SOCIOLOGJIA DHE POZITA E SAJ NE SHOQERI Meqense shoqria njerzore sht nj trsi komplekse mendimtart dhe studiuesit e ndryshm

i kane studiuare qeshtjeve shoqrore pr ti njohur sepse njohja e tyre ka mundsuar dhe mundson pr te organizuar me te mire te jets shoqrore . Ata as qe e kane diture dhe as e kane menduar qe jan duke i studiuar qeshtjet shoqrore te cilat me vone do te studiohen nga nj shkence e veante e qe sht sociologjia dhe do te jene objekt i studimit te saj. Shkenca pr studimin e qeshtjeve shoqrore sht formuar ne shek e XIX dhe themeluesi i saj sht OGYST KONTI. Sa i parkete pozits se sociologjis ne shoqri mund te themi se varet nga shkalla e zhvillimit te shtetit dhe shoqrive . PERKUFIZIMI I SOCIOLOGJISE JURIDIKE Pr here te pare fjaln sociologji juridike e ka prdorur GUMPLLOVIQI ne veprn e tij Bazat e Sociologjis ne vitin 1855. Paraqitja e sociologjis juridike sht rezultat i asaj qe shkencat juridike nganjher prkufizohen me te drejtn dogmatike mirpo pr ti ikur ksaj hulumtimin e fakteve duhet ta bej sociologjia juridike Ktu kemi tri nivele pr studimin e se drejts : a. Te drejtn mund ta studiojn vetm juristet ; b. Te drejtn mund ta studiojn juristet por duke i shfrytzuare edhe metodat tjera si p.sh. metodat sociologjike ; c. Te drejtn mund te studiojn edhe shkencat tjera. Sociologjia Juridike sht pjese e sociologjis e cila studion te drejtn ne realitetin shoqrore duke filluar nga gjerat qe shihen e te cilat manifestohen ne mnyre efikase. II. TE KUPTUARIT E SOCIOLOGJISE JURIDIKE SOCIOLOGJIA E SE DREJTES APO SOCIOLOGJIA JURIDIKE Disa mendimtar kto dy sociologji i trajtojn si te ndara por gjate prdorimit te nocioneve nuk bejn ndonj dallim ne mes te drejts dhe jurisprudencs . Ku me te drejtn kuptojm te drejtat e subjekteve te ndryshm qe jan te rregulluara me dispozita , raportet , sjelljet te cilat konsiderohen si te arsyeshme ne vend qe realizohen nj drejtsi dhe rregull ne shoqri. Me Jurisprudenc kuptojm rregullimin e raporteve shoqrore me ane te normave ligjore , respektimin e te cilve e siguron shteti me ane te organeve te tij prkatse (gjygjet , ushtrin , policin ) DALLIMI NE MES SOCIOLOGJISE JURIDIKE DHE TE DREJTES DOGMATIKE Dallimi ne mes te sociologjis juridike dhe te drejts dogmatike nganjher sht shume i thelle sepse dogmatiku normative te cilat jan te obligueshme dhe te detyrueshme ndrsa sociologjia j Juridike mund te studioj rregull te drejts duke mnjanuar plotsisht karakterin e tyre obligues. studion te drejtn si trsi te fakteve

TENDENCAT NE SOCIOLOGJI DHE RAPORTI I TYRE NDAJ TE DREJTES OGYST KONTI sht shprehur ne disa forma shpeshher kundr inspirimeve te themeluesve te sociologjis. Pozicioni i Kontit prjashton do mundsi pr sociologjin juridike e tepr pr shkak te antipatis se tij ndaj te drejts. E drejta pr te ishin vetm mbeturinat metafizike . pr kontin e drejta sht e rndsishme vetm ne kohen e revolucioneve transitive. RAPORTI NE MES SOCIOLOGJISE JURIDIKE DHE FILOZOFISE TE SE DREJTES Para formimit te sociologjis jetn shoqrore te njerzve kushtet jetsore i ka studiuar filozofia sociale ndrsa organizimin e jets raportin ne mes jets reale e ka studiuar filozofia e se drejts. Filozofia e se drejts i ka studiuar dhe analizuar te gjitha qeshjet shoqrore ku me vone jan ndare ne filozofia e se drejts shkencat e veanta shoqris : sociologjia , psikologjia , logjika juridike ndrsa ne kuadr te filozofis te se drejts kane mbeture : morali , metafizika dhe e drejta. Sociologjia e se drejts nuk sht asgj tjetr vetm nj pjese e filozofis te se drejts. RAPORTI I SOCIOLOGJISE JURIDIKE ME HISTORINE E SE DREJTES DHE TE DREJTE KRAHASIMORE Historianet e se drejts si dhe komparativistt studiojn sistemet juridike ne te cilat vet nuk marrin pjese sepse ato sisteme te cilat i studiojn mund te jene sisteme te shteteve te tjera. Sociologu ANRI LEVI BRILI i cili ne vitin 1955 ka shkruar veprn aspekti sociologjik i te drejts ka propozuare qe te bashkohen tri disiplina si : Historia e shtetit dhe se drejts , E drejta komparative dhe Sociologjia Juridike qe ti kundrvihen te drejts dogmatike me nj emr te ri shkenca e se drejts e cila kuptonte aplikimin e metods komperative ne fenomenet apo dukurit juridike. E drejta krahasimore ka filluar ne shek XVIII me emrin E drejta legjislative e cila nnkupton nj indikacion te dyfishte : ne qeshtjen e krahasimit paralel te teksteve me qellim te prkryerjes se procesit te ligjdhenies. III. RAPORTI I SOCIOLOGJISE JURIDIKE MES SHKENCAVE E TJERA SHOQERORE. Sociologjia e religjionit i afrohet sociologjis juridike pr arsye se si religjioni ashtu edhe e drejta kane shume sistem normative i cili sht i furnizuar me plasticitetin e lvizshmri te njjte. RAPORTI I SOCIOLOGJISE JURIDIKE ME SOCIOLOGJIN POLITIKE sht vshtire te behet dallimi ne mes te drejts edhe politikes sepse parlamentaret e njjte te cilt votojn pr aprovimin e ligjit e prcaktojn politiken e vendit. Politika dhe e drejta jan dy mnyra te veprimtaris se pushtetit : deri sa pushteti i vrtet vjen ne shprehje prmes radhs kontinultive te rregullave te cilat vihen para individve respektimi i te cilave iu inpunohet me ndihmn e vendimeve diskontinuitive . SOCIOLOGJIA JURIDIKE DHE EKONOMIA Ekonomistet duhet ti drejtohen sociologjis juridike pr te marr shnime te sakta ti drejtohen te drejts dogmatike sepse nj iu intereson ekonomisteve sht efikase e jo aspektin formal i rregullave dhe institucioneve. RAPORTI I SOCIOLOGJISE JURIDIKE ME PSIKOLOGJINE JURIDIKE Psikologjia juridike sht paraqitur si shkence e veante mu sikurse sociologjia juridike . Disa mendimtar kane menduar se me krimin e sociologjis juridike jan krijuar kushtet edhe pr krijimin e psikologjise juridike . Dallimi ne mes ktyre dy disiplinave jan te domosdoshme sepse nocioni i psikologjise sociale mbulon lmi te ndryshme te hulumtimit mu pr kt arsye mund te vij ne pyetje shkalla reale e autonomis te ksaj disipline metodat ne psikologjin juridike PSIKOLOGJIA SOCIALE JURIDIKE PSIKOLOGJIA JURIDIKE E POPULLIT APO E MASES

PSIKOLOGJIA INDIVIDUALE JURIDIKE TENDENACAT OBJEKTIVE DHE SUBJEKTIVE NE SOCIOLOGJINE JURIDIKE SOCIOLOGJIA JURIDIKE SI PERKRAHESE E HULUMTIMIT JODOGMATIKE TE SE DREJTES IV. METODAT E SOCIOLOGJISE JURIDIKE MBI METODAT E SOCIOLOGJISE JURIDIKE NE PERGJITHESI Metoda e sociologjis juridike jan : 1. Te vrejturit 2. Metoda statistikore 3. Anketa 4. Eksperimenti 5. Testi METODA HISTORIKE-KOMPERATIVE Kjo metode sht nder metodat me te vjetra ne sociologjin e prgjithshme dhe ne sociologjin juridike dhe ka filluar te prdoret qe nga MONTESKIEU. Disa metodn komparative e kuptojn si metode e cila aplikohet vetm ne histori dhe at ne historin komparative e disa kuptojn me metodn komparative ne trsi duke e prfshire ne kt metode edhe ne aspektin historik te fenomeneve . ANA HISTORIKE E METODES KOMPARATIVE Metoda historike e aplikuar ne sociologjin juridike bn prpjekje qe te arrij njohuri racionale te fenomeneve juridike. Ekziston nj dallim shume i vogl apo i holl ne mes historianeve te cilt kane shpirte sociologjik dhe sociologeve te cilt kane shpirte historik. ANA KOMPARATIVE E METODES Me metodn komperative bjm krahasimin e shprehjeve , fenomeneve juridike , zhvillimi te fenomeneve te njjta ne etapa te ndryshme shoqrore. ANALIZA E DOKUMENTEVE JURIDIKE Pr te ber analizn e dokumenteve juridike sht kriter qe dokumenti ta ket nj lidhje te drejtprdrejte me te drejtn . fardo qe te jene dokumentet juridike te cilat analizohen aty ka dy parime themelore : 1. Dokumenti juridik duhet te lexohet vetm ne syt e sociologut te se drejts e jo me syt e juristit dogmatik. 2. Dokumenti juridik duhet te jete i pranuar si dokument shenjash me fjal te tjera dokumentet mund te jene mashtruese por hulumtuesit nuk guxon te mashtroj.

METODA STATISTIKORE Nder burimet me te rndsishme jan burimet : ekonomike , demografike , juridike . 1. Burimet ekonomike pr nga natyra jan te frytshmet por shpeshher nuk mund te prshtaten krkesave te sociologjis juridike 2. Burimet demografike pr sociologjin juridike kane nj rendsi te veante sepse e ndihmon sociologjin juridike sepse shnimet demografike i prdor shrbimi juridik dhe institute nacional i statistiks . 3. Burimet juridike te metods statistikore jan statistikat gjygjesore pasqyra e prgjithshme e shrbimeve publike te gjygjesis penale dhe civile qe publikohen do vite. ANKETA Anketa sht teknik hulumtuese me rendsi qe ndihmon ne mbledhjen e shnimeve pr hulumtimin e heshtjeve te ndryshme . Anketa qe te ket sukses i nevojiten disa parakushte : respondentet te ken nj shkalle qe hartuesi i pyetsorit te njeh mire qeshtjen qe do te hulumtoj testi ne anket te jete i kuptueshm. Rregullat te cilat duhet respektuar me rastin e hartimit te pyetsorit duhet nisur nga fakti se pyetjet duhen te jene faktike e jo juridike. EKSPERIENTI NE SOCIOLOGJINE JURIDIKE Eksperimenti ne sociologjin juridike nuk sht treguar i suksesshm sepse krijon kushtet artificiale pr hulumtimin e fenomeneve shoqrore ku rezultatet e hulumtimit nuk jan te sakta ngase nuk jan normale ne nuk mund te eksperimentojm se si duket njeriu nse i hiqet vesh apo njra dore ne baze te ksaj mund te themi se te vrejturit kane shtrirje me te gjere ne hulumtimin , analizn dhe studimin e fenomeneve shoqrore. ANKETA MONOGRAFIKE OSE KUALITATIVE Metoda monografike e cila sht e mbshtetur ne hulumtimin e natyrs se nj qeshtje te caktuar p.sh. merret me nj qeshtje te caktuar me te drejtn familjare , fabrikat , fshatrat , qytetet nj mes i cili sht me pak homogjen. PERPJEKJET E EMIL DYRKEMIT PER SOCIOLOGJINE JURIDIKE Emil dyrkemi ne mase te madhe ka kontribuar ne afirmimin e sociologjis juridike ne kuadr te sociologjis . ai e ndan ne disa dege :morfologjia sociale , fiziologjia sociale , psikologjia kolektive sociologjia e prgjithshme Dyrkemi i ka eliminuare te gjitha pengesat te cilat e kane vene para sociologjis juridike pozitivizmin sociologjik natyralizmin dhe formalizimin. MAKS VEBERI DHE SOCIOLOGJIA JURIDIKE Maks veberi ka kontribuar ne te kuptuarit me te mire ne mes te sociologeve dhe juristeve si dhe bashkpunimin ne mes te sociologjis juridike dhe jurisprudencs .Veberi sht larguar me shume nga shkencat dogmatike-normative. V. PERKUFIZIMI I TE DREJTES VI.PARAARDHESIT DHE THEMELUESIT E SOCIOLOGJISE JURIDIKE Jan : 1. Aristoteli 2. Hosi 3. Monteskieu

ARISTOTELI ( 385-322) Sociologjia juridike e Aristotelit mund te gjendet ne veprn e tij ETIKA E NIKOMAHUT dhe ne veprn POLITIKA ku studiohen qllimet e sjelljes individuale dhe kolektive si dhe mjete pr arritjen e atyre qllimeve. MONTESKIEU (1689 - 1755) Monteskieu duke e prshkruar prmbajtjen konkrete te prvojave juridike ka qen ne gjende qe me me shume faktet se sa paraardhsit e tij pr te drejtn thot ajo flet at qe sht jo pr at qe duhet te jete si dhe nuk i arsyeton traditat vetm i sqaron . THEMELUESIT E SOCIOLOGJISE JURIDIKE NE EVROPE Jan : EMIL DYRKEMI MAKS VEBERI THEMELUESIT E SOCIOLOGJISE JURIDIKE NE AMEKRIKE Jan : 1. HOLMS 2. ROSKO PAUND 3. BENGJAMIN KODOZO OLIVER VENDELL HOLMS Holmsi ka theksuar nevojn qe juristet ne punn e tyre ti kthehen studimit dhe nevojave te realitetit shoqrore aktual ashtu si behet ne shkencat shoqrore e vemas ne sociologji. Mendimi i Holmsit thot : Jeta juridike nuk ishte logjike por prvoja prmbajtjen e se cils duhet ta paraqes sociologjia juridike . ROSKO PAUND Ideja kryesore e ktij mendimtarit pr qeshtjen e sociologjis juridike ishte si rezultat i konfrontimit te drejtprdrejte te qeshtjeve sociologjike problemeve filozofike dhe problemet gjate puns se gjykatave amerikane . BENGJAMIN KORDOZO Ky insiston ne shuarjen e qeshtjeve shoqrore ne at mnyre aq sa sht e mundure te zvoglohet kufiri i ndarjes ne mes te teknikes juridike realiteti shoqrore dhe te drejts bashkkohore. VII. FORMAT E RAPORTEVE APO MARDHENIEVE SHOQERORE DHE LLOJET E SE DREJTES KLASIDIKIMI I RAPORTEVE SHOQERORE Behet ne dy drejtime te ndryshme : ne mnyrn e drejtprdrejte qe nnkupton raportin shoqrore spontane dhe ne mnyrn e organizuar qe reflektohet ne raportet shoqrore. E DREJTA SHOQERORE DHE INTERINIVIDUALE E drejta shoqrore sht e drejta e integrimit objektiv e cila paraqitet ne shprehjen NE si tersi imanente. Me fjaln imanente kuptojm dika qe sht qensore , thelbsore qe sht karakteristik e vet fenomenit apo sendit pa marr parasysh kushtet e jashtme shoqrore . Pr kt e drejta shoqrore fillon ne besim , autoritetet ndrsa e drejta individuale fillon ne mosbesim. E DREJTA SHOQERPRE E MASES Masa nuk ka lidhshmri te forte ne mes veti por ka ndikim te forte . E drejta shoqrore qe i ndrlidh masat nuk sht intensive pr nga vlera e saj por sht intensive pr nga ndikimi apo dhuna. E DREJTA SHOQERORE E BASHKESISE Bashksia sht forme e raporteve shoqrore e cila formohet si rezultat i grshetimit te raporteve shoqrore. Ne bashksi bindjet juridike dallohen nga bindjet morale , religjioze dhe mistike qe dominojn ne bashkuesit e ngushta si jan sektet e ndryshme fetare . E DREJTA SHOQERORE E BASHKESIVE TE NGUSHTA Meqense bashkesit e ngushta paraqesin shkallen me te larte te shoqrizimit te pjeserishem dhe shkallen me te ulte te ndikimit e drejta shoqrore duhet te jete ne shkallen me te larte te vlefshmris se saj. EMANCIPIMI I FEMRES DHE E DREJTA Gjate rrugs se edukimit dhe emancipimit te femrs hasim ne shume pengesa te ndryshme te cilat me angazhimin me te madhe apo te vogl tejkalohen pr te vetmin qellim-emancipimin e femrs. Femrat hyn ne obligime martesore me raste e drejta e martese i rregullohen raportet martesore ne mes te te martuarve : Burrit dhe Gruas. Burri dhe Gruaja tani kane obligime te barabarta pr ekonomin familjare . GRUAJA DHE TE DREJTAT E NJERIUT Te drejtat e gruas jan te drejtat e njeriut jan te drejtat e njeriut se dhe gruaja ka te drejt te jete qenje njerzore . Shume njerz dshirojn ne vendosjen e te drejtave te grave pr barazi ne kontest te te drejtave te njeriut diskriminimi i grave dhe dhuna ndaj grave. Parimi kryesore mbi te drejtn e njeriut krkon qe grat te ken liri dhe barazin te plote ne te gjitha aspektet e jets kurse shteti dhe individt ti trajtojn grat me dinjitet dhe sinqeritet pa marr parasysh ngjyrn , kombsin apo gjuhen . E DREJTA INDIVIDUALE E NDARJES Kjo e drejte burimin e ka nga mosmarrveshjet konfliktet qe ka pr qellim qe te bej rregullimin e konflikteve te luftrave . Ekzistojn edhe format tjera te drejts individuale format individuale e afrimit dhe forma e przierjes. E DREJTA INDIVIDUALE E AFRIMIT E drejta individuale e afrimit sht njra prej formave individuale qe sht me e rralle sepse pjesa me e madhe e raporteve qe kane karakter me shume jan raportet pasive se aktive.

Kur interesat prshtaten pa ndonj premtim reciproke me kt raste ekzistojn raporte aktive te afrimit ne mes te njerzve . E DREJRA INDIVIDUALE E STRUKTURES SE PERZIER ME TE CILEN VIHET NE DREJTPESHIM NDARJA DHE AFRIMI Kjo e drejte kryesisht mendohet kur e drejta individuale dhe e drejta intergrupore e kundrshtojn te drejtn shoqrore . Manifestimi i saj behet me ane te kontrats se cils duhet ti ipen edhe kategorite tjera si jan transaksionet , kredit si dhe te gjitha format e tjera te detyrimeve . Lidhja juridike e vendosur me kontrate prbehet nga plqimi dhe vullneti i palve kontraktuese. E DREJTA E ORGANIZUAR DHE E PAORGANIZUAR SI DHE NDRYSHUSHMERIA E RAPORTEVE NE MES TYRE do e drejte e organizuar do here gjendet ne nj shkalle me te larte se e drejta e paorganizuare. Te gjitha te drejtat e paorganizuara hert kane insistuar qe te mbulohen me te drejtn e organizuare. E drejta e paorganizuare mund te ekzistoje edhe pa mbulesn e jashtme te drejts se organizuare ka pr te drejtn e organizuare kjo nuk vlen . E DREJTA E ORGANIZUARE TE MASES Masat organizohen kryesisht ne mnyrn e ngadalsuar kshtu qe ne kt mnyr superstruktura e mass nuk mund te mbahet. Masa qe te mbahet shkon nga e drejts subordinative e cila vjen si rezultat i mospajtueshmerise ne mes te drejtsis organizuar dhe te drejts spontane . E DREJTA E ORGANIZIMIT TE BASHKESIVE Bashksia sht masa me e prshtatshme pr afirmimin dhe organizimin e raporteve shoqrore ashtu si edhe pr mbajtjen e ktyre raporteve ne jetn praktike. E DREJTA E ORGANIZIMIT TE BASHKESIVE TE NGUSHTA . Bashkesit e ngushta insistojn qe te mbesin edhe me te ngushta ndrsa organizatat insistojn qe te zgjerohen apo te mbesin ne gjendjen e tyre te njjte. E DREJTA ORGANIZIMIT DHE E DREJTA E PERCAKTUAR ME PARE E DREJTA E ORGANIZIMIT FLEKSIBIL E KRIJUAR APO E THEMELUAR VETEM PER NJE RAST E DREJTA ORGANIZATIVE INTUITIVE PERCAKTIMI I TE DREJTES SPONTANE ZAKONORE E DREJTA FLEKSIBILE SPONTANE E PERCAKTUAR PER NJE RAST E DREJTA INTIUTIVE SPONTANE VII. GRUPET SHOQERORE KLASIFIKIMI I GRUPEVE SHOQERORE Klasifikimi i grupeve shoqrore bazohet ne disa kriteriume te caktuara prej te cilave disa kriteriume te caktuara shumica ne mes vete kryqzohen. GRUPET E VECANTA , INKLUZIVE APO PERFSHIRESE. Fjala inkluzion rrjedh nga fjala latine INKLUSIO qe do te thot burgosje , mbytje prfshirje mbrenda nj tersi. Njsit reale kolektive ndahen ne grupet e veanta dhe gjithperfshirese . Te gjitha grupet gjitheperfshirese gjenden ne komb , fisi , qytetit dhe ne mbretri . GRUPET E PERKOHSHME DHE TE PERHERSHME Vetm grupet gjitheperfshirese jan te prhershme. Grupet parciale mund te jene njekohesishte te prkohshme dhe te prhershme p.sh. ne grupet e prkohshme : turmat e njerzve , mitingjet , demostratat etj. Numr me i madh i grupeve te veanta sht i prhershm edhe pse rnia e ktyre grupeve me shume ose me pak has ne pengesa. GRUPET NE BAZE TE FUNKSIONIT Grupet ne baze te funksionimit jan : a. Grupet e farefisit apo te afris se gjakut qofte te formuara ne origjinn mistike apo te gjakut si grupet e prindrve te fmijve. b. Grupet territoriale jan te lidhura me afrsi si : komuna , rrethi , religjioni , shteti ose shoqria politike. c. Grupet me aktivitet te prkohshm si profesionet si dhe te gjith ata qe mirren me prodhim. d. Grupet shoqrore aktiviteti i te cilave nuk sjell dobi si : partit politike , shoqatat bamirse , grupet fetare , kisha etj. e. Grupet e miqve ose grupet rreth tavolins , trashgimtar te nj lideri. GRUPET E KONFLIKTIT DHE BASHKIMIT Grupet e konflikti kane qndrim luftarak konfliktuoz ndrsa grupet e bashkimit kane qndrim paqsore . Grupet e afrimit apo te bashkimit mund ti shrbejn nj interesi te veante si : fabrikat,ndrmarrjet dhe ne kushte te njfar sigurie edhe vete shteti ndrsa grupet e konfliktit i shrbejn interesit te prbashkt si : partive politike , sindikatave etj. GRUPET E ORGANIZUARA DHE TE PAORGANIZUARA Ekziston nj prjashtim ne grupet e miqsis dhe simpatis shoqrizimi pasiv zakonisht dominon edhe ne kushtet normale e pengon organizimin . Grupet e shumta mbesin te paorganizuara pr kundr aftsis qe e posedojn si p.sh. klasat shoqrore , degt e industris etj. GRUPET ME DETYRIM TE KUSHTEZUAR APO TE PAKUSHTEZUAR Detyrimi i kushtzuare mund te ket forme represive dhe te dhuns p.sh. dnimi me burg pr ata qe i prkasin zejtareve etj. Me rastin e largimit nga grupi mund tiu iknin masave te dnimit ne te kundrtn detyrimi i pakushte mund te jete i jashtzakonshme dhe kthimi ne gjendjen e mparshme si p.sh. dnime te ulta me te holla etj. AFTESIA E GRUPEVE TE NDYSHME QE TE KRIJOJNE KORNIZE JURIDIKE VIII. KONFORMIZIMI DHE SHMANGIA Sinqerisht jeta sociale udhhiqet nga norma dhe rregulla. Veprimi i rregullt ne autostrad p.sh. do te ishte i pamundure ne qofte se vozitsit nuk do te respektonin rregullat e ngasjes se makins ne te majt dhe rregullat e tjera te trafikut. Te prdorsh marihuane sht nj veprim shmanges ndrsa pirja e alkoolit nuk sht e tille. CESHTE SHMANGIA

Shmangia mund te prcaktohet si moskonformizem ndaj nje norme te caktuare te cilat jan te pranuara nga nj numr i madh njerzish te nj komuniteti ose shoqrie. NORMAT DHE SANKSIONET Disa normat i ndjekim me shume me vetdijen se sjellja qe ato nnkuptojn sht justifikuar. Te gjitha normat sociale shoqrohen me sanksione qe nxisin konformizmin dhe mbrojtjen kundr jokonformizmit. Sanksioni sht do reagim ndaj sjelljes se nj individi ose grupi qe ka synimin te siguroj qe nje norme e caktuar te respektohet. Sanksionet mund te jene : zyrtare dhe jozyrtare . Sanksionet zyrtare ekziston atje ku ka nj grup te caktuar njerzish ose nj agjensi detyra e se cils sht ti siguroj qe te respektohen nj trsi e veante normash ndrsa Sanksioni jozyrtare jan reagime me pak te organizuara dhe me spontane ndaj jokonformizmit . Gjobat , burgimi ose ekzekutimi jan qe te gjitha llojet e sanksioneve negative zyrtare. LIGJET , KRIMET DHE NDESHKIMI Ligjet jan norma te caktuara nga shteti si parime qe duhet te ndiqen nga qytetaret e tyre. Atje ku ka ligjet ka edhe krime sepse krimet shume thjeshte mund te prcaktoheshin si mnyre e sjelljes qe shkel ligjin. Natyra e sjelljes qe konsiderohet si kriminale serioziteti relative i krimeve te ndryshme dhe rrugt nprmjet te cilave ndshkohen aktivitete kriminale nga autoritetet e shtetit . KRIMET NE PERIDHEN PARAINDUSTRIALE Ne Evropn paraindustriale krimet me serioze qe merrnin dnimet me te mdha ishin me natyrn fetare ose krime kundr prons se sundimtarit. HEREZIA (propafanimi i doktrinave fetare te ndashme nga krishterimi ) SAKRILEGJI (vjedhja ose dmtimi i prons se kishs)si dhe BLASFEMIA (prdorimi i parespekt i fjals ZOT ose te folurit keq pr qeshtjen fetare) pr nj kohe te gjate kane qene te dnueshme ne shume pjese te Evrops. Vrasja e nj njeriu te zakonshm nga nj tjetr nuk konsiderohej aq serioze sa krimet tjera. Fajtori shpesh paguante nj shume parash te afrmeve te viktims e ndonjher e merrte vet ne dore vendosjen e drejtsis duke vrar vrassin. NDRYSHIMET NE MENYREN E NDESHKIMIT Para fillimit te shek XIX burgimi prdorej pr te dnuar krimin si ne Evrope ashtu edhe ne SHBA. Shumica e qytetareve kishin nj burg lokal pr tre-katr te burgosur dhe prdoreshin pr te dehurit gjate nats etj. Deri ne shek XIX format kryesore te ndshkimit pr rimet kane qene vnia e njerzve ne kular drrase , fshikullimi me kamxhik , vulosja me hekur te nxeht ose varja. BURGJET DHE AZILET Gjate shek XVIII burgjet , azilet dhe spitalet gradiualishte dalluan nga njeri-tjetri. Reformistet filluan ti kundrshtojn ndshkimet tradicionale duke e pare heqjen e liris si nj rruge me efektive pr tia kundrvihen aktiviteti kriminal . Sjellja e te smuareve mendor gjithnj e me shume si shenj e njlloj smundjeje. Njerzit mund te drgoheshin prsri neper azile kundr vullnetit te tyre por tani krkohej nj qartifikate e mjekut. IX. PERKUFIZIMI I KOMBIT

CFARE ESHTE NE TE VERTET KOMBI Kombi sht ku te gjith banoret e njjtit shteti , te njjtit vend qe jetojn ne te njjtin ligj dhe prdorin te njjtn gjuhe. PERMBLEDHJA E NOCIONEVE RADHITJE E PERKUZIFIMEVE DY MENURA INTREPRETIMI : KOBI I SHTETIT DHE KOMBI I KULTURES Kombet mund te ndahen ne kombet e kulturs dhe kombet e shtetit ne te tilla qe mbshteten mbi nj pasuri te caktuar kulturore qe sht prjetuar dikur bashkrisht dhe ne te till qe mbshteten me se shumti ne fuqin bashkuese te nj historie e te nj kushtetute te prbashkt politike. CFARE ESHTE ETNJIJA Ka njfar ligjimiteti kur vren se disa forma identifikimi qe mbshteten ne realitete shoqrore te ndryshme nga njeri tjetri si feja , gjuha dhe prejardhja kombtare kane te gjitha dika te prbashkt aq sa frkohet pr to nj term qe u referohet te gjithave ETNICITET A ESHTE KOMBI NJE ENI E NJOHUR SIPAS TE DREJTES NDERKOMBETARE NACIONALIZMI DHE SHTETI MODERN X. ORGANIZIMI DHE UDHEHEQJA E SHOQERISE

SHTETET MODERNE Te gjitha shtetet moderne jan njekombeshe .ne shtete moderne disa nga karakteristikat kryesore dallohen nga ato te te shteteve tradicionale. SOVRANITETI : qe do te thot zotrim nga ana e nj qeverie e pushtetit mbi nj siprfaqe me kufij te prcaktuar qarte mbrenda te cilve ai sht fuqia supreme prkundrazi te gjitha shtetet njekombeshe jan shtete sovrane. SHTETESIA : shumica e atyre qe jetojn mbrenda kufijve te sistemit politik jan SHTETAS qe kane drejta dhe detyra te prbashkta dhe qe njohin veten e tyre si pjese e nj kombi. NACIONALIZIMI : mund te prcaktohet si tersi e simboleve dhe besimeve qe krijojn ndjenjn e te qenit pjese e nj komuniteti te vetm politik. NACIONALIZMAT LOKALE : kane lindure shpesh si kundrshtim i atyre te nxitura nga zhvillimi i shteteve. SHTETI KOMB : sht aparati politike i njohur me te drejta sovrane mbrenda kufijve te nj siprfaqeje territoriale te prcaktuar i afte te mbshtes krkesat e tij pr sovranitet me ann e kontrollit te fuqis ushtarake. SHTETI DHE PERKUFIZIMI I TIJ

Shume mendimtar shtetin e kane identifikuar me shoqerin dhe sa here qe e kane prmendur emrin SHTET e kane kuptuar shoqrin. Shoqria sht trsia e strukturave raporteve shoqrore dhe qytetaret ne tersi ndrsa SHTETI sht institucione me organizim dhe ndikim te veante shoqrore i cili nxirret nga shoqria dhe ngritet mbi shoqri ka mundsi qe antaret e shoqris ti detyroj qe ato qndrimet , sjelljet e veta tia prshtatin sistemit juridik te shtetit duke marre prsipr edhe garantimin e lirive dhe te drejtave te qytetareve. PARTITE POLITIKE Jan organizatat specifike te shoqris te ciln ne mnyrn me te qarte shprehin interesat politike shoqrore. Partit politike sipas literaturs sociologjik prkufizohen si : organizat politike e cila prfshin njerzit me ideologji te njjte politike te cilat prpiqen qe sa me tepr te zgjerojn qllime te caktuara trsore ose pjesshme pr marrjen e pushtetit politik duke fituar shumicn e votave ne zgjedhjen.