Przepraszam, gdzie peron 9 i 3/4?

- dialog w powieci
Czym jest dialog w utworach literackich? Bez wzgldu na wraenie jakie moemy odnie czytajc powieci, dialog to nie zapis rozmowy dwjki bohaterw. To w ogle nie jest zapis jzyka mwionego. Sprbuj przeprowadzi niewielkie badania w terenie. Przysuchaj si uwanie rozmowie pasaerw w autobusie albo sprbuj szczegowo zanotowa przebieg dyskusji u cioci na imieninach. Wsuchaj si w rytm, zauwa zajknicia, pauzy, dygresje, wszystkie yyyyy i eeee, ploteczki, gupstewka, niedokoczone myli i skrty mylowe. Czy naprawd miaby ochot czyta co takiego? Moe tu przed snem. Dobry dialog tylko brzmi naturalnie. Przedstawia, a nie naladuje rzeczywist konwersacj. Efektywny dialog popycha akcj i pogbia opis. Kreuje poczucie nagoci i bliskoci. Pozwala wyzwoli empati czytelnika. Ujawnia, opisuje osobowo postaci, wyjawia jej myli i uczucia. W kiepsko napisanym dialogu, nie wyczuwa si adnego napicia, adnej niepewnoci. Bohaterowie gawdz sobie o tym i owym. Nie ma adnej zmiany, akcji. Rozmowa do niczego nie prowadzi. Zwyka strata papieru. Bezwzgldnym celem dialogu jest budowanie napicia w danym momencie i tworzenie zainteresowania dalszym rozwojem akcji.

- Prosz pana, dobrze si pan czuje? - Czuem si ju lepiej odrzek Dumbledore sabym gosem, cho kciki jego ust drgny. Ten eliksir to nie by zdrowy napj I ku przeraeniu Harryego osun si na ziemi. - Panie profesorze ju dobrze, wszystko bdzie dobrze, prosz si nie przejmowa Rozejrza si, rozpaczliwie szukajc pomocy, ale na ulicy nie byo nikogo.*
Jeli marzy nam si, aby nasz dialog popycha akcj musimy wiedzie, co konkretnie zamierzamy w danym momencie osign. Musimy bardzo dobrze zna fabu. Jasne, e pniej wiele rzeczy moe ulec zmianie. Moe wywrcimy wszystko do gry nogami, moe zamiast romansu napiszemy krymina, ale w tym konkretnym momencie, piszc ten konkretny dialog musimy wiedzie do czego dymy, dokd zmierza nasz bohater i w jaki sposb si tam dos tanie. Musimy zna intencje bohatera w kadej, najmniejszej nawet scenie i wyci wszystkie sowa, ktre biorc po uwag zaplanowany przez nas rozwj akcji nie przyczyniaj si w konkretny sposb do osignicia celu. W przeciwiestwie do filmu czy sztuki teatralnej, czytelnik nie moe zobaczy bohatera, nie moe go sobie nawet wyobrazi, dopki autor go nie opisze. Dialog jest jednym z narzdzi pozwalajcych czytelnikowi zapozna si z postaciami. Poczony z opisem wyrazu twarzy czy mowy ciaa podpowiada jakie cechy charakteru posiada dana posta, z jakiego rodowiska pochodzi, jaki jest poziom jej wyksztacenia, w jakim jest humorze. Tak samo poznajemy si w yciu. Spotykamy si, wchodzimy w rne zwizki, relacje, rozmawiamy. Czasem wychodzi nam to lepiej, czasem gorzej. Na podstawie rozmowy dialogu - decydujemy, czy dana osoba wzbudza w nas sympati, czy wprost przeciwnie. Podobnie nasi czytelnicy decyduj o swojej sympatii czy antypatii w stosunku do bohaterw. Wsuchuj si w ich rozmowy, obserwuj jak odnosz si do siebie nawzajem, jak reaguj. Na tej podstawie oceniaj ich: dobry, zy, mdry, gupi, rozwana, romantyczna

Profesorze Slughorn wydysza chrapliwie Filch, ktremu drgay szczki, a w jego wyupiastych oczach pon ar maniakalnego owcy uczniowskich wybrykw nakryem tego chopaka, jak czai si na korytarzu. Twierdzi, e zosta zaproszony na przyjcie i troch si spni. Czy pan go zaprasza, panie profesorze? Malfoy wyrwa mu si i stan przed nimi rozjuszony. - No dobra, nie byem zaproszony! Prbowaem si jako wkrci! Zadowolony?

Poszczeglne postacie pojawiajce si na kartach naszej powieci czsto pochodz z rnych rodowisk sowa przez nie wypowiadane powinny to odzwierciedla. W ferworze twrczej ekstazy nieatwo poapa si kto jest kim i jakim gosem powinien mwi. Na pewno kadego bohatera powinnimy sobie wczeniej, na wasny uytek, rozebra na skadniki pierwsze (opisujemy to szczegowo omawiajc metod Patka niegu). Musimy zna jego histori, jego wzloty i upadki, poraki i sukcesy. Co lubi robi, je i czyta (jeli w ogle). Jzyk jakim si posuguje. Dany dialog (oczywicie wczeniej ju wiemy dokd zmierza) dobrze jest napisa kilka razy, za kadym razem wcielajc si w inn posta uczestniczc w rozmowie. Co ona, biorc pod uwag jej dowiadczenia i charakter, by powiedziaa i w jaki sposb? Tre rozmowy bohaterw musi wspgra z ich stanem emocjonalnym. Osoba zrozpaczona nie bdzie mwia dugimi, okrgymi zdaniami, ale raczej krtkimi, czsto urywanymi sowami. Scenom penym akcji i napicia krtkie, wtrcone dialogi nadaj wielowymiarowoci. Tu znowu fikcja naladuje ycie. W momentach penych napicia, gdy wiele si dzieje nie przestajemy przecie zupenie mwi, ale najczciej mwimy mniej. Zaley w jakiego rodzaju dziaanie jestemy zaangaowani i jakie ono budzi w nas uczucia.

Dumbledore mia przekrzywione okulary, usta szeroko otwarte, oczy zamknite. Nie powtrzy, potrzsajc nim nie, nie jeste martwy, powiedziae, e to nie, jest trucizna, obud si, obudRennervate! zawoa, celujc rdk w jego klatk piersiow; bysno czerwone wiato, ale nic si nie wydarzyo. Rennervate!... Panie profesorzebagam Dumbledoreowi drgny powieki, Harryemu mocno zabio serce. - Prosz pana, czy pan - Wody zachrypia Dumbledore.
Bardzo dobre efekty daje wplecenie dialogu w sceny zbiorowe (np. na przyjciu, na zawodach sportowych, w metrze). Mona stworzy wraenie, e obok naszego bohatera toczy si ycie. Podczas gdy on przeywa wanie jakie prywatne dramaty, trudne chwile rozmowy innych ludzi pokazuj jakby inny wiat. Dialog to rwnie narzdzie, z ktrego moemy skorzysta tworzc nastrj powieci. W powieci kryminalnej, sensacyjnej czy horrorze dialog powinien budzi w czytelniku niepokj a nawet strach. W romansie oczekujemy ciepej atmosfery pczkujcej mioci. W powieci przygodowej spodziewamy si atmosfery penej energii i adrenaliny itd. To ty jako autor jeste odpowiedzialny za wytworzenie odpowiedniego nastroju. Niektrzy autorzy preferuj narracj jako sposb na opowiedzenie swojej historii. Nie tylko pocztkujcy. Czytalicie Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki M.V. Lossy? Tego pisarza z ca pewnoci nie mona posdzi o braki w warsztacie, a jednak w tej powieci dialogi s jak rodzynki w ciecie. Zwolennicy odmiennej teorii uwaaj, e powie uboga w dialogi jest nudna, e czytelnik pody za gwnym bohaterem wszdzie, byleby zapewni mu wartk, pen zwrotw akcj i mnstwo dialogw. Sprawd, co tobie si podoba. Przejrzyj swoje ulubione powieci pod tym ktem. Nie ma to, jak uczy si od mistrzw.