SANTIAGO CALATRAVA

MIDZY SZTUK A INYNIERI

opracowa:

Konrad Kulwicki
Historia Architektury XIX wieku
Prow.: prof. Janusz Dobesz grupa: Poniedziaek TNP 13:30 r. akademicki 2010/11

Niewtpliwie jednym z najciekawszych architektw XIX wieku a zapewne rwnie wszech czasw - jest Katalooczyk Antoni Gaud. Jego dziea, takie jak Casa Batll, Parc Gell czy wreszcie koci Sagrada Famlia, stanowi spektakularne ikony architektury jego czasw, zachwycajce zwiedzajcych Barcelon po dzi dzieo. Wspczenie inny pochodzcy z Hiszpanii twrca kreuje podobnie a moe nawet bardziej spektakularne i fantazyjne formy, wywoujc swymi budowlami wiele emocji Santiago Calatrava. Z ca pewnoci jedna z gwiazd dzisiejszej architektury, wielokrotnie nagradzany autor licznych prestiowych realizacji. Architekt, ale w rwnym stopniu take inynier i rzebiarz, okrelany przez niektrych Leonardem da Vinci naszych czasw. Czy zasuguje na to niezwykle pochlebne - miano? Jeli tak z jakich powodw? Urodzony w Walencji w 1951 roku, Calatrava od modoci by zwizany ze sztuk. Od 13 roku ycia uczszcza do Szkoy Sztuk i Rzemios w Walencji, gdzie pobiera lekcje rysunku i malarstwa. Edukacj w tym kierunku mia kontynuowad na paryskiej cole des Beaux-Arts, jednak zetknicie z ksik o Le Corbusierze, powicon artystycznym aspektom pracy architekta (a take studenckie rewolty by rok 1968), sprawio, i zmieni zamiary. Powrci do Walencji i podj studia na Escuela Tcnica Superior de Arquitectura, kooczc architektur oraz podyplomowy kurs urbanistyki. Fascynacja obecn w architekturze matematyk, rygorem liczb zawartym w historycznych budowlach, sprawia, i postanowi kontynuowad swe studia tym razem na wydziale inynierii ETH w Zurychu, gdzie uzyska w 1979 roku doktorat. Decyzja ta miaa niezwykle istotny wpyw na jego ycie zawodowe (ale i prywatne w Zurychu pozna sw przysz on). Jak twierdzi sam Calatrava: Byo we mnie silne pragnienie, by rozpoczd od zera () nauczyd si rysowad jak inynier, a take myled jak inynier. Fascynowao mnie pojcie siy cikoci i miaem nieodparte poczucie, e trzeba posugiwad si prostymi formami. () zawarcie w nich silnej treci i reakcji emocjonalnej. Dziki waciwej kombinacji siy i masy mona stworzyd uczucie. I chod ogldajc spektakularne formy projektowanych przez Hiszpana obiektw mona czasem zastanawiad si nad t rzekom prostot, jest ona zawsze obecna na pewnym, strukturalnym poziomie projektu. Nie jest to bowiem prostota form sprowadzona do minimalistycznych, podstawowych bry, lecz wynikajca z ksztatowania formy wynikajcej bezporednio z ukadu si w konstrukcji, bez ubierania jej, krycia przed wzrokiem ogldajcych. Mona przyjd, e rozwin pod tym wzgldem idee swoich poprzednikw, wielkich inynierw XX wieku, pod wpywem ktrych twrczoci pozostawa jak Felix Candela czy Robert Maillart, ale i wspomniany we wstpie Gaud, ktry stosujc nachylone filary i uki paraboliczne, rwnie wprost oddawa w formie ukad si konstrukcji

Mona rzec nawet, i bliej mu do Katalooczyka o ile bowiem zwaszcza w przypadku projektw Maillarta pomys techniczny by pierwotn motywacj, Calatrava, podobnie jak Gaud, spaja w jedno rozwizanie konstrukcyjne i wyjciowy zamys estetyczny, czerpic przy tym liczne inspiracje ze wiata przyrody. Przy wszelkich rnicach, mona zauwayd pewne podobieostwo stosowanych form i uznad Calatrav za godnego spadkobierc Gaudiego.

Most nad Sangin, Gryzonia (R.Maillart)

Oceanarium, Walencja (F.Candela)

Parc Gell, Barcelona (A.Gaudi)

Miasto Sztuki i Nauki, Walencja, 1991-2006

Casa Battl, Barcelona (A.Gaudi)

Milwaukee Art Museum, Milwaukee, 1994-2001

Calatrava najczciej nie siga jednak wprost po formy organiczne, zoo- czy antropomorficzne. Hiszpan dy do abstrakcji, a inspiracje np. drzewami, ciaem czowieka, jego ruchem, s zwykle wprost czytelne jedynie na sporzdzanych przez niego szkicach koncepcyjnych. Jednak kreowane w ten sposb filary czy inne elementy, jak w wypadku np. dworca Oriente w Lizbonie, oddaj intencje przywiecajce autorowi, tworzc wraenie ruchu, dynamiki, czy te lekkoci (zadaszenie peronw).

Gare do Oriente, Lizbona, 1993-1998

Brookfield Place, Toronto, 1987-1992

Wanie ruch w architekturze jest jedn z najwikszych fascynacji Calatravy. Nie tylko modeluje on elementy konstrukcyjne swych budowli tak, by nadad im bardzo dynamiczny, chod przecie wynikajcy z zasad statyki - zrwnowaony charakter. Hiszpan czsto czyni rzeczywisty ruch tematem i elementem swoich dzie. Doskonaym przykadem moe byd tu rozpocierajcy si niczym ptasie skrzyda skadany brise soleil w Milwaukee Art Museum, bramy magazynu firmy Ernstings czy unoszca si powieka nad okiem planetarium w Walencji.

Milwaukee Art Museum, Milwaukee, 1994-2001

Planetarium, Miasto Sztuki i Nauki, Walencja, 1991-2006

Magazyn Ernstings, Coesfeld-Lette, 1983-1985

Sam dobr tematw, ktrych podejmuje si w swojej architektonicznej praktyce Calatrava przede wszystkim obiekty publiczne, kulturalne i powizane z infrastruktur transportow i forma, jak im nadaje, wie si z jego filozofi architektury, majcej nie tylko byd wygodn, praktyczn i przyjazn czowiekowi: Wszystko opiera si na czowieku, a w ludzkiej zoonoci istnieje i witod, w przeciwnym razie tak wielu ludzi nie toczyoby si do Panteonu w Rzymie, aby zobaczyd okrgy otwr w kopule. Dworzec kolejowy? Wemy na

przykad nowoczesne dworce w Szwajcarii w Zurychu czy w Bazylei gdzie czowiek ma wraenie, e znalaz si w centrum handlowym () Odwoujc si do wartoci abstrakcyjnych, architektura jest w stanie byd katalizatorem wielkich wydarzeo. Jednak jeeli podchodzi si do tego z czysto funkcjonalistycznym nastawieniem, niczego si nie katalizuje. Zostaje si z trywialnym centrum handlowym. () Potrzebujemy pikna, a z pikna mog zrodzid si rzeczy wielkie. Dla Hiszpana architektura jest form cile plastyczn, chod, w przeciwieostwie do rzeby, podporzdkowan take funkcji i ludzkiej skali, ale powinna jednak wywoywad emocje, budzid uczucia. Rzeba jest dla Calatravy wanym medium. Jego prace, porwnywane przez krytykw do dzie Brancusiego, s niejednokrotnie wcieleniem jego idei wykorzystania wiedzy o statyce dla wywoania wraenia ruchu wynikajcego wprost z pojcia masy. Wykonane z kamienia, metalu i drutu, zoone z czystych, prostch form, cechuj si t sam chwiejn rwnowag, dynamik i matematycznym rygorem, co projekty architektoniczne, z ktrymi zreszt nie raz s powizane. Muzyczna gwiazda w oczywisty sposb kojarzy si z mostami Calatravy takimi, jak Sundial Bridge (Redding, Kalifornia) czy Puente de la Mujer w Buenos Aires. Natomiast Tors w obrocie (Turning Torso), inspirowany rysunkami skrconego mskiego tuowia, bezporednio niemale przeoy si na nazwany tak samo wieowiec w Malm.

Muzyczna Gwiazda, 1999

Sundial Bridge, Redding, Kalifornia 1995-2004

Szkice do Torsu w obrocie

Tors w obrocie, 1991

Turning Torso, Malm 1999-2004

Wyranie wic hiszpaoski architekt upatruje w sztuce rde idei dla architektury, o czym wiadcz take jego bezporednie wypowiedzi: Pozwol sobie podad przykad, jak wana jest sztuka dla architektury XX wieku. Kiedy Le Corbusier w 1923r. pisa: Architektura jest mistrzowsk, harmonijn i wspania gr mas ukazanych razem w wietle, ilu ludzi wiedziao, e zapoyczy t myl od rzebiarza Augusta Rodina? () Rodin napisa: Rzebiarz osiga wielk si wyrazu tylko wtedy, kiedy ca uwag powici harmonijnej grze wiata i cienia, tak, jak czyni to architekt Fakt, e jedno z najsynniejszych zdao mwicych o nowoczesnej architekturze zainspirowa nie architekt, a rzebiarz, podkrela znaczenie sztuki. Calatrava, z powodu swego zamiowania do matematyki, w niej upatruje rdo estetyki, ktr stosuje pikno dynamiki, momentu ruchu, zmiennoci w czasie, harmonii, rytmu wiata i cienia. Inspirowany sowami Einsteina, widzi w caym wszechwiecie obecny przede wszystkim porzdek, ktry pragnie oddad w swej architekturze. Tym atwiej wic przychodzi Hiszpanowi wspominane wyej zespalanie estetyki i pewnej emocjonalnoci ze cile matematycznym reimem konstrukcji swych projektw. Jak napisa francuski krytyk architektury Philip Jodidio: Bez wzgldu na to, jak wyrafinowan matematyk i inynieri posuguje si w swej pracy Santiago Calatrava, kieruj nim sztuka i uczucie, dziki ktrym tworzy dziea wykraczajce daleko poza trywialne obliczenia rozkadu si i napreo Mona oczywicie mied odmienne od Calatravy pogldy, mona dyskutowad o stosowanych przez niego do realizacji tyche formach. De gustibus est non disputandum, a ilu ludzi, tyle opinii sam nie jestem bezkrytycznym wielbicielem wszystkich dzie Hiszpana. Mona te zarzucad mu zbytnie czasem odejcie od rozwizao cile praktycznych na rzecz spektakularnoci, co przekada si na rosnce koszty i nie zawsze optymaln wygod uytkowania obiektw. Naley moim zdaniem jednak docenid umiejtnod poczenia w jedn, dod harmonijn caod jego pogldw na temat sztuki, inynierii i architektury, w ktrych centralnym miejscu jest czowiek i jego emocje czy nie tak interdyscyplinarn fuzj powinna byd wanie architektura? Czy nie jest to wiadectwo bycia czowiekiem renesansu, na wzr i miar Leonarda da Vinci?

Bibliografia: 1. 2. 3. Santiago Calatrava Architekt, Inynier, Artysta Philip Jodidio, 2008, TASCHEN Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Santiago_Calatrava Santiago Calatrava- The Unofficial Site: http://www.calatrava.info/