CiUG

COMISIN INTERUNIVERSITARIA DE GALICIA

PAAU (LOXSE) XUO 2001

Cdigo: 09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCION 1
Os seguintes documentos permiten a realizacin dunha redaccin que tea por tema central as relacins entre a Igrexa e o Estado dende a implantacin do liberalismo na dcada de 1830 ata a guerra civil. Dende a inicial confrontacin que a liquidacin do Antigo Rxime supn, e que exemplifica a desamortizacin (Doc.1), as relacins Igrexa-Estado sern cambiantes, en funcin do carcter conservador ou progresista dos distintos gobernos e rximes polticos; en lias xerais, nos perodos de predominio conservador o poder poltico favoreceu Igrexa, facndolle importantes concesins e buscando o seu apoio (Doc.2), ocorrendo o fenmeno contrario en momentos como a Segunda Repblica (Doc.3). A Igrexa, pola sa parte, non agachou as sas simpatas en momentos especialmente crticos, como a guerra civil (Doc.4), apoiando sen matices bando sublevado. Lembra que debes contextualizar os documentos e referirte s seus contidos longo da ta exposicin, pois non se trata de elaborar o tema de referencia marxe das fontes propostas.

Doc.1.-Desamortizacin (1836): Art. 1. Quedan declarados en estado de venda dende agora tdolos bens races de calquera clase que pertencesen s comunidades e corporacins relixiosas extinguidas (...). Doc.2.-Constitucin de 1845: Art. 11. A Relixin da Nacin Espaola a Catlica, Apostlica, Romana. O Estado obrgase a manter o culto e os seus ministros. Doc.3.-Constitucin de 1931: Art. 3. O Estado espaol non ten relixin oficial (...). Art.26. (...) O Estado, as rexins, as provincias e os municipios non mantern, favorecern, nin auxiliarn economicamente s Igrexas, Asociacins, e Institucins relixiosas. Unha lei especial regular a total extincin, nun prazo mximo de dous anos, do orzamento do clero. Doc 4.-Carta colectiva dos bispos espaois en xullo de 1937: Afirmamos, ante todo, que esta guerra foi provocada pola temeridade, os erros, se cadra a malicia ou a covarda de quen puideron evitala gobernando a nacin conforme xustiza (...). Foron os lexisladores de 1931, e logo o poder executivo do Estado coas sas prcticas de goberno, os que se empearon en torcer bruscamente a rota da nosa historia nun sentido totalmente contrario natureza e esixencias do esprito nacional, e especialmente opostos sentido relixioso predominante no pas (...). A guerra pois un plebiscito armado (...), loita cruenta dun pobo partido en das tendencias: a espiritual, do lado dos sublevados, que saiu en defensa da orde, a paz social, a civilizacin tradicional e a patria, e moi evidentemente nun grande sector para defensa da relixin; e doutra parte a materialista, chmese marxista, comunista ou anarquista, que quixo substituir a vella civilizacin de Espaa (...) pola novsima civilizacin dos soviets rusos.

CiUG
COMISIN INTERUNIVERSITARIA DE GALICIA

PAAU (LOXSE) XUO 2001

Cdigo: 09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCION 2
Os documentos que seguen teen como asunto central a oposicin rxime franquista. O mbito cronolxico vai desde os anos de posguerra (Doc.1) ata os derradeiros tempos da dictadura (Doc.4), presentando as diversas actividades levadas a cabo por sectores tamn diferentes da oposicin: guerrilla (Doc.1), movemento universitario (Doc.2), movemento obreiro (Doc.3) e forzas polticas que se articulan cara o remate da dictadura (Doc.4). Na ta redaccin debes tratar a variedade e evolucin da oposicin franquismo, tendo en conta as fontes documentais suministradas.

Doc.1.-O guerrilleiro Francisco Rey lembra o movemento dos anos 40: Al onde haba homes perseguidos que se viron na necesidade de fuxir, fixrono antes de caer de novo na cadea ou ante un pelotn de execucin. Marcharon as monte homes de tdalas tendencias, socialistas, anarquistas, algns catlicos e, sobre todo, numerosos militantes comunistas (...). principio as nosas accins tian un carcter case exclusivamente de fuxidos que se moven organizadamente buscando puntos de apoio, falando coas xentes da necesidade de crear o movemento guerrilleiro. Eramos os fuxidos, os escapados, como nos chamaba o pobo. E nesa poca, no momento mis agudo da represin franquista, tivemos sempre o apoio abnegado, silencioso e incondicional do pobo. Aqueles homes que nas aldeas nos axudaban saban perfectamente que se expoan e, sen embargo, non vacilaban en acollernos. Doc.2.-Noticia recollida en Mundo Obrero dunha manifestacin universitaria en Madrid (1956): Estes potentes berros, lanzados por centos de valentes peitos xuvens, atronaban as ras cntricas da capital. Unha proba patente da debilidade do goberno que non se atreveu a utilizar a polica armada para reprimir a manifestacin. A forza pblica recibira instruccins de retirarse (...). pasar a manifestacin diante do Ministerio de Gobernacin, recrudecronse os berros dos estudiantes contra a Falanxe e contra o rxime. O pblico acolla a manifestacin cun grande alborozo, con signos emocionantes de simpata. Os estudiantes antifranquistas foron donos ese da das ras cntricas da capital durante preto dunha hora. O trfico foi paralizado por completo na ra de Alcal. Doc.3.-O lder sindical Marcelino Camacho lembra as orixes das Comisins Obreiras (CC.OO.): A cabalo entre 1956 e 1957 xurdiu e desapareceu, nun prazo breve, unha comisin na mina asturiana La Camocha, para defender unha asignacin de carbn s mineiros (...). Outras funcionaron en diversos lugares como Euskadi, Catalua, Valencia, Andaluca, etc., sempre de forma fugaz e variada composicin (...). En Madrid iniciouse unha nova fase de Comisins Obreiras que se caracterizou polo carcter permanente desas comisins elixidas en asembleas (...). Decidramos servirnos da Escola Sindical de Enlaces (...) como un medio para nos coecer e estender os nosos contactos sobre todo coas grandes empresas do metal. Doc.4.-En 1974, o Partido Comunista de Espaa inspirou a formacin da Xunta Democrtica, na que se agrupaban diversas forzas de oposicin que aprobaron o seguinte programa: 1.-A formacin dun goberno provisional que substita actual (...). 3.-A legalizacin dos partidos polticos sen exclusins. 4.-A liberdade sindical e a restitucin movemento obreiro do patrimonio do Sindicato Vertical. 5.-Os dereitos de folga, de reunin e de manifestacin pacfica. 6.-A liberdade de prensa (...). 8.-A neutralidade e a profesionalidade, exclusivamente militar para a defensa exterior, das forzas armadas. 9.-O recoecemento, baixo a unidade do Estado espaol, da personalidade poltica dos pobos cataln, vasco e galego e das comunidades e rexins que o decidan democraticamente. 10.-A separacin da Igrexa e do Estado (...).

CiUG
COMISIN INTERUNIVERSITARIA DE GALICIA

PAAU (LOXSE) SETEMBRO 2001

Cdigo: 09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCIN 1
Os seguintes documentos serven de base para realizar unha composicin sobre a instauracin e institucionalizacin do rxime franquista. Comezada durante a guerra civil marcando as diferencias coa democracia (Doc.1), nos seguintes anos diferentes textos legais van conformando o rxime: a implantacin do sindicalismo vertical (Doc.2), a creacin dun seudoparlamento medida (Doc.3) ou a codificacin de dereitos e deberes dos espaois (Doc.4) son exemplos representativos. Por ltimo, no Doc.5 amsanse algns dos instrumentos e apoios que serviron franquismo na sa consolidacin.

Doc.1.-Discurso de Francisco Franco (18 de xullo de 1938), en conmemoracin do Alzamiento Nacional: Correspndenos a paladinaxe dunha fe, unha civilizacin e unha cultura gravemente ameazadas polos principios roxo-comunistas (...). irresponsabilidade poltica dos partidos liberais, sucede a unidade da nosa Cruzada, organicamente constituda; a un Estado neutro e sen ideais, sustitelle o misional e totalitario, que orienta pobo sinalndolle o camio (...). Hai que soldar pobo, dividido polos partidos, hai que unir medio sculo de separacins; hai que borrar os prexuzos da loita de clases; (...) hai que elevar os principios do Movimiento. Doc.2.-Lei sobre unidade sindical (31 de xaneiro de 1940): Tres son os principios que inspiran a Organizacin Nacional-Sindicalista prevista polo Fuero del Trabajo, reflexo fiel da organizacin poltica do Novo Estado, a saber: Unidade, Totalidade e Xerarqua. Haber, pois, segundo precepto do Fuero, unha soa orde de sindicatos, nos cales sern encadrados tdolos factores da economa por ramas da produccin ou servicios. Artigo primeiro.-A Organizacin Sindical de F.E.T. y de las J.O.N.S. a nica recoecida con personalidade suficiente polo Estado, quen non admitir a existencia de ningunha outra con fins anlogos ou similares. Doc.3.-Lei de creacin das Cortes Espaolas (17 de xullo de 1942): Continuando na Xefatura do Estado a suprema potestade de dictar normas xurdicas (...), o rgano que se crea significar, vez que un eficaz instrumento de colaboracin naquela funcin, principio de autolimitacin para unha institucin mis sistemtica do poder (...). Art. 1.-As Cortes son o rgano superior de participacin do pobo espaol nas tarefas do Estado. misin principal das Cortes a preparacin e elaboracin das leis, sen prexuzo da sancin que corresponde Xefe do Estado. Art. 2.-As Cortes compense de Procuradores natos e electivos, a saber: a)Os ministros. b)Os conselleiros nacionais de F.E.T. y de las J.O.N.S. c)O Presidente do Consello do Estado (...). d)Os representantes dos Sindicatos Nacionais. e)Os Alcaldes das cincuenta capitais de provincia (...). f)Os Rectores das Universidades (...). i)Aquelas persoas que pola sa xerarqua eclesistica, militar, administrativa ou social, ou polos seus relevantes servicios a Espaa, designe o Xefe do Estado, en nmero non superior a cincuenta. Doc.4.-Fuero de los Espaoles (17 de xullo de 1945): Art. 1.-O Estado espaol proclama como principio rector dos seus actos o respecto dignidade, a integridade e a liberdade da persoa humana, recoecendo home, en canto portador de valores eternos e membro da comunidade nacional, titular de deberes e dereitos (...). Art. 2.-Os espaois deben servicio fiel Patria, lealdade Xefe do Estado e obediencia s leis (...). Art. 6.-A profesin e prctica da relixin catlica, que a do Estado espaol, gozar da proteccin oficial. Ningun ser molestado polas sas crenzas relixiosas nin o exercicio privado do seu culto. Non se permitirn outras cerimonias nin manifestacins externas que as da relixin catlica (...). Art. 10.-Tdolos espaois teen dereito a participar nas funcins pblicas de carcter representativo, a travs da familia, o municipio e o sindicato (...). Art. 12.-Todo espaol poder expresar libremente as sas ideas mentres non atenten contra os principios fundamentais do Estado. Doc.5.-Dionisio Ridruejo, ex-falanxista posteriormente represaliado polo rxime, exprsase as na sa obra Escrito en Espaa (1962): Os grupos econmicos atribuanse con todo acougo o seu lote de soberana. A Igrexa tomara o seu. O Exrcito anque oficialmente includo, home a home, no Partido nico- absorbera a sa porcin, exercendo o control dos instrumentos executivos, e ficara constitudo en forza bsica e arbitral. O Partido nico proporcionara o persoal poltico por xunto e representara docilmente o papel de pobo na funcin (...). Pola sa banda, o poder persoal, establecido como clave de arco (...), esponxarase nunha camarilla reclutada entre os mis fieis (...). En rigor, a guerra non producira poderes novos. Mis ben repuxera no seu sitio, libres de coidados, s pdoeres antigos, destrundo aqueles outroa que os ameazaban.

CiUG
COMISIN INTERUNIVERSITARIA DE GALICIA

PAAU (LOXSE) SETEMBRO 2001

Cdigo: 09

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCIN 2
Os seguintes documentos serven de base para realizar unha composicin sobre o desenvolvemento econmico espaol no sculo XIX, centrando a atencin na industria. Como punto de partida, o Doc.1 chama a atencin sobre o contraste centro-periferia. O Doc.2 permite comentar as caractersticas do desenvolvemento ferroviario espaol, tanto no seu papel de artellador do mercado interior como de incentivador de diversas actividades econmicas, mentres os Docs.3 e 4 atenden respectivamente a dous sectores clave, como son o siderrxico e o txtil. Por ltimo, o Doc.5 complementa a informacin subministrada nos anteriores e permite realizar unha valoracin global do desenvolvemento decimonnico.

Doc.1.-En 1843, Jaime Balmes expoa a escasa capacidade da capital do Estado para servir de motor do desenvolvemento econmico espaol: Cabalmente temos en Espaa un atranco gravsimo que infle mis do que se cre en paralizar o noso desenvolvemento e en facer intiles os mellores desexos. A vida de Espaa est nas extremidades; o centro est exnime, fraco, fro, pouco menos ca morto. Catalua, as provincias Vascongadas, Galicia, varios puntos do medioda, ofrcennos un movemento, unha animacin da que non participa o corazn de Espaa. Londres digna capital da Gran Bretaa, Pars, de Francia; na actividade, na vida da que rebordan aquelas cidades vedes as indispensables condicins da cabeza dun gran corpo. En Madrid e en tdolos arredores a longusima distancia nada parello atoparedes. Nin agricultura, nin industria, nin comercio. Doc.2.-O seguinte mapa amosa as lias ferroviarias construdas en Espaa entre 1848 e 1868: Doc.3.-Principais instalacins siderrxicas en 1866:

Doc.4.-Importacin de algodn en rama pola aduana de Barcelona (en milleiros de toneladas):

80 70 60 50 40 30 20 10 0 1800

Doc.5.-O historiador Gabriel Tortella valora as o esforzo industrializador na Espaa do sculo XIX: Hai no sculo XIX espaol un nmero elevado de esforzos a prol da modernizacin do pas. Por unha banda temos os esforzos privados da clase empresarial catalana por crear unha base industrial no principado. Por outra estn os repetidos intentos progresistas por sentar as bases polticas e lexislativas dunha sociedade moderna, dicir, industrializada e tecnificada. O sculo XIX non foi en Espaa de absoluto estancamento: en Catalua, e en especial en Barcelona, desenvolveuse unha notable industria; o pas levou a cabo a desamortizacin e a construccin da rede ferroviaria; reformouse a educacin, o sistema monetario e bancario, os impostos; instituuse definitivamente o orzamento; sentronse as bases da industria siderrxica, etc. Pero en total a tan cacarexada revolucin industrial non tivo lugar.

1820

1840

1860

1870

1890

C R I T E R I O S D E AVA L I A C I N / C O R R E C C I N CONVOCATORIA DE XUO

Dado que a proba consiste na composicin dun texto, como criterio xeral de avaliacin terase en conta a suxecin s pautas bsicas que rexen a expresin escrita, esencialmente a precisin lxica, a correccin da sintaxe, a claridade na expresin e a coherencia na exposicin das ideas. En canto s contidos concretos tratados na redaccin, e referidos s documentos presentados, deberan ser abordados os seguintes: OPCIN 1 -As relacins Igrexa-Estado como asunto recurrente na historia da Espaa Contempornea, cun tratamento cambiante en funcin da maior ou menor sintona poltica entre as das partes. -A desamortizacin de Mendizbal entendida como ruptura co Antigo Rxime neste mbito, comentando a perda de poder econmico e poltico que implica para a Igrexa e a confrontacin entre esta e o novo Estado liberal. -A Constitucin de 1845, da man do moderantismo isabelino, como reconduccin das relacins, refrendada pola reconciliacin que supn o Concordato de 1851.

-A instauracin dun Estado laico en 1931 como acentuacin do conflicto e en relacin coas reformas noutros mbitos- factor explicativo da postura da Igrexa a prol dos sublevados en 1936. -O peso da Igrexa na conformacin do franquismo e a posicin de privilexio que ocupar durante a dictadura. OPCIN 2 -A oposicin franquismo como combate contra un rxime autoritario instaurado mercede seu triunfo nunha guerra civil. -A diversidade das formas de organizacin e loita da oposicin dictadura franquista, desde a guerrilla ata a articulacin de forzas polticas. -A evolucin cronolxica dos movementos de oposicin en funcin dos diferentes contextos, desde a posguerra ata os preludios da transicin democrtica. -A variedade dos mbitos nos que se manifestou a oposicin: estudiantes, traballadores, partidos polticos... -As lias polticas inspiradoras e conductoras da oposicin, destacando o protagonismo no interior do PCE.

CONVOCATORIA DE SETEMBRO
OPCIN 1 A instauracin do franquismo como resultado da guerra civil, salientando a sa vocacin antidemocrtica e totalitaria (Doc. 1) e o seu carcter de reaccin fronte rxime anterior. A construccin e institucionalizacin do rxime, destacando os mbitos tratados nos documentos: implantacin do sindicalismo vertical (Doc. 2), creacin dun pseudoparlamentarismo que non impide a concentracin de poderes (Doc. 3) e a forte limitacin dos dereitos civs, das liberdades e dos mecanismos de representacin que implica o Fuero de los Espaoles (Doc. 4). Os grupos sociais, polticos e insitucionais que apoiaron franquismo e foron privilexiados por el, mencionados en tdolos documentos e explicitamente tratados no Doc. 5. pertinente que aparezan referencias a asuntos que, non sendo especificamente citados nos documentos, forman tamn parte do proceso de instauracin da dictadura: outras medidas lexislativas, represin da oposicin...

OPCIN 2 A localizacin esencialmente perifrica da industria espaola, os desequilibrios rexionais que presenta e a inexistencia dunha capital poltica vlida para promover o desenvolvemento econmico espaol (Doc. 1). A importancia do ferrocarril (Doc. 2) como medio de articulacin dun mercado nacional, lastrado no caso espaol polos criterios seguidos no deseo da rede e as dificultades que o seu desenvolvemento atopou. Os sectores siderrxico e txtil (Docs. 3 e 4) como exemplos de desenvolvemento industrial, atendendo sa localizacin xeogrfica e evolucin. Valoracin global do esforzo industrializador na Espaa do sculo XIX, aludindo controversia historiogrfica sobre a cuestin. pertinente que aparezan alusins a asuntos non mencionados nos documentos, pero que se vinculan ou condicionan o desenvolvemento industrial: o debate librecambismo/proteccionismo, o desenvolvemento da banca, a escaseza de materias primas, o deficiente mercado interior...