Woordspatie De ruimte tussen woorden wordt woordspatie genoemd. Deze moet duidelijk groter zijn dan de letterspatie. Maak de woordspatie echter niet te groot want dan wordt de tekst rommelig. Bij een normale spatiring uitgaan van de gemiddelde letterbreedte als tussenwit. Zodra de letterspatie groter wordt, zal de woordspatie ook groter moeten zijn.
Werk en bewonder:
www.gerdarntz.org
Alles over pictogrammen. Gerd Arntz ontwierp meer dan 4.000 pictogrammen.
websites
www.mijksenaar.com
Em. prof. Paul Mijksenaar heeft een bureau voor professionele bewegwijzering (routing & wayfinding). Zijn team ( >20 man/vrouw ) is verantwoordelijk voor het design van de bewegwijzering voor luchthavens, stations, congresgebouwen, musea etc.
www.logodesignlove.com
Logo Design Love is a website devoted to the design of logos and visual identities. Launched as a sideproject in January 2008, the blog is usually updated once or twice a week with news, features, opinions, etc. Im your author, David Airey, a graphic designer in Northern Ireland.
Typografie
WAT EEN GEDOE MET LETTERS EN SPATIES IN DEZE ANDERS GESPATIEERDE HAETTENSCHWEILER
DE IMPACT IS REGELMATIGER en neutraler
Deze Helvetica en Arial doen het goed in corps 10/12 maar
Boeken = OLC!
Veel voorbeelden zijn terug te vinden in fraai vormgegeven boeken* in het OLC (Open Leercentrum). Maak gebruik van de tussenuren om hier inspiratie op te doen.
Typografie Typography 25 The annual of the Type Directors Club Nr 684.3 Lettertypen Nr 684.3 Jan Middendorp Dutch Type Nr 684.31 MIDD David Jury Over typografie Wie de regels van de typografie wil overtreden moet ze eerst kennen Nr 684.31 Jury GOC Gaade Nog in aanvraag Typografie/Layout The Graphic Language of Neville Brody Nr 684.3 David Dabner (!) Grafisch ontwerpen Het nieuwe handboek voor visuele communicatie Nr 684.3 David Dabner (!) Design en Layout: Grondbeginselen van de Grafische Vormgeving Nr 684.3 DABN Affiches Graphis Poster Annual 2003 Nr 684.3 Dutch Posters 19601996 A selection by Anthon Beeke Nr 684.3 BEEK Apples & Oranges Best Dutch graphic design Nr 684.3 ZIJL Advertenties Advertising Annual 2006 Nr 684.3 Logos Graphis Logo Design 6 Nr 684.3 Flyers Graphis Brochures 4 Nr 684.3
Gill Sans?
* Deze lijst kan verouderd zijn, dus kijk zelf regelmatig in het OLC voor nieuwe uitgaven op het gebied van Typografie & Vormgeving