SA MATA NG KARAYOM

Pagsusuri sa Madulang Pagbasa at Makulay na Pagtatanghal ng Dulang Asawa Kahilingang Papel sa Filipino 607

Ang mundo ay isang malaking tanghalan At lahat tayo ay artista sa teatrong kung tawagiy daigdig Ang karayom at teatro ay magkakaugnay, hindi sa kanilang pisikal na katangian bagkus sa gamit nito at layunin ng pagkakalikha. Ang karayom tulad ng teatro ay may layuning manusok, manakit, manugat, magpadugo, at magpaluha sa sinumang taong handang manood at tanggapin ang kirot sa puso. Ang teatro bilang sangay ng panitikan ay nagpapakita ng buhay sa maliit na parisukat ng entablado, kaipalay napapaluha ka, nasasaktan, nasusugatan at natutusok ang iyong puso sa tuwing dinadala tayo ng pagtatanghal sa isang panibagong mundo na ang tanging kapiling natin ay ang ating pangarap at kabiguan sa buhay. Tatawagin natin itong mata ng karayom; sapagkat katulad ng dula ang karayom ay produkto ng sining at malikot na guniguni ng tao at anumang nalilikha ng karayom ay nagbubunga ng isang obra maestrang maaaring maipagmamalaki, ang dulay karayom sapagkat nakasusugat ito na maaaring makahiwa ng ating mga puso, makaantig ng ating damdamin dahilan upang mabuksan ang ating isipan sa mas malawak na mundong mapanghamon, mapanghimagsik at mapang-api. Ang reaksiyong papel na ito ay bubungkal sa interes ng mga M.A.T-Filipino sa kritikal na pagtingin ng dula bilang isang sining at agham. Ang mata ng karayom ay masalimuot at makitid kung titingnan ngunit sa napakaliit na butas na ito ay makikita ang kapinuhan at kahusayan sa talas ng pagtingin at pagsusuri ng isang pangyayari o eksena. Ang panunuring ito ay paglapit sa ideyang ang dula ay bahagi ng buhay at ang sosyolohikal na implikasyon nitoy parang karayom na bubutas sa kamalayang panlipunan ng sinuman. Patataasin ang antas ng dula sa Pilipinas

mula sa mga pagtatanghal na kung tawagiy bodabil hanggang sa pila sa sinehan ng mga malalaking mall. Susuriin ito ayon sa punto ng Idealista, Sosyolohista at Romantisista. Gagamitin ang tatlong pananalig pampanitikan upang mailabas ang kaugnayan ng lipunan sa dula, at ng dula sa buhay ng tao.
I.

Ang Dula at ang Tao (Pag-uugnay sa Dulang Asawa) Ayon kay Rene Villanueva, ang dula tulad ng iba pang anyo ng literatura, ay laging nagtatangkang isaayos ang isang tiyak na karanasan upang mapaghanguan ng manonood o mambabasa ng mga pananaw tungkol sa buhay. Laging maiuugnay ang dula sa usapin ng pagpapakatao, na susi sa kaligayahan o kasawian ng mga indibidwal. Sa pamamagitan ng dula, maaari nating matuklasan kung paano nabubuo ang pagkatao? Paano nagpapakatao? Ano-anong puwersa sa loob at labas ng tao ang nagpapatibay o nagpapahina sa kanya, humuhubog sa kanyang halagahan, nagtuturo sa kanya ng matuwid at lisya, at nagbibigay sa kanya ng direksiyon sa buhay? Paano nagtatagumpay o nabibigo ang tao sa pagnanasang lumigaya. Dahil dito malinaw na may kaugnayan ang dula sa tao, sapagkat ang dula ay nabuo upang ipakita sa tao na sa gitna ng kahirapan ay hindi kailangang gumawa ng kasamaan, na sa gitna ng pagtitiis ay hindi kailangang sumuko, ang dula ay repleksiyon at konsensiya ng tao. Isang matibay na konsensiyang patuloy na magiging hibla ng paniniwala at pag-iisip ng tao. Ang pagiging ideyal (idelismo) ay ipinapakita ng isang dula, hinuhubog ang aspetong moral na nagdidikta sa utak at pag-iisip ng isang tao. Pinupukpok nito at pinapanday ang isipang mag-isip at gumawa ng tama, ito ang dahilan ng malaking ugnayan ng tao sa dula o ng dula sa tao, sapagkat hindi lamang ito basta produkto ng tao, ito rin ay hulmahan ng pagkatao.

Sa dulang asawa malinaw na naipakita ang relasyon ng tao at dula. Ang ugnayang mag-asawa ay lubos na binigyang katuwiran dahil ang iskrip ay nagwagi sa Palanca, inaasahan ang mabigat na mga salitang magpapatingkad sa dialogo. At hindi nga kami nagkamali, malulutong ang mga salitang namumutawi sa dalawang artista, masasakit na mga bangayan na waring nangyayari at nakaugat rin sa lipunang ating ginagalawan, mga paratang ng mga mag-asawang may mabibigat na kahulugan. Hindi maitatangging ang dulang ito ay bunga ng isang totoong pangyayari at dahil ditoy napakaluwang ng salitaan na tuloy-tuloy sa pandinig ng mga manonood, nagbabadya ito ng mas malalalim na kahulugan sa mata ng awdyens. May implikasyon ang dulang ito sa mga may-asawa na sa kabila ng matinding dagok at problema ay dapat magiging matibay at matatag sila sa pagharap sa mga problemang nagiging sanhi ng paghihiwalay at pagkabuwag ng relasyon. Simple ang banghay ng iskrip, walang paligoy-ligoy at diretso sa kasukdulan, dahilan upang mas lalo kang gaganahan mula sa kanilang maaanghang na palitan ng salita. Napakaganda ng tagpo, dahilan upang lumutang ang tipikal na buhay mag-asawang Pilipino. Barong-barong ang bahay, pagod sa trabaho ang babae, walang trabaho ang lalaki dahil hindi makalakad, gabi na kung umuwi ang may bahay at may kaunting selos na namamayani sa puso ng lalaki. Isang payak na tagpong gigising sa natutulog mong diwa at pupukawin ang damdamin mong may lumbay at lungkot. Ang tao sa lipunan ay katulad din ng mag-asawa sa dula, nagkakagalit, nagkakasamaan ng loob, nagkakahiyawan ngunit ang mas mahalaga ay hindi natitinag sa anumang pagsubok sa buhay, at kapitkamay na humaharap sa madugong sinag ng araw. At sa anag-ag ng init nitoy natuto tayong tumayo sa bawat pagsubok at pasalamatan ang mga taong naririyan sa ating paligid.

II. Ang mga Artista at Ang mga Manonood: Pagpapakatao sa Gitna

ng Pagtatanghal ( Paghihimay sa Dulang Asawa)

Sa pagtatanghal na naganap, kapansin-pansin ang daloy ng kanilang salitaan na nagpapakita ng kanilang kahusayan hindi lamang sa pagsasalita pati na rin ang husay sa pag-arte. Ang mga artistay sanay na sa pagkilos sa entablado, nagampanang mabuti ng mga artista ang kanilang tungkulin bilang mga tagaaliw at tagapagsindi sa mga pusong uhaw at hikahos, ang mga manonood. Mapipitas sa pagtatanghal ang ibat ibang kaasalan tulad ng, Pagmamahalan Ipinapakita na ang katapangan at dakilang pagmamahal ay walang pinipiling edad. Tulad ng asawa na simbolo ng isang babaeng nagpapatunay sa positibong katangian ng pagpapamalas ng pagpantay sa tungkuling lalaki, na kayang itaguyod ang pamilya. Kapayakan Ipinapakita ang katangian ng pangunahing tauhan na may mga simpleng kaligayahan at pangarap sa kanyang sarili at asawa. Pagpapakumbaba Bagamat isang simpleng tao at nagtatrabaho ay hindi nahiyang ipahayag ng asawa ang kanyang mga nararamdaman sa kanyang bana na may lihim ring suliranin kagaya niya. Sinikap na ibaba ng asawa ang lebel o antas para maunawaan ang damdamin ng sariling bana. Mahalagang mabasa at mapanood ang dulang ito, lalo sa panahon natin ngayon na maraming natutukso sa konsepto ng paghihiwalay at pagiging iresponsableng pag-aasawa. Marapat ding mabasa ito ng kasalukuyang mga mamamayan na nagdaranas ng mga suliranin bunga ng krisis, na

sanay magturo at maging inspirasyon sa kanila ang karanasan ng asawa na hindi sumusuko. Ang kaisipang binibigyang-diin ng dulang iyo ay una, nakatuon sa

pagbalikwas natin sa konserbatibong ideya ng pamumuhay na idinidikta sa atin ng lipunan. Marapat na tayo ang magtakda ng pamantayang tunay na magtataas sa ating mga dignidad. Ikalawa, sa kabila ng ating mga suliranin hindi dapat tayo mawalan ng pag-asa bagkus maging positibo at simulang tahakin ang tunay na pagkilos upang lutasin ng paunti-unti ang ating mga suliranin. Ikatlo, dakila ang pag-ibig ng magulang na sa kabila ng mag-isa sa pagtataguyod ng anak ay nanatiling malakas at nagtitiwala para sa kinabukasan nito. Masasabi kong isa sa pinakamahusay at makabuluhan ang dulang ito sa lahat ng panahon ng panitikan. Bagamat may katagalan na ang panahon na naisulat ito ay nanatiling buhay ang paksa nito na maaaring makaugnay ang sinumang babasa. Lalo sa mga may-asawa na hindi nakauunawa sa konteksto at nararamdaman ng isang asawa o bana. Mahalagang mabasa ang ganitong uri ng kwento hindi lamang para gamitin sa pagsusuri bagkus, upang maging salamin ng bawat isa na nakatatagpo ng mga suliranin at tunggaliang mayroon ang buhay. Nangibabaw sa dulang ito ang kaisipan na ang tao ay may kakayahang baguhin anumang negatibong bagay ang dumating sa kanya, siya ang may hawak ng kanyang buhay at pangarap. Dapat siyang kumilos para sa pagbabago at hindi lamang din dapat iasa sa Poong Maykapal bagkus nakasalalay pag-iibigan.
III. Sa Pagpinid ng Tabing

sa

asawa

ang

tagumpay

ng

pagmamahalan

at

ang

kaligayahang ito ay kanilang makakamit kung tunay at wagas ang kanilang

Umuwi kaming may mga ngiti sa labi,

tulad ng pagpinid ng tabing sa

entablado nalaman naming ang buhay ay isang mahabang pagsasadula, isang dulang hindi mo alam kung kailan magwawakas at matatapos, ang malawak na daigdig ng mananaghal ay larawan ng isang lipunang nais nating ihulma at hubugin: mapayapa, tahimik at makulay. Isang magandang karanasan ang aming paglalakbay sa teatro sapagkat hindi lamang ang kasiningin ang aming nakita bagkus mas natatak ang sosyolohikal na implikasyon nito sa amig buhay, at tulad ng dati ay muli kaming umani ng talino na maaaring maging panukat namin tulad ng mata ng karayom: malalim, makitid, walang kinikilingan at naghahanap ng katotohanan.

SA MATA NG KARAYOM
Pagsusuri sa Madulang Pagbasa at Makulay na Pagtatanghal ng Dulang Asawa Isang Kahilingang Papel sa Filipino 607
Ipinasa nina

Richard Moral, Jr. John Paul Espino

Wilma Samilin Marivel Datijan Ginalyn Villaflor Lorna Diamos Lips Hiso Rochelle Vasquez Hanudin Pananggilan Maricar Friales Febe Beserial April Londres Leah Farfaran Myla Claire Tabano Cindy Simbulan
Ipinasa kay

Prof. Armando Dardo

Guro