T.C.

MLL ETM BAKANLII

TESSAT TEKNOLOJS VE KLMLENDRME ZEL TESSLER KLMA TESSATI

Ankara, 2010

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. ALIVER MERKEZ KLMLENDRME PROJES ..................................................... 3 1.1. Alveri Merkezlerinin klimlendirme Projeleri .......................................................... 3 1.1.1. klimlendirme Santrali Ana Kanal Projesi Uygulamalar...................................... 5 1.1.2. Dirsekler ve Ynlendirici Kanatlar........................................................................ 8 1.2. Alveri Merkez klimlendirme Projeleri Uygulama Esaslar .................................... 8 1.2.1. Merkez klimlendirme Sistemlerinde Hava Datm......................................... 10 1.2.2. n Taslak izim.................................................................................................. 10 1.2.3. Kanal Tasarm (Dizayn) Yntemleri ................................................................... 10 1.2.3.1. E Srtnme Yntemi....................................................................................... 11 1.2.3.2. Statik Geri Kazanma Yntemi.......................................................................... 11 1.2.3.3. Hz Yntemi ..................................................................................................... 11 1.2.3.4. Toplam Basn Yntemi ................................................................................... 11 1.2.3.5. rnek Market klimlendirme Projesi................................................................ 13 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 28 2. HASTANE KLMLENDRME PROJES........................................................................ 28 2.1. Hastane ve Temiz Oda in Klima Projesi.................................................................. 28 2.2. Hijyenik Klima Santrallerinde Drt Temel Kural....................................................... 31 2.3. Temiz Oda in Klima Santrallerinde Hijyenik Kurallar ............................................ 32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 37 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 39 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 40 3. DN SALONU KLMA PROJES.............................................................................. 40 3.1. Dn Salonlar klimlendirme Projeleri.................................................................... 41 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 49 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 50 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 53 KAYNAKA ......................................................................................................................... 54

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 40/32 Yok zel tesisler iin klimlendirme projesi izmek Genel Ama renci bu modl ile uygun ortam salandnda, tekniine uygun olarak zel tesisler iin iklimlendirme projesi izebilecektir. Amalar 1. Alveri merkezi iin klima projesi izebileceksiniz. 2. Temiz oda ve hastane iin klima projesi izebileceksiniz. 3. Dn salonu iin klima projesi izebileceksiniz. Ortam Resim atlyesi, snf, laboratuvar, ktphane, Internet ortam, ev vb. alma alanlar ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Donanm Teknik resim ve meslek resim izim takmlar, resim masas, izim kalemleri, aydnger kd ve dier zel amal meslek resim takmlar, bilgisayar donan, projeksiyon cihaz vb. Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralar ile kazand bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmeniniz modl sonunda size lme arac uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir. 522EE0229 Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme Klima Sistemleri zel Tesisler Klima Tesisat

MODLN AMACI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Sanayileme; ekonomik, sosyal ve kltrel kalknmann en nemli unsurudur. Sanayileme srecinde srekli retim, montaj, iletmeye alma, bakm ve onarm; bu sektrde alan teknik elemanlarn ayn dili kullanmalar ile salanabilir. Benzer ekilde; bir eya, ara gerecin retilmesi veya bir projenin istenen zelliklerde yerine getirilebilmesi de teknik elemanlarn; devre emalarn, projeleri eksiksiz okuyabilmeleri ve bunu birebir doru uygulamalar ile gerekletirilebilir. nsan younluunun ok fazla olduu hastane, spermarket, alveri merkezleri, dn salonu, sinema vb. yerlerin mimari yaplarna zel tasarm gerektiren iklimlendirme projelerini uygulama mesleimizde en nemli alanlarndan biridir. Bu tip projelerin bir ekilde uygulamasnda alacak kiilerin bilgi, beceri ve tecrbeye ihtiyac olacaktr. Meslek resim, alan ne olursa olsun tm teknik elemanlarn retim, montaj, bakm, onarm, i tarifi, i blm ve grsel anlatm yapabilmesi iin kulland bir iletiim aracdr. Resmin alanla ilgili tm alanlar tarafndan anlalabilmesi iin baz kural ve standartlara ihtiyac olduu kadar her alann kendine zel standart uygulamalar da vardr. Bu modl size, zel tesislerin iklimlendirilmesine ynelik projelerin okunmas ve uygulamas konusunda da bilgi kazandracaktr. Kazanacanz bilgi ve beceriler, sektrdeki almalarnzda baarl olmanza yardmc olacaktr. Modl baaryla tamamladnzda zel tesislerin iklimlendirme projelerini izebilecek ve izilmi olan projeleri de okuyabileceksiniz. Unutmaynz ki aratran, yeniliklere ak olan ve kendini gelitiren kiiler meslek yaamlarnda baarl olurlar.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Gerekli ara gere ve donanm kullanarak alveri merkezleri iin iklimlendirme projesi izebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde bulunan kk, orta ve byk lekli alveri merkezlerinin iklimlendirme sistemlerini inceleyerek. klimlendirme sistemlerine servis veya mteahhit olarak hizmet veren yetkililerden sisteme ait bilgileri alnz. Alveri merkezlerinin iklimlendirme sistemleri iinde yer alan merkez iklimlendirme santrali, ana kanal, branman, fan, menfez, damper ve dier devre elemanlarn bulunduu konumlar inceleyiniz.

1. ALIVER MERKEZ KLMLENDRME PROJES

1.1. Alveri Merkezlerinin klimlendirme Projeleri

ekil 1.1: Merkez iklimlendirme

Alveri merkezlerinin iklimlendirme veya havalandrma tesisatlarnda genellikle kanall sistemler ile zm yoluna gidilir. Tek kat zerine kurulu alveri merkezlerinin iklimlendirme tesisatlarnda genellikle at tipi paket klima cihazlar tercih edilirken ok katl, dk tavan kotlu (alak tavanl), alveri merkezlerinde kanal tipi split klimalar kullanlabilir. 3

Alveri merkezlerinde paket tipi cihazlar; bakm, kontrol, servis ve fletme maliyeti gibi birok nedenlerden dolay tercih edilirler. at tipi paket iklimlendirme sistemlerinde kanal balantlar cihazn altna inecek ekilde veya yatayda gidecek ekilde yaplabilir. Bundan dolay cihaz sadece stnde teras ya da at olan mahallerde kullanm mecburiyeti yoktur. Cihaz mevcut bina bahesine veya balkonuna da monte edilebilir. Cihaza monte edilecek baz ekipmanlar ile dn kanal zerinden egzoz yapmak ve ayn zamanda ortama taze hava vermek de mmkndr. klimlendirme projeleri iin klima santralleri sipari ederken hava kanal balant ekli ve yn doru belirlenmelidir. Fan kndaki basn kayb minimum tutulmaya dikkat edilmelidir. ekil 1.3te grld gibi fan donu ynne ters ynde uzanan kanallarda byk basn kayb meydana gelir. Kanal ynne dikkat edilerek klima santrallerindeki doru fan yerleim pozisyonu sipari srasnda imalatya mutlaka belirtilmelidir.

ekil 1.2: Kanal ynne uygun fan yerleim pozisyonlar

ekil 1.3: Klima santrali hava kanal balant ekli ve yn doru olmaldr

ekil 1.4: Yanl kanal uygulamas

1.1.1. klimlendirme Santrali Ana Kanal Projesi Uygulamalar Mimari projedeki perde betonun yerinden kaynaklanan ve zorunlu olarak yanl kanal uygulamasna neden olan merkez iklimlendirme ana kanal montaj uygulamas ekil 1.4te grlmektedir. Hava datmnda basn kayplar fazla Enerji tketimi fazla Sesli alma Hava kanal maliyeti fazla Estetik kt Yer kayb fazla Servis alan snrl

klimlendirme sistemi ana kanal montaj uygulamasna doru rnek ekil 1.5teki gibidir.

ekil 1.5: Doru kanal uygulamas

Perde betonun konumundan tr oluan yanl uygulamadan dolay ana kanal bir U yapmaktadr. Bu uygulama; basn kayplar ve ses oluumuna neden olduu gibi yer kayb da oluturmaktadr. Bu rnek uygulamalar bize, merkez iklimlendirme projesinin mimari projeyle birlikte allmas gereini aka ortaya koymaktadr (Hava kanal tesisat mimari plan stne tek izgi olarak izilir.).

ekil 1.6: Tipik klima santrali yerleim plan

ekil 1.7: Merkez iklimlendirme sistemi ana bileenlerinin ematik gsterimi

ekil 1.8: Dirsek dnme as ve kayplar

1.1.2. Dirsekler ve Ynlendirici Kanatlar

Dirsek tarifinde en nemli erilik oran R/W deeridir. Burada dikdrtgen kanaln erilik yarap ile ayn dzlemde olan W boyutu (genilii) nemlidir (ekil 1.8). Yuvarlak kanallarda ise W yerine kanal ap kullanlacaktr. 90den daha kk dirseklerde kaybn dnme as ile orantl olduu kabul edilebilir. Dolays ile 45 bir dirsekte kayp ayn byklkteki 90 dirsekteki kaybn yars kadardr.

ekil 1.9: Ana kanal k dirsek uygulama pozisyonlar

1.2. Alveri Merkez klimlendirme Projeleri Uygulama Esaslar

atda d ortamda kullanlan iklimlendirme santralinin kesinlikle d ortamn olumsuzluklarndan etkilenmeyecek yapda olmas gerekir. D gvde yamur, rzgr gibi etkilere kar tamamen szdrmaz olmaldr. Hava kanal, iine su alma gibi riskleri tamamaldr. Ayrca santralin kardan etkilenmemesi iin kendi zerinde ats olmaldr. atya konan santralin kanal balantlar cihazn altndan yaplmaldr. D ortamdan giden kanallarda her ne kadar izolasyon ve izolasyon klf da yaplsa kanal d etkilerden korumak ok zordur. Klima santralleri ift devirli fanl, ift serpantinli ve ift kondenserli olmaldr ki fan dk devirde altnda serpantinde donma vs. olmasn. nk bu tr binalarda insan says ok deikendir dolaysyla s yk de ok deikendir. 8

Taze hava oran bu tip uygulamalarda % 25-100 mertebelerinde ayarlanr olmaldr. Market hacmi ile dier hacimler arasnda, pozitif basntaki ortamdan hava transferi iin transfer merkezi kullanlyorsa arkalarnda yangn damperi kullanlmaldr. zellikle insanlarn youn olduu kasalarn bulunduu n tarafa fazla hava flemesi gereklidir.

ekil 1.10: klimlendirme santrali yerleim plan

Kasalardaki alan iklimlendirmesinde mterilerin mi istekleri yoksa kasiyer istei mi dikkate alnaca iverenle mutlaka grlmelidir. Menfez yerleimi yaparken yksek dolaplara dikkat etmeli, bunlarn zerine hava flenmemelidir. Menfez yerleri yry koridorlarnn stne gelecek ekilde projelendirilmelidir. Markete alan btn kaplarda scak hava perdesi kullanlmaldr. Bu hem s kaybn engeller hem de sinek gibi uan haerelerin giriini engeller. Ortamda mutlaka art basn yaratlmaldr. Bylece dardan ieri hava girmesi engellenir. Aksi hlde kasiyerler hasta olmaktadr. Et reyonu, balk reyonu, frn blm gibi yerlerin ayr ayr % 100 taze haval iklimlendirme cihazlar olmaldr ve bu blgelerden mutlaka egzoz yaplmaldr. at tipi mutfak aspiratrleri, hava at dikine tipte olanlardan seilmelidir. Hava at yandan olanlarda egzoz havas at ve teras yzeyine arparak burada ya filmi oluturmaktadr. Bu ise aspiratrler servis veren kiilerin kayp dmesine ve yaralanmasna neden olmaktadr. 9

1.2.1. Merkez klimlendirme Sistemlerinde Hava Datm

Kanal sistemi tasarmlarnda (dizayn) ncelikle hava fleme ve emme menfezlerinin yerleri ve her bir menfezin kapasitesi, tipi ve bykl belirlenmelidir. Bu hava verme ve emme menfezlerinin standart tipte ve biimde olmasna ve bilinen bir firma rn olmasna dikkat edilmelidir. Ayn kol zerinde olan besleme havas aklklarndaki basn dm arasndaki fark 12,5 Pa deerini amamaldr. Ayn kol zerinde tavan tipi difzrlerle duvar tipi menfezlerin kark kullanlmamasna dikkat edilmelidir.

1.2.2. n Taslak izim

Daha sonraki adm, kanal sisteminin ematik olarak izilmesidir. Bu ematik n izimde hesaplanan hava miktarlar, k yerleri ve en ekonomik, uygun kanal gzergh gsterilir. Bu izimin mimar planlardan retilen iler zerine yaplmas tavsiye edilir. Bylece kanal tasarm, yapnn ve dier servislerin snrlamalarna uygun olmas temin edilir. Bundan sonra ileride anlatlacak yntemlerden birine gre kanallar boyutlandrlarak eitli elemanlardaki basn kayplar hesaplanr. Bulunan deerler ematik izimlere ilenir. Kanal hesaplarnda bulunan boyutlar yuvarlak kanallar iindir. Eer dikdrtgen kanallar kullanlacak ise e deer kanal apndan, dikdrtgen kanal boyutlarna geilir.

ekil 1.11: Taslak iklimlendirme santrali projesi izimi

1.2.3. Kanal Tasarm (Dizayn) Yntemleri

Otomatik olarak en ekonomik kanal sistemini veren hibir kanal tasarm (dizayn) yntemi yoktur. Bunun yerine teklif edilmi ve bugn kullanlan eitli dizayn yntemleri bulunmaktadr. Farkl durumlarda bu yntemlerden biri seilerek hesap yaplr. Bu yntemlerden hangisinin seilecei, aslnda maliyet kalemlerinin dikkatlice deerlendirilmesi ile kararlatrlmaldr. 10

Bu ksmda farkl dizayn yntemlerinin zellikleri ve hangi hllerde kullanlmasnn tavsiye edildii zerinde durulacaktr. Hesap yaplmayacaktr. nk st seviyede akademik bilgiye ihtiya vardr ve mhendislik alan konusudur.

1.2.3.1. E Srtnme Yntemi

Kanal tasarmnda belki de en geni kullanlan yntemdir. Bu sistemde btn kanal boyunca birim uzunluktaki srtnme kayb ayn tutulur. Besleme, egzoz ve dn kanallarnn boyutlandrlmasnda kullanlabilir. Normal olarak yksek basnl sistemlerin boyutlandrlmasnda (750 Pa zerinde) kullanlamaz. Bu yntemde besleme kanallarnda ak ynnde hz otomatik olarak giderek azalr. Bylece ses retimi ihtimali de giderek azalr. Bu yntemin ana dezavantaj eitli kanal kollarndaki basn dmlerinin eitlenmesi ynnde hibir nlem getirmemesidir. Bu nedenle simetrik sistemler veya dallanmayan tek kanallar iin uygundur.

1.2.3.2. Statik Geri Kazanma Yntemi

Bu yntem her basn ve hzdaki besleme kanallar iin uygulanabilir. Ancak normal olarak dnl ve egzoz kanallar iin kullanlmaz. Hesap olarak e srtnme yntemine gre daha karmak olmasna karn, teorik olarak btn kollarda ve klarda uniform basn dm yaratmas asndan daha gvenilir bir yntemdir. Kanaldaki hzlar sistematik olarak azaltlr. Her bir kanal parasnn nnde hz drlerek dinamik basn (hz basn) statik basnca dntrlr ve bu paradaki basn kaybnn karlanmasnda kullanlr. Ortalama kanal sistemlerinde bu statik geri kazanma % 75 oranndadr. deal artlarda bu oran % 90a kadar ykselebilir.

1.2.3.3. Hz Yntemi
Tecrbeli bir projeci kanal sistemi boyunca uygun hzlar takdir ederek basit bir ekilde kanal boyutlandrmasn gerekletirebilir. Bir ka k olan ve kolayca dengelenebilen basit kanal sistemlerinin dnda, bu yntemi bakalar kullanmamaldr. Bu yntemde hz kanal boyunca giderek azaltlr.

1.2.3.4. Toplam Basn Yntemi

Bu yntem statik geri kazanma ynteminin daha zeletirilmi hlidir. Bu yntem projeciye kanal sisteminin her ksmnda gerek srtnme ve dinamik kayplar belirleme imkn yaratr. Avantaj kanal blmlerindeki gerek basn kayplarnn ve temin edilmesi gerekli toplam fan basncnn bilinmesidir.

11

Dk basnl sistemlerde Besleme menfezleri Emi egzoz menfezleri D hava panjurlar Ana kanallar Tali kanallar ve balantlar Yksek basnl kanallarda Balant hatlar 8 12 m/s

Konfor uygulamas 1,5 3 m/s 2 3 m/s 3 4 m/s 3,5 7 m/s 3 5 m/s Ana kanallarda 15 20 m/s

Endstriyel uygulama 2 4 m/s 4 8 m/s 4 6 m/s 7 12 m/s 5 8 m/s Tali kanallarda 12 18 m/s

Tablo 1.1: klimlendirme tesisatndaki yere gre tavsiye edilen kanal hava hzlar

Uygulama Alan Konutlar Hastane, otel, yatak odas zel ofis, ktphane Tiyatro, konser salonu Lokantalar, alveri merkezleri, bankalar Dnkan, kafeteryalar Endstri

Ana Kanal Besleme 5 m/s 7,5 m/s 10 m/s 6,5 m/s 10 m/s 10 m/s 15 m/s

Dn 4 m/s 6,5 m/s 7,5 m/s 5,5 m/s 7,5 m/s 7,5 m/s 9 m/s

Tali Kanal Besleme Dn 3 m/s 3 m/s 6 m/s 5 m/s 8 m/s 6 m/s 5 m/s 4 m/s 8 m/s 6 m/s 8 m/s 6 m/s 11 m/s 7,5 m/s

Tablo 1.2: klimlendirilecek alana gre tavsiye edilen kanal hava hzlar

nsanlardan kaynaklanan s kazanc:

nsandan kaynaklanan s kazanc duyulur ve gizli s olarak ikiye ayrlr. Duyulur ve gizli snn toplam, yaplan aktivitenin trne gre deimektedir. Genel olarak duyulur snn oran aktivitenin miktarnn artmasyla ykselir. Tablo 1.3te iklimlendirilmi meknlardaki insanlarn oluturduu s kazanc deerleri verilmitir. MAHALLER Okullar, tiyatro, sinema Ofisler,konutlar,oteller Maazalar,dkkanlar Alveri merkezi, Bankalar Lokantalar Diskotekler, barlar Spor salonlar Duyulur s 70 70 70 75 80 95 150 Gizli s 40 60 60 70 80 150 275 Toplam s 110 130 130 145 160 245 425

Tablo 1.3: nsanlardan kaynaklanan s kazanc (w/kii)

nsanlardan kaynaklanan s kazanc hesap yntemi:

Havalandrmadan dolay gelen soutma yk: Duyulur s kazanc Qd = 4 x n x v (Watt), Gizli s kazanc Qg= 3 x n x v (Watt), QT = 7 x n x v (Watt), n = insan saysn ifade eder. 12

1.2.3.5. rnek Market klimlendirme Projesi

ekil 1.12deki spermarket iklimlendirme projesinde market alan 3 zona ayrlm ve her zon birbirinden bamsz alan 3 ayr santralle iklimlendirilmitir. Bylece her alan gda maddesi trne ve insan younluuna gre istenen artlarda iklimlendirilmi olur.

ekil 1.12: ayr santralin kullanld market iklimlendirme projesi

atya konan santralin kanal balantlar cihazn altndan yaplmaldr. D ortamdan giden kanallarda her ne kadar izolasyon ve izolasyon klf da yaplsa kanal d etkilerden korumak ok zordur.

13

ekil 1.13: Tek katl alveri merkezi iin iklimlendirme projesi kanal uygulamas

ekil 1.14: ok katl alveri merkez iin iklimlendirme projesi kanal uygulamas

14

Spermarketler, kurulu olduklar alan bykl cinsinden;

2500 m2 st hiper marketler, 1000 - 2500 m2 aras byk spermarketler, 400-1000 m2 aras orta byklkte spermarketler ve 100-400 m2 aras kk spermarketler olarak snflandrlabilir. Kk spermarketlerde insan younluunun daha fazla olduu hesaba katlmaldr. Spermarketler yap ve ilev itibar ile ikiye ayrlrlar: o Daha ok gda ve zorunlu ihtiya rnlerinin satld, insan younluunun olduka fazla olduu, alak rn raflarnn bulunduu, insanlarn hareketli olduu ve alveri srelerinin uzun olmad (ortalama 30 dk.) spermarketler; Hobi, yap ve ara gerelerinin satld, insan younluunun nispeten daha az olduu, olduka yksek malzeme raflarnn bulunduu ve alveri srelerinin olduka uzun olabildii (ortalama 60 dk.) spermarketler. Bundan dolay zellikle gerekli taze hava miktarlar belirlenirken ve kanal dizayn yaplrken spermarketlerin bu tip ilevlerinin gz nnde bulundurulmas gerekir.

ekil 1.15: Kk lekli spermarketler iin gelitirilmi rnek uygulama

15

Spermarketlerde kanal tasarm yaplrken zellikle yerleim planlar gz nnde bulundurulmal, raflarn bulunduu blmlerde havann raflara arpmas nlenmelidir. Spermarketlerin kendi ierisindeki baz blmlerinde fleme hzlar ve konfor artlar deikenlik gsterebilir. Sebze ve meyve reyonlarnn bulunduu alanlarda ar nem kayb olacandan fleme hzlar dk tutulmaldr. zellikle sabit, oturularak allan ve insanlarn sra bekledikleri kasa blmnde hava hzlar daha dk, hava miktarlar daha fazla olmaldr. Spermarketlerde s kazan ve kayplarnn byk blmnn srekli alp kapanan giri k kaplarndan olduu dnlrse iklimlendirilen btn havann % 60nn giri kaplarna yakn olan 1/3lk (toplam spermarket alannn) ksmna flenmesi gerekir.

ekil 1.16: Orta byklkteki spermarket iklimlendirme projesi

16

Alveri merkezlerinin iklimlendirme veya havalandrma tesisatlarnda genellikle kanall sistemler kullanlr. Alveri merkezlerinin iklimlendirme tesisatlarnda at tipi paket klima cihazlar tercih edilirken ok katl, dk tavan kotlu (alak tavanl), alveri merkezlerinde kanal tipi split klimalar da kullanlabilir. Spermarketler, kurulu olduklar alan bykl cinsinden;

2500 m2 st hiper marketler, 1000 - 2500 m2 aras byk spermarketler, 400-1000 m2 aras orta byklkte spermarketler ve 100-400 m2 aras kk spermarketler olarak snflandrlabilir.

ekil 1.17: Byk lekli spermarket iklimlendirme projesi

17

Kanal sistemi tasarmlarnda (dizayn) ncelikle hava fleme ve emme menfezlerinin yerleri ve her bir menfezin kapasitesi, tipi ve bykl belirlenmelidir. Tasar bir perspektif proje izimi sistemin genel yerleimi hakknda sonradan doabilecek bir takm hatal uygulamalar da nleyecektir. Perspektif resimde; merkez santralin yerleimi, ana ve tali kanal balantlar ve menfezlerin yerleim yerleri belirlenmesinde faydal olur. Menfez yerlerinin belirlenmesinde olduu kadar hava verme ve emme menfezlerinin standart tipte ve biimde olmasna, bilinen bir firma rn olmasna dikkat edilmelidir. Aksi durumda menfezlerden farkl hava debileri oluabilir. Ayn kol zerinde olan besleme havas aklklarndaki basn dm arasndaki fark 12,5 Pa deerini amamaldr. Ayn kol zerinde tavan tipi difzrlerle, duvar tipi menfezlerin kark kullanlmamasna dikkat edilmelidir.

ekil 1.18: Spermarket iklimlendirme sisteminin perspektif grn

Alveri merkezlerinde taze hava miktarlar insan younluuna gre belirlenir. Ortalama taze hava miktar aadaki Tablo 1.4te verilmitir. klimlendirme sistemi taze hava balantlar % 100 taze hava alacak ekilde dizayn edilmelidir. zellikle mevsim geilerinde cihaz % 100 taze hava alacak ekilde altrlarak iletme maliyetinin 18

drlmesi salanmaldr. Karma dhil olacak taze hava miktar, insan younluuna gre belirlenmeli ve oluacak s ykleri de buna gre hesaplanmaldr. Alveri Merkezi zellii Yap rnleri Alveri Merkezi Gda rnleri Alveri Merkezi nsan Says (Kii/100 m2) 8 12 20 30 Taze Hava Miktar (m3/h*kii) 20 30 20 30

Tablo 1.4: nsan younluuna gre taze hava miktar

ekil 1.19: klimlendirme cihaz taze hava balants ve filtre uygulamas

Kanal hesab ve hava miktar

Kanal hesabna geilmeden nce hava miktarlar belirlenmelidir. Hava miktarlar soutma hlinde; Q = q / (1,23 . T) formlnden bulunabilir. Q = Hava miktar, L/s 19

q = Duyulur s kazanc, W t = Besleme havas ile oda havas scaklklar arasndaki fark, C olarak verilmitir. t scaklk fark iin tavsiye edilen deerler, duyulur s oranna gre aadaki gibidir. rnein duyulur s kazanc 6800 W, gizli s kazanc 1500 W olan bir odada, Duyulur s oran = D.Is / (D. Is + G. Is) = 6800 / (6800 + 1500) = 0,82 Q=6800/ (1,23 x 10,6)=520 L/s olarak bulunur. Genellikle cihaz reticileri split sistem kanal tipi i nitelerin hava miktarlarn, kanal sistemindeki basn dmne bal olarak vermektedirler. Kanal hesab

Split klima kanal sistemi tasarm iin genellikle iki hesap yntemi kullanlr. Bunlar: E srtnme yntemi, Hz yntemidir. Bina Tipi Konutlar Alveri merkezi, bankalar Ofis Bilgisayar merkezi Lokanta Bar W/m2 82 180 120 445 190 420 Bina Tipi Bakkal dkkan Ayakkab dkkan Giyim - kuam Berber dkkan Dii Okul W/m2 250 175 135 150 165 145

Tablo 1.5: eitli uygulamalarda yaklak m2 deme alan bana soutma iin s kazanc deerleri (W/m2)

Duyulur Is Oran 0,75 0,79 0,80 0,85 0,85 0,90 E srtnme yntemi

T 11,7 10,6 9,5

Tablo 1.6: Duyulur s oran

E srtnme ynteminde kullanlabilecek basn fark, reticinin belirledii fan basncndan; serpantinler, filtre, menfezler ve kanal aksesuarlarnn yaratt kayplar dldkten sonra geri kalan net basntr. Net kullanlabilir basncn besleme ve dn kanallar arasndaki tavsiye edilen dalm Tablo 1.6da verilmitir. Besleme fan vastasyla emi (Dn kanal yok) niteler veya yaknndan emi (Dn kanal yok) Tek orta uzunlukta dn kanal Orta uzunlukta dn kanal Uzun ok kollu dn kanal Besleme % 90 80 70 60 50 Dn % 10 20 30 40 50

Tablo 1.7: Fan basncnn besleme ve dn kanallarnda blm

20

Yntemde aadaki admlarla uygulanr: Is kazanc ve kayb hesaplanr. Menfezlerdeki ykler; stma iin 2,4 kW ve duyulur s eklindeki soutma iin 1,2 kW alnarak menfez says ve her bir menfezdeki hava debisi belirlenir. Menfez yerleri belirlenir. Basit bir kanal emas izilerek debi deerleri iaretlenir. Basit izim zerine kayp yaratan her eleman iin e deer uzunluklar iaretlenir. eitli elemanlarn e deer uzunluklar yuvarlak kanallar iin ekil 1.20de verilmitir. ekil zerine gerek kanal uzunluklar iaretlenir. En uzun besleme kanal iin toplam e deer uzunluk belirlenir. Seilen hava ak miktarn salamak zere cihazn verebilecei basn belirlenir. Bu basntan menfez kayplar, serpantin kayplar, filtre kayplar vs. gibi kayplar kartlarak net kullanlabilir basn bulunur. Kullanlabilir basn besleme ve dn kanallar arasnda bltrlr. Kritik devre iin kullanlabilir basnc, toplam e deer uzunlua blerek kritik zgl srtnme kayb bulunur. Bu deerle ve debi deerleri ile Blm 1de verilen srtnme diyagramndan sra ile kanal aplar ve hz bulunabilir. Dn kanal iin benzer bir yntemle boyutlandrma yaplr. Istma ve soutma hlleri arasndaki gerekli hava debilerinde byk farklar olabilir. Bu durumlarda kanal sistemi en kritik artlar salayacak biimde tasarlanr. Hava debisinin az olduu dnemlerde debinin azaltlmas iin menfezlerin damperleri kullanlr.

ekil 1.20: Yuvarlak kanallar iin toplam e deer uzunluklar

21

Hz yntemi:

Ses kriterlerinin salanmas gz nnde tutularak bu kanallarda tavsiye edilen hava hzlar aadaki gibidir: Ana kanallarda: 3,6-4,6 m/s Tali kanallarda: 3,0 m/s Tali kolonlarda: 2,5 m/s Hz ynteminde her kanal parasndaki hz deeri seilerek bilinen debi deerleriyle dorudan kanal ap belirlenir. Bu yntem kolaydr ancak baars daha ok tecrbeye dayanr. Yntem aadaki admlarla uygulanr: Is kazanc ve kayb hesaplanr. Menfezlerdeki ykler stma iin 2,4 kW ve duyulur s eklindeki soutma iin 1,2 kW alnarak menfez says ve her bir menfezdeki hava debisi belirlenir. Basit bir kanal emas izilerek uzunluklar ve debiler iaretlenir. Her kanal paras iin hz kabul yaplr. Hz ve debi deerleriyle kanal aplar hesaplanr. Dn kanal benzer ekilde boyutlandrlr.

rnek Kanall Split Klima Hesab:

Toplam duyulur s kazanc= 55830 Btu/h (=16360 W) Toplam gizli s kazanc= 25504 Btu/h (= 7474 W) Emniyet pay % 5= 4066 Btu/h Genel Toplam = 85400 Btu/h (= 25000W) bulunur. Hava debisi: Q = q / (1,23 . T) formlnden bulunabilir. Q = 16360/ (1,23 x 11,7) = 1137 L/s (= 4093 m3/h) olarak bulunur. Bu deer iin 96.000 Btu/h kapasiteye ihtiya vardr. O hlde 2 adet 48.000 Btu/h kanall split klima cihaz seilmitir. Her bir cihazn, katalog deeri olarak toplam beslenen hava miktar= 1800 m3/h olarak verilmitir. Bu havann 1200 m3/h blm dardan taze hava olarak alnacaktr. Sistemde hesaplanan toplam taze hava ihtiyac yaklak 2400 m3/h deerindedir. eriden pozitif basn oluturmak iin her bir santral iin dardan alnan 1200 m3/ havaya karlk dar 800 m3/h egzoz edilmektedir. Menfez says=8 kW/ 1,2 kW=6 adet ki paralel besleme kanal basit ematik olarak ekil 1.21de verilmitir.

22

Hava Kanal Hesab:

(1) ve (4) nu.l paralar Seilen Hz 3,0 m/s Kesit=300 / (3600. 3,0) = 0,0278 m2 D=188 mm; seilen ap=200 mm (2) ve (5) Nu.l paralar Seilen Hz 3,5 m/s Kesit=600 / (3600 . 3,5) = 0,0476 m2 D=246 mm; seilen ap=250 mm (3) ve (6) Nu.l paralar Seilen hz 4,0 m/s Kesit= 900 / (3600.4,0)= 0,0625 m2 D=282 mm; seilen ap= 315 mm Elektrikli Istc Hesab Defrost srasnda fleme Scakl ~ 8C olup ortam scakl 20 Cye kadar 12C stlmaldr. Buna gre, 1800 x 0,3 x 12/860=7,53 kW Seilen stc (3+4,5 kW)

ekil 1.21: Hesap iin rnek proje ve ematik gsterimi

23

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Boyutlar (20 m x 30 m) olan spermarket iklimlendirme dn havas kanal kesitini hesaplayp tasar kanal projesini iziniz. lem Basamaklar neriler izim yapacanz kd resim nl giyiniz. masasna sabitleyiniz. izim ortamnzn (resim masas) temizliini kontrol ediniz. Proje hesaplamalar iin hesap makinesi gvenlii tedbirlerini gz nnde ve taslak izimler iin msvette kt bulundurunuz. bulundurunuz. Bant kullanarak T cetveli yardmyla kdnz resim masasna sabitleyiniz. izim ara gerelerini metotlarna Geometrik ekiller iin uygun izim uygun olarak kullannz. takmlarn belirleyiniz. izim ara ve gerelerinizi kontrol ediniz. Verilerin deerlendirilmesi Boyutlar 20 m ve 30 m olan spermarket iin toplam alan 600 m2 Market lleri, 20 mx30 m, olarak hesaplanr. Bu orta lekli bir Birim insan yk, spermarketi ifade eder (Bk. s.14). nsan younluuna gre taze hava miktar, Tablo 1.3ten nsan younluu 100 m2 iin yaklak 25 kii alnabilir. Q= Debi (m/saniye) Toplam alanmz 600 m2 dir. A= Kesit Alan Marketteki ortalama insan says; V= Hava hz olsun. (600m2/100m2) * 25 kii/m2 =150 kiidir. Alveri merkezi iin, Tablo 1.3ten insan younluuna gre Dn kanal Hava hz (V) Tablo 1.2den taze hava miktar 20 m3/h*kii alnabilir. 7,5 m/sn. yaklak 8 m/sn. alnabilir. Buradan toplam taze hava miktar: 3 3 neri: Dn kanal iki kanal olarak da 150 kii * 20 m /h*kii =3000 m /h bulunur. dnlebilir. Buna gre kanal kesitini 3000 m3/h debiyi aktacak kanal kesitini hesaplaynz ve projenizi iziniz. hesaplayalm. Q= Debi (m/saniye) Ayn yntemle 40 m x 40 m alanndaki A= Kesit Alan V= Hava hz alveri merkezi iin taze hava ihtiyac ve Debi, hava miktar; (Q) Q = A*V buna ait proje tasarmn yapnz. 3000 m3/h, 1 saat 3600 s olduuna gre; debi; 3000 m3/h /3600 s debi =0,833 m3/s Q = A*V formlnden kanal kesiti A= 0,833 m3/sn / 7 m/sn = 0,120 m2 bulunur. Kanal lleri yaklak 0,35 m alnabilir. 0,35 m * 0,35 m = 0,122 m2 bulunur. 24

KONTROL LSTES
Boyutlar (20 m x 30 m) olan spermarket iklimlendirme dn havas kanal kesitini hesaplayp tasar kanal projesi iziniz. Tekniine uygun olarak iklimlendirme dn havas kanal kesitini hesaplayp tasar kanal projesini iziniz. Bu faaliyet kapsamnda aada listelenin davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (x) iareti koyarak kontrol ediniz. DEERLENDRME LTLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. nl giydiniz mi? izim masanz temizlediniz mi? izim ara gerelerinizi eksiksiz hazrladnz m? Resim kdn masaya tekniine uygun olarak sabitlediniz mi? izim ara ve gerelerini metotlarna uygun olarak kullannz m? Uygulamaya ait verileri doru ve yerinde kullanabildiniz mi? Sistem iin gerekeli taze hava ihtiyacn hesaplayabildiniz mi? Kanal dn havasna uygun projeyi izebildiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz, kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikleriniz aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnz arasnda Hayr yoksa bir sonraki renme faaliyetine geebilirsiniz.

25

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Alveri merkezi verilen llere gre, orta lekli bir spermarketi iaret etmektedir. Tablolardan orta lekli spermarket verilerinden istifade edilmelidir.

26

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi alveri merkez iklimlendirme sistemi zerinde bulunmaz? A) Hava damperi B) Besleme havas menfezleri C) Hava perdeleri D) Soutma grubu E) Tali kanallar Aadakilerden hangisi alveri merkez iklimlendirme sistemi uygulama esaslarndan deildir? A) Taze hava oran bu tip uygulamalarda % 25-100 mertebelerine ayarlanabilmelidir. B) Market hacmi ile dier hacimler arasnda, pozitif basntaki ortamdan hava transferi iin transfer merkezi kullanlyorsa arkalarnda yangn damperi kullanlmaldr. C) zellikle insanlarn youn olduu kasalarn bulunduu n tarafa fazla hava flemek gereklidir. D) fleme havas raflarn zerine akmaldr. E) Kasalardaki alan iklimlendirmesinde mterilerin mi istekleri yoksa kasiyer istei mi dikkate alnaca iverenle mutlaka grlmelidir. Aadakilerden hangisi alveri merkez iklimlendirme sistemine zel uygulama olarak karmza kar? A) Taze hava ihtiyac dier uygulamalara gre ok daha yksektir. B) zellikle sebze ve meyve reyonlarnn bulunduu raflara fleme havas direkt verilmemelidir. C) Ayn mahal birka merkez iklimlendirme sistemi ile donatlabilir. D) Prensipte homojen bir s dalmnn salanmas yannda zellikle rn gruplarnn ortam scaklklar da dikkate alnr. E) Hepsi Aadakilerden hangisi alveri merkez iklimlendirme sistemi hava kanal tasarmnda kullanlan yntemlerdedir? A) E Srtnme Yntemi B) Statik Geri Kazanma Yntemi C) Hz yntemi D) Toplam Basn Yntemi E) Hepsi

2.

3.

4.

27

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Gerekli ara gere ve donanm kullanarak alveri merkezleri iin iklimlendirme projesi izebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde bulunan kk, orta ve byk lekli hastane, poliklinik iklimlendirme sistemlerini inceleyiniz. klimlendirme sistemlerine servis veya mteahhit olarak hizmet veren yetkililerden sisteme ait bilgileri alnz. evrenizdeki hastane ve hastane temiz oda iklimlendirme sistemlerinin genel sistem zelliklerini aratrnz. Edindiiniz bilgileri arkadalarnzla snfta paylanz.

2. HASTANE KLMLENDRME PROJES

2.1. Hastane ve Temiz Oda in Klima Projesi

ekil 2.1: Hastane polikinlik ve servis odalar iklimlendirme uygulamas

Hastane iklimlendirmesi, konfor iklimlendirmesinde nemsenmeyen baz konularn titizlikle ele alnmasn gerektirir. Servislerin farkl scaklk ve nem gereksinimi, servisler arasndaki hava hareketinin basn fark yaratlarak nlenmesi, tedavi srecinde ortaya kan mikroorganizmalar ve kimyasal artklarn havadan temizlenmesi ve duruma gre steril hava koullarnn salanmas, ksaca hastalk ve tedavisi iin uygun havann verilmesi gerekir. 28

Hastane iindeki hava, toz vb. yannda mikroorganizmalarla kirlenmi durumdadr. Taze hava, kirlilii azaltan bir faktrdr. Havalandrma sistemi uygun projelendirilerek ve ieride pozitif basn yaratlarak, dardan filtre edilmemi havann girmesi nlenir. D hava ieriye gre daha temiz bir ortamdan alnmaldr. Ameliyathane odalar klima sisteminin en nemli grevi, oda ierisindeki partikl saysn en aza indirmek, ameliyat edilen hastann enfeksiyon kapmasn engellemek, hastann ve ameliyat ekibinin sl konforunu salamaktr.

ekil 2.2: Temiz oda iklimlendirilmesine rnek uygulama

Hastane mimarisinde uzmanlam mimar, hijyen konusunda ihtisas sahibi bir doktor, hastane yneticisi ve mekanik tesisat proje sahibinin ortaklaa yapacaklar grmelerden sonra karara varlacak prensipler dorultusunda mimari proje hazrlanmaldr. yi bir hastane iklimlendirme sistemi, uygun olmayan bir mimari projeye uygun olarak kesinlikle tatbik edilemez. Asma tavan ykseklikleri, aft byklkleri ve yerleri, cihaz yerleim mahalleri, hava kilitlerinin yerleri mutlaka uzman klima tesisat tasarmcsnn tavsiyesi ve onay ile tespit edilmelidir. Ameliyathanenin yeri seilirken s kayp ve kazanlarn minimumda tutabilmek iin bunlar binann ekirdek blmnde ve ara katlarda yer alacak ekilde planlanmaldr ve ameliyathanelerin bulunduu steril blgede kesinlikle asansr ngrlmemelidir. Temiz oda youn bakm niteleri, ameliyathaneler ve hastane iklimlendirmesi, konfor iklimlendirmesinde nemsenmeyen baz konularn titizlikle ele alnmasn gerektirir. Servislerin farkl scaklk ve nem gereksinimi, servisler arasndaki hava sirklasyonunun basn fark yaratlarak nlenmesi, tedavi srecinde ortaya kan mikroorganizmalar ve kimyasal artklarn havadan temizlenmesi ve duruma gre steril hava koullarnn salanmas, ksaca hastalk ve tedavisi iin uygun havann verilmesi gerekir. 29

Resim 2.1: Temiz oda iin zel retim hepa filtreli merkez santraller

Hastanelerde uygulanan iklimlendirme sitemleri, tehis, tedavi ve dier hizmet birimlerinde istenilen deiik scaklk ve nem konforunun salanmas yan sra buralarda bulunan toz, koku, virs, toksin, bakteri, anestezi gazlar, kimyasal ve radyoaktif gazlarn ortamdan artlmasna ynelik olmaldr. hava kalitesinin byk nem tad hastane ortamlarnda hijyenik artlarnn srekli olarak salanmas, hastalar kadar hastane alanlar iin ok nemlidir.

ekil 2.3: Temiz oda iklimlendirilmesinde kullanlan paket sistem

Uygun olmayan hava koullar, bakterilerin remesine neden olur. Baz bakteriler, bal nemi fazla hava koullarnda daha uzun sre yaarlar. Ameliyathanelerde ve temiz odalarda; Scaklk 2024 C arasnda ayarlanabilmelidir. Bal nem minimum % 50, maksimum % 60 olmaldr. Pozitif basn % 15 fazla temiz hava vererek salanmaldr. Kaplar szdrmaz olmal, duvar ve tavanlarda szdrmazlk salanmaldr. Mmknse oda iinde pozitif basn zel bir manometre ile izlenebilmelidir. 30

Mahal iindeki nem ve scaklk len cihazlar kolayca grnebilir bir yerde olmaldr. Filtre verimi ameliyathane standartlarna uygun olmaldr.

ekil 2.4: Ameliyathane iklimlendirme projesi

2.2. Hijyenik Klima Santrallerinde Drt Temel Kural

Hijyenik klima santrallerinin sahip olmas gereken teknik ve yapsal zellikleri drt ana kural erevesinde toplamak mmkndr. Bu ana kurallar: Santrale partikl ve mikro-organizma transferinin nlenmesi, Santralde partikl ve mikro-organizmann birikmemesi, Santralde partikl ve mikro-organizmann olumamas, Santralin rahatlkla temizlenmesi veya dezenfekte edilebilmesidir. 31

Bu drt ana kural gz nne alndnda, nerilen her hangi bir santralin ne kadar hijyenik artlara uygun tasarlanp retildii anlalabilmektedir. Bu kurallar, santralin btn hcre ve elemanlar iin geerlidir. Ameliyathaneler gibi zel artlara uygun hava gereksinimi olan alanlarn iklimlendirilmesi ihtisas isteyen zellikli bir konudur: Ameliyathane iklimlendirme sisteminin; doktor, hemire, hasta sal iin gerekli taze hava, s, nem miktar da salanmakla beraber, zellikle hastalk yapc toz, koku, virs, toksin, bakteri, anestezi gazlar vb. etmenlerin ortama girmesini ve yaylmasn da nlemesi gerekir.

ekil 2.5: Hastane poliklinik iklimlendirme sistemi ematik gsterimi

2.3. Temiz Oda in Klima Santrallerinde Hijyenik Kurallar

Temiz ortamlar ile ilgili almalarn says olduka fazladr. Ancak, temiz ortam havasn hazrlayan klima santralleri ile ilgili almalarn says snrldr. Santrallerde kullanlan malzemelerin saysnn ve tipinin ok fazla olmas, hijyenik klima santral kavramn zorlatrmaktadr. Santral kaseti, fan, nemlendirici, susturucu, elektrikli stc, soutucu serpantin, stc serpantin vb. elemanlarn hijyenik zellie sahip olmas bal bana detaylar iermektedir.

32

ekil 2.6: Hastane temiz oda iklimlendirme projesi

Konfor klima ve havalandrma sistemleri, scaklk ve nem oran deerlerine gre tasarlanmakta, cihaz seimi srasndaysa ses seviyesi, gvenlik vb. konular gz nne alnmaktadr. Hijyenik klima ve havalandrma sistemlerindeyse bu deerlere ek olarak ortamdaki partikllerin ap ve says ve ayrca mikro-organizma tipi ve says da eklenmektedir. Temiz oda uygulamalarnda; ortamdaki scaklk, nem oran, mikro-organizma ve partikl says temiz oda snfna gre belirlenen deer ve toleranslarda olmas gerekmektedir. Bu tip uygulamalarda, kontrol edilmesi gereken parametrelerin saysnn fazla olmas, sistemin tasarmn ve cihaz seimini konfor klimasna nazaran daha karmak hle getirmektedir.

33

ekil 2.7: Tm egzozu atmosfere atan karantina odas projesi

Temiz ortamlar ile ilgili almalarn says olduka fazladr. Ancak, temiz ortam havasn hazrlayan klima santralleri ile ilgili almalarn says snrldr. Santrallerde kullanlan malzemelerin saysnn ve tipinin ok fazla olmas, hijyenik klima santral kavramn zorlatrmaktadr. Santral kaseti, fan, nemlendirici, susturucu, elektrikli stc, soutucu serpantin, stc serpantin vb. elemanlarn hijyenik zellie sahip olmas bal bana detaylar iermektedir.

ekil 2.8: Duvardan egzozlu karantina odas projesi

Hijyenik klima santralleri ile ilgili en nemli standartlar, hastane klima ve havalandrma sistemi iin hazrlanan DIN 1946 / 4 [2] standarddr. Hepa filtrelenmi havann resirklasyonu oda iindeki havann bir kanalla emilerek hepa filtreden geirilmesi ve tekrar odaya verilmesi (Baknz ekil 2.9) eklinde olabilir. Bu teknik aadaki durumlarda kullanlabilir:

34

ekil 2.9: Tekrar hepa filtreden geirilen hastane karantina odas projesi

Eer genel bir havalandrma sistemi yoksa; havalandrma sistemi yeterli hava deiimini salayamyorsa, mevcut havalandrmaya veya basn dzenlemesine dokunmadan hava temizleme miktar artrlmak isteniyorsa bunlara dikkat edilmelidir. D ortama atlan havann, hepafiltreden geirilmesi, hava korumal odadan direkt olarak darya atlyorsa; ok gerekli deildir. Ek bir emniyet olarak kullanlabilir. Atlan havann tekrar sisteme emilme riski varsa kullanm dnlmelidir. Montaj yaplrken filtre ve filtre erevelerinin arasndaki kaaklar engelleyecek ekilde olmaldr. Hijyenik klima santralleri ile ilgili en nemli standartlar, hastane klima ve havalandrma sistemi iin hazrlanan DIN 1946 / 4 [2] standarddr. Bu standarda uygun olarak kullanlacak filtreler u standartlardartlar tamaldr. n filtreler (kaba filtreler EU1-EU4) Hassas filtreler (EU5-EU9) Mutlak veya hepa filtreler (EU10-EU13) Ultra filtreler (EU14)

yi bir hastane iklimlendirme sistemi, uygun olmayan bir mimari projeye uygun olarak kesinlikle tatbik edilemez. Asma tavan ykseklikleri, aft byklkleri ve yerleri, cihaz yerleim mahalleri, hava kilitlerinin yerleri mutlaka uzman klima tesisat tasarmcsnn tavsiyesi ve onay ile tespit edilmelidir.

35

ekil 2.10: ki bamsz santralle iklimlendirmenin gerekletirildii poliklinik projesi

36

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Alt birim odadan oluan split kanall hastane poliklinik iklimlendirme projesinin n tasarmn yapp sonra projeyi iziniz. lem Basamaklar izim yapacanz masasna sabitleyiniz. kd neriler resim nl giyiniz.

izim ortamnzn (resim masas) temizliini kontrol ediniz. Proje hesaplamalar iin hesap makinesi ve taslak izimler iin msvedde kt gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. bulundurunuz. Bant kullanarak T cetveli yardmyla kdnz resim masasna sabitleyiniz. izim ara gerelerini uygun olarak kullannz. metotlarna Geometrik ekiller iin uygun izim takmlarn belirleyiniz. izim ara ve gerelerinizi kontrol ediniz. izim ara ve gerelerinizin eksiksiz olmas performansnza olumlu yansyacaktr. Verilerin deerlendiriliniz. Hastane ortam iklimlendirme projesi ile ilgili bilgilere, proje uygulama esaslarna Projeyi iziniz. dikkat ediniz. Bir merkezi iklimlendirme sisteminden beslenen 6 birim oda olduuna dikkat ediniz. Zorunlu Taze hava beslemesini dikkate alnz. Besleme kanal ve dn uygulamalarna dikkat ediniz. kanal Tasar projeyi hastane ortam uygulama esaslarn dikkate alarak oluturunuz.

37

KONTROL LSTES
Alt birim odadan oluan split kanall hastane polikinlik iklimlendirme projesinin n tasarmn yapp sonra proje izimini yapnz. Tekniine uygun olarak, iklimlendirme dn havas kanal kesitini hesaplayp, tasar kanal projesini izebileceksiniz. Bu faaliyet kapsamnda aada listelenin davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (x) iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. nl giydiniz mi? izim masanz temizlediniz mi? izim ara gerelerinizi eksiksiz hazrladnz m? Resim kdn masaya tekniine uygun olarak sabitlediniz mi? izim ara ve gerelerini metotlarna uygun olarak kullandnz m? Uygulamaya ait verileri doru ve yerinde kullanabildiniz mi? Proje izimi ncesi iklimlendirme projesinin n tasarmn yapabildiniz mi? Poliklinik iklimlendirme projesini hastane iklimlendirme esaslarn dikkate alarak izebildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz, kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikleriniz aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnz arasnda Hayr yoksa bir sonraki renme faaliyetine geebilirsiniz.

38

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi ameliyathane odalar iklimlendirme sisteminin en nemli ncelii olmaldr? A) Oda ierisindeki partikl saysn en aza indirmek B) Hastann enfeksiyon kapmasn nlemek C) Odann konforunu salamak D) Is kayplarn en aza indirmek Aadakilerden hangisi hastane iklimlendirme sistemi uygulama esaslarndandr? A) Hastaya ynlenebilecek direkt hava akmlarndan kanlmamaldr. B) Havann ak biiminin etkinliiyle ilgili bir karm faktr kullanlr. C) Bir kez kullanlp atlabilir n filtreler kullanlr. D) zel hijyen salamak amacyla zel hepa filtre kullanlr. Aadakilerden hangisi klasik uygulamalarn dnda hastane temiz iklimlendirme sisteminde zel uygulama olarak karmza kmaz? A) Oda pozitif hava basnc B) Taze hava ihtiyac dier uygulamalara gre ok daha yksek olmamas C) Hijyen en nemli unsur olarak karmza kmas D) Oda iindeki hava hz ve yn oda

2.

3.

4.

Aadakilerden hangisi hastane temiz oda iklimlendirme filtre sisteminde kullanlmamaldr? A) n filtreler (Kaba filtreler) B) Hassas filtreler C) Hepa filtreler D) Susturucu Tip filtreler Aadakilerden hangisi hastane iklimlendirme projesi iin doru ifadedir? A) yi bir hastane iklimlendirme sistemi, uygun olmayan bir mimari projeye de tatbik edilebilir. B) klimlendirme projeleri mimari proje zerinde tek izgi ile gsterilir. C) Genel olarak hava deiimi birinci lt olarak ele alnmaldr. D) Kanallar muhakkak szdrmazlk testi yaplarak monte edilmelidir.

5.

39

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Gerekli ara gere ve donanm kullanarak alveri merkezleri iin klimlendirme projesi izebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde bulunan kk, orta ve byk lekli dn salonlarnn iklimlendirme sistemlerini inceleyiniz. Bu konuda servis veya mteahhit olarak hizmet veren yetkililerden sisteme ait bilgileri alnz. evrenizde bulunan dn salonlarnn iklimlendirmesine ynelik uygulamalar gzlemleyerek okulda arkadalarnzla paylanz.

3. DN SALONU KLMA PROJES

ekil 3.1: klimlendirme sistem emas

Dn salonlar genellikle yksek tavanldr ve esas olarak tek byk hacimden oluurlar. Kullanmlar srekli deil, periyodiktir. Tasarm bu ksa sreli youn kullanma gre yaplr. Bu dnemde insan younluu ok fazladr. 40

Dn salonlar, iklimlendirme projeleri itibaryla 2 veya 3e blnebilir. Her bir blm bamsz santrallere bal olmal ve ayr ayr iklimlendirilebilmelidir. Salona bitiik dier bekleme ve makyaj odalarnn da ayr iklimlendirilmesi uygundur. Dn yaplan salonlarn gerektiinde, zellikle mevsim geilerinde % 100 d hava ile almasna uygun bir tasarm yaplmaldr. Dn salonlarnda kanal tasarm yaplrken zellikle dans pisti ve oturma alanlar yerleim plan gz nnde bulundurulmal, insanlarn toplu ve hareket hlinde olduu dans pisti zerinde yksek miktarda taze hava ihtiyac dikkate alnmaldr.

3.1. Dn Salonlar klimlendirme Projeleri

Dn salonlar, iklimlendirme projeleri itibaryla 2 veya 3e blnebilir. Her bir blm bamsz santrallere bal olmal ve ayr ayr iklimlendirilebilmelidir. Salona bitiik dier bekleme ve makyaj odalarnn da ayr iklimlendirilmesi uygundur.

ekil 3.2: ki bamsz iklimlendirme santralinin kullanld dn salonu projesi

41

Dn yaplan salonlarn gerektiinde, zellikle mevsim geilerinde % 100 d hava ile almasna uygun bir tasarm yaplmaldr. nk mevsim geilerinde merkez santralde sadece fan devreye alnarak iklimlendirme salanabilir. Dolaysyla konfordan dn vermeksizin ciddi anlamda enerji tasarrufu salanm olacaktr.

ekil 3.3: Merkez iklimlendirme santralinin kullanld kk lekli dn salonu projesi

Dn salonlarnda kanal tasarm yaplrken zellikle dans pisti ve oturma alanlar yerleim plan gz nnde bulundurulmal, insanlarn toplu ve hareket hlinde olduu dans pisti zerinde yksek miktarda taze hava ihtiyac dikkate alnmaldr.

42

ekil 3.4: ki ayr ve birbirinden bamsz merkez iklimlendirme santraliyle desteklenen byk lekli dn salonu iklimlendirme projesi

43

ekil 3.5: Tek Merkez santralle iklimlendirmenin yapld dn salonu

44

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Dn salonu iklimlendirilmesinde kullanlan kanal uygulamalar ve proje izimi lem Basamaklar neriler

izim yapacanz nl giyiniz. kd resim masasna izim ortamnzn (resim masas) temizliini kontrol sabitleyiniz. ediniz. gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. Bant kullanarak T cetveli yardmyla kdnz resim masasna sabitleyiniz. rnek, kanal Kanal uygulamasn kanal sonunda basn dm ve balantlarn ve kanal gerekli havann menfezden atlmasn salamak amacyla uygulamalarn krlenen kanal paras uzunluu boru apndan 2,5 kat inceleyiniz. uzun braklmaldr

Kanal uygulamasnda ana kanaldan hat almada kullanlan paralarn balants basn dmne neden olmamal ve eit hava dalm salanmaldr.

45

 Bir nceki uygulamaya alternatif daha iyi zm ve doru ana kanaldan hat alma uygulamasna dikkat ediniz.

Aadaki uygulamada kanal sonu dorudan 90 ayla menfeze balanmtr. Dolaysyla bu uygulamada havann menfezlerden eit olarak aktlmas salanamaz.

Kanal uygulamasnda kanal sonunda basn dm ve gerekli havann menfezlerden eit olarak aktlmasn salamak amacyla krlenen kanal paras uzunluu boru apndan 2,5 kat uzun braklmaldr. Bylece doru uygulama yaplm olur.

46

 Edindiiniz bilgi ve Eit hava aknn dalmad kanal projesi uygulamas becerilerinizden istifade ederek yukarda ve yanda verilen kanal uygulamalarn da dikkate alarak uygun bir mimari proje zerine dn salonu tasar projenizi iziniz.

Eit hava aknn dald doru uygulama

47

KONTROL LSTES
Dn salonu iklimlendirilmesinde kullanlan hava kanal uygulamalar ve proje izimini yapnz. Tekniine uygun olarak, dn salonu iklimlendirilmesinde tasarm yapp mimari proje zerine iklimlendirme projesi izebileceksiniz. Bu faaliyet kapsamnda aada listelenin davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (x) iareti koyarak kontrol ediniz. DEERLENDRME LTLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. nl giydiniz mi? izim masanz temizlediniz mi? izim ara gerelerinizi eksiksiz hazrladnz m? Resim kdn masaya tekniine uygun olarak sabitlediniz mi? izim ara ve gerelerini metotlarna uygun olarak kullandnz m? Uygulamaya ait verileri doru ve yerinde kullanabildiniz mi? Proje izimi ncesi iklimlendirme projesinin n tasarmn yapabildiniz mi? Dn salonu iklimlendirme projesini uygulama esaslarn dikkate alarak izebildiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz, kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikleriniz aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnz arasnda Hayr yoksa bir sonraki renme faaliyetine geebilirsiniz.

48

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi dn salonlarnn iklimlendirme sisteminin en nemli ncelii olmaldr? A) Konfor artlarn yerine getirmesi B) Taze temiz hava ihtiyacn gerektiinde % 100 karlamas C) Difzrlerdeki hava hzlar ayarlanabilmesi D) Is kayplarn en aza indirmesi Aadakilerden hangisi dn salonu iklimlendirme sistemi uygulama esaslarndan deildir? A) Kii ynlenebilecek direkt hava akmlarndan kanlmaldr. B) Havann ak biiminin etkinliiyle ilgili bir karm faktr nemli deildir. C) Bir kez kullanlp atlabilir n filtrelerin kullanlmaldr. D) zel hijyen salamak amacyla zel hepa filtre kullanlmaldr. Aadakilerden hangisi klasik uygulamalarn dnda dn salonu iklimlendirme sistemine zel uygulama olarak karmza kmaz? A) Salon iindeki hava hz ve yn B) Taze hava ihtiyac dier uygulamalara gre ok daha yksek olmas C) Salon hava basnc D) klimlendirme projelerinde en fazla sl ykn olutuu dn pist alannn dikkate alnmamas Aadakilerden hangisi iklimlendirme sistemine ait yanl kanal uygulamasdr?

2.

3.

4.

49

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Oniki birim bamsz odadan (300 m2) oluan ayn kanala bal iki bamsz iklimlendirme sisteminin kullanld kanall tip hastane / poliklinik iklimlendirme projesini iziniz. lem Basamaklar neriler

rnek proje izim yapacanz kd resim masasna izim ortamnzn (resim sabitleyiniz. temizliini kontrol ediniz. masas)

Proje hesaplamalar iin hesap makinesi gvenlii tedbirlerini gz nnde bulundurunuz. ve taslak izimler iin msvedde kt bulundurunuz. Bant kullanarak T cetveli yardmyla kdnz resim masasna sabitleyiniz. izim ara gerelerini metotlarna uygun Geometrik ekiller iin uygun izim olarak kullannz. takmlarn belirleyiniz. izim ara ve gerelerinizi kontrol ediniz. izim ara ve gerelerinizin eksiksiz olmas performansnza olumlu yansyacaktr.

50

 Verileri deerlendiriliniz.

Tasar projeyi hastane / poliklinik birimlerini uygulama esaslarn dikkate Blgenizde / ehrinizde bulunan hastane alarak oluturunuz. poliklinik iklimlendirme uygulamalarn inceleyerek 12 birim oda iin lekli Hava hzlarn tayin iin eitli cetvel, katalog, bror vb. kullanabilirsiniz. taslak mimari projenizi iziniz. Taslak mimari zerine birbirinden 300 m2 toplan alan bulunan poliklinik iin gerekli hava miktarn internet bamsz 2 adet kanall tip iklimlendirme ortamndan aratrnz. projesini iziniz. izimde iklimlendirme projesinde olan tm ayrntlara yer veriniz. 300 m2 toplan alan iin poliklinik (Santral, kanallar, taze hava besleme birimlerini hastane projelerinden veya kanal, gidi ve dn menfezleri vb.) internet ortamndan yararlanarak bulunuz. Hastane ortam iklimlendirme projesi ile ilgili bilgilere, proje uygulama esaslarna Birim santral iin gerekli hava debisini hesaplaynz. dikkat ediniz. ki ayr merkezi iklimlendirme Kanal tasarm konusunda besleme ve dn havas menfezleri iin rnek sisteminden beslenen 12 birim oda projeleri inceleyiniz. olduuna dikkat ediniz. Kanal kesit hesab iin eitli cetvel, Zorunlu taze hava beslemesini dikkate katalog, bror vb. kullanarak eritiini alnz. bilgiyle hesap yntemi sonularn karlatrnz. Besleme kanal ve dn kanal Projeyi iziniz. uygulamalarna dikkat ediniz. Tekniine uygun olarak, iklimlendirme dn havas kanal kesitini hesaplaynz. Yukardaki rnek uygulamalar dikkate alarak gerekli hava debilerini ve buna uygun kanal kesitlerini hesaplaynz. Havalandrma sistemi uygun projelendirilerek, ieride pozitif basn yaratlarak, dardan filtre edilmemi havann girmesi nlenir. D hava ieriye gre daha temiz bir ortamdan alnmaldr

51

KONTROL LSTES
Oniki birim odadan oluan kanall hastane poliklinik iklimlendirme projesinin n tasarmn yapp sonra proje izimini yapnz. Tekniine uygun olarak, iklimlendirme dn havas kanal kesitini hesaplayp, tasar kanal projesini iziniz. Bu faaliyet kapsamnda aada listelenin davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (x) iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. nl giydiniz mi? izim masanz temizlediniz mi? izim ara gerelerinizi eksiksiz hazrladnz m? Resim kdn masaya tekniine uygun olarak sabitlediniz mi? izim ara ve gerelerini metotlarna uygun olarak kullandnz m? Uygulamaya ait verileri doru ve yerinde kullanabildiniz mi? Oniki birimden oluan taslak mimari proje oluturabildiniz mi? Proje iin uygun santral gcn katalogtan seebildiniz mi? Proje izimi ncesi iklimlendirme projesinin n tasarmn yapabildiniz mi? Projeye uygun kanal tipi, boylar ve kesitlerini hesaplayabildiniz mi? Poliklinik iklimlendirme projesini hastane iklimlendirme esaslarn dikkate alarak izebildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz, kendinizi yeterli grmyorsanz ilgili renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikleriniz aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. 52

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. C D E E

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. A A B C A

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. B B D E

53

KAYNAKA KAYNAKA
Klima Sistemleri, Temiz odalar ve Hastaneler, Havalandrma Kanal Konstrksiyonu, Havalandrma Kanallarnda Grlt Kontrol, Is Kazanc Hesab, Kanal Pratik Notlar, rnek Projeler, Paket Tip rnek Projeler, Sistem Seimi, Erkut Beer, Moghtada Mobedi, Levent enol, Hijyenik Klima Santral Kavram, TESKON, zmir, 2001. Moghtada Mobedi, Klima Santral Kasetlerinin Deerlendirilmesi, Enerji Teknolojileri ve Mekanik Tesisat Dergisi, ubat, 2001.

54