REVOLUCIJA U VRIJEME KAD JE ENGLESKA DOIVLJAVALA INDUSTRIJSKU REVOLUCIJU, FRANCUSKA JE BILA PRETENO AGRARNA ZEMLJA. OSAMEDESETIH GODINA 18.

VIJEKA, FRANCUSKA JE UPALA U DUBOKU KRYIZU, A POREZA SU BILI OSLOBOENA 2 STALEA (PLEMSTVO I SVETENSTVO), DOK JE TREI STALE PLAAO I SVETENSTVU I PLEMSTVU I KRALJU. STANJE SE POGORALO KAD JE LUJ XVI OBJAVIO RAT PRUSKOJ I TIME MORAO JOS VIE DA POVEA POREZE. NARAVNO, NA DVORU NIJE BILO NI TRAGA TEDNJI.. POMOGAO JE AMERIKIM DRAVAMA U BORBI ZA OSLOBOENJE OD ENGLESKE. ZBOG SVEGA OVOG JE 1788. PROGLAEN BANKROT. MINISTAR FINANSIJA AK NEKER JE TRAIO OD KRALJA SAZIV DRAVNIH STALEA U KOJEM E TREI STALE IMATI ISTI BROJ POSLANIKA KAO PLEMSTVO I SVETENSTVO. KRALJ JE PRIHVATIO I SAZVAO STALEE 1789. NAKON 175 GODINA. DANA 11.06.1789. GODINE KRALJ JE SMIJENIO MINISTRA NEKERA I POTPUNO REKONSTRUISAO VLADU. DOSTA PARIANA JE KRENULO U OTVORENU POBUNU, AK IM SE I DIO VOJSKE PRIDRUIO. DANA 14.06.1789. GODINE. SU POBUNJENICI OSVOJILI ZATVOR BASTILJU I OSLOBODILI 7 ZATVORENIKA. BASTILJA JE SLUILA KAO JAK SIMBOL SVEGA OMRENOG POD STARIM REIMOM. KRALJ I NJEGOVE VOJNE PRISTALICE SU SE POVUKLI, ALI JE 27.07.1789. GODINE POSJETIO PARIZ I PRIHVATIO TRIKOLONU, DOK SU LJUDI UZVIKIVALI IVJELA NACIJA. VEI DIO PLEMSTVA JE POBJEGAO U INOSTRANSTVO. DO KRAJA JULA, REVOLUCIJA SE PROIRLILA NA OSTATAK FRANCUSKE. NEREDI NASTAJU U CIJELOJ ZEMLJI.

BUROAZIJA POKUAVA ZAVESTI RED DONOSEI ZAKONE O UKIDANJE FEUDALNIH DABINA A DONESENA JE I DEKLARACIJA O PRAVIMA OVJEKA I GRAANINA 26.08.1789. GODINE. IME JE STARI POREDAK SRUEN. CRKVA JE SEKULARIZOVANA (ODVOJENA OD DRAVE), A 03.09.1791. GODINE. DONESEN JE PRVI FRANCUSKI USTAV KOJIM JE FRANCUSKA POSTALA GRAANSKO-DEMOKRATSKA USTAVNA MONARHIJA. NA ELU DRAVE JE BIO KRALJ, ALI OGRANIENE VLADAVINE. ZAKONODAVNA SKUPTINA JE DONOSILA ZAKONE, A KRALJ JE IMAO PRAVO VETA I IZVRNU VLAST. FRANCUSKA JE PODIJELJENA U 83 DEPARTMANA.

PROSVJETITELJSTVO PROSVJETITELJSTVO JE DUHOVNI POKRET U EVROPI U 18. VIJEKU I NAZIVA SE JO I ERA PROSVJETLJENIH. PREISPITIVALI SU DRUTVENI POREDAK, SLUEI SE IDEJAMA PRIRODE, RAZUMA I SLOBODE. CENTRALNA IDEJA PROSVJETITELJSTVA JE SLAVLJENJE RAZUMA KAO MOI PREKO KOJE OVJEK SHVATA CIJELI UNIVERZUM I KORISTI GA DA BI POBOLJAO SVOJE IVOTNE STAVOVE. ZA GLAVNE ODLIKE RACIONALNOG OVJEKA, UZIMALI SU ZNANJE, SLOBODU I SREU. PROSJETITELJSTVO OBUHVATA CIJELI 18. VIJEK; ALI SU ZA NJEGA PRIPREME TRAJALE U 17. VIJEKU. OSNOVU FILOZOFSKOG SHVATANJA POSTAVIO JE RENE DEKART. PREDSTAVNICI: VOLETER, RUSO, DIDRO, MONTESKJE

POZORITE I ANROVI ZA DRUTVO PRIVILEGOVANH SLOJEVA, POZORITE PREDSTAVLJA NEKU VRSTU DRUTVENE OBAVEZE. POZORITA SU BILA KAO I DRUTVO, STROGO HIJERARHIZOVANA. NA VRHU JE BILA FRANCUSKA KOMEDIJA PREDODREENA ZA TRAGEDIJU I VISOKU KOMEDIJU. ZATIM OPERA. ITALIJANSKA KOMEDIJA SA MNOGO SLOBODNIJIM REPERTOAROM, I VAARSKO POZORITE SA FARSAMA, IGRANIM U IMPROVOZOVANIM VAARSKIM BARAKAMA. KRAJEM 17. I SVE DO POLOVINE 18. VIJEKA, TRAGEDIJA E POSTATI ZANEMARENA ZBOG NEMOGUNOSTI DA SE NADMAE KORNEJ I RASIN. ONO TO PUBLIKA TRAI JESU KOMEDIJE. TO SE TIE TRAGEDIJE, VOLTER I KREBIJON JE POKUAVAJU OIVITI, UBACUJUI SCENE STRAVE I UASA, ALI SVE JE TO KRATKOTRAJNO. U TRAGEDIJI POSTOJE KONVENCIJE KOJE SE TEKO RUE, ALI ZATO KOMEDIJA POKAZUJE VELIKU VITALNOST I SPOSOBNOST OBNOVE. OVA OBNOVLJENA KOMEDIJA SE INSPIRIE I ITALIJANSKOM KOMEDIJOM I TAKO SE OSLOBAA STEGA KLASINE KOMEDIJE. NAJUPEATLJIVIJE OBILJEJE TOJ NOVOJ KOMEDIJI DAJE SATIRA SAVREMENOG FRANCUSKOG DRUTVA, ESTO JAKO OTRA. NAKON SMRTI LUJA XIV 1715. GODINE NASTAJE PERIOD REGENTSTVA FILIPA ORLEANSKOG, KADA SE VRAA ITALIJANSKA TRUPA, POZORINI IVOT NAPUTA VERSAJ I SELI SE U PARIZ. FRANCUSKA KOMEDIJA DOBIJA VELIKOG RIVALA OPERU KOJA JE MNOGO OJALA, DOLASKOM FILIPA RAMOA KAO OPERSKOG KOMPOZITORA. STRAST ZA POZORITEM SE IRI I U OBRAZOVNIM I ARISTOKRATSKIM KRUGOVIMA. U DVORCIMA, GRAANSKIM KUAMA VRLO JE RAIRENO PRIREIVANJE AMATERSKIH PREDSTAVA UZ UEE DOMAINA I NJIHOVIH GOSTIJU.

POZORITE OD POLOVINE DO KRAJA 18.VIJEKA, SLABI NA ORIGINALNOSTI I KVALITETU. ZAHVALJUJUI VOLTERU, UVODI SE EKSPIROVO POZORITE. SVIJEST O SLABOSTIMA TADANJE FRANCUSKE TRAGEDIJE JE PRISUTNA KOD KRITIKIH DUHOVA TOG VREMENA, PRVENSTVENO KOD DIDROA. DIDRO ZNA DA SE NE MOE OSTVARITI NA OSNOVU PUKE KOPIJE STVARNOSTI VE U GRAANSKOJ DRAMI U PROZI, ALI U KOJOJ E BITI ZADRANA KLASINA JEDINSTVA. DIDROU E SE U RASPRAVAMA PRIDRUITI I BOMARE. U 18. VIJEKU GLEDALAC IZ REDOVA GRAANSTVA SIGURNO JE BIO ZADOVOLJAN TO PRVI PUT NA POZORNICI VIDI LJUDE IZ SVOJE KLASE, KAO ESTITE, MORALNE I DOSTOJANSTVENE JUNAKE. PRIMJER JE SEDENOVA DRAMA FILOZOF A DA TO NE ZNA. UPRKOS VELIKOM BROJU AUTORA, KOMINO POZORITE SE NALAZI U OPADANJU, ALI SPAS DOLZI SA BOMAREOVIM KOMEDIJAMA, SVIM NASTOJANJIMA REFORME POZORITA, DOLAZI DO RASPRAVE PRISTALICA TRADICIONALNE FRANCUSKE OPERE I PRISTALICA ITALIJANSKE BULFOOPERE. BRANIOCI TRADICIONALNE FRANCUSKE OPERE OKUPLJENI SU OKO ANFILIP ROMOA, A TO JE KRALJEVA STRANA, I AN-AKA RUSOA- KRALJIINA STRANA. OVA RASPRAVA E, NA SREU, URODITI PLODOM I DOI E DO SPAJANJA ITALIJANSKE KOMEDIJE I KOMINE OPERE TIME DO STVARANJA NOVOG MUZIKOG POZORITA KOJE E U 19. VIJEKU DOIVJETI PROCVAT.

LESA LESA JE ZAETNIK MODERNOG REALISTIKOG ROMANA I SLIKANJA SAVREMENOG DRUTVA. PREVODI I ADAPTIRA POZORINE KOMADE I ROMANE SA SA PANSKOG. INSPIRACIJA MU JESTE I PANIJA, ALI I MAJKA ZA SVE TO E REI.

U NJEGOVIM DJELIMA SE OSJEA BAROK KROZ BROJNE UMJETNIKE SCENE KOJE PREKIDAJU KONTINUITET OSNOVNE LINIJE ROMANA. DJELA: HROMI AVO (ADAPTACIJA ROMANA) I ISTORIJA IL BLASA OD SANTIJANE *HROMI AVO- ROMAN IJA JE FORMA JAKO LABAVA; SASTOJI SE IZ NIZA MEUSOBNO NEPOVEZANIH SLIKA. U PANSKI AMBIJENT UNOSI PORTRETE SAVREMENIKA, SLIKE FRANCUSKIH OBIAJA. DEMON RASKOI I BLUDA ASMODEJ OTKRIVA DON KLEOTU KROVOVE MADRIDSKIH KUA, GDJE POKAZUJE PRAVE MOTIVE LJUDSKIH AKCIJA I NJIHOVE SKRIVENE MISLI. *IL BLAS OD SANTIJANE- OVO JE PIKARSKI ROMAN KOJI E ORGANIZOVAN OKO JEDNE CENTRALNE LINOSTI I NJENOG IVOTNOG PUTA I TRAJANJE ROMANA SE POKLAPA SA TRAJANJEM JUNAKOVOG IVOTA NA TOM DUGOM PUTU IL BLAS OTKRIVA SVIJET I FORMIRA SE OVO JE VE PRAVI PRIMJER BILDUNGSROMANA OVO JE I ROMAN IVOTNOG USPONA PISAN JE I OBJANJAVAN U VELIKIM VREMENSKIM RASPONIMA U PERIODU OD 20 GODINA BEL(BAYLE) 1674-1706 BIO JE KALVINISTA I U VELIKOJ RASPRAVI STAO JE NA STRANU MODERNIH. PRETEA JE UZ FONTENELA PROSVJETITELJA ZBOG KALVINIZMA JE MORAO DA SE PRESELI U ROTERDAM GDJE IZDAJE RAZNE MISLI UPUENE JEDNOM DOKTORU SORBONE POVODOM KOMETE TIME SE USPROTIVIO SVIM NADPRIRODNIM TUMAENJIMA PRIRODNIH POJAVA. SREDITA NJEGOVIH PREOKUPACIJA SU ODNOSI RELIGIJE I MORALA. ISTRAIVAO JE NARODNA PRAZNOVJERJA I PREDRASUDE, TE VJEROVANJA U UDA KOJA SE NALAZE U OSNOVI SVIH RELIGIJA. NAKON UKIDANJA NANTSKOG EDIKTA (1598-1685) I OZAKONJENJA PROGONA ON PIE PAMFLET KAKVA JE FRANCUSKA SVA KATOLIKA POD VLADAVINOM LUJA XIV I NAPISAO JE KOMENTAR NA BIBLIJSKU REENICU FILOZOFSKI KOMENTAR O RIJEIMA ISUSA HRISTA: PRISILI IH DA UU. OVIME NIJE HTIO DA DOKAE PROTESTANTIZAM, VE DA POKAE KAKVE POSLJEDICE IMA VJERSKI FANATIZAM. NJEGOVO IVOTNO DJELO JE ISTORIJSKI I KRITIKI RJENIK TO E BITI JEDNA VRSTA BIBLIJE PROSVJETITELJSTVA SVE DO ENCIKLOPEDIJE. FONTENEL

PORED BELA ZAUZIMA NAJVEI DIO U STVARANJU NOVOG MODERNOG FILOZOFSKOG DUHA. PRETEA JE MODERNOG TIPA PISCA-FILOZOFA PROSVJETITELJSTVA KOJI TEI DA OBUHVATI PODRUJA KNJIEVNOSTI, NAUKE, FILOZOFIJE I UMJETNOSTI, ALI NEE IZOSTAVITI NI UKLJUENOST U DRUTVENI IVOT PA E POSJEIVATI SALONE. BIO JE LAN AKADEMIJE. NAJBOLJI IZRAZ NAAO JE U PISANJU PROZE, U RASPRAVAMA ALI NJEGOVA PROZA JE BILA PROETA PRECIOZNIM MANIRIZMOM, PA SADRI VELIKI BROJ PRIMJERA IZVJETAENOSTI(GALANTNA PISMA VITEZA DHER) IZRAAVA ODBOJNOST PREMA SVEMU TO U UMJETNOSTI NIJE STAVLJENO POD KONTROLU INTELEKTA; PROTIVI SE SVEMU TO PRONALAZI IZVOR U INSTINKTU I ZANOSU. SMATRAO JE DA JE RELIGIJA POLJE GDJE SE NAJBOLJE MOGU UOITI NEDOSTACI LJUDSKOG UMA. SMATRAO JE DA SU IRACIONALNOST I STRAST NAJEI MOTIVI ZA POKRETANJE LJUDSKIH AKCIJA. RAZGOVORI O MNOTVU NASELJENIH SVJETOVA- OVDJE ELI IROJ PUBLICI PRIBLIITI ZNANJA IZ ASTRONOMIJE, PRVENSTVENO KOPERNIKOV SISTEM I PREDVIA OVJEKOVA PUTOVANJA U SVEMIR, ISTIUI DA OVAJ SVIJET NIJE JEDINI I DA IMA JO MNOGO DRUGIH SVJETOVA. MONTESKJE FRANCUSKI FILOZOF, PISAC, MORALISTA, POLITIKI TEORETIAR, KOSMOPOLITA. JEDAN JE OD FILOZOFA(DZON LOK) KOJI SU STVORILI POLITIKU I SOCIOLOKU TEORIJU NA KOJOJ SE ZASNIVAJU MODERNA DRUTVA. U SVOJIM DJELIMA JE PISAO O SLOBODI, DRUTVENOM UREENJU I DEMOKRATIJI; TVORAC JE TEORIJE O PODJELI VLASTI KOJA JE OSNOVA DEMOKRATIJE. NAPISAO JE: O DUHU ZAKONA, RAZMATRANJA O RIMLJANIMA I PERSIJSKA PISMA. BAVIO SE LJUDSKIM PRAVIMA I SLOBODOM *O DUHU ZAKONA SE SMATRA NJEGOVIM KAPITALNIM DJELOM. TU PREDLAE PODJELU VLASTI NA: ZAKONODAVNU, IZVRNU I SUDSKU I TO JE TEORIJA O PODJELI VLASTI. RAZLIKUJE 3 TIPA VLADANJA(UREENJA): REPUBLIKA(VLADAVINA NA OSNOVU ZAKONA), MONARHIJA(VLADAVINA NA OSNOVU ASTI) I DESPOTOVINA(VLADAVINA KOJA SE OSLANJA NA STRAH). SVAKO DRAVNO UREENJE ZAVISI OD NIZA FAKTORA KOJI SE MOGU PODIJELITI U DVIJE GRUPE: 1) FIZIKE FAKTORE-KLIMA (SJEVERNI NARODI PODUZETNIJI A JUNI SU SPEKULANTI) 2) MORALNE FAKTORE (MODIFIKUJU FIZIKE)

3) KRIITIKUJE DESPOTIZAM APSOLUTNE MONARHIJE 4) MORALNI I FIZIKI FAKTORI ZAJEDNO STVARAJU OPTI DUH NARODA KOJI ZAKONODAVCU TREBA DA BUDE POLAZNA TAKA PRI STVARANJU ZAKONA PERSIJSKA PISMA OVDJE ON IZNOSI MILJENJE O FRANCUSKOM DRUTVU SVOG VREMENA NARAVNO RIJE JE O EPISTOLARNOM ROMANU MEUTIM PISMA SADRE ESEJE, RASPRE, PRIE POLITIKI DIO PERSIJSKIH PISAMA JE ISPUNJEN KRITIKAMA APSOLUTIZMA REENICE SU SAETE I KRATKE JER JE PIEVA PREOKUPACIJAKONCIZNOST PARIZ IZ DOBA REGENCIJE IVI U PISMIMA KAD HOE DA NAM DOARA BUJNOST ORIJENTALNOG STILA KORISTI KRATKE REENICE, ALI DUGE KADA KRITIKUJE SVOJE DRUTVO UZBEKOV KRITIKI I ZAUENI POGLED OTKRIVA NAM NA NAIVAN NAIN LAI, ZLOUPOTREBE I NEPRAVDE JEDNOG DRUTVENOG REDA SUPROTNO OD TOGA POSTOJI I HAREMSKI DIO ROMANA KOJI POSTAVLJA PITANJA MEULJUDSKIH ODNOSA, LJUDSKE SREE, ALI SU I TRADICIONALNE (STARE) VRIJEDNOSTI KRITIKOVANE

MARIVO MARIVO JE FRANCUSKI ROMANOPISAC I KOMEDIOGRAF, NAPISAO JE 40 KOMEDIJA, A U RASPRAVI ZAUZEO STRANU MODERNIH PISCE KLASINE ANTIKE NIJE SMATRAO POELJNIM NI ZA LEKTIRU, AK IH JE ISMIJAVAO U SVOJIM DJELIMA NA NJEGA SU MNOGO UTICALI SOLREL, SERVANTES I SKARON BIO JE JEDAN OD RIJETKIH PISACA KOJI JE PISAO O PROGONIMA I ISTREBLJENJU HUGENOTA BAVIO SE I NOVINARSTVOM; POKRENUO JE 3 ASOPISA 1) FRANCUSKI POSMATRA, 2) UBOGI FILOZOF, 3) FILOZOFOV KABINET PISAO JE KOMEDIJE U PROZI NA TA TADANJA PUBLIKA NIJE BILA NAVIKNUTA NJEGOV STIL SE NAZIVA MARIVODA (IZVJETAENOST) I PRESTAVLJA MJEAVINU IZVJETAENIH OSJEANJA I PUKIH IZRAZA, A FRANCUSKI JEZIK JE ZADRAO U SVAKODNEVNOJ UPOTREBI VELIKI BROJ TIH IZRAZA DJELOVAO JE U ITALIJANSKOM POZORITU HANIBAL JE NJEGOVA JEDINA TRAGEDIJA, A PISAO JE I RAZNE KOMEDIJE (OBIAJA, KARAKTERA, HEROJSKA, PLALJIVA) OTOK ROBOVA- UTOPIJSKA KOMEDIJA IGRA LJUBAVI I SLUAJA

MARIJANIN IVOT I SELJAK SKOROJEVI SU PSIHOLOKI ROMANI DRUTVENOG USPONA (PIKARSKI ROMAN)- JUNACI IZ SIROMANIH PORODICA ILI SIROAD, PRONALAZE SVOJ PUT DO BOGATSTVA I DRUTVENOG POLOAJA PREVO (1697- 1763) BIO JE FRANCUSKI KNJIEVNIK JAKO BURNOG IVOTA NJEGOVO VELIKO ROMANSIJERSKO DJELO JE DANAS IROJ PUBLICI NEPOZNATO ALI JE OSTAO POZNAT ZAHVALJUJUI KRATKOM ROMANU MANON LESKO *NJEGOV PRVI ROMAN AVANTURE I MEMOARI PLEMIA KOJI SE POVUKAO IZ SVIJETA OBILUJE AVANTURAMA TO SU NEOBINI MEMOARI KOJE MLADI BENEDIKTINAC PIE ZATVOREN U SAMOSTANSKOJ ELIJI IZ RAZLOGA TO NE MOE DA DOIVLJAVA VLASTITE AVANTURE, IZMILJA I SANJA O ISTINI SA DODATKOM JEZE I UASA STVORENIH RAZNIM OTMICAMA, DVOBOJIMA, GUSARIMA, PROGNIMA NA KRAJU SVIJETA BORI SE ZA EMANCIPACIJU MLADIH, ODNOSNO DA SLOBODNO BIRAJU SVOJU BUDUNOST; PIE U KLASINOM STIHU I KOMPOZICIJI NJEGOVI JUNACI DOLAZE DO SUKOBA SA RODITELJSKIM AUTORITETOM, DRUTVENIM REDOM I RAZNIM PREDRASUDAMA ZBIVANJA PREVOOVIH ROMANA SU SMJETENA UVIJEK U ODREENI ISTORIJSKI I DRUTVENI OKVIR *ISTORIJA VITEZA DE GRIJEA I MANON LESKO JE PUNI NAZIV DJELA PREVO JE U PRVI PLAN STAVIO DOIVLJAJE I RAZMILJANJA MLADOG, NAIVNOG I NEISKUSNOG VITEZA, A NE MANON TO JE NA KRAJU ISPALO ON SVA NEVALJALA DJELA VITEZA PRAVDA KROZ MOTIV LJUBAVI KOJA JE UVIJEK PLEMENIT MOTIV KROZ MOTIV LJUBAVI KOJA JE UVIJEK PLEMENIT MOTIV, IAKO JE PONAANJE NISKO ROMAN PROBLEMATIZIRA SMISAO VITEZOVOG IVOTA, NJEGOVE SUDBINE I GOTOVO SVE I SAZNAJEMO IZ VITEZOVE PRIE JER JE ON JEDINI PRIPOVJEDA, ON JE INTERPRETATOR PROTEKLIH ZBIVANJA PREVOOVA IVOTNA PRIA ISTOG JE REDA KAO I VITEZOVA, ZATO SE SMATRA DA JE VITEZOVA PRIA SVOJEVRSNA ODBRANA SAMOG PISCA IAKO JE PISAC VIE RAZRADIO VITEZOV LIK, MANON JE IPAK DOMINIRA, VODI IGRU OD PRVOG SUSRETA PA DO IZGNANSTVA U AMERIKU ONA ODLUUJE MANON- SA 15 GODINA POBJEGLA OD KUE KAD SU JE RODITELJI HTJELI ZATVORITI U SAMOSTAN MNOGO JE LUKAVIJA I ISKUSNIJA OD DE GRIJEA MALO GOVORI I NE DAJE OBJANJENJA ZA SVOJE POSTUPKE DA GRIJER- MLAD, NAIVAN I POVODLJIV OBRAZOVAN I NADAREN AK

SPONTANOST I ISTOU NJIHOVE LJUBAVI OD SAMOG POETKA NAGRIZA NOVAC TU MANON UVIA DA NJEN VITEZ NIJE SPOSOBAN DA IM OSIGURA MATERIJALNU EGZISTENCIJU PA SHVATIVI KAKO MLADA DJEVOJKA POPUT NJE MOE DA ZARADI NOVAC, KREE U VRBOVANJE BOGATE GOSPODE ONA I DALJE VOLI DE GRIJEA, ALI SHVATA DA IM JE TO JEDINI NAIN DA ZARADE NOVAC JE STALNO PRISUTAN U ROMANU NEPRESTANI JE UZROK NJIHOVIH NESREA MANON JE SVJESNA DVOSTRUKOSTI SVOG IVOTA, ALI ZA NJU SU BITNA SAMO STVARNA OSJEANJA I VJERNOST SRCA BEZ OBZIRA NA NEVJERNOST TIJELA KOLIKO GOD DA JE DE GRIJEU TAJ IVOTNI PRINCIP ODBOJAN ON E GA PRIHVATITI POSTAVI PROFESIONALNI VARALICA U KARTAMA ISTROIJA JEDNE MODERNE GRKINJE ROMAN LJUBOMORE KONCIZAN, JEDNOSTAVAN ENCIKLOPEDIJA SVE JE POELO JAKO SKROMNO KAO POSLOVNA AKCIJA GRUPE IZDAVAA NA PREVOENJU I IZDAVANJU ENGLESKIH UNIVERZALNIH RJENIKA ALI KADA SU SU SE 1747. GODINE UDRUILI DIDRO I D`LAMBER DJELO JE DOBILO MNOGO OZBILJINIJI IZGLED DJELO JE ZAMILJENO KAO KAO ENCIKOLOPEDIJA ILI UNIVERZALNI RJENIK NAUKA, UMJETNOSTI I ZANATA SAINJENO U 10 TOMOVA I 2 TOMA GRAVIRA, ALI JE NA KRAJU SAINJAVALO 17 TOMOVA TEKSTA I 11 TOMOVA GRAVIRA ITAV OVAJ PODUHVAT BIE INSPIRISAN TENJOM ZA NAPRETKOM LJUDSKOG RODA ZBOG ISKUSTVA STEENOG NAKON OBJAVLJIVANJA PISMA SLIJEPIMA, DIDRO SE ODLUUJE DA KAKLJIVE LANKE IZ PODRUJA TEOLOGIJE I FILOZOFIJE, SKRIJE POD LANCIMA BEZAZLENIH NAZIVA ILI U TEKSTU UPUUJE NA NEKE DRUGE LANKE AK UNAJMLJUJE I MALDE OPATE KAKO BI ONI PISALI 1752. GODINE JE PRVI PUT ZABRANJENA ENCIKLOPEDIJA KAO I SVUGDJE I OVDJE SU SE POELE PRAVITI STRUJE DIDRO, A SA NJIM I VEINA ENCIKLOPEDISTA ZALAGALI DU SE ZA PROSVJEENU MONARHIJU (VLADAR VLADA UZ POMO FILOZOFA), DOK JE HOLBAH PROTIV BILO KAKVOG OBLIKA DESPOTIZMA I SMATRA DA JE RJEENJE U JEDNOM TIJELU SAINJENOM IZ SVIH DRUTVENIH REDOVA RUSO JE NASUPROT SVIMA, IMAO IDEJU O DEMOKRATSKOJ VLADAVINI KOJS POTUJE OPTU VOLJU

DIDRO SE NIJE POSVETIO SAMO FILOZOFOJI, ISTORIJI I MATEMATICI, UNAJMIO JE I MNOGE ZANATLIJE DA BI SE I O TOME PISALO, ALI SU UZ OPISE ZANATA DODATE I BROJNE GRAVIRE LANCI O KNJIEVNOSTI NISU BROJNI I NJIH UREUJE VITEZ DE EKUR, NAJVIE SE PIE O EKSPIRU BEZ OBZIRA NA RAZLIKE U MILJENJU SARADNIKA ENCIKLOPEDIJE, NJIH JE VEZALA VJERA U KORISNOST PROJEKTA PORED CRKVE, JEZUITI I JANSENISTI SE TAKOE TRUDE DA TO VIE KOMPROMITUJU ENCIKLOPEDIJU NAJGLASNIJI SU BILI PALIZO I FRENON DRUGI PUT JE ZABRANJENA 1759.GODINE KADA SE POVLAI DALAMBER DIDRO JE BIO OGOREN ZBOG SVEGA, ALI BEZ POMAGAA NA VLASTI NE BI USPIO POMAGALA MU JE GOSPOA DE POMPADUR, DRAVNI SLUBENICI I MNOGI PRETPLATNICI SAMA CIJENA ENCIKLOPEDIJE JE BILA VISOKA I ODMAH JE ISKLJUIVALA LJUDE SA MALIM PRIMANJIMA (KOMPLET 900 LIVRI) SA TIRAEM OD OKO 4000 PRIMJERAKA, NAJVEI JE IZDAVAKI USPJEH 18. VIJEKA. UREDNICI: DIDRO, DALAMBER, VOLTER, HOLBAH, OKUR