UNIWERSYTET JAGIELLOSKI, COLLEGIUM MEDICUM

WYDZIA NAUK O ZDROWIU, INSTYTUT ZDROWIA PUBLICZNEGO ZAKAD MEDYCZNYCH SYSTEMW INFORMACYJNYCH

BARTOMIEJ PAPIE

E-RECEPTA W POLSKIM SYSTEMIE OPIEKI ZDROWOTNEJ

WIZJA STRUKTURY I FUNKCJONOWANIA SYSTEMU ZDEMATERIALIZOWANYCH RECEPT LEKARSKICH W REALIACH POLSKIEGO SEKTORA OPIEKI ZDROWOTNEJ

OPIEKUN PRACY: DR HAB. WOJCIECH TRBKA

KRAKW, 2009

Skadam serdeczne podzikowania Panu Dr Hab. Wojciechowi Trbce za okazan pomoc, yczliwo oraz cenne uwagi przekazywane w trakcie przygotowania niniejszej pracy.

2 | strona

STRESZCZENIE
Informatyka i telekomunikacja anektuj dzi niemal wszystkie obszary ycia zarwno prywatnego, jak i publicznego, w tym rwnie opiek zdrowotn.

Jedn z wielu innowacyjnych usug informatycznych dedykowanych ochronie zdrowia jest erecepta. E-recepta to elektroniczny zapis informacji dotyczcych zaordynowanego pacjentowi leku.

Serwisy elektronicznej obsugi recept funkcjonuj ju w wielu krajach, m.in. w Anglii, Szwecji i Norwegii, przynoszc tamtejszym systemom opieki zdrowotnej ca gam korzyci zarwno na poziomie mikro, jak i makro.

Elektroniczna recepta jest jednym z priorytetw procesu informatyzacji sektora ochrony zdrowia w Polsce. Zaniepokojenie budzi jednak fakt, e o ile infrastruktura technicznoorganizacyjna polskiego systemu opieki zdrowotnej zdaje si by coraz lepiej przygotowana na przyjcie systemu e-recepty, o tyle regulacje prawne zajmujce si materi szeroko pojtego e-zdrowia nadal blokuj moliwo penej implementacji systemu elektronicznej obsugi recept.

Pomimo tego e-recepta niemiao zaczyna wkracza pod strzechy polskich placwek ochrony zdrowia. Niestety, toczcy si ju de facto w Polsce proces implementacji zachodzi w sposb oddolny, gwnie za spraw komercyjnych przedsibiorstw, bez przejrzystych odgrnych wytycznych i przy braku partycypacji ze strony polskiego Rzdu.

Nie ulega wtpliwoci, i implementacja e-recepty, z uwagi na swj oglnokrajowy zasig, bdzie przedsiwziciem ze wszech miar trudnym. Majc jednak na uwadze pozytywne dowiadczenia Anglii, Szwecji i Norwegii oraz globalny trend informatyzacyjny, wprowadzenie e-recepty do polskiego systemu opieki zdrowotnej wydaje si by wycznie kwesti czasu.

strona | 3

Rozdzia pierwszy niniejszej pracy powicony zosta charakterystyce oraz analizie krajowych regulacji prawnych i rzdowych dokumentw dotyczcych elektronicznej recepty, pod ktem moliwoci jej potencjalnego wdroenia do polskiego systemu opieki zdrowotnej.

W rozdziale drugim przedstawione zostay dowiadczenia wybranych krajw zwizane z systemami e-recept w zakresie ich struktury i funkcjonowania.

Rozdzia trzeci koncentruje si na aktualnym stanie zaawansowania prac nad e-recept w Polsce.

W rozdziale czwartym zostaa zaprezentowana autorska wizja struktury i funkcjonowania systemu recept elektronicznych w polskim systemie ochrony zdrowia. Owa koncepcja zostaa przedstawiona z czterech perspektyw: pacjenta, lekarza, farmaceuty oraz patnika, z uwzgldnieniem aspektu technicznego, organizacyjnego, prawnego, finansowego oraz wymiaru bezpieczestwa.

SOWA KLUCZOWE
e-recepta, elektroniczna recepta, system zdematerializowanych recept lekarskich, implementacja, wdroenie, informatyzacja, ochrona zdrowia, opieka zdrowotna,

4 | strona

SPIS TRECI
STRESZCZENIE ....................................................................................................................... 3 SPIS TRECI .......................................................................................................................... 5 CEL I ZADANIA PRACY .............................................................................................................. 6 WPROWADZENIE ................................................................................................................... 7 MATERIA I METODA .............................................................................................................. 8 ROZDZIA 1: SYTUACJA PRAWNA E-RECEPTY W POLSCE .................................................................... 9
1.1 STRATEGIA INFORMATYZACJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ EPOLSKA NA LATA 2004-2006 ....................... 9 1.2 STRATEGIA PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU SPOECZESTWA INFORMACYJNEGO W POLSCE ............ 10 1.3 STRATEGIA KIERUNKOWA ROZWOJU INFORMATYZACJI POLSKI DO ROKU 2013...................................... 10 1.4 STRATEGIA E-ZDROWIE POLSKA NA LATA 2009-2015 ........................................................................ 11 1.5 ROZPORZDZENIE MINISTRA ZDROWIA W SPRAWIE RECEPT LEKARSKICH Z DNIA 17 MAJA 2007R. ................. 12

ROZDZIA 2: DOWIADCZENIA WYBRANYCH KRAJW .................................................................... 14

2.1 ANGLIA ELECTRONIC PRESCRIPTION SERVICE ...................................................................................... 15 2.2 SZWECJA ERECEPT ......................................................................................................................... 18 2.3 NORWEGIA ERESEPT ...................................................................................................................... 21

ROZDZIA 3: E-RECEPTA W POLSKIM SYSTEMIE OPIEKI ZDROWOTNEJ STAN OBECNY ............................. 24

3.1 EPRESCRIPT ELEKTRONICZNA RECEPTA EUROPEJSKA ............................................................................ 24 3.2 ELEKTRONICZNA RECEPTA KAMSOFT .............................................................................................. 26 3.3 RX24 IMED24 SA, ILC, EUROSOFT ................................................................................................. 28

ROZDZIA 4: E-RECEPTA W POLSKIM SYSTEMIE OPIEKI ZDROWOTNEJ WIZJA PRZYSZOCI ...................... 30

4.1 OGLNY ZARYS STRUKTURY I FUNKCJONOWANIA SYSTEMU ERECEPTY........................................................ 30 4.2 ASPEKT TECHNICZNY ......................................................................................................................... 32 4.3 ASPEKT ORGANIZACYJNY .................................................................................................................... 35 4.4 ASPEKT PRAWNY .............................................................................................................................. 37 4.5 ASPEKT BEZPIECZESTWA .................................................................................................................. 38 4.6 ASPEKT FINANSOWY ......................................................................................................................... 39 4.7 PERSPEKTYWA PACJENTA ................................................................................................................... 40 4.8 PERSPEKTYWA LEKARZA ..................................................................................................................... 41 4.9 PERSPEKTYWA FARMACEUTY .............................................................................................................. 42 4.10 PERSPEKTYWA NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA ........................................................................... 43

ROZDZIA 5: PODSUMOWANIE I WNIOSKI .................................................................................. 45 PIMIENNCITWO ................................................................................................................. 49 SPIS ILUSTRACJI ................................................................................................................... 52

strona | 5

CEL I ZADANIA PRACY

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie autorskiej wizji struktury i funkcjonowania systemu zdematerializowanych recept lekarskich w polskim systemie opieki zdrowotnej.

6 | strona

WPROWADZENIE
Obserwowana obecnie rewolucja telekomunikacyjna bywa przyrwnywana w kontekcie swej doniosoci do tak fundamentalnych przewrotw cywilizacyjnych, jakimi byy rewolucja agrarna oraz przemysowa (1). Informatyka i telekomunikacja anektuj dzi niemal wszystkie obszary ycia zarwno prywatnego, jak i publicznego, w tym rwnie ochron zdrowia.

Jedn z wielu innowacyjnych usug informatycznych dedykowanych opiece zdrowotnej jest e-recepta. E-recepta to elektroniczny zapis informacji dotyczcych zaordynowanego pacjentowi leku. Zapis taki moe by przekazany w formie elektronicznej od lekarza do podmiotu uprawnionego do jego dystrybucji, farmaceuty, a stamtd dalej np. do instytucji refundacyjnej. Na potrzeby niniejszej pracy przyjto definicj, ktra stanowi, e e-recepta to

bezporednia

lub porednia transmisja recepty, wraz z informacjami

cile z ni powizanymi, pomidzy lekarzem, farmaceut, instytucj refundacyjn oraz wadzami zdrowotnymi, przy uyciu mediw elektronicznych.(2)

Elektroniczna recepta na poziomie systemowym ochrony zdrowia umoliwia uzyskanie cisej kontroli nad obrotem lekami refundowanymi, stwarza rwnie moliwoci weryfikacji prawidowoci dziaa medycznych. Take na poziomie mikro e-recepta przynosi wiele korzyci pacjentom, lekarzom i farmaceutom: zwikszone bezpieczestwo, zaoszczdzony czas, brak problemw z odczytem recept to tylko niektre z nich.

W obliczu powyszego planuje si wdroenie serwisu elektronicznej recepty do polskiego systemu opieki zdrowotnej. Na dzie dzisiejszy nie wiadomo jednak, jak w serwis miaby funkcjonowa, jak struktur winien przyj, jak miaaby przebiega implementacja, kto miaby by za ni odpowiedzialny, etc. Zadaniem niniejszej pracy jest odpowied na powysze (i inne) pytania poprzez wysunicie autorskiej wizji struktury i funkcjonowania systemu e-recept.

strona | 7

MATERIA I METODA
Niniejsza praca powstaa w oparciu o przegld i analiz oglnie dostpnych w sieci Internet aktw normatywnych, strategii rzdowych oraz opracowa Unii Europejskiej dotyczcych szeroko pojtego e-zdrowia. W pracy zostay uwzgldnione zasoby serwisw internetowych Ministerstw Zdrowia Polski, Anglii, Szwecji, Norwegii oraz oficjalnych witryn prywatnych przedsibiorstw KAMSOFT i iMed24 SA.

8 | strona

ROZDZIA 1: SYTUACJA PRAWNA E-RECEPTY W POLSCE

W niniejszym rozdziale zostan w telegraficznym skrcie scharakteryzowane oraz przeanalizowane akty prawne (w kolejnoci od najbardziej oglnych do najbardziej szczegowych), ktre w sposb mniej lub bardziej bezporedni odnosz si do systemu elektronicznych recept lekarskich.

Z uwagi na harmonizacj prawa polskiego i wsplnotowego oraz na fakt, i krajowe strategie s skontekstualizowanymi pochodnymi strategii unijnych, w niniejszym rozdziale skoncentrowano si wycznie na dokumentach polskiej proweniencji.

1.1 STRATEGIA INFORMATYZACJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ EPOLSKA NA

LATA 2004-2006

Przykadem rzeczonych strategii jest Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej ePolska na lata 2004-2006 (zwana dalej ePolska) autorstwa Ministerstwa Nauki i Informatyzacji. Strategia ePolska wytyczaa (i w pewnym sensie nadal wytycza biorc pod uwag aktualnie obowizujce dokumenty, ktre powstay na jej kanwie) gwny kierunek rozwoju informatyzacji Polski, koherentny z planami Unii Europejskiej*. Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej ePolska na lata 2004-2006 bya z zaoenia dokumentem o charakterze strategicznym, nadrzdnym wobec innych, bardziej

szczegowych branowych strategii informatyzacyjnych, ktre zostan omwione w dalszej czci pracy.

Szczeglnie

istotny

kontekcie

tej

pracy,

wic

wdroenia

systemu

zdematerializowanych recept lekarskich i farmaceutycznych, by zapis mwicy o koniecznoci informatyzacji sektora zdrowotnego oraz wykorzystaniu komunikacji

elektronicznej do zwikszenia efektywnoci ochrony zdrowia (3). Tak oglnikowe i szerokie

*

Zgodno z planami dziaania eEurope 2002: An information society for All oraz eEurope 2005: An information society for All.

strona | 9

ujcie problemu otworzyo szerok furt nie tylko systemowi e-recept, lecz rwnie innym rozwizaniom z zakresu e-zdrowia.

1.2 STRATEGIA PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU SPOECZESTWA

INFORMACYJNEGO W POLSCE DO 2020 R.

Na bazie strategii ePolska powsta szereg bardziej szczegowych dokumentw zajmujcych si materi informatyzacji Polski. Jednym z tych dokumentw jest strategia Proponowane kierunki rozwoju spoeczestwa informacyjnego w Polsce do 2020 roku przygotowana przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji.

W strategii Proponowane kierunki rozwoju spoeczestwa informacyjnego w Polsce do 2020 roku wiele miejsca powicono problematyce informatyzacji ochrony zdrowia. Z punktu widzenia zamierze wdroeniowych systemu elektronicznej recepty szczeglnie istotnymi s sformuowania dotyczce planw transformacji struktury logistycznej systemu opieki zdrowotnej oraz racjonalizacji systemowej (4). Z dowiadcze implementacyjnych innych krajw jednoznacznie bowiem wynika, i e-recepta jest narzdziem w znacznym stopniu racjonalizujcym gospodark lekiem oraz lekarsk preskrypcj na szczeblu systemowym (5,6). Biorc pod uwag w fakt, zapisy mwice o koniecznoci racjonalizacji systemu ochrony zdrowia poprzez zintegrowane zarzdzanie informacj oraz o koniecznoci transformacji jego architektury logistycznej mona traktowa jako zacht do wdroenia erecepty.

1.3 STRATEGIA KIERUNKOWA ROZWOJU INFORMATYZACJI POLSKI DO ROKU 2013 ORAZ PERSPEKTYWICZNA PROGNOZA TRANSFORMACJI SPOECZESTWA
INFORMACYJNEGO DO ROKU 2020

Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski w latach 20072013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji spoeczestwa informacyjnego do roku 2020,

10 | strona

autorstwa Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, jest kolejn pochodn strategii-matki ePolska i stanowi prognoz na okres po zakoczeniu obowizywania teje.

Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski w latach 2007 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji spoeczestwa informacyjnego do roku 2020 wskazuje na potrzeb stworzenia ram prawnych i regulacji niezbdnych dla rozwoju spoeczestwa informacyjnego, ze szczeglnym uwzgldnieniem rozwoju systemu powszechnie dostpnych usug elektronicznych w ochronie zdrowia* (7). Zgodnie z ministerialnymi zaoeniami, najmocniejszy akcent winien zosta pooony na rozwj nowoczesnych usug medycznych z zakresu e-zdrowia: wykorzystaniu technik informacyjnych i komunikacyjnych oraz rozwoju aplikacji telemedycznych i medycznych systemw informacyjnych (7).

Dla moliwoci implementacji systemu zdematerializowanych recept lekarskich, kluczow jest ministerialna prognoz zakadajca, i w roku 2020 kady polski pacjent bdzie posiada elektroniczn kart zdrowia, a e-recepta bdzie w powszechnym uyciu. Tak bezporedni zapis nie pozostawia zudze, co do planw wdroenia e-recepty (7).

1.4 STRATEGIA E-ZDROWIE POLSKA NA LATA 2009-2015

"Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2009-2015" (zwana dalej e-Zdrowie) jest dokumentem stricte branowym, wyznaczajcym gwne kierunki informatyzacji sektora ochrony zdrowia. Plan powsta w Ministerstwie Zdrowia na kanwie dokumentw: "Strategia rozwoju spoeczestwa informacyjnego w Polsce do roku 2013", "Strategia informatyzacji Rzeczpospolitej Polskiej ePolska na lata 2004-2006", i ekstrapoluje ich zaoenia na obszar sektora opieki zdrowotnej.

W strategii e-Zdrowie znalazy si dla zapisy powicone w sposb bezporedni e-recepcie. Zgodnie z ministerialnymi zaoeniami wdroenie e-recepty jest, obok realizacji Programu
Owo szczeglne uwzgldnienie sektora ochrony zdrowia wynika z faktu jego wyjtkowego upoledzenia to wanie brana ochrony zdrowia charakteryzuje si najniszym poziomem (2%) rozwoju e-usug spord ogu e-usug publicznych (7).
*

strona | 11

Informatyzacji Ochrony Zdrowia, dziaaniem kluczowym (8). Na kartach rzeczonej strategii znalazy si rwnie zapisy stanowice o koniecznoci poprawy efektywnoci systemu ochrony zdrowia w zakresie elektronicznego obiegu dokumentacji (8), ktra mogaby si odbywa m.in. poprzez wdroenie systemu elektronicznej obsugi recept. Zakada si rwnie, e do zada Ministerstwa Zdrowia nalee bdzie przygotowanie regulacji prawnych umoliwiajcych implementacj praktycznych dziaa przedstawionych w dokumencie, w tym take dziaa zwizanych z wdroeniem systemu e-recepty (8).

Realizacja postulatw strategii pozwoli na stworzenie oglnopolskiego systemu informacji medycznej, w ktrym zostanie zminimalizowany czas pozyskiwania i przetwarzania informacji medycznych niezbdnych w procesie diagnostycznym oraz terapeutycznym, i ktry stanowi bdzie stanowi rdo wiarygodnej informacji analitycznej dla Ministerstwa Zdrowia oraz Narodowego Funduszu Zdrowia (8). W tym kontekcie wie si szczeglnie due nadzieje z elektroniczn recept.

1.5 ROZPORZDZENIE MINISTRA ZDROWIA W SPRAWIE RECEPT LEKARSKICH Z

DNIA 17 MAJA 2007 R.

Rozwaajc kwesti potencjalnej implementacji systemu elektronicznej obsugi recept do polskiego systemu ochrony zdrowia, nie sposb pomin rozporzdzenia Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich. Owo rozporzdzenie stanowi dokument szczeglnej wagi z perspektywy wdroenia e-recepty definiuje ono bowiem, czym w istocie jest wystawienie recepty oraz determinuje techniczne aspekty tej procedury. Ponadto okrela sposb i tryb wystawiania recept lekarskich, zawiera rwnie wzr recepty uprawniajcej do nabycia leku lub wyrobu medycznego.

Na kartach rozporzdzenia wystawienie recepty zostao zdefiniowane jako czytelne oraz trwae naniesienie na awersie recepty treci obejmujcej dane dotyczce: podmiotu, z ktrym Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) zawar umow upowaniajc do wystawiania recept na refundowane leki i wyroby medyczne,

12 | strona

pacjenta (m.in. imi i nazwisko, adres miejsca zamieszkania, wiek w przypadku pacjenta do lat 18, kod uprawnie dodatkowych pacjenta, numer PESEL, etc.), patnika, przepisanych lekw lub wyrobw medycznych, daty wystawienia recepty, osoby wystawiajcej recept (w tym co najmniej: imi i nazwisko, numer prawa wykonywania zawodu lekarza)

oraz zoenie wasnorcznego podpisu przez osob uprawnion (lekarza) (9).

Dla systemu recept elektronicznych zapisem szczeglnie istotnym jest sformuowanie, ktre stanowi, i wyej wymienione dane mog by dodatkowo przedstawiane na recepcie technik suc do ich automatycznego odczytu (w szczeglnoci w postaci jedno- lub dwuwymiarowych kodw kreskowych). (9) Takie ujcie problemu jest w istocie obosieczne: z jednej strony umoliwia bowiem wdroenie e-recepty, z drugiej sprowadza j do roli suplementu recepty tradycyjnej, uniemoliwiajc tym samym pen implementacj*.

Po analizie powyszych dokumentw kolejnym krokiem winno by skrupulatne zapoznanie si z dowiadczeniami krajw, ktre proces implementacji elektronicznej recepty maj ju jeli nie zakoczony to przynajmniej rozpoczty. Owe dowiadczenia zostan przedstawione w nastpnym rozdziale.

Przez pen implementacj rozumie si wdroenie e-recepty w charakterze samodzielnego dokumentu uprawniajcego do nabycia produktu leczniczego bd wyrobu medycznego, funkcjonujcego niezalenie od recept tradycyjnych, ktre w takim przypadku winny zosta cakowicie wycofane.

strona | 13

ROZDZIA 2: DOWIADCZENIA WYBRANYCH KRAJW

Mdrze postpuje ten, kto uczy si na cudzych bdach.

Nadrzdnym celem przywiecajcym przywoaniu poniszych dobrych praktyk bya ch przedstawienia rozwiza techniczno-organizacyjnych stosowanych w wybranych krajach, ktre proces implementacji elektronicznej recepty maj ju jeli nie zakoczony to przynajmniej w zaawansowanym stopniu rozpoczty.

Przez dobr praktyk rozumie si przykad pomylnie wdroonego (choby pilotaowo bd czciowo) systemu elektronicznej obsugi recept lekarskich.

Przekazanie empirycznych dowiadcze innych krajw oraz wskazanie korzyci pyncych z wdroenia e-recepty winno przyczyni si do redukcji iloci bdw i trudnoci implementacyjnych oraz zachci do wdroenia systemu elektronicznej obsugi recept w Polsce.

W trakcie lektury poniszych dobrych praktyk naley jednak zachowa ostrono. Niezbdna jest bowiem wiadomo, i dobra praktyka nie jest rozwizaniem idealnym. To, co sprawdzio si w Szwecji, Anglii czy Norwegii niekoniecznie musi znale zastosowanie realiach polskiego sektora ochrony zdrowia. Dobra praktyka jest swoistym drogowskazem: wskazuje oglny kierunek, nie wytyczajc dokadnej drogi do celu, jakim jest wdroenie erecepty.

Dooono wszelkich stara, by przedstawione przykady byy moliwie najbardziej zblione do polskich warunkw jednakowo uniknicie pewnych rnic byo niemoliwe.

Podstawowym kryterium wczenia wybranych dobrych praktyk bya europejska proweniencja. Jednakowo nie pochodzenie samo w sobie stanowio warunek inkluzji. Chodzio raczej o konwergentn europejsk tradycj polityczn, ktra manifestuje si w socjalnym podejciu do ochrony zdrowia w wikszoci pastw Starego Kontynentu. Rwnie

14 | strona

istotn kwesti by wzgldnie zbliony poziom cakowitych wydatkw na ochron zdrowia (mierzony w % PKB). Jako kryterium poboczne przyjto oglnokrajowy zasig oraz odgrny charakter procesw wdroeniowych. Kryterium trzeciej kategorii, a wic najmniejszej wagi, bya dostpno oraz zasobno anglojzycznej literatury odnoszcej si do dowiadcze implementacyjnych w wybranych krajach.

W niniejszym rozdziale zostan przedstawione przykady pochodzce z trzech krajw: Anglii, Szwecji, Norwegii.

2.1 ANGLIA ELECTRONIC PRESCRIPTION SERVICE

Electronic Prescription Service (EPS) jest wsplnym przedsiwziciem angielskiej Narodowej Suby Zdrowia (National Health Service, NHS) oraz brytyjskiego Ministerstwa Zdrowia, wpisujcym si oglnokrajowy program informatyzacji Anglii (10). EPS umoliwia elektroniczny transfer recept bezporednio od wystawiajcego lekarza do dowolnie wybranej apteki.

Gwnym czynnikiem motywujcym do wdroenia EPS bya ch podniesienia poziomu bezpieczestwa lekarskiej preskrypcji oraz redukcji iloci dziaa niepodanych lekw zwizanych z przepisaniem niewaciwego leku (11). EPS byo wdraane stopniowo, w dwch nastpujcych po sobie etapach (12). Taka strategia pozwolia oswoi si z nowym systemem zarwno wiadczeniodawcom, jak i pacjentom, jeszcze przed jego pen implementacj.

FAZA 1. Pierwsza, aktualnie trwajca, faza wdraania systemu EPS jest niemal niezauwaalna dla pacjentw. Nadal otrzymuj oni papierowe recepty, ktre od poprzednich rni si wycznie kodem kreskowym. w kod jest unikatowym znakiem pozwalajcym na identyfikacj recepty; nie zawiera jednak adnych informacji personalnych.

strona | 15

Schemat ordynacji i realizacji elektronicznej recepty w pierwszej fazie implementacji EPS przedstawia si nastpujco. 1. Gdy lekarz przepisuje recept, jej elektroniczna kopia (zawierajca bliniaczy kod) jest przesyana do systemu EPS. 2. Gdy pacjent pragnie zrealizowa recept (w aptece, ktra przystpia do pierwszej fazy programu EPS; udzia w programie ma charakter fakultatywny), farmaceuta skanuje kod kreskowy umieszczony na papierowej recepcie, dziki czemu jej elektroniczna kopia jest automatycznie pobierana na twardy dysk jego komputera, co pozwala zaoszczdzi czas niezbdny do rcznego wprowadzenia teje recepty do systemu rozlicze. 3. Nastpnie farmaceuta przekazuje lek pacjentowi, po czym do systemu EPS jest wysyana informacja zwrotna, i dany lek zosta wydany. 4. Opatrzony kodem kreskowym druk FP101 jest nastpnie wysyany do instytucji refundacyjnej tradycyjn drog pocztow.

Jeli pacjent zdecyduje si na realizacj recepty w aptece, ktra nie przystpia jeszcze do pierwszego etapu wdraania EPS, lek jest wydawany tradycyjnie, na podstawie recepty papierowej, z pominiciem procedury skanowania kodu kreskowego (13).

FAZA 2. Istot drugiej fazy projektu, ktrej start planowany jest na koniec 2009 roku, bdzie wdroenie kart chipowych, pozwalajcych na weryfikacj tosamoci oraz na uzyskanie adekwatnego do przypisanej roli dostpu do systemu EPS. Karty te bd fizycznie przypomina bankowe karty patnicze czy te elektroniczne dowody osobiste: bd opatrzone imieniem i nazwiskiem waciciela, jego fotografi oraz unikalnym numerem identyfikacyjnym (14).

Wejcie w ycie drugiego etapu EPS umoliwi wprowadzenie nowych funkcjonalnoci: moliwoci wskazania przez pacjenta apteki, w ktrej recepta bdzie realizowana,

Oznaczenie angielskiego druku recepty.

16 | strona

elektronicznego anulowania recepty, powtrnego wydania leku przy uyciu e-recepty (recepty wielokrotnego wydania), dokonywania rozlicze z instytucj refundacyjn na podstawie recepty elektronicznej.

Sam schemat ordynacji i realizacji lekw za porednictwem elektronicznej recepty w drugiej fazie implementacji nie ulegnie znaczcym zmianom w stosunku do fazy pierwszej (14).

Naley zachowa wiadomo, i po zakoczeniu procesu implementacji systemu EPS, papierowe recepty nie zostan cakowicie wycofane z obrotu. Recepty w formie tradycyjne bd stosowane nadal, np. gdy pacjent nie nominuje konkretnej apteki, w ktre chce zrealizowa recept (14). Ponadto, w pewnych specyficznych sytuacjach tradycyjna recepta bdzie stosowana jako swoiste aide memoire dla e-recepty druk FP10 z kodem kreskowym bdzie wydawany przez lekarza bd farmaceut jako suplement do e-recepty. Mwic bardziej obrazowo, elektroniczna recepta nie zdetronizuje swojej tradycyjnej odpowiedniczki nastpi raczej swoista roszada rl.

Ryc. 1. Schemat obiegu e-recepty w pierwszej fazie implementacji systemu EPS. (http://www.connectingforhealth.nhs.uk/systemsandservices/eps/staff/how/release1)

strona | 17

Ryc. 2. Schemat obiegu e-recepty w drugiej fazie implementacji system EPS. (http://www.connectingforhealth.nhs.uk/systemsandservices/eps/staff/how/release2)

Elektroniczna recepta zdominowaa podstawow opiek zdrowotn w Anglii obecnie niemal wszystkie recepty wystawiane przez lekarzy oglnych s obsugiwane przez EPS (11). Na poziomie opieki specjalistycznej tradycyjna recepta wci jest stosowana czciej ni jej elektroniczny odpowiednik, jednak i tutaj zarysowuje si pozytywny trend coraz wicej szpitali decyduje si na wdroenie e-recepty (11).

2.2 SZWECJA ERECEPT

Projekt eRecept jest wsplnym przedsiwziciem szwedzkich Rad Hrabstw (County Council) i Apoteket AB, pastwowej spki z ograniczon odpowiedzialnoci, posiadajcej ekskluzywne prawo do obrotu lekami w Szwecji* (6). Z uwagi na ustawow samorzdno poszczeglnych hrabstw, rozwizania techniczne stosowane w poszczeglnych regionach
*

Apoteket jest ponadto wacicielem wszystkich aptek na terytorium Szwecji.

18 | strona

Szwecji nie s jednolite* (15). Ze wzgldu na ograniczon zasobno literatury anglojzycznej zwizanej ze szwedzkim serwisem elektronicznej obsugi recept, w niniejszym podrozdziale scharakteryzowany zostanie jedynie system e-recepty funkcjonujcy w Hrabstwie Sztokholmu.

E-recepta w szwedzkim systemie opieki zdrowotnej moe by transmitowana z gabinetu lekarskiego do apteki na dwa sposoby: za pomoc sieci Sjunet, via Internet (rozwizanie stosowane znacznie rzadziej w stosunku do wyej wymienionego).

Sjunet jest sieci telekomunikacyjn dedykowan ochronie zdrowia. Sjunet czy 80 szpitali publicznych, 800 przychodni podstawowej opieki zdrowotnej, 950 aptek i wiele prywatnych instytucji opieki zdrowotnej w jeden spjny system. Sie, bazujc na architekturze wiatowodowej, oddzielonej od sieci Internet, umoliwia w peni bezpieczn wymian poufnych danych, w tym rwnie obrazw. W 2004 roku Sjunet obejmowa swoim zasigiem ok. 85% populacji (6). W 2003 roku sie Sjunet zostaa uznana za najlepsze rozwizanie z dziedziny e-zdrowia w caej Unii Europejskiej, otrzymujc nagrod eEurope (6).

Tradycyjny schemat ordynacji i realizacji leku w Szwecji przedstawia si nastpujco, jako sekwencja nastpujcych po sobie czynnoci: 1. pacjent umawia si na wizyt lekarsk, 2. lekarz wystawia pacjentowi stosown wzgldem diagnozy recept (w formie tradycyjnej), 3. pacjent, otrzymawszy recept papierow, udaje si do apteki celem jej zrealizowania, 4. farmaceuta wydaje zaordynowany lek, na podstawie tradycyjnej recepty.

W przypadku elektronicznej recepty sytuacja wyglda nieco inaczej: 1. pacjent umawia si na wizyt lekarsk, 2. lekarz wystawia pacjentowi stosown wzgldem diagnozy recept elektroniczn,
*

Elementami wsplnymi dla wszystkich systemw regionalnych s m. in. sie sie Sjunet i Narodowa Skrzynka Pocztowa, ktre zostan scharakteryzowane w dalszym toku wywodu.

strona | 19

3. e-recepta jest przesyana cyfrowo od lekarza do: konkretnej apteki (wskazanej przez pacjenta) lub Narodowej Skrzynki Pocztowej* (National Mailbox)

4. pacjent udaje si do apteki w celu zrealizowania e-recepty, 5. farmaceuta wydaje zaordynowany lek**.

W sytuacji, gdy pacjent dokonuje nominacji konkretnej apteki, w ktrej pragnie odebra lek, lekarz dokonuje odpowiedniej adnotacji na e-recepcie. Dziki temu farmaceuta z wyprzedzeniem dowiaduje si o planowanej wizycie pacjenta, co pozwala mu si do niej odpowiednio przygotowa, np. zamwi brakujce produkty. Z kolei Narodowa Skrzynka Pocztowa umoliwia odbir e-recepty dowolnej aptece dziaajcej na terytorium Szwecji, co daje pacjentom moliwo wyboru apteki najdogodniejszej z punktu widzenia ich aktualnej lokalizacji geograficznej.

Ryc. 3. Oglny schemat funkcjonowania systemu eRecept. ("eHealth is Worth it: The economic benefits of implemented eHealth solutions at ten European sites")

Narodowa Skrzynka Pocztowa jest centraln baz danych zawierajc informacj o wystawionych receptach; dostp do niej maj wszystkie apteki podczone do sieci Sjunet lub Internet. ** Dostpna w jzyku angielskim literatura nie precyzuje na jakiej podstawie aptekarz wydaje pacjentowi lek. Najprawdopodobniej chodzi o instytucj podpisu elektronicznego, ktry funkcjonuje w wikszoci szwedzkich hrabstw (15).

20 | strona

Szacuje si, i w roku biecym roku ca 42% z ogu wystawionych w Szwecji recept (wyniki urednione w skali kraju) bdzie miao form elektroniczn (16). Sondae wskazuj, i szwedzka elektroniczna recepta wymienicie zastpuje swj tradycyjny odpowiednik 95% pacjentw, ktrzy testowali system eRecept, deklaruje ch korzystania z niego w przyszoci (17).

2.3 NORWEGIA ERESEPT

Program eResept jest koordynowany przez Dyrektorat ds. Zdrowia, ciao kolegialne podlege bezporednio norweskiemu Ministerstwu Opieki Zdrowotnej (Ministry of Health and Care Services). Porozumienie w sprawie projektu pomidzy Ministerstwem a gwnymi partycypantami, tj.: Norweskim Stowarzyszeniem Lekarzy (The Norwegian Medical Association), Norweskim Stowarzyszeniem Farmaceutw (The Norwegian Pharmacy Asssociation), Norwesk Agencj ds. Lekw (The Norwegian Medicines Agency), Norwesk Organizacj Pracy i Opieki Spoecznej (Norwegian Labour and Welfare Organisation, NAV) oraz Regionalnymi Wadzami Zdrowotnymi (The Regional Health Authorities)

zostao zawarte 19 grudnia 2006 roku (18).

Nadrzdnym celem program eResept jest ustanowienie elektronicznego acucha przepywu informacji dotyczcej preskrypcji lekarskiej o oglnokrajowym zasigu. w acuch bdzie obejmowa Norwesk Agencj ds. Lekw, lekarzy, farmaceutw oraz Norwesk Organizacj Pracy i Opieki Spoecznej. Ponadto, system eResept ma przyczyni si do podniesienia jakoci lekarskiej preskrypcji, redukcji iloci bdw lekarskich, zwikszenia dostpnoci lekw, co w perspektywie narodowej pozwoli na popraw zdrowia spoeczestwa jako caoci. Niejako poboczn funkcjonalnoci norweskiego systemu bdzie moliwo prowadzenia rozlicze refundacyjnych droga elektroniczn. Projekt winien rwnie przyczyni si do rozbudowy infrastruktury przepywu informacji w sektorze opieki zdrowotnej (18).

strona | 21

System eResept bdzie oparty o istniejcy ju w Norwegii elektroniczny rekord pacjenta (ERP). ERP zostanie zmodyfikowany w taki sposb, aby umoliwia wystawianie recept w formie cyfrowej*. Za stworzenie i aktualizowanie Bazy Lekw** (Prescription and Dispensing Support) odpowiada bdzie Norweska Agencja ds. Lekw. Baza bdzie zintegrowana zarwno z ERP, jak i aptecznymi systemami informatycznymi. Takie rozwizanie, oparte o zunifikowan baz danych, zapewni zgodno transmitowanych danych i redukcj iloci bdw (18).

E-recepta bdzie transmitowana za porednictwem Norweskiej Sieci Zdrowia (Norwegian Health Network, NHN), bezpiecznej sieci dedykowanej systemowi ochrony zdrowia. Po wystawieniu przez lekarza, e-recepta trafia bdzie do Banku Recept (Prescription Broker/ Reseptformidleren), ktrego zadaniem bdzie przechowanie recepty do momentu, w ktrym zostanie ona zrealizowana (w dowolnej aptece) bd utraci wano. Zastosowanie Banku Recept umoliwi odbir leku w dowolnie wybranej aptece zlokalizowanej na terytorium Norwegii (18).

Aby zrealizowa recept, pacjent bdzie musia poda farmaceucie swj unikatowy numer identyfikacyjny, ktry umoliwi weryfikacj tosamoci pacjenta oraz rozpoznanie przepisanych mu recept. W celu podniesienia poziomu bezpieczestwa transakcji, pacjent bdzie mg zwrci si z do lekarza z prob o dodatkowe zabezpieczenie recepty unikatowym numerem referencyjnym. Aby zrealizowa tak zabezpieczon recept, niezbdne bdzie podanie oprcz kodu identyfikujcego rwnie wspomnianego numeru referencyjnego; bez niego Bank Recept odmwi wydania recepty (18).

Po realizacji recepty do Banku Recept wysyany bdzie raport zwrotny. W przypadku recept jednorazowych w raport zawiera bdzie instrukcj dotyczce koniecznoci usunicia z Banku zrealizowanej recepty. W przypadku recepty wielokrotnego wydania, raport dostarczy do Banku Recept informacje o iloci dawek leku, ktre musz by jeszcze wydane, zanim
E-recepty w norweskim wydaniu bd dokumentami formatu XML, podpisywanymi cyfrowo przez lekarza bd farmaceut przy uyciu karty chipowej. ** Baza Lekw bdzie zawiera informacje o wszystkich lekach dostpnych w danym momencie na rynku, ich formach, dawkach, iloci sztuk w opakowaniu; bdzie rwnie zawiera aktualne informacje dotyczce ich refundacji.
*

22 | strona

recepta bdzie moga zosta usunita. Bdzie to informacja cenna rwnie z punktu widzenia farmaceuty, gdy pozwoli mu na racjonalizacj procesw logistycznych (18).

Ryc. 4. Oglny schemat dziaania systemu eResept. (http://www.legemiddelverket.no/upload/110413/fest_eresept_550.jpg)

Jeli przepisany lek nie bdzie refundowany acuch przepywu informacji w systemie eResept zostanie zamknity. Jeli natomiast przepisany bdzie podlega refundacji, farmaceuta wykorzysta elektroniczn recept do rozlicze z instytucj refundacyjn*. Takie rozwizanie pozwoli na symultaniczn weryfikacj poprawnoci rozlicze refundacyjnych oraz prawidowoci wydawanych lekw (18).

W ramach uatwie serwisowych dla pacjentw planuje si utworzenie wortalu internetowego, w ktrym po uprzednim zalogowaniu si pacjenci bd mogli dokona przegldu przepisanych im lekw, obecnie znajdujcych si w Banku Recept (18).

Znajc ju rozwizania stosowane w Anglii, Szwecji oraz Norwegii, naley zapozna si ze stanem zaawansowania systemw elektronicznej obsugi recept funkcjonujcych w polskim systemie ochrony zdrowia.

W norweskim systemie ochrony zdrowia funkcj refundacyjn peni Norweska Organizacja Pracy i Opieki Spoecznej (Norwegian Labour and Welfare Organisation, NAV).

strona | 23

ROZDZIA 3: E-RECEPTA W POLSKIM SYSTEMIE OPIEKI ZDROWOTNEJ

STAN OBECNY

E-recepta, jakkolwiek wci mao popularna w Polsce, jest ju dostpna na krajowyn rynku usug medycznych. W niniejszym rozdziale zostan scharakteryzowane i przeanalizowane polskie dowiadczenia i rozwizania zwizane z elektroniczn recept. Z uwagi na skromn ilo dotychczas realizowanych w Polsce projektw e-recepty, nie ustanowiono adnych restrykcji inkluzji.

3.1 EPRESCRIPT ELEKTRONICZNA RECEPTA EUROPEJSKA

W ramach sieci projektw prowadzonych pod auspicjami Komisji Europejskiej, w 2006 roku uruchomiony zosta pilotaowy projekt o nazwie roboczej ePrescript Elektroniczna Recepta Europejska (19). Nadrzdnym zaoeniem projektu bya walidacja rynkowa infrastruktury techniczno-organizacyjnej umoliwiajcej wdroenie recept elektronicznych.

Pozostaymi celami projektu byy: analiza regulacji prawnych pod ktem penej implementacji e-recepty, zwikszenie wiadomoci nt. funkcjonowania i potencjalnych korzyci wrd przyszych uytkownikw (lekarzy, farmaceutw, pacjentw) z elektroniczn recept, pozyskanie opinii uytkownikw na temat funkcjonalnoci systemu, zachcenie wszystkich partycypantw (lekarzy, farmaceutw, pacjentw, wadz zdrowotnych) do aktywnego udziau w procesie ksztatowania systemu e-recepty, identyfikacja potencjalnych barier implementacyjnych.

Projekt by prowadzony symultanicznie w Polsce, Belgii oraz Irlandii. Gwnym wykonawc projektu w Polsce bya firma KAMSOFT, a jako rozwizanie techniczne wspierajce e-recepty wykorzystany zosta Oglnopolski System Ochrony Zdrowia (OSOZ). Projekt zosta zakoczony w maju 2008 roku.

24 | strona

Na potrzeby projektu ePrescript system OSOZ* zosta wzbogacony o kilka nowych funkcji. Erecept, wystawion przy uyciu tak przystosowanego systemu, lekarz wysya na specjalnie zabezpieczony serwer lekw. Dostp do owego serwera posiada rwnie farmaceuta, ktry prcz oczywistej moliwoci realizacji e-recepty mg take wysa lekarzowi informacj zwrotn, czy pacjent stosuje si do jego zalece (jedynie za zgod samego zainteresowanego) (19).

Na bazie programu pilotaowego postawiono kilka istotnych konkluzji. Przede wszystkim dowiedziono, i elektroniczna recepta jako samodzielna usuga nie ma perspektyw rozwoju. Na tej podstawie wysunity zosta postulat integracji e-recepty w ramach szerszego systemu, np. wczenia elektronicznej recepty jako jednej z wielu funkcjonalnoci do Elektronicznego Rekordu Pacjenta (ktry notabene jest, podobnie jak e-recepta, jednym z priorytetw informatyzacji ochrony zdrowia w Polsce) (8).

Ponadto wykazano, i do skutecznego wdroenia systemu o tak szerokim zasigu, jak system recept elektronicznych, niezbdny jest czynny udzia ze strony wadz pastwowych oraz gwnych partycypantw: rodowiska lekarskiego, farmaceutycznego oraz pacjentw. Wczenie si wyej wymienionych gremiw do procesu konsultacji na etapie projektowania systemu e-recepty pozwala zracjonalizowa oraz zoptymalizowa jego pniejsze funkcjonowanie.

Reasumujc, program pilotaowy ePrescript Elektroniczna Recepta Europejska dowid jednoznacznie, i elektroniczna recepta jest usug niezbdn w polskim systemie opieki zdrowotnej, jednak winna by wdraana z zachowaniem pewnych warunkw: e-recepta jako komponent szerszego systemu, np. ERP; aktywna partycypacja (rwnie finansowa) wadz pastwowych (19).

Program ePrescript dowid, i spenienie wyej wymienionych warunkw zwikszyoby prawdopodobiestwo pomylnego wdroenia e-recepty w polskich warunkach.

Wicej informacji dotyczcych systemu OSOZ zostao zawartych w kolejnym podrozdziale.

strona | 25

3.2 ELEKTRONICZNA RECEPTA KAMSOFT

Bezporedni kontynuacj unijnego programu ePrescript Elektroniczna Recepta Europejska jest usuga elektronicznej obsugi recept funkcjonujca na platformie Oglnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia (OSOZ) firmy KAMSOFT*.

OSOZ z zaoenia mia by unikalnym w skali europejskiej kompleksowym narzdziem techniczno-informatycznym umoliwiajcym sprawne zarzdzanie systemem opieki

zdrowotnej w skali oglnokrajowej. Obecnie system OSOZ obejmuje swoim zasigiem ponad 5300 aptek oraz ponad 1400 gabinetw i przychodni lekarskich (20).

Jednym z serwisw obsugiwanych przez platform firmy KAMSOFT jest Elektroniczna Recepta. Wczenie owej usugi do systemu OSOZ byo cile powizane z omawianym wczeniej unijnym programem ePrescript. Po jego zakoczeniu, w maju 2008 roku, firma KAMSOFT postanowia kontynuowa wiadczenie usugi elektronicznej obsugi recept. Obecnie, przychodnie i apteki zintegrowane w ramach systemu OSOZ mog stosowa erecept rwnolegle z recept papierow (9).

Schemat dziaania serwisu elektronicznej recepty na platformie OSOZ: 1. recepta wypisana przez lekarza wsppracujcego z OSOZ trafia do systemu na Indywidualne Konto Zdrowotne pacjenta bd do Bazy Zdarze Zdrowotnych; pacjent otrzymuje papierow wersj recepty, 2. pacjent udaje si do dowolnej apteki wsppracujcej z OSOZ celem realizacji recepty 3. farmaceuta skanuje kod kreskowy tradycyjnej recepty, pobierajc w ten sposb automatycznie ordynacj lekarsk z systemu OSOZ, 4. farmaceuta wydaje zaordynowany lek.

Przedsibiorstwo Informatyczne KAMSOFT powstao w 1985 r. Od pocztku istnienia dziaalno firmy bya zorientowana na produkcj i dystrybucj oprogramowania, wykonywanie kompleksowych instalacji i wdroe oraz wiele innych zagadnie z dziedziny informatyki i telekomunikacji. W 1990 r. profil firmy uleg ostatecznej krystalizacji od tej pory KAMSOFT zosta ukierunkowany na informatyzacj rynku ochrony zdrowia. W tym samym roku powsta pierwszy projekt Oglnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia. (20)

26 | strona

Ryc. 5. Szczegowy schemat dziaania systemu e-recepty na platformie OSOZ. (https://www.osoz.pl/lekarz/elektroniczna_recepta.html)

Elektroniczna recepta firmy KAMSOFT jest zintegrowana z innym komponentem platformy OSOZ Systemem Kontroli Interakcji Lekw (SKIL). System KIL automatycznie skanuje Konto Zdrowotne pacjenta pod ktem ewentualnych interakcji pomidzy aktualnie

zaordynowanym lekiem, a lekami zakupionymi przez pacjenta do 30 dni wstecz. W przypadku stwierdzenia potencjalnych interakcji bd antagonistycznego dziaania lekw farmaceuta otrzymuje stosowny alert, dziki ktremu moe powiadomi pacjenta o ewentualnym zagroeniu.

Dodatkowym atutem elektronicznej recepty bazujcej na platformie OSOZ jest fakt, i zarwno informacje o zaordynowanych lekach, jak i zrealizowanych receptach zasilaj histori choroby pacjenta, zgromadzon i przechowywan na jego indywidualnym Koncie Zdrowotnym. Takie rozwizanie pozwala lekarzowi na szybki dostp do historii choroby pacjenta. Ponadto, lekarz podpity pod system OSOZ ma moliwo weryfikacji realizacji ordynacji bezporednio z systemu medycznego w swoim gabinecie.

strona | 27

Niewtpliw zalet systemu recepty elektronicznej w ksztacie proponowanym przez firm KAMSOFT jest wykluczenie moliwoci faszowania recept. Takie rozwizanie winno przyczyni si do uszczelnienia systemu ochrony zdrowia i uchronienia NFZ przed wielomilionowymi stratami, jakie notuje corocznie z powodu procederu faszowania recept.

Do pozostaych korzyci pyncych z wdroenia recepty elektronicznej zalicza si: eliminacj nieczytelnoci recept, oszczdno czasu lekarza i farmaceuty, popraw wydajnoci pracy profesjonalistw zdrowotnych, moliwo realizacji recepty w dowolnej aptece, uatwienie realizacji recepty dugoterminowej.

3.3 RX24 IMED24 SA, ILC, EUROSOFT

System RX24* jest najnowszym projektem zwizanym z implementacj elektronicznej recepty do polskiego systemu ochrony zdrowia. Podmiotem odpowiedzialnym za implementacj owego systemu jest konsorcjum trzech firm: iMed24 SA, ILC, EuroSoft. Firma iMed24 SA (naleca do grupy kapitaowej Comarch) zajmuje si produkcj oprogramowania pozwalajcego pacjentom na gromadzenie dokumentacji

medycznej w formie cyfrowej, a take na rejestrowanie si na wizyty lekarskie i telekonsultacje via Internet. iMed24 SA wiadczy rwnie usugi konsultingowe z zakresu optymalizacji biznesu w medycynie prywatnej. Firma ILC jest producentem softwareu dla aptek, wiadczcym usugi doradcze w zakresie informatyzacji detalicznego obrotu lekami. EuroSoft jest dostawc rozwiza informatycznych dla farmacji i placwek ochrony zdrowia; w swojej ofercie posiada zaawansowane aplikacje, usugi integracyjne, serwisowe oraz sprzt komputerowy (21).

RX24 to nazwa robocza; pena nazwa systemu brzmi System Obiegu Elektronicznych Recept i Skierowa, jednak dla uatwienia autor postanowi posugiwa si znacznie wygodniejszym akronimem

28 | strona

RX24 ma by w zamierzeniu innowacyjn cyfrow platform obsugi recept, uniezalenion od pojedynczego przedsibiorstwa informatycznego. Naczelnym zaoeniem projektu jest jego interoperacyjno oraz otwarta architektura, pozwalajca na korzystanie z systemu rnym producentom oprogramowania dla aptek i placwek ochrony zdrowia.

Autorzy projektu zakadaj, e system RX24 przyczyni si do zmniejszenia liczby faszywych recept realizowanych w aptekach oraz zredukuje liczb bdw (zarwno po stronie lekarza, jak i farmaceuty), co przyczyni si do poprawy bezpieczestwa pacjentw (21).

Na dzie dzisiejszy nie jest znana formua funkcjonowania systemu ani nawet oglny schemat elektronicznego obiegu recept w ramach systemu RX24. Upubliczniona zostaa jedynie dokumentacja techniczna dotyczca struktury komunikatw w jzykach JAVA oraz C. Tak pobiene informacje nie pozwalaj na przedstawienie, choby na najwyszym stopniu oglnoci, schematu funkcjonowania wdraanego sytemu.

Udostpnienie serwera produkcyjnego i rozpoczcie wdroe systemu RX24 w jednostkach opieki zdrowotnej planowane jest na wrzesie 2009 roku. Biorc pod uwag fakt, i na systemach oferowanych przez iMed24, ILC i EuroSoft pracuje obecnie ponad dwa tysice aptek i przychodni, mona oczekiwa, e rezultaty wdroenia platformy RX24 bd widoczne w skali caego kraju.

strona | 29

ROZDZIA 4: E-RECEPTA W POLSKIM SYSTEMIE OPIEKI ZDROWOTNEJ

WIZJA PRZYSZOCI

W niniejszym rozdziale zostanie zaprezentowana autorska wizja systemu elektronicznej obsugi recept w polskim systemie ochrony zdrowia. Przy opracowywaniu poniszej koncepcji, wykorzystano opisane we wczeniejszym toku wywodu dowiadczenia angielskie, szwedzkie i norweskie. Baczn uwag zwracano na to, by wizja polskiego systemu e-recepty nie przybraa formy nieudolnej kalki systemu EPS, eRecept bd eResept. Przeciwnie, dooono wszelkich stara, by serwis eRecepta* zosta uszyty na miar polskiego systemu ochrony zdrowia, tj. by zosta odpowiednio skontekstualizowany, poprzez uwzgldnienie jego specyfiki oraz ogranicze natury zarwno prawnej, jak i techniczno-organizacyjnej.

4.1 OGLNY ZARYS STRUKTURY I FUNKCJONOWANIA SYSTEMU ERECEPTY

Projekt wdroenia systemu eRecepty bdzie przedsiwziciem sektorowym, za ktrego pomyln realizacj odpowiada bdzie Ministerstwo Zdrowia.

Proces implementacji systemu eRecepta zostanie podzielony na dwa zasadnicze etapy. Istot pierwszego etapu bdzie koegzystencja obydwu postaci recept: tradycyjnej papierowej oraz nowej elektronicznej (pod postaci kodw kreskowych umieszczanych na druku recept papierowych). Etap drugi przyniesie zasadnicze zmiany: recepty papierowe zostan wycofane z obrotu, za e-recepta zostanie zintegrowana z Elektronicznym Rekordem Pacjenta (ERP). Ponadto, w drugim etapie Narodowy Fundusz Zdrowia zyska moliwo prowadzenia rozlicze refundacyjnych na podstawie recept elektronicznych. Na potrzeby systemu eRecepty przygotowany zostanie szereg aktw prawnych, umoliwiajcych jego wdroenie oraz pniejsze sprawne funkcjonowanie.

Jdrem systemu bdzie Baza Recept centralna baza danych, gromadzca w czasie rzeczywistym o informacje o wszystkich receptach wystawianych na terytorium Polski.
*

eRecepta to robocza nazwa polskiego systemu elektronicznej obsugi recept.

30 | strona

Elektroniczne recepty bd przesyane w obrbie systemu w oparciu o zunifikowane standardy transmisji.

Wdroenie systemu eRecepta przyniesie szerokie spektrum korzyci polskiemu systemowi opieki zdrowotnej, zarwno na poziomie mikro, jak i makro. Pojedynczy lekarz lub farmaceuta odczuj przede wszystkim mniejsze obcienie prac, przede wszystkim dziki wyeliminowaniu nieczytelnych recept. Z perspektywy pacjenta kluczowe znaczenie bdzie mie podniesienie poziomu bezpieczestwa oraz skrcenie czasu wizyt w aptece i gabinecie lekarskim. Na poziomie systemowym elektroniczna recepta zapewni polskiemu systemowi opieki zdrowotnej szczelno (poprzez ukrcenie procederu faszowania recept) oraz cis kontrol nad rynkiem farmaceutycznym.

Ryc. 6. Oglny schemat funkcjonowania systemu eRecepta w pierwszym etapie implementacji (opracowanie wasne).

strona | 31

Ryc. 7. Oglny schemat funkcjonowania systemu eRecepta w drugim etapie implementacji (opracowanie wasne).

4.2 ASPEKT TECHNICZNY

Z uwagi na wspomnian w poprzednim rozdziale niejednolito systemw obsugujcych erecepty w polskim sektorze ochrony zdrowia, system eRecepta zostanie oparty o centraln Baz Recept oraz zunifikowane standardy transmisji danych.

Baza Recept bdzie centraln baz danych, podleg administracji Narodowego Funduszu Zdrowia. Nadrzdnym zadaniem Bazy Recept bdzie gromadzenie w czasie rzeczywistym w skali oglnokrajowej informacji o aktualnie wystawionych receptach.

W pierwszej fazie wdraania systemu, e-recepta bdzie transmitowana do Bazy Recept z gabinetu lekarskiego po przeskanowaniu przez lekarza kodu kreskowego umieszczonego na druku tradycyjnej recepty. Farmaceuta uzyska moliwo pobrania tak wystawionej recepty w identyczny sposb poprzez procedur skanowania kodu kreskowego. Druga faza

32 | strona

przyniesie znaczce zmiany: e-recepta bdzie zintegrowana z ERP, w zwizku z czym recepty w formie tradycyjnej zostan wycofane, za funkcj identyfikujc pacjenta przejm karty chipowe*. Zastpienie tradycyjnych recept i kodw kreskowych kartami chipowymi nie zmieni znaczco procedury transmisji e-recept bd one nadal bd wysyane przez lekarzy do centralnej Bazy Recept, skd bdzie je mg pobra farmaceuta**. Rnica w przebiegu tych transakcji bdzie polega na zastpieniu procedury skanowania kodw kreskowych mechanizmem obustronnej symultanicznej autentykacji przy pomocy kart chipowych odpowiednio lekarza bd farmaceuty oraz pacjenta.

Na potrzeby wdroenia systemu e-recepty zostan opracowane standardy transmisji danych, zawierajce: zunifikowany wzr e-recepty, ujednolicone protokoy komunikacyjne.

Elektroniczna recepta bdzie dokumentem formatu XML***, zawierajcym informacje umieszczane dotychczas na receptach tradycyjnych, tj. informacje o: podmiocie, z ktrym Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) zawar umow upowaniajc do wystawiania recept na refundowane leki i wyroby medyczne, pacjencie (m.in. imi i nazwisko, adres miejsca zamieszkania, wiek w przypadku pacjenta do lat 18, kod uprawnie dodatkowych pacjenta, numer PESEL, etc.), patniku, przepisanych lekach lub wyrobach medycznych, dacie wystawienia recepty, osobie wystawiajcej recept (w tym co najmniej: imi i nazwisko, numer prawa wykonywania zawodu lekarza) (9).

Z uwagi na fakt, i karty chipowe ERP bd nonikami danych osobowych (w tym rwnie danych z kategorii wraliwych) szczegln uwag naleao bdzie zwrci na zapewnienie odpowiednio wysokiego poziomu zabezpiecze zarwno systemowi ERP, jak i serwisowi e-recept. ** Karta chipowa ERP sama w sobie nie bdzie stanowi nonika e-recept bdzie peni jedynie funkcj identyfikujc pacjenta w gabinecie lekarskim lub aptece. *** Wybr formatu XML podyktowany by jego uniwersalnym i autonomicznym w stosunku do konkretnej platformy charakterem.

strona | 33

Standardy komunikacyjne bd determinowa sposb oraz form transmisji e-recept do i z Bazy Recept przez uytkownikw systemu: lekarzy i farmaceutw. Producenci

oprogramowania dla sektora zdrowotnego bd zmuszeni zaadaptowa swoje systemy tak, by zapewni pen kompatybilno z nowopowstaym serwisem (dokumentacja techniczna dotyczca zarwno Bazy Recept, jak i wspomnianych standardw transmisji danych zostanie upubliczniona). Zastosowanie takiego rozwizania pozwoli na elektroniczn obsug recept z poziomu dowolnego systemu informatycznego stosowanego w placwkach ochrony zdrowia (po jego uprzedniej modyfikacji).

Ponadto, przyjcie takiej formuy umoliwi przedsibiorstwom informatycznym dziaajcym na rynku zdrowotnym integracj serwisu elektronicznej obsugi recept z dotychczas produkowanymi systemami. Takie w istocie synergistycznie dziaanie poszczeglnych komponentw szerszego systemu, pozwoli na zwikszenie potencjau i korzyci pyncych z wdroenia eRecepty, przyczyni si do rwnie zwikszenia konkurencji na rynku oprogramowania dedykowanego sektorowi ochrony zdrowia.

Na potrzeby unifikacji oraz sprawnego funkcjonowania systemu eRecepty zostanie stworzony centralny Rejestr Lekw. Podmiotem odpowiedzialnym za jego kreacj bdzie Ministerstwo Zdrowia. Rejestr Lekw bdzie swoist baz danych, zawierajc informacj o wszystkich aktualnie dostpnych na polskim rynku farmaceutycznym produktach leczniczych oraz wyrobach medycznych. Rejestr bdzie zawiera rwnie informacje o: substancji czynnej, nazwie, postaci, dawce, wysokoci odpatnoci za lek lub wyrb medyczny* (22).

Te ostatnie dane bd szczeglnie istotne z punku widzenia Narodowego Funduszu Zdrowia, z uwagi na fakt, i w drugiej fazie implementacji systemu eRecepta zostanie udostpniona moliwo prowadzenia rozlicze refundacyjnych na podstawie recepty elektronicznej.
Opracowanie wasne na podstawie rozporzdzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 lutego 2009 r. w sprawie wykazu lekw podstawowych i uzupeniajcych oraz wysokoci odpatnoci za leki uzupeniajce.
*

34 | strona

W drugim etapie implementacji Rejestr Lekw zostanie zintegrowany z Baz Recept, EPR oraz aptecznymi systemami informatycznymi, w taki sposb, by w sposb automatyczny wykrywa potencjaln moliwo wystpienia interakcji pomidzy zaordynowanymi lekami. Jako poboczn funkcjonalno, planuje si wprowadzenie moliwoci skanowania EPR indywidualnego pacjenta pod ktem ewentualnych interakcji pomidzy aktualnie przepisanymi lekami, a lekami zaordynowanymi w przeszoci, np. do 30 dni wstecz.

W ramach uatwie serwisowych dla pacjentw, uruchomiony zostanie specjalny wortal internetowy, w ktrym po zalogowaniu si* pacjent uzyska moliwo wgldu historii przepisywanych mu lekw. Wortal bdzie zintegrowany z centralnym Rejestrem Lekw. Z uwagi na zawarto danych wraliwych, wortal zostanie obwarowany odpowiednimi zabezpieczeniami.

System eRecepta bdzie bazowa na architekturze sieci Internet**. W celu zapewnienia moliwie najwyszego poziomu bezpieczestwa przesyanych danych, stosowany bdzie protok HTTPS z dodatkowym szyfrowaniem SSL.

4.3 ASPEKT ORGANIZACYJNY

Dla pomylnego przebiegu procesu implementacji systemu eRecepta kwesti kluczow bdzie aktywna partycypacja wadz pastwowych. Piecz nad caym projektem poczwszy od przygotowania na odpowiednich wykonawstwo aktw prawnych, a po przez rozpisanie walidacj przetargu procesu

nieograniczonego

systemu,

finaln

wdroeniowego bdzie sprawowa Ministerstwo Zdrowia.

Parametrami niezbdnymi do poprawnego zalogowania si bd: login nr PESEL/ERP, haso ustalane indywidualnie przez pacjenta. ** Z technicznego punktu widzenia, rozwizaniem najbardziej podanym, aczkolwiek utopijnym, byoby osadzenie takiego systemu na sieci specjalnie dedykowanej ochronie zdrowia, fizycznie wydzielonej z Internetu. Niestety, polska ochrona zdrowia nie dysponuje na dzie dzisiejszy tak sieci (23). Biorc pod uwag koszty takiego przedsiwzicia oraz czas potrzebny na jego realizacj, autor zdecydowa si na podejcie znacznie bardziej racjonalne wykorzystanie sieci Internet jako medium transmisji.

strona | 35

Proces wdraania eRecepty do polskiego systemu opieki zdrowotnej zostanie podzielony na dwa etapy. Poniej zostay wylistowane naczelne zaoenia poszczeglnych etapw.

ETAP 1. recepty tradycyjne (opatrzone kodami kreskowymi) bd nadal w uyciu, prowadzone bd zakrojone na szerok skal kampanie informacyjne, NFZ bdzie dostosowywa swoj infrastruktur techniczno-organizacyjn do moliwoci prowadzenia rozlicze refundacyjnych drog elektroniczn.

ETAP 2. e-recepty bd zintegrowane z istniejcym ju ERP, a recepty tradycyjne zostan wycofane, kampanie informacyjne bd kontynuowane, NFZ bdzie prowadzi rozliczenia refundacyjne na podstawie recept elektronicznych.

Niezbdny w procesie wdraania systemu eRecepta bdzie aktywny udzia rodowiska lekarskiego i farmaceutycznego oraz samych pacjentw. Omawiane we wczeniejszym toku pracy dowiadczenia angielskie, szwedzkie oraz norweskie jednoznacznie dowodz, i wczenie si przyszych uytkownikw serwisu w proces jego kreacji, pozwala osign optymaln funkcjonalno i realizowa maksymalne korzyci z jego wdroenia. Zakada si, i podmiotami partycypujcymi bd samorzdy zawodowe lekarzy oraz farmaceutw odpowiednio Naczelna Izba Lekarska i Naczelna Izba Aptekarska. Organem reprezentujcym pacjentw bdzie jedna z wielu funkcjonujcych w Polsce organizacji pozarzdowych skupiajcych pacjentw.

Dziaaniem wysoce podanym z punktu widzenia pomylnego wdroenia nowopowstaego systemu bdzie przeprowadzenie oglnopolskiej kampanii informacyjnej, promujcej eRecept. Gwnymi odbiorcami kampanii bd pacjenci, za nadrzdnym celem akcji przeamanie ich niechci, zwizanej ze zmian formy realizacji recept.

36 | strona

Najistotniejszym medium przekazu ze wzgldu na najwyszy spord wszystkich mediw wskanik penetracji bdzie telewizja (std postulat wykorzystania spotw reklamowych w dziaaniach o zasigu oglnokrajowym). Na poziomie lokalnym rwnie istotne bd akcje informacyjne prowadzone w zakadach opieki zdrowotnej (ulotki, broszury informacyjne, instrukta ze strony lekarza bd farmaceuty). Na potrzeby kampanii wykorzystana zostanie rwnie oglnodostpna sie Internet (planuje si utworzenie specjalnego wortalu internetowego powiconego nowej usudze, jak jest eRecepta).

Podmiotem odpowiedzialnym za koordynacj dziaa na poziomie oglnokrajowym bdzie Ministerstwo Zdrowia. Dziaania informacyjne na szczeblu lokalnym winne zosta oddelegowane do samorzdw terytorialnych.

Czynnikiem sukcesu wdroenia nowego systemu bd rwnie wysoko wykwalifikowani menederowie projektu. Prcz odpowiednich predyspozycji osobowociowych oraz stosownego dowiadczenia bd oni cechowa si wieloletnim dowiadczeniem i znajomoci realiw sektora zdrowotnego. Kierownicy projektu bd odpowiedzialni za permanentny monitoring, ktry zapewni moliwo kontroli projektu na kadym z jego etapw.

4.4 ASPEKT PRAWNY

Spogldajc na proces implementacji e-recepty do polskiego systemu opieki zdrowotnej z prawnego punktu widzenia, naley zwrci szczegln uwag na kilka najistotniejszych kwestii.

Pierwsz z nich jest analizowane wczeniej na kartach niniejszej pracy rozporzdzenie Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich z dnia 17 maja 2007 r. Rzeczone rozporzdzenie umoliwia przeprowadzenie wycznie pierwszego etapu implementacji erecepty, ktrego istot bdzie koegzystencja obydwu form recept tradycyjnej papierowej i nowej elektronicznej. W celu przeprowadzenia drugiego etapu implementacji, Ministerstwo Zdrowia dokona nowelizacji rozporzdzenia, przyznajc tym samym recepcie elektronicznej

strona | 37

status samodzielnego dokumentu w rozumieniu ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (24).

W lad za nowelizacj rozporzdzenia Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich, zostan przygotowane inne akty prawne, m.in. okrelajce przepyw informacji w ramach systemu eRecepta oraz umoliwiajce integracj e-recepty z ERP w drugiej fazie implementacji systemu (poczone z cakowitym wycofaniem tradycyjnych recept z obrotu).

Zadaniem wysokiego priorytetu bdzie rwnie nowelizacja aktw prawnych regulujcych kwesti ubezpieczenia zdrowotnego oraz funkcjonowanie Narodowego Funduszu Zdrowia pod ktem umoliwienia wspomnianej instytucji prowadzenia rozlicze refundacyjnych na podstawie recept elektronicznych.

Kwesti niemniej istotn s przepisy antymonopolowe. Obowizujce w tym zakresie polskie prawo (25), zabrania stosowania praktyk ograniczajcych konkurencj. Z uwagi na ten fakt oraz na rozmach projektu, Ministerstwo Zdrowia ogosi przetarg nieograniczony na wykonanie oglnokrajowego systemu elektronicznej obsugi recept (utworzenie Bazy Recept oraz standardw komunikacyjnych). Zgodnie z definicj legaln, do przetargu bd mogli przystpi wszyscy zainteresowani wykonawcy (26).

Z uwagi na oglnokrajowy zasig przedsiwzicia zostanie ustanowione odpowiedni dugi okres vacatio legis, celem umoliwienia wszystkim zainteresowanym zapoznania si z nowymi przepisami i przygotowania do zmian, jakie bd wynika z ich wprowadzenia.

4.5 ASPEKT BEZPIECZESTWA

W obrbie systemu eRecepta bd przetwarzane dane osobowe, w tym rwnie dane z kategorii wraliwych, w rozumieniu ustawy o ochronie danych osobowych z dn. 29 sierpnia 1997 r. (27). Z uwagi na ten fakt szczegln uwag naleao bdzie zwrci na zapewnienie mu odpowiednio wysokiego poziomu zabezpiecze.

38 | strona

Rzeczona ustawa nakada na podmioty przetwarzajce dane osobowe obowizek zapewnienia im ochrony adekwatnej do zagroe oraz kategorii danych objtych ochron, w szczeglnoci ochron przed modyfikacj lub zgubieniem. nieautoryzowanym dostpem, kradzie, zniszczeniem,

W celu uzyskania moliwie najwyszego poziomu bezpieczestwa transakcje zawierane w obrbie systemu eRecepta bd zabezpieczone technikami algorytmicznymi kryptografii asymetrycznej. W tym celu karty chipowe lekarska oraz farmaceutyczna zostan opatrzone podpisem elektronicznym (28), ktry bdzie suy do sygnowania e-recept. Epodpis bdzie w tym wypadku peni dwojak funkcj: identyfikacyjn pozwoli na rozpoznanie lekarza wystawiajcego recept, dowodow bdzie stanowi dowd preskrypcji.

Implementacja podpisu elektronicznego na karcie chipowej lekarza bd farmaceuty pozwoli nada mu status bezpiecznego podpisu elektronicznego (28). Dziki temu e-podpis przy spenieniu dodatkowych przesanek zwizanych z jego certyfikacj bdzie mg by uznany za rwnowany podpisowi wasnorcznemu.

Do transmisji e-recept pomidzy wszystkimi elementami funkcjonalnymi systemu stosowany bdzie protok HTTPS z dodatkowym szyfrowaniem SSL. Zastosowanie takiego rozwizania zapewni poufno i integralno transmisji, a take zapobiegnie przechwytywaniu i modyfikacji danych.

4.6 ASPEKT FINANSOWY

Rozwaajc projekt o oglnopolskim zasigu nie sposb pomin kwestii ekonomicznych. Zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej (19), odpowiedzialno finansow za realizacj programu wdroeniowego ponosi bdzie Rzd Rzeczypospolitej Polskiej, w tym przypadku reprezentowany przez Ministerstwo Zdrowia. Ze wzgldu na skal przedsiwzicia niezbdne bdzie pozyskanie unijnych funduszy strukturalnych. Biorc pod uwag entuzjastyczny

strona | 39

stosunek Wsplnoty do rozwiza z zakresu szeroko rozumianego e-zdrowia, mona z niemal stuprocentow pewnoci zaoy, i wspomniane rodki zostan Polsce przyznane.

Zakada si, i w drugiej fazie procesu implementacji systemu eRecepty, Narodowy Fundusz Zdrowia bdzie prowadzi rozliczenia refundacyjne w oparciu o elektroniczn form recept. Wykorzystanie przez Narodowy Fundusz Zdrowia elektronicznych recept w charakterze dokumentacji refundacyjnej pozwoli uzyska cis kontrol nad rynkiem farmaceutycznym, midzy innymi poprzez zredukowanie ilo faszywych recept. Takie rozwizanie z jednej strony uczyni system opieki zdrowotnej bardziej hermetycznym, a z drugiej uchroni Narodowy Fundusz Zdrowia przed horrendalnymi kosztami, jakie ponosi kadego roku w zwizku z procederem faszowania recept.

Implementacja

elektronicznej

recepty

na

szczeblu

oglnokrajowym

pozwoli

na

wykorzystanie nowopowstaego systemu jako narzdzia analitycznego w subie Narodowego Funduszu Zdrowia. Dziki informacjom przetwarzanym w systemie eRecepty NFZ zyska moliwo analizy preskrypcji lekarskiej w ramach poszczeglnych specjalnoci medycznych oraz w przekroju podstawowa opieka zdrowotna opieka specjalistyczna.

System eRecepta znajdzie rwnie zastosowanie przy opracowywaniu analiz HTA. Nieograniczony dostp do danych przetwarzanych w systemie eRecepta bdzie posiada dziaajca na szczeblu centralnym Agencja Oceny Technologii Medycznych. Komercyjne agencje HTA bd zobligowane do kadorazowego ubiegania si o udzielenie dostpu.

4.7 PERSPEKTYWA PACJENTA

Z punktu widzenia pacjenta zmiany w pierwszym etapie implementacji systemu eRecepta bd niemal niezauwaalne. Pacjent nadal bdzie otrzymywa recepty w formie papierowej, na podstawie ktrych bdzie realizowa w aptece przepisane leki. Jedyn rnic w stosunku do obecnie funkcjonujcego systemu bd kody kreskowe, obligatoryjnie drukowane na tradycyjnych receptach.

40 | strona

W drugim etapie procesw wdroeniowych tradycyjne recepty zostan wycofane. E-recepty bd transmitowane z gabinetu lekarskiego do apteki wycznie droga cyfrow. Pacjent bdzie posugiwa si kart chipow ERP w celu umoliwienia lekarzowi zaordynowania stosownego leku, a farmaceucie jego wydanie.

Ponadto, pacjent bdzie mia moliwo wskazania konkretnej apteki, w ktrej recepta zostanie zrealizowana (procedura nominacji).

Pomylne wdroenie systemu eRecepty przyniesie pacjentowi wiele korzyci. Najistotniejsz zalet nowego systemu bdzie eliminacja nieczytelnych recept, co przeoy si na zwikszenie bezpieczestwa pacjenta, poprzez redukcj ryzyka wydania niewaciwego leku (bd niewaciwej dawki). Wyeliminowanie problemu nieczytelnoci recept bdzie miao take swj pozytywny wydwik w wymiarze czasowym pozwoli bowiem na skrcenie czasu wizyt aptecznych.

Transmisja e-recept drog elektroniczn rozwie problem zagubionych recept, dziki czemu pacjenci nie bd musieli umawia si na kolejn wizyt lekarsk celem re-ordynacji leku.

Elektroniczne recepty przyczyni si take do poprawy jakoci opieki zdrowotnej, poprzez umoliwienie lekarzom natychmiastowego wgldu do historii lekw pacjenta*.

4.8 PERSPEKTYWA LEKARZA

Z perspektywy lekarza pierwszy etap implementacji eRecepty nie bdzie wiza si ze znacznymi zmianami. Lekarz bdzie musia jedynie przeskanowa kod kreskowy znajdujcy si na recepcie, w celu przesania jej do Bazy Recept.

Drugi etap przyniesie zmiany. Gabinety lekarskie zostan wyposaone w dwu-slotowy czytnik kart chipowych, pozwalajcy na obustronne jednoczesne uwierzytelnienie tosamoci

Opcja ta zostanie uruchomiona w drugim etapie implementacji eRecepty, po integracji z ERP.

strona | 41

lekarza i pacjenta. Transmisja e-recepty do Bazy Recept bdzie moliwa dopiero po umieszczeniu obydwu kart chipowych w czytniku.

Omawiane we wczeniejszej czci pracy zagraniczne dowiadczenia wdroeniowe dowodz, i z punktu widzenia lekarza najistotniejsz zalet wprowadzenia recept elektronicznych jest zaoszczdzony w procesie preskrypcji czas, ktry lekarz moe powici bd na dokadniejsz diagnostyk, bd na przyjcie wikszej liczby pacjentw. Ponadto, wycofanie z obrotu recept tradycyjnych zmniejszy obcienie tzw. papierkow robot.

Elektroniczne recepty uwolni lekarza od koniecznoci wystawiania duplikatw, w przypadku gdy orygina zosta zgubiony, co take moe przyczyni si do wzrostu lekarskiej produktywnoci.

Zalet wielkiej wagi bdzie moliwo natychmiastowego wgldu do historii lekw pacjentw korzystajcych z ERP. Takie rozwizanie uatwi oraz podniesie jako diagnostyki lekarskiej. Dodatkow korzyci bdzie redukcja ryzyka przepisania leku zagraajcego zdrowiu lub yciu pacjenta, dziki automatycznemu systemowi monitoringu interakcji, ktry zostanie zintegrowany z systemem eRecepty*.

4.9 PERSPEKTYWA FARMACEUTY

Farmaceuta nie odczuje znaczco pierwszego etapu procesu implementacji systemu eRecepty. Jedynym novum bdzie konieczno skanowania kodu kreskowego umieszczonego na druku recepty celem pobrania jej z Bazy Recept do aptecznego systemu informatycznego.

Z perspektywy farmaceuty istotniejszy bdzie drugi etap procesw wdroeniowych. Podobnie jak gabinety lekarskie, apteki rwnie zostan wyposaone czytniki kart chipowych, umoliwiajce obustronn symultaniczn weryfikacj tosamoci zarwno

System monitoringu interakcji bdzie bazowa na bazie danych wspomnianego we wczeniejszym toku wywodu Rejestr Lekw.

42 | strona

farmaceuty jak i pacjenta. Pobranie e-recepty z Bazy Recept bdzie moliwe po przeprowadzeniu tej procedury.

Istotnym udogodnieniem dla farmaceuty bdzie moliwo rozliczania si z Narodowym Funduszem Zdrowia drog elektroniczn na podstawie e-recept*.

Podobnie jak w przypadku lekarza, farmaceuta odczuje znaczce przyspieszenie procesu realizacji recept, zarwno dziki automatyzacji caego procesu, jak i dziki zmniejszeniu iloci nieczytelnych recept oraz ponownych wizyt pacjentw zwizanych z tym faktem.

Dziki wspomnianemu wczeniej systemowi monitoringu interakcji zostanie do minimum zredukowane ryzyko wydania pacjentowi niewaciwego leku.

Poprzez procedur nominacji apteki farmaceuta zyska moliwo racjonalizacji acucha logistycznego. Innymi sowy, spodziewajc si wizyty pacjenta bdzie mg przygotowa si na odbir konkretnego leku, zamawiajc go z odpowiednim wyprzedzeniem.

Mniej istotn, aczkolwiek odczuwaln korzyci zwizan z elektroniczn obsug recept, bdzie zmniejszenie obcienia tzw. papierkow robot.

4.10 PERSPEKTYWA NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA

W przeciwiestwie do wczeniej omawianych przypadkw pacjenta, lekarza i farmaceuty, Narodowy Fundusz Zdrowia odczuje zmiany ju w pierwszej fazie procesu implementacji eRecepty. W tym czasie bowiem NFZ bdzie musia dostosowa swoj infrastruktur techniczno-organizacyjn do moliwoci prowadzenia rozlicze refundacyjnych droga elektroniczn z wykorzystaniem e-recept.

Rzeczona moliwo zostanie uruchomiona w drugim etapie procesw wdroeniowych.

Elektroniczne rozliczenia refundacyjne bd moliwe dopiero w drugiej fazie wdraania eRecepty.

strona | 43

Najistotniejsz

korzyci

pespektywy

Narodowego

Funduszu

Zdrowia

bdzie

wyeliminowanie faszywych recept z rynku farmaceutycznego. Ukrcenie procederu faszowania recept pozwoli unikn NFZowi horrendalnych kosztw refundacji. Dziki systemowi eRecepty polski system opieki zdrowotnej uzyska podan szczelno.

Ponadto, elektroniczne recepty zapewni Narodowemu Funduszowi Zdrowia pen kontrol nad polskim rynkiem lekw oraz dostarcz informacji niezbdnych do rnorakich opracowa analitycznych.

E-recepty przyczyni si rwnie do poprawy jakoci i szybkoci rozlicze refundacyjnych.

44 | strona

ROZDZIA 5: PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Z przegldu dokumentw analizowanych w rozdziale pierwszym niniejszej pracy jednoznacznie wynika, i elektroniczna recepta jest jednym z priorytetw procesu informatyzacji sektora ochrony zdrowia w Polsce. Paradoksalnie, aden dokument nie jest stricte dedykowany e-recepcie, a analizowane strategie pozostaj wci na wysokim poziomie oglnoci. aden z powyszych dokumentw nie precyzuje bowiem szczegw: w jaki sposb proces wdraania elektronicznej miaby by prowadzony, kto miaby by podmiotem odpowiedzialnym, ile rodkw winno zosta zaangaowanych w jego realizacj etc. Jeli elektroniczna recepta faktycznie ma sta si integraln czci polskiego systemu ochrony zdrowia, te biae plamy winny zosta jak najprdzej zapisane.

Niepokojem napawa rwnie fakt, e o ile infrastruktura techniczno-organizacyjna polskiego systemu opieki zdrowotnej zdaje si by coraz lepiej przygotowana na przyjcie systemu erecepty, o tyle polskie regulacje prawne zajmujce si materi szeroko pojtego e-zdrowia nadal blokuj moliwo penej implementacji systemu elektronicznej obsugi recept. Wystarczy wspomnie rozporzdzenie Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich, ktre nie przyznaje e-recepcie statusu samodzielnego dokumentu, uprawniajcego do nabycia produktu leczniczego lub wyrobu medycznego. Jeli e-recepta ma w przyszoci przej funkcj recepty tradycyjnej, rwnie i ta sytuacja winna niezwocznie ule zmianie.

Na kanwie zamieszczonej w rozdziale drugim charakterystyki systemw elektronicznej obsugi recept funkcjonujcych w Anglii, Szwecji i Norwegii opracowane zostao zestawienie potencjalnych korzyci zwizanych z uruchomieniem w Polsce podobnego systemu (5,6).

PACJENCI podniesienie poziomu bezpieczestwa (poprzez redukcj prawdopodobiestwa wydania niewaciwego leku bd w niewaciwej dawki), zniesienie koniecznoci umawiania si na wizyt lekarsk wycznie w celu uzyskania recepty (analizowane systemy pozwalaj na wystawianie wielokrotnych e-recept), skrcenie czasu wizyt aptecznych (dziki redukcji iloci nieczytelnych recept),

strona | 45

LEKARZE zmniejszenie obcienia prac oraz tzw. papierkow robot (w zwizku z umoliwieniem powtrnego wydawania recept bez kolejnej wizyty lekarskiej oraz dziki wprowadzeniu moliwoci jednoczesnego podpisu wszystkich e-recept dla konkretnego pacjenta zamiast podpisywania wszystkich po kolei), moliwo anulowania e-recepty w kadym stadium (dopki lek nie zostanie wydany, wraz z podaniem przyczyny), skrcenie czasu wizyt pacjentw (wzrost produktywnoci), wyeliminowanie koniecznoci wystawiania duplikatw recept, w przypadku gdy orygina zosta zgubiony, redukcja iloci nieczytelnych recept (co pozwolio zminimalizowa liczb rozmw telefonicznych pomidzy farmaceutami a lekarzami, weryfikujcych tre recepty).

FARMACEUCI zmniejszenie iloci nieczytelnych recept (co pozwolio zminimalizowa liczb rozmw telefonicznych pomidzy farmaceutami a lekarzami, weryfikujcych tre recepty), racjonalizacja acucha logistycznego (zamawianie lekw z wyprzedzeniem, dziki informacji docierajcej do apteki znacznie szybciej ni pacjent), moliwo elektronicznego rozliczania si z agencj refundacyjn (redukcja iloci pomyek oraz obnienie kosztw), zmniejszenie ilo papierowych recept przechowywanych w aptece (zmniejszenie baaganu, problemw z odnalezieniem waciwej recepty).

INSTYTUCJA REFUNDACYJNA zmniejszenie kosztw refundacyjnych (dziki redukcji iloci faszywych recept na rynku farmaceutycznym), poprawa jakoci rozlicze refundacyjnych.

Na uwadze naley mie fakt, i analizowane we wczeniejszym toku wywodu zagraniczne serwisy e-recept nie zostay stworzone ad hoc. Ich implementacja bya procesem mudnym i dugotrwaym, ktry nie miaby szans powodzenia, gdyby nie aktywna partycypacja

46 | strona

przyszych odbiorcw: rodowiska lekarskiego, farmaceutycznego oraz pacjentw. Spojrzenie na tak szerokie przedsiwzicie z rnych perspektyw pozwolio sprawnie przeprowadzi prace wdroeniowe oraz zapewni optymaln funkcjonalno nowopowstaym systemom.

Niemniej istotnymi faktorami sukcesu byy zbieno procesw wdroeniowych z narodowymi strategiami rozwoju i informatyzacji opieki zdrowotnej oraz zakrojone na szerok skal kampanie informacyjne, prowadzone przez podmioty odpowiedzialne za wdroenie e-recepty w wybranych krajach. Wysokie kompetencje menederw projektu oraz permanentny monitoring prac wdroeniowych rwnie przyczyniy si do pomylnej implementacji.

Z przytoczonych w rozdziale trzecim przykadw jednoznacznie wynika, i elektroniczna recepta w lad za innymi pastwami Europy powoli zaczyna wkracza pod strzechy polskich placwek ochrony zdrowia.

Polskie rozwizania techniczne z zakresu systemu elektronicznej obsugi recept wykazuj wiele cech wsplnych w odniesieniu do rozwiza funkcjonujcych ju w Anglii, Szwecji czy Norwegii.

Zdecydowanie najciekawsz rodzim propozycj jest system Elektronicznej Recepty firmy KAMSOFT, bazujcy na platformie OSOZ. O sile owego projektu stanowi nie tyle jego innowacyjno, ile wspomniany Oglnopolski System Ochrony Zdrowia. Biorc pod uwag penetracj OSOZu w polskim systemie opieki zdrowotnej (ponad 5300 aptek oraz ponad 1400 gabinetw i przychodni lekarskich podpitych pod ow platform (20)) projekt firmy KAMSOFT rokuje najwiksze szanse pomylnego wdroenia. Ponadto, osadzenie serwisu elektronicznej obsugi recept na platformie OSOZ daje moliwo integracji e-recepty z wieloma innymi komponentami, np. Systemem Kontroli Interakcji Lekw (SKIL), Systemem, Systemem Kontroli Recept (SKR) czy chociaby Systemem Komunikatw Gwnego Inspektora Farmaceutycznego (SKGIF), zwikszajcymi jej potencja i uyteczno.

Dodatkowym atutem e-recepty osadzonej na platformie OSOZ jest fakt, i takie rozwizanie jest zgodne z wnioskami pyncymi z unijnego programu ePrescript, z ktrego wysnuto
strona | 47

jednoznaczn konkluzj, i elektroniczna recepta nie powinna by samodzielnym serwisem, lecz usug zintegrowan w ramach szerszego systemu.

Niepokojem napawa fakt, i zalecenia Komisji Europejskiej dotyczce wdroenia elektronicznej recepty do polskiego systemu ochrony zdrowia wydaj si by realizowane co najwyej poowicznie. W de facto toczcym si ju w Polsce procesie implementacji brakuje bowiem przejrzystych odgrnych wytycznych, co byo drugim zaleceniem ze strony Wsplnoty. Zaniepokojenie wzbudza pasywna postawa rzdu Rzeczypospolitej Polskiej, ktry biernie przyglda si dziaaniom implementacyjnym, zachodzcym oddolnie, w sposb rozczonkowany i bez odpowiednich regulacji prawnych, przy udziale komercyjnych przedsibiorstw, niezdolnych do zmiany obecnego status quo.

System ochrony zdrowia to ywa materia, zdolna z natury do samoorganizacji. Jeli rzd RP nie chce dopuci do sytuacji, w ktrej powstanie kilka konkurencyjnych wzgldem siebie systemw obsugujcych elektroniczne recepty, winien jak najszybciej sta si aktywnym partycypantem, a nie jedynie biernym obserwatorem zachodzcym zmian.

Nie ulega wtpliwoci, i implementacja e-recepty do polskiego systemu opieki zdrowotnej, z uwagi na swj oglnokrajowy zasig, bdzie przedsiwziciem ze wszech miar trudnym. Przejcie od modelowych zaoe teoretycznych do czynnoci o charakterze praktycznym bdzie wymagao sprawnej koordynacji wielopoziomowych dziaa: od zmiany regulacji prawnych poczwszy, skoczywszy na adaptacji infrastruktury technicznej sektora ochrony zdrowia. Majc jednak na uwadze pozytywne dowiadczenia Anglii, Szwecji i Norwegii oraz korzyci, jakie przynioso tamtejszym systemom ochrony zdrowia wprowadzenie e-recepty, uruchomienie podobnego systemu w Polsce wydaje si by tylko kwesti czasu.

48 | strona

PIMIENNCITWO
1. Polowczyk J.: Trzecia fala, czyli jak Alvin Toffler przewidzia moherowe berety. Polityka, 19 kwietnia 2007 2. Centers for Medicare & Medicaid Services. Medicare Program; E-Prescribing and the Prescription Drug Program; Final Rule. (2005) [Dok. elektr.], s. 67571

http://edocket.access.gpo.gov/2005/pdf/05-22026.pdf (06.07.2009). 3. Ministerstwo Nauki i Informatyzacji. Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej ePolska na lata 2004-2006. Warszawa 2003, s. 18-19. 4. Ministerstwo Nauki i Informatyzacji. Proponowane kierunki rozwoju spoeczestwa informacyjnego w Polsce do 2020 roku. Warszawa 2004, s. 30-31. 5. http://www.connectingforhealth.nhs.uk/systemsandservices/eps/staff/benefits 6. Karl A. Stroetmann, Tom Jones, Alexander Dobrev, Veli N. Stroetmann (European Commission, Information Society and Media). eHealth is Worth it The economic benefits of implemented eHealth solutions at ten European sites. [Dok. elektr.], s. 35-36 http://www.ehealth-impact.org/download/documents/ehealthimpactsept2006.pdf (06.07.2009). 7. Ministerstwo Nauki i Informatyzacji. Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski w latach 20072013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji spoeczestwa informacyjnego do roku 2020. Warszawa 2005, s. 4, 11, 14, 17, 50. 8. Ministerstwo Zdrowia. Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2009-2015. Warszawa 2009, s. 4, 6-7. 9. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2007 r. w sprawie recept lekarskich (Dz. U. z 2007 r. Nr 97 poz. 646), 1-3. 10. European Commission, Information Society and Media. eHealth priorities and strategies in European countries. (2007) [Dok. elektr.], s. 71-75, 88-90.

http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/policy/ehealth-era-fullreport.pdf (06.07.2009). 11. National Health Service Connecting for Health. Electronic prescribing in hospitals challenges and lessons learned. (2009) [Dok. elektr.], s. 8, 22-24,

strona | 49

http://www.connectingforhealth.nhs.uk/systemsandservices/eprescribing/challenges/Fi nal_report.pdf (23.07.2009). 12. http://www.connectingforhealth.nhs.uk/systemsandservices/eps/staff/implementation 13. http://www.connectingforhealth.nhs.uk/systemsandservices/eps/staff/implementation /release1 14. http://www.connectingforhealth.nhs.uk/systemsandservices/eps/staff/implementation /release2 15. Hyppnen H., Doupi P., Tenhunen E. eHealth strategy and RTD progress in Sweden. (2007) [Dok. elektr.], s. 19-20, 23-24; http://www.ehealth-

era.org/database/documents/ERA_Reports/eHealthERA_CountryReport_SWEDEN_final %2017-09-07.pdf (14.07.2009). 16. European Commission, Information Society and Media. eHealth in Action - Good Practice in European Countries. (2009) [Dok. elektr.], s. 51

http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/studies/2009good_eHe alth-report.pdf (06.07.2009). 17. http://www.e-receptstockholm.se/imcms/servlet/GetDoc?meta_id=1008 18. http://www.helsedirektoratet.no/selectedtopics/electronic_prescription 19. http://www.epractice.eu/en/cases/eprescript 20. http://www.kamsoft.pl/info/o_firmie/index.htm 21. http://www.rx24.pl/blog/ 22. Rozporzdzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 lutego 2009 r. w sprawie wykazu lekw podstawowych i uzupeniajcych oraz wysokoci odpatnoci za leki uzupeniajce (Dz. U. z 2009 r. Nr 35 poz. 275) 23. Duplaga M., Leszczuk M., Wirska A., Kozierkiewicz A., Trbka W. eHealth strategy and implementation activities in Poland. (2007) [Dok. elektr.], s. 11-12; http://www.ehealthera.org/database/documents/ERA_Reports/eHERA_Poland_report_January%20%202007.pdf (14.07.2009). 24. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88 poz. 553); Art. 115., 14. 25. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentw (Dz. U. z 2007 r. Nr 50 poz. 331); Art. 5-11.

50 | strona

26. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 19 poz. 177); Art. 39. 27. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 133 poz. 883); Art. 6, 27, 36 28. Ustawa z dnia 18 wrzenia 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. z 2001 r. Nr. 130 poz. 1450); Art. 3, 5

strona | 51

SPIS ILUSTRACJI
Ryc. 1. Schemat obiegu e-recepty w pierwszej fazie implementacji systemu EPS. .............................. 17 Ryc. 2. Schemat obiegu e-recepty w drugiej fazie implementacji system EPS. .................................... 18 Ryc. 3. Oglny schemat funkcjonowania systemu eRecept. ................................................................. 20 Ryc. 4. Oglny schemat dziaania systemu eResept.............................................................................. 23 Ryc. 5. Szczegowy schemat dziaania systemu e-recepty na platformie OSOZ. ............................... 27 Ryc. 6. Oglny schemat funkcjonowania systemu eRecepta w pierwszym etapie implementacji. ...... 31 Ryc. 7. Oglny schemat funkcjonowania systemu eRecepta w drugim etapie implementacji............. 32

52 | strona