KORRIK 2005
NGJALLJA
Nr. 7 (150) Viti XIV i botimit
EVROPA KA NEVOJË PËR NJË KISHË AKTIVE DHE TË GJALLË
Kryepiskopi Anastas merr pjesë në mbledhjen e Komitetit Qendror të Këshillit Evropian të Kishave
N ga data 3-9 qershor 2005 në
qytetin e Shën Kollit Kretë,
Greqi u mbajt mbledhja e radhës e
Komitetit Qendror të Këshillit
“…kini guxim. Unë e kam mundur botën.”
- Në Akademinë Teologjike “Ngjallja e Krishtit” ndahen diplomat -
Në ambientet e Akademisë
Teologjike “Ngjallja e Krishtit”
në manastirin e Shën Vlashit
në Durrës, u zhvillua ceremo-
nia e ndarjes së diplomave të
studentëve të kësaj akademie.
Ceremoninë e hapi Hirë-
sia e Tij, Episkop Ilia Ketri, i
cili ndër të tjera tha:
“Të nderuar pedagogë, të
respektuar familjarë, të gjithë
ju miq, të dashur studentë dhe
veçanërisht ju studentë të vi-
tit të katërt, kandidatë për di-
plomim!
(vijon në faqet 2-3)
NGJALLJA
KORRIK 2005
Evropian të Kishave (KEK), në të
cilën mori pjesë edhe Kryepiskopi
Anastas në funksionin e Zëvendës-
presidentit të kësaj organizate.
Drejtori i Akademisë Teologjike “Ngjallja e Krishtit” duke folur në
ceremoninë e ndarjes së diplomave - 2005 -
Të shumta janë problemet dhe
sfidat që ftohen të përballojnë sot
kishat në Evropë. Fillimi i shek.
XXI bashkë me rënien e bllokut të
1
Çmimi 20 lekë
Lindjes solli ndryshime të mëdha
shoqërore dhe politike në konti-
nentin e vjetër. Gjatë punimeve të
këtij takimi u zgjodh sekretari i ri
i KEK-ut si dhe u diskutuan tema
të ndryshme si: “Ksenofobia dhe
racizmi në Evropë”, “Emigracioni,
trafiku i qenieve njerëzore”,
“Islami në Evropë”, si dhe lidhjet
institucionale të KEK-ut me Ki-
shën Romano-Katolike, e cila
megjithëse nuk merr pjesë në KEK
bashkëpunon me të (Këshilli
Europian i Kishave përbëhet nga
125 kisha, orthodhokse dhe
protestante). Në diskutimet e Tij
gjatë këtij takimit Kryepiskopi
Anastas midis të tjerave theksoi:
“Në situatën e re që po kalon
Evropa duhet që kishat patjetër të
jenë të pranishme. Kisha nuk duhet
të ketë një rol muzeal (ornamen-
tal). Kemi dhe ne fjalën tonë për
t’i thënë Evropës. Në vend që të
ecim përpara drejt një Evrope që
do të quhet Evropa e shoqërive
shumëkombëshe, aksioneve anoni-
me, ose të fuqishmëve të tjerë, le
të synojmë solidaritetin, drejtësinë,
respektin për çdo person njerëzor
dhe dashurinë….”
“Në propozimet që do të lindin
nga diskutimet retorike të poli-
tikanëve, kishat duhet të bëhen një
kandil dashurie, një faktor ndih-
mës, i cili do t’i bëjë njerëzit më
të përulur dhe më njerëzorë…”
“Besoj se Evropa ka nevojë për
kishat, por për kisha aktive dhe të
gjalla. Dhe jo kisha që do të jenë
pranë të pasurve dhe të fuqish-
mëve. Ka nevojë për një kishë që
do të marrë pjesë në dhimbjet e
njerëzve. Dhe mos harroni,
mundet që në Evropë të ketë
shumë para, por kjo s’do të thotë
se Evropa nuk ka dhimbje.”
Korresp. i “Ngjalljes”
2 NGJALLJA KORRIK 2005

“…kini guxim. Unë e kam mundur botën.”

(vijon nga faqja 1) një me Të dhe ju jeni kunguar me një dhuratë tek të gjithë pa për- njësoj si emri i tij, ngjallëse dhe
gjakun e Tij. Ju jeni ulur në këmbët jashtim.” ripërtëritëse. E falënderoj, sepse
Në emër të komunitetit të aka-
e Tij, duke studiuar Ungjillin e Tij Studenti Vasil Nuro përfundoi më mësoi se si t’i flas Zotit, si të
demisë në përgjithësi ju falënde-
dhe Ai po ju çel sytë e mendjes për duke thënë: “Me gjithë fuqinë e vendos një marrëdhënie me të, si
rojmë për pjesëmarrjen tuaj në këtë
të kuptuar mësimet e Tij. Ju do të shpirtit tim, me gjithë forcën e ze- të ruaj qëndrueshmërinë në besim,
ceremoni. Me përulësi dhe ndjenja
largoheni nga akademia të diplo- mrës sime falënderoj Atë që na ka dialogun me njerëzit e feve të tjera
prekëse falënderojmë Fortlumtu-
muar, gati për të filluar një fazë të dhënë të gjithëve këto gjëra, që na dhe shumë këshilla të tjera. Krye-
rinë e Tij Imzot Anastasin, Krye-
re të jetës. Merrni dhe mbani me ve- solli deri këtu, që na gdhend me piskopi nuk na la të kishim një be-
piskopin e Tiranës, Durrësit dhe të
te kurdoherë mësimet e arta të jetës daltën e predikimeve të Tij aq hu- sim të sipërfaqshëm dhe abstrakt.
gjithë Shqipërisë dhe Sinodin e
që keni fituar këtu dhe kujtoni mane, Kryepiskopin tonë të dashur “Me vërtetësinë e Krishtit të
Hirshëm rreth Tij për kujdesin për
citimin e Zotit Krisht: “...kini Anastas. Ka qenë Ai që më ka inku- ngjallur dhe me Hirin e Pentiko-
mbarëvajtjen e akademisë dhe për
guxim! Unë e kam mundur botën!” rajuar plotësisht, që më dha një im- stisë ju përqafoj që të gjithëve.
mirëqenien e Kishës Shqiptare në
Perëndia ju bekoftë! puls shtytës drejt së mirës, drejt Faleminderit!”
tërësi. Fortlumturia e Tij i është
përgjigjur çdo kërkese dhe çdo
nevoje me përpikëri të krishterë
dhe shembullore si bariu i mirë i
grigjës së Krishtit. Ju falënderojmë
Imzot dhe lusim që Perëndia t’ju
dhurojë shëndet, paqe, urtësi dhe
fuqi për kryerjen e detyrat tuaja të
shumta.
Për shumë vjet, o Kryezot!
Në mënyrë të veçantë ju falë-
nderojmë ju prindër dhe familjarë
të studentëve të vitit të IV - t për
fëmijët tuaj, që i keni rritur me mu-
ndime dhe sakrifica. Ne gëzohemi
bashkë me ju për krenarinë që po
përjetoni sot. Njëkohësisht falë-
nderojmë priftërinjtë, katekistët
dhe çdo besimtar të mirëfilltë, të
cilët kanë ndikuar në jetën shpir-
tërore të këtyre të rinjve.
Të dashurit e mi, në një rast të
veçantë Zoti Krisht këshilloi dishe-
pujt e Tij: “Por kini guxim. Unë e
kam mundur botën”. Kjo është më
shumë se një këshillë e predikuar
nga Shpëtimtari. Eshtë një e vërte-
të e pamohueshme. Dishepujt e
pranuan, e kuptuan, e jetuan dhe u *** progresit. Fjalët e mia janë shumë ***
bë një mbështetje e pamposhtur në Në këtë vit shkollor dy studentë të varfra për ta falënderuar këtë Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit
jetën e tyre apostolike. Gjatë tortu- morën titullin “Studenti më i mirë”: njeri që me kaq shumë mundim, dhe i gjithë Shqipërisë Prof. Dr.
rave të tyre trupore, në rastet kur ata Marina Baba, nga dioqeza e Bera- durim dhe urtësi mbolli fidanishten Anastasi, uroi të sapodiplomuarit:
u braktisën nga familja apo miqtë tit dhe Vasil Nurio, nga dioqeza e orthodhokse të Shqipërisë. Me “Pak më parë pashë programin.
dhe të afërmit dhe e ndjenë veten Korçës, i cili përshëndeti: mënyrën e tij orthodhokse të të ko- Pashë disi i habitur që fjalimi kry-
krejt të veçuar, sa herë kanë dëgju- “Ndodhem sot këtu si student nceptuarit të Ngjalljes na ftoi edhe esor ishte i Kryepiskopit. Unë me-
ar me veshët e shpirtit të tyre atë zë dhe jam shumë i lumtur për këtë ne të gjithëve për t’u bërë bij të Ngja- ndoj që fjalimi përfundimtar u bë
të ëmbël duke thënë: “Kini guxim. ditë të shënuar të jetës sime.” lljes. Të shijosh Ngjalljen, është të nga Vasili, si përfaqësues i stude-
Unë e kam mundur botën”. Edhe …Ditën e parë të ardhjes në kë- marrësh pjesë në darkën e Zotit, në ntëve që përfunduan studimet këtë
ju të dashurit e mi që po merrni të shkollë, e cila përkonte me ditën pafundësinë e plotësisë së Tij. vit…”
diplomat për vitin 2005, kini zemër, e Ngritjes së Kryqit të Nderuar, pa- Këtë përmbushje të madhe dhe Pasi kujtoi rrugën në të cilën
sepse ju keni qenë me mësonjësin shë Kryqin jo thjesht si një simbol të hyjnizuar, të frymëzuar nga kishte kaluar Akademia Teologjike
Krisht, në mënyrë të veçantë në human, por si një sakrificë, si një si- Shpirti i Shenjtë i Perëndisë Krye- “Ngjallja e Krishtit” deri në ditët
këta 4 vitet e fundit, keni folur me mbol të vërtetë të dashurisë sakri- piskopi Anastas mbolli në zemrën e sotme Kryepiskopi Anastas tha:
Atë dhe ju ka folur. Ai ju ka dhënë fikuese. Nën hijen e tij unë po kup- time. Rrallëherë një njeri gjatë je- “… Nëse ne nuk do të kishim bërë
Hirin e Tij dhe ju keni pranuar toja detyrën e një të krishteri, rë- tës së tij mund të takojë dhe të njo- hapat për krijimin e kësaj shkolle
fjalët e Tij. Ai ju ka ftuar të bëheni ndësinë e dritës dhe dhënien e saj si hë një person si Ai. Fjalët e tij janë këtu në Shqipëri, mendoj se edhe
KORRIK 2005
hapat për rritjen e Kishës këtu nuk
do të ishin të tilla, siç i shohim sot.
Kur kujton Shën Vlashin, një vend
i panjohur, ku banonin disa njerëz
të paëndërr të ndërtonin akademinë
tonë…, nuk i them këto gjëra për
të treguar thjesht histori, por për
të mos harruar se sa shumë dhurata
na ka bërë Perëndia për të arritur
gjithçka në kaq pak vite.
Ai na ka dhuruar shumë gjëra,
ato që dimë dhe ato që nuk dimë.
Dhe ju bij, Zoti ju ka dhënë shumë
dhurata, ato që ishin dhe ato që nuk
ishin, por që në të ardhmen do të
ndërgjegjësoheni për ato që nuk
dini. Le të falënderojmë Perëndi-
në për të gjitha gjërat që ka bërë
për ne. Le ta falënderojmë për të
mirat materiale, por dhe për ato
shpirtërore, që ne pa pushim i shi-
jojmë. Le ta falënderojmë për nje-
rëzit që Ai ka prurë pranë nesh.
Si përfaqësues i Kishës së Shqi-
përisë, falënderoj nxehtësisht
Episkopin, Hirësi Ilian, Patrikun
Ekumenik, Vartholomeun, i cili
dha miratimin e Tij që ai të që-
ndrojë pranë nesh për një kohë më
të gjatë dhe të vazhdojë të na ndih-
mojë. Dua të falënderoj të gjithë
pedagogët e shkollës, të cilët iu
përgjigjën gjithë kërkesave për
realizimin me sukses të programit
mësimor”…
Pasi falënderoi personelin ad-
ministrativ për punën e mirë, për-
mendi në falënderim dhe persona,
të cilët siç tha Kryepiskopi Anastas
“…ju nuk i njihni, por që me anë
të dashurisë bënë të mundur që kjo
shkollë të funksionojë më së miri
nga ana ekonomike dhe të ketë për-
parime. Perëndia i di emrat e tyre
dhe u jep atyre me bollëk dhuratat
e Tij.”
“...Dua t’ju falënderoj ju djem
e vajza, sepse ju u përpoqët për të
shfrytëzuar gjithë këto mundësi
dhe nëpërmjet kontributit tuaj këtu
u krijua një atmosferë e ngrohtë
familjare dhe krijuese. Por kemi
shumë punë përpara. Zoti ka thënë:
“Atij që i është dhënë shumë, ka
për t’iu kërkuar shumë.” Ju kishit
rast dhe morët këtu shumë besim.
Përpiquni që kudo të jeni njerëz të
dashurisë së madhe. Në orë të vë-
shtira njohët fuqinë e shpresës që
ju fali Perëndia.
Përpiquni që këtë shpresë ju ta
transmetoni në çdo vend ku ju do
NGJALLJA 3
Kryepiskopi Anastas bëhet “Qytetar nderi”
i qytetit të Shën Nikollës Kretë, Greqi
E vogël u duk për banorët e qytetit të Shën i cili foli për njeriun që kërkon besimin dhe dashuri-
Nikollës salla e kinemasë Rex, në mbrëmjen e 5 në. Por këto jo me mënyrën që i kërkon dhe i impo-
qershorit kur ata u mblodhën për të ndarë non realiteti i sotëm, por “gjatë një udhëtimi të
dashurinë dhe respektin e tyre me Kryepiskopin e palëvizshëm të shpirtit, që kërkon të vërtetën”. Për
Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë Prof. Dr. nder të Kryepiskopit Anastas kori i njohur bizantin
Anastasin me rastin e dhënies së titullit “Qytetar i kishës “Shën Triadha” psali himne të ndryshme
nderi” prijësit të Kishës sonë. Ishte bashkiaku i kishtare. Në fund shumë nga të pranishmit duke
qytetit të Shën Nikollës Jani Lukaraqi, i cili i marrë bekimin e Kryepiskopit i uruan atij suksese
dorëzoi medaljen e artë “Qytetar nderi” Imzot të mëtejshme në veprën e Tij baritore.
Anastasit. Pas tij e mori fjalën Kryepiskopi Anastas, Korresp. i gazetës “Ngjallja”
Heshtja e shtetit ndihmon grabitësit
- Grabitet sërish manastiri i Derviçanit -
Tanimë njoftimet e policisë pas grabitjeve të Këto grabitje të përsëritura tregojnë se gra-
përsëritura të kishave dhe manastireve orthodhokse bitësit janë organizuar më së miri jo vetëm për t’i
tingëllojnë vërtet qesharake. Manastiri i Derviça- përvetësuar këto objekte me vlera të shumëfishta,
nit në Gjirokastër grabitet për herë të dytë brenda por edhe për t’i tregtuar ato.
një muaji dhe policia në vend që të kapi grabitësit, Përballë kërkesave të përsëritura të komunitetit
konstaton se grabitja është kryer duke thyer portën orthodhoks shteti hesht, duke i lënë dorë të lirë
kryesore… dhe kaq, kur këtë e kanë konstatuar vetë grabitësve, kurse policia rrotullohet në vend.
besimtarët, të cilët edhe kanë lajmëruar për këtë Nëse shqetësimi i gjithë komunitetit ortho-
dhunim. dhoks për ruajtjen e kishave, manastireve dhe
Në kishën “Kryeengjëlli Mihal”, që bën pjesë objekteve me vlerë që ndodhen në tokë, nuk bëhet
në manastirin e Derviçanit, u grabitën përsëri ikona vërtet shqetësim i shtetit dhe i gjithë opinionit
dhe pjesë nga ikonostasi përgatitur me dru të gdhe- shoqëror, përfundimi do të jetë i hidhur.
ndur. Si ikonat ashtu dhe pjesët e ikonostasit bëjnë
pjesë edhe në trashëgiminë tonë kulturore, për të Korresp. i gazetës “Ngjallja”
cilën detyrimisht duhet të kujdeset shteti.
të ndodheni. Ju këtu keni përjetuar ëndërrojë Kryepiskopi dhe kërkon jetë, shumë njerëz besojnë
shumë orë gëzimi. Përpiquni të bashkëpunëtorët e tij. Është një se duke pasur lehtësira ose pasuri
transmetoni këtë gëzim të pastër që vepër që Perëndia na i shtron kanë për të kaluar mirë në këtë jetë.
na ka dhënë Perëndia dhe mos përpara dhe të gjithë ju jeni pjesë- Por unë dua të kujtoj edhe njëherë
harroni që Kisha jonë ka shumë marrës dhe bashkëpunëtorë. Secili ato gjëra që u thanë sot tek
nevoja. Mund të kemi bërë hapa ka rolin e vet. Sot ju hyni në një Ungjilli: Duhet të bëhet jetë me
të rëndësishme përpara, por deri në fazë tjetër studimi dhe zhvillimi në cilësi, me dashuri, një jetë krijuese,
majë kemi për të bërë shumë rrugë. jetën tuaj. Është koha të përshpej- një jetë e cila shtrihet drejt
Kisha jonë ka për të pasur nevojë toni hapat tuaj për të marrë vendet përjetësisë dhe që nuk mund të
për kuadro, për episkopë të rinj, e përgjegjshme, që ka këtu në Ki- krahasohet me asgjë tjetër dhe kjo
pedagogë, mësues pra përpiquni që shë dhe që presin. Ne nuk duhet të është ajo që na ka ofruar Kisha dhe
kjo bërthamë e kësaj akademie të harrojmë edhe një fjalë tjetër të ne vazhdojmë t’ua japim të tjerëve.
ngrihet më tej dhe të shkojë në Zotit, që thotë: “Nuk më zgjodhët Ne jemi faktorë të kësaj jete. Jemi
bërthamë universitare. Kjo nuk ju mua, por unë ju kam zgjedhur bartës të jetës së përjetshme.
është vetëm çështje ndërtesash, por juve”. Ai pra na ka përzgjedhur për Thashë se nuk do të mbaja fjalimin
si do të sigurohen të hollat. Ne këtë mision të caktuar, që të kryesor, por do t’ju jap një uratë.
besojmë që Perëndia ka për të na i punojmë në jetën tonë e të sjellim Dhe nuk gjej një uratë më të mirë
dhënë, por me kushtin e vetëm që shumë fryte. Kjo është gjëja më e se sa ajo lutje që na ka dhënë
të jenë njerëzit. Këta njerëz të bukur që ne mundemi të jetojmë Apostull Pavli në letrën e Tij
ndershëm, që kanë për ta marrë në jetën tonë. E di se ekzistojnë drejtuar Efesianëve (3:14-30) “Për
këtë fakt me seriozitet, kanë për ta ide të shumta, se çfarë do të thotë këtë arsye unë po i ul gjunjët e mi
kuptuar se në botë nuk ka asgjë më sukses në jetën e sotme, por a ka përpara Atit të Zotit tonë Jisu
të madhe se kjo dashuri. Këto nuk gjë më të madhe se të jemi bartës Krisht…”
janë thjesht ëndrra, që mund t’i të jetës së përjetshme. E gjithë bota J. Pjetri
4 NGJALLJA
Projekti “Shëndeti dhe shoqërizimi i grave në zonat rurale”
Pozicioni i grave në shoqërinë
shqiptare është një realitet kom-
pleks i përcaktuar nga shumë
faktorë të traditave dhe rrethanave
të reja të një shoqërie post-komu-
niste në zhvillim.
Në zonat rurale jeton rreth 56%
e popullsisë shqiptare (Instituti i
Statistikave 2004).
Femrat përbëjnë një përqindje
të madhe të kësaj popullsie. Statusi
i vajzave dhe grave në zonat rurale
është një aspekt që ka nevojë për
një vëmendje më të madhe si
rezultat i mentaliteteve të ndry-
shme që ekzistojnë ndërmjet zo-
nave urbane dhe atyre rurale.
Ndërmjet këtyre mentaliteteve
është dhe tradita e familjes patriar-
kale, që i bën gratë dhe vajzat ru-
rale të paafta për të marrë pjesë në
procesin e vendimmarrjes lidhur
me familjen ose me çështje të tjera
të jetës së përditshme.
Gratë që jetojnë në zonat rurale
shpenzojnë shumicën e kohës së
tyre në punët e bujqësisë. Gjitha-
shtu në këto zona akoma përballo-
het mentaliteti i vjetër i formuar
ndër vite. Nën këtë mentalitet
shumë çështje janë konsideruar
tabu dhe ndërmjet tyre janë dhe
Gratë e zonave rurale duke dëgjuar zbërthimin e projektit të Zyrës “Diakonia Agapes” të Kishës sonë
“Shëndeti dhe shoqërizimi i grave në zonat rurale”
TË JESH PRANË GRAVE NË NEVOJË
çështjet e shëndetit. Kjo është
arsyeja përse në shumë raste gruaja
lë mënjanë problemet shëndetë-
sore edhe pse ato janë një pjesë
shumë e rëndësishme e jetës së saj.
Personeli i mesëm mjekësor
nuk mund të organizojë takime me
komunitetin për të dhënë informa-
cionin, që mund të jetë shumë i
dobishëm për vajzat dhe gratë ru-
rale në mënyrë që t’i aftësojë ato
për të identifikuar dhe për të pa-
randaluar në të ardhmen problemet
e tyre shëndetësore.
Projekti “Shëndeti dhe
shoqërizimi i grave në zonat
rurale” ka për qëllim:
• Të kontribuojë në përmi-
rësimin e elementëve të kujdesit
shëndetësor parësor të vajzave dhe
grave në zonat rurale; dhe
• Të mbështetë vajzat dhe gratë
në rolin e tyre si gra, nëna dhe pje-
sëtare aktive të komunitetit.
Projekti ka filluar të zbatohet
që në vitin 1995 në zonën e Shpa-
tit, Elbasan. Është zbatuar në të
gjitha komunat e kësaj zone, duke
i ardhur në ndihmë vajzave dhe
grave si dhe personelit mjekësor,
duke i ofruar atyre informacione
dhe asistencë në lidhje me fushën
e kujdesit shëndetësor parësor.
Përveç zonës së Shpatit në
Elbasan është zbatuar dhe në
komunën e Shushicës, kurse sot po
zbatohet edhe në komunën e
Bradasheshit.
Gjatë vitit 2000, ky projekt u
shtri në zonën e Kavajës përkatë-
sisht në komunat: Luz i Vogël,
Gosë, Kryevidh dhe së fundmi në
Golem.
Projekti “Shëndeti dhe shoqëri-
zimi i grave në zonat rurale”, gjatë
vitit 2005 krahas komunës Bra-
dashesh, Elbasan është duke u zba-
tuar dhe në zonën e Gramshit, një
zonë me shumë probleme, munge-
sa kundrejt kujdesit shëndetësor
parësor.
Konkretisht është prezent në
komunën Kodovjat i përbërë nga
9 fshatra.
Projekti “Shëndeti dhe sho-
qërizimi i grave në zonat rurale”
gjatë vitit 2005 zbatohet në gjashtë
fshatra, përkatësisht 4 fshatra në
komunën Kodovjat dhe 2 fshatra
në komunën Bradashesh.
Në çdo fshat target grupi i
vajzave dhe grave ndahet në tre
mini target grupe të përbëra
mesatarisht nga 35 pjesëmarrëse:
Mini target grupi 1 - 15 - 18
vjeç - “Grupi në risk”;
KORRIK 2005
Mini target grupi 2 - 19 - 38
vjeç - “Nënat me fëmijë”; dhe
Mini target grupi 3 - 39 - 55 vjeç.
Çdo mini target grupi i ofrohet
një set i përbërë nga 5 tema shë-
ndeti, që janë të ndryshme nga
grupi në grup.
Komuna Kodovjat ka një staf
prej 15 vetësh personel mjekësor i
përbërë nga 2 mjekë dhe 13 infer-
miere/mami; kurse në komunën
Bradashesh ka një staf prej 22 ve-
tësh personel mjekësor, i përbërë
nga 4 mjekë dhe 18 infermiere/
mami.
Trajnimet për të dy stafet
ofrohen në qendrat e shëndetit të
komunave dhe janë përkatësisht
një trajnim në muaj, ku çdo
pjesëmarrës merr një set me temat
e trajnimit.
Zyra “Diakonia Agapes” me pro-
jektin “Shëndeti dhe shoqërizimi i
grave në zonat rurale” fokusohet
në nevojat prioritare si:
• Edukim shëndetësor për gratë
dhe vajzat rurale për probleme të
kujdesit shëndetësor parësor;
• Dalja e grave rurale nga vet-
izolimi dhe rritja e besimit në
aftësitë e tyre;
• Inkurajimi i vetiniciativës së
grave për të marrë pjesë në akti-
vitete social-kulturore; dhe
• Thellimi i njohurive profesio-
nale dhe roli i personelit të mesëm
mjekësor në problemet shëndetë-
sore të komunitetit.
Ky projekt ndërhyn me anë të
aktiviteteve edhe te:
• PUNIMI I TEMAVE TË SHËNDETIT
PËR VAJZAT DHE GRATË;
• SHPËRNDARJA E PAKOS SË NDIH-
MËS SË SHPEJTË PËR VAJZAT DHE
GRATË;
• VIZITA MJEKËSORE PËR
KOMUNITETIN;
• OFRIMI I TEMAVE SOCIALE;
• TRAJNIMI PËR PERSONELIN E
MESËM MJEKËSOR;
• SHPËRNDARJA PËR PERSONELIN
E MESËM MJEKËSOR;
• WORKSHOP-I (Mbledhje pune)
PËR PERSONELIN MJEKËSOR.
KORRIK 2005 NGJALLJA 5

“Nëse zbatoni porositë e mia, tregoni se më doni”

Nën kujdesin e Kryepi-
skopit Anastas filloi për kë-
të vit sezoni i ri i kampeve
verore me fëmijë dhe të rinj
orthodhoksë nga vende të
ndryshme të Shqipërisë.
Historia e organizimit të
kampeve të Kishës sonë fi-
llon me kampin e parë të
djemve në vitin 1995, në
Manastirin e hirshëm të
Shën Kozmait në Kolko-
ndas, nën drejtimin e At
Theologut nga Mali i
Shenjtë. Muajt e vështirë të
97-ës bënë që fëmijët dhe
të rinjtë të vendoseshin në
ambientet e reja të Mana-
stirit të Shën Vlashit. Më
1998 Manastiri “Fjetja e
Hyjlindëses” u zgjodh,
vendi i funksionimit të ka-
mpeve të djemve. Të rinjve
pjesëmarrës në kampingun
“Zvërnec 2005” iu krijua
mundësia të njihen më nga
afër me jetën shpirtërore
dhe adhuruese të Kishës
sonë. Ky ka qenë dhe është
qëllimi që Kisha jonë orga-
nizon aktivitete të tilla.
Edhe këtë vit, nisur nga
moshat e ndryshme dhe nu-
mri i madh i të rinjve që dë-
shirojnë të jenë pjesëma-
rrës, kampi funksionon me
tre turne.
Dita e kampingut fillon
me ngritjen e flamurit të
Kishës dhe flamurit tonë
kombëtar, si dhe me shër-
besën e lutjeve të mëngje-
sit. Kampistët njihen me
shenjtorin e ditës. Pas më-
ngjesit vijon koha argë-
tuese e plazhit. Në drekë
koha e përbashkët në men-
së dhe këngët e kënduara
në kor, si dhe surprizat e ta-
lenteve të pazbuluara, kri-
jojnë një atmosferë të kënd-
shme. Pasditja fillon me
kampionatet e ndryshme
sportive, si futboll, volej- ofron edhe konkurset me janë vizitat që kryejnë
boll, basketboll, ping-pong, pyetje që vetë grupet përga- kryebarinjtë tanë në një
shah, etj., ku fituesit marrin titin për njëri-tjetrin nga ditë të caktuar. Atmosfera
në përfundim të kampit sti- fusha e besimit, kulturës lutësore dhe adhuruese
muj të ndryshëm. Lojërat dhe shkencave të ndrysh- arrin majën me agripninë e
sportive më pas ia lënë ve- me. Ndër të veçantat e ka- kampit, celebruar me rastin
ndin orës së bisedës shpir- mpit është dita e olimpia- e një feste zotërore ose di-
tërore, ku një folës i caktu- dës me lojëra të ndryshme tën e një shenjtori të cak-
ar përgatit një temë dhe e popullore dhe të atletikës, tuar.
trajton atë me kampistët e duke krijuar një atmosferë Këtë vit tema e kampit
mbledhur para kishës së të vërtetë sportive që karak- ishte “Nëse zbatoni porosi-
manastirit. Shërbesa e Mbrë- terizohet nga shpirti i garës. të e mia, tregoni se më do-
mësores i fton të gjithë në Gjithashtu grupet përgati- ni” - duke iu referuar mësi-
orën e mbrëmjes për të fa- ten për t’u paraqitur me një meve që japin 10 Porositë
lënderuar Perëndinë për di- krijim të vetin, këngë ose e Zotit, dhënë Moisiut në
tën që kalon. Darka në skeç, me të cilat organizo- Malin Sina.
mensën e kampit në mo- het edhe një festival. Një
mentet e saj të përbashkëta tjetër veçanti e kampingut Aleksandër Dimroçi

Korçë
Më 15 qershor 1995 me iniciati-
vën e Kryepiskopit Anastas dhe të
një grupi të grave të Kishës Ortho-
dhokse u hap në Korçë kopshti i tre-
të pas atij të Tiranës e të Durrësit.
Më 10 qershor kopshti “Dashu-
ria” në Korçë festoi 10-vjetorin e
krijimit të tij. Festa e përkujtimit
të kësaj ngjarjeje kaq të rëndësi-
shme u bë në Katedralen e qytetit.
Nga fëmijët e kopshtit u dha një
shfaqje mjaft e bukur me këngë,
recitime, dramatizim dhe vallëzim.
Shfaqjen e hapi përgjegjësja e
përkujdesjes ditore “Dashuria”
znj. Maria Qirici, e cila foli për rru-
gën 10-vjeçare të këtij kopshti, suk-
seset, vështirësitë, përpjekjet për
të qenë një nga kopshtet më të mira
Festojmë 10-vjetorin e kopshtit tonë
të qytetit të Korçës. Nga ky kopsht
në periudhën 10-vjeçare kanë
kaluar rreth 1000 fëmijë.
Koncertin e përshëndeti edhe
Mitropoliti i Korçës, Imzot Joani,
i cili përgëzoi personelin për punën
e bërë në këta vjet dhe u uroi suk-
sese të mëtejshme në punën e tyre.
Të pranishëm në sallë ishin kleri-
kë, përfaqësues të Seksionit të
Arsimit të Rrethit, drejtoresha të
kopshteve shtetërore etj. Ato thanë
fjalët më të mira për punën në
kopsht dhe rezultatet e arritura.
Në këtë koncert përshëndetën
edhe fëmijë, që kanë mbaruar kop-
shtin tonë dhe tani kanë shkuar në
shkollë. Ata përshëndetën në pja-
no, me këngë, recitim, valle duke
kujtuar me nostalgji ato vite. Nga
Zyra Koordinuese përshëndeti znj.
Nafsika Melo duke përgëzuar për
rezultatet e larta të arritura me pu-
nën e ndërgjegjshme të edukato-
reve dhe përkushtimin e tyre, duke
pasur si udhërrëfyes fjalët e Zotit
tonë Jisu Krisht “Lërini fëmijët të
vijnë tek Unë”.
Në Katedrale dhe në kopsht
ishte organizuar edhe një ekspozitë
me punimet e fëmijëve.
6 NGJALLJA KORRIK 2005

Libri “Globalizmi dhe Orthodhoksia” promovohet edhe në Shkodër

Pas Tiranës dhe Korçës, Shkodra ishte qyteti i radhës ku u promovua
libri “Globalizmi dhe Orthodhoksia” me autor Kryepiskopin e Tiranës,
Durrësit dhe të gjithë Shqipërisë, Prof. Dr. Anastasin. Klerikë të ko-
muniteteve fetare të qytetit, personalitete të politikës e kulturës,
intelektualë dhe besimtarë ishin mbledhur në një nga sallat e hotel
“Rozafës” për të diskutuar dhe për të nxjerrë në pah vlerat e këtij libri
me përmasa bashkëkohore dhe mbarëkombëtare. Ky aktivitet u prëcoll
nga media e shkruar dhe elektronike vendase.
Në fjalën e hapjes drejtuesja e shoqatës “Gruaja shkodrane” Luiza
Vijoshi bëri prezantimin e librit.
Më pas Mitropoliti i Korçës, Hirësi Joani, shprehu vlerësimet e tij
për qytetin e Shkodrës, ku sipas tij “sado që të dobësohet nga ana
intelektuale, tradita e lashtë do të ripërtërihet. Promovimi i këtij libri
shërben për ripërtëritjen e mendimit. Shoqëria jonë ka nevojë për
mendim dhe nëse mendimi shqiptar nuk do të jetë në lartësinë e kombeve
të tjera të qytetëruara, do të jetë shumë e vështirë për ne të përparojmë
në fushat e tjera”.
Në vijim të prezantimit të librit “Globalizmi dhe Orthodhoksia” e
morën fjalën intelektualë të njohur të Shkodrës, si dhe profesorë të
Universitetit “Luigj Gurakuqi”.

GLOBALIZMI DHE ORTHODHOKSIA

Tonin Gjuraj,
Universiteti i Shkodrës
“Luigj Gurakuqi”
Ishte viti 1996, kur Samuel P.
Huntington boton librin e tij “Për-
plasja e Qytetërimeve dhe Ribërja
e Rendit Botëror”. Ky libër sa inte-
resant, aq dhe i “frikshëm”, gje-
neroi shumë diskutime dhe ngriti
pyetjen nëse konfliktet midis qyte-
tërimeve do të dominonin të ardh-
men e politikës botërore. Autori do
të përgjigjej jo vetëm se si përpla-
sjet ndërmjet qytetërimeve janë
kërcënimi më i madh ndaj paqes
botërore, por edhe si një rend botë-
ror i mbështetur në qytetërime ësh-
të siguria më e madhe kundër kësaj
lufte.
Dhe pikërisht disa vite më vo-
në, më 2004, vjen në skenë në
duart e lexuesve të interesuar një
libër tjetër, shumë i dobishëm,
“Globalizmi dhe Orthodhoksia” i
Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit
dhe të gjithë Shqipërisë, Prof. Dr.
Anastas Janullatos. Në vend të re-
ndit botëror, në fjalët e autorit vjen
“bashkësia mbarëbotërore” (fq.23),
si një ngjarje në zhvillim, si proces
ku fetë kanë detyrimin që kanë
lidhur me formimin e kësaj bash-
kësie. “Në globin tonë tokësor, -
thekson autori, - ekziston një poli-
foni fetare” (fq.24). Më tej, sipas
autorit, “kërkimet në fushën e stu-
dimit të feve tregojnë se asnjë fe
nuk ka arritur deri më sot t’i mpo-
shtë fetë e tjera dhe të mbizotërojë
plotësisht në mbarë botën” (fq.24).
Kjo është pikëpamja orthodho-
kse e problemit, që paraprin kua-
drin e problemit dhe pjesët në
vijim. Libri ka shtatë pjesë, ku, në
këndvështrimin tonë, veçohen
Studime të preokupimit orthodhoks nga Anastas Janullatos
trajtimet mbi: “Orthodhoksinë dhe
të drejtat e njeriut”, “Dialogu me
Islamin”, “Kuptimi teologjik i feve
të tjera” dhe “Globalizimi dhe
bioma fetare”.
...Në analizën e tij për të kalua-
rën e feve (fq. 25-32), Anastasi, jo
vetëm priret të jetë i paanshëm,
ndoshta duke ruajtur pozicionin e
tij si një lider shpirtëror i respek-
tueshëm, por shfaqet një analist i
zoti, sociolog i kujdesshëm dhe
padyshim historian i një rangu të
lartë. Fetë për autorin kanë qenë
faktorë uniteti, por edhe përçarjeje,
faktorë lirie, por edhe frenimi të
lirive njerëzore. Faktorët shekullo-
rë, rreziqet dhe shtrembërimet e
çuditshme të qytetërimit modern
nuk mungojnë në analizën e
profesorit të nderuar. Megjithatë
vizioni dhe përpjekja e krishterë
është rruga drejt një shoqërie
dashurie, pasi “bashkësia mbarë-
botërore”, sipas Anastasit, sjell
dyshimin nëse do të formojë një
ideal, martirizim të ri, apo kërcë-
nim të ri. “Edhe nëpër çmendina
njerëzit rrojnë së bashku - shprehet
autori, - por këtë bashkim të tyre e
krijon kryesisht vendi, afrimiteti
dhe çmenduria e tyre”. (fq. 30/31).
Pra, mungon dashuria, aq e lak-
mueshme për rendin e sotëm të ri
botëror, që mund ta kultivojnë fetë
e ndryshme, ndoshta më shumë
sesa institucionet e tjera social-
politike dhe ekonomike.
Qyteti ku ne jetojmë është një
qytet tipik shumëfetar. Në këtë
kontekst, libri “Globalizmi dhe
Orthodhoksia”, tezat e tij, vlejnë
shumë, sepse autori parashtron de-
tyrën e përbashkët të feve (fq. 63).
Bashkëpunimi i popujve nuk duhet
të ndërpritet nga divergjencat ekzi-
stuese të njerëzimit lidhur me pikë-
pamjen e të kuptuarit të historisë
dhe të qëllimit të njerëzimit, pasi
“ne pikëllohemi, vdesim, qajmë,
qeshim, dëshpërohemi shpresojmë,
së bashku”. (fq. 64). Autori e për-
forcon këtë argument kur thotë:
“Nuk justifikohemi po të injorojmë
pikat e përbashkëta dhe të tre-
gohemi indiferentë për qëndrimin
e feve, për sigurinë se ekziston një
përvojë dhe një mundësi e ‘për-
mbibotshme’” (po aty).
Autori i kushton një vëmendje
shumë të madhe raportit të kishës
me të drejtat e njeriut, veçanërisht
dy shekujt e fundit. Ai nënvizon
vizionin orthodhoks, sipas të cilit,
“për të përkrahur të drejtat e nje-
riut, Kisha Orthodhokse, përveç
doktrinës, disponon edhe një për-
vojë të thellë besimi dhe jete litur-
gjike, me të cilën është në gjendje
t’i frymëzojë anëtarët e saj, t’i ndih-
mojë për t’u ripozicionuar dhe për
t’u penduar, t’i bëjë ata faktorë drej-
tësie, paqeje dhe dashurie” (fq. 97).
...Një kapitull domethënës është
ai i dialogut bizantino-islamik, në
tri fazat e tij (fq. 148-176). Prof. Dr.
Anastasi ruan dukshëm dialogun
dhe respektin për fetë e tjera kur
thotë se “njeriu që ka një besim
tjetër, nuk e humbet kurrë cilësinë
e tij bazë, qytetarinë e tij shpirtëro-
re” (fq. 176). Dialogu ndërfetar
tingëllon shumë aktual në ditët
tona, ku konfliktet e ndryshme të
dekadave të fundit kanë marrë, jo
rrallë, edhe ngjyrime fetare. Res-
pekti ndaj personalitetit dhe lirisë
së bashkëbiseduesve në dialog për-
bën një bazament të fuqishëm për
ndërtimin dhe konsolidimin e dia-
logut ndërfetar, brenda vetë feve
dhe mes tyre.
Më tej autori tregon një interes
shumë të madh ndaj feve të tjera
(kapitulli V), kuptimit teologjik të
tyre. Ai paraqitet një njohës i shkël-
qyer i tyre.
Në përfundim, Prof. Dr. Anastasi
përcakton faktorët e globalizimit
në kohën e sotme: zhvillimet tek-
nologjike, evidentimi i kapitaliz-
mit si zgjidhje e vetme alternative,
veprimet dhe vendimet e shteteve
të mëdha, si planifikime politike
të atyre që ekonomikisht janë të
fuqishëm. Autori konstaton se
globalizimi nuk është vetëm një
(vijon në faqen 12)
KORRIK 2005 NGJALLJA 7

“TERMINOLOGJIA FETARE DHE GJUHA SHQIPE”

Më 6 qershor 2005, në mjediset e Hotel “Tiranës”, u mbajt Kon-
ferenca Shkencore me temë: “Terminologjia Fetare dhe Gjuha Shqipe”.
Kjo konferencë u organizua nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë së
Akademisë së Shkencave në Tiranë, Instituti i Studimeve Albanologjike
në Prishtinë, Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam në
Tiranë, me të cilët bashkëpunojnë bashkësitë fetare dhe institucionet e
tyre përkatëse.
Synimi kryesor i konferencës përfshin tre drejtime kryesore:
- Të vërë në dukje përvojën e vlefshme të derisotme nga të gjitha
trevat shqiptare, me qëllim që kjo përvojë të përgjithësohet.
- Të vihen në dukje probleme nga praktika e sotme, në veçanti nevojat
për zgjidhje të reja dhe për të mënjanuar luhatjet e panevojshme, largimet
nga natyra e shqipes dhe nga rregullat e saj tashmë të ngulitura, ndikimet
e panevojshme nga gjuhët e huaja etj.
- Të përvijohen disa drejtime për punën e ardhshme, duke dhënë
propozime për zgjidhje me rreze të gjerë dhe që të kenë aftësinë të
pranohen e të zbatohen në praktikë.
Në këtë konferencë mbajti një kumtesë dhe Mitropoliti i Korçës,
Hirësia e Tij Joan Pelushi.
Kumtesën e tij po e botojmë.

Mbi disa probleme në terminologjinë e teksteve filozofiko-fetare

Nga Imzot Joan Pelushi
Për arsye që tashmë dihen, tra-
shëgimia në shqip e literaturës filo-
zofiko-fetare nuk është e pasur dhe
terminologjia e saj nuk është e për-
caktuar qartë. Sot, përkthimet dhe
krijimet në rrafshin filozofik e fe-
tar kanë marrë një farë zhvillimi.
Por, fatkeqësisht, si në shumë fu-
sha, edhe këtu, tendenca për të për-
kthyer ka përfshirë edhe shumë
persona që nuk janë kompetentë
për ato që përkthejnë. Si pasojë
shihet një përdorim jo i saktë i ter-
mave të ndryshëm, që në vend të
sqarojnë dhe të mbushin boshllë-
kun e madh në fushën e mendimit,
shkaktojnë një pështjellim akoma
më të madh, madje në disa raste
terminologjia e përdorur shkon de-
ri në kufijtë e të pakuptueshmes.
Kjo nuk vjen nga mungesa e fjalë-
ve, por nga moskultivimi për një
kohë të gjatë i mendimit dhe i lite-
raturës fetare dhe filozofike. Në
fakt, gjuha shqipe është e pasur me
fjalë që japin nuanca të ndryshme,
por kërkohet një lëvrim dhe për-
caktim i terminologjisë për këto di-
siplina, pa përjashtuar edhe kriji-
min e neologjizmave.
Kështu që për të bërë të mundur
përkthimin e saktë të mendimit
filozofik dhe fetar, ne na duhet të
kemi terma të përcaktuar qartë.
Dhe për këtë duhet filluar nga the-
meli, nga termat bazë. Mendimi fe-
tar dhe filozofik i qytetërimit evro-
pian është ngritur mbi sintezën e
hebraizmit dhe të helenizmit, edhe
kur ato paraqiteshin me hebraiz-
min në formën e krishterizuar dhe
me helenizmin në atë të romani-
zuar. Mendimi filozofik i Mesjetës
u ngrit mbi këto dy mendime, duke
qenë njëkohësisht trashëgimtar
dhe sintetizues i prurjes biblike
(judeo-kristiane) dhe asaj klasike
(greko-romake). Terminologjia e
këtyre dy mendimeve ishte bazë
për formimin e terminologjisë feta-
ro-filozofike të Mesjetës, termi-
nologji e cila vazhdoi në formë
edhe në mendimin e mëvonshëm
dhe atë bashkëkohor, ndonëse
shpesh jo në përmbajtje. Prandaj,
për të pasur një përkthim të saktë
në literaturën fetaro-filozofike du-
het filluar me përcaktimin termino-
logjik të mendimit të vjetër klasik
dhe atij biblik.
Në procesin e përgatitjes së tek-
steve doktrinalë dhe në përpjekjet
për të përkthyer pjesë nga mendimi
i vjetër biblik dhe ai klasik, kemi
hasur në disa sfida, të cilat kërkoj-
në zgjidhje për ta ngritur gjuhën
tonë të mendimit fetaro-filozofik
në standardin e gjuhëve të tjera të
kultivuara. Meqenëse kjo është një
fushë e gjërë që do të kërkonte një
hapësirë të madhe diskutimi, do të
ndalemi për të shtjelluar në detaje
vetëm disa prej tyre, për të kuptuar
se sa i rëndësishëm është përcak-
timi i qartë i terminologjisë.
Terma të rëndësishëm në litera-
turën filozofike dhe fetare janë
frymë dhe shpirt, prandaj dallimi
dhe përdorimi korrekt i këtyre fja-
lëve është i domosdoshëm. Parimi
shpirtëror, i cili i kundërvihet atij
trupor, si në rastin e mendimit grek
(Platonist, Neoplatonist apo Gno-
stik), apo që nuk shihet vetëm në
antitezë me trupin, si në antropo-
logjinë hebraike të Dhiatës së Vje-
tër, tregohet me përdorimin e dy
termave: në hebraisht ruah dhe
nefesh dhe në greqisht pnevma dhe
psiki. Përkthimi i zakonshëm në
LXX i termit hebraik ruah është
pnevma (264 herë në LXX) dhe i
nefesh është psiki. Në latinisht
ekuivalenti i ruah-pnevma është
spiritus dhe i nefesh-psiki është
anima. Përdorimi i fjalëve ruah,
pnevma, spiritus përkon nga
kuptimi me fjalët nefesh, psiki,
anima dhe shpesh këto dy fjalë
përdoren në të njëjtin kuptim.
Por ndonëse këto dy terma, si
në traditën biblike hebraike, ashtu
edhe në shkrimet e autorëve të
lashtë klasikë, përfshirë këtu edhe
Platonin, përdoren si ekuivalentë,
përsëri shikohet një nuancë në
përdorimin e tyre. Për shembull,
fjala frymëzim jepet gjithmonë në
traditën hebraike me termin ruah.
Edhe në autorët e vjetër klasikë
grekë jepet gjithmonë me pnevma,
po ashtu si edhe në latinisht me
spiritus, duke ruajtur në këtë më-
nyrë një lloj nuance të ndryshme
nga nefesh, psiki, anima. Ashtu si
hebraishtja ruah, edhe pnevma e
spiritus janë përgjegjëse për të
folurën profetike apo ekstatike, ose
për të folurën e frymëzuar në për-
gjithësi.
Po ashtu edhe Shkrimi i Shenjtë
në përgjithësi i përdor termat ruah,
pnevma, spiritus dhe nefesh, psiki,
anima pothuajse në të njëjtin kup-
tim. “Ti nuk do ta lësh (nefesh, psi-
ki, anima) shpirtin tim në Sheol”
thotë Psalmisti. Dhe në një vend
tjetër thotë, “Në duart e tua e lë
(ruah, pnevma, spiritus) frymën
time”.1 Madje në Librin e Sirakut
38:23 fjala hebraike nefesh është
përkthyer me pnevma. Shën Joani
përdor fjalën psiki kur Zoti thotë
se “shpirti im është i tronditur”,2
ndërsa në një vend tjetër në të njëj-
tin kuptim përdor fjalën pnevma,
“Jisui u trondit në frymë.”3 She-
mbuj të tillë janë të shumtë.
Por në dy tekste të Shkrimit të
Shenjtë duket sikur bëhet një da-
llim ndërmjet pnevma dhe psiki.
8 NGJALLJA
Mbi disa probleme në terminologjinë e teksteve filozofiko-fetare
Mbështetës të teorisë trikotomiste nuk ka bazë për të supozuar se
përpiqen t’i shikojnë këto pjesë si apostull Pavli po shprehet si triko-
mbështetje biblike të teorisë së tomist, përsëri kemi përdorimin e
tyre.4 Këto dy tekste gjenden në dy termave të ndryshëm dhe për
letrat e Apostullit Pavël. “Sepse një saktësi të transmetimit të me-
Fjala e Perëndisë është e gjallë dhe ndimit të tij, do të duhej që në për-
vepruese, më e mprehtë se çdo kthim të jepet me ekuivalentët e të
shpatë me dy tehe dhe depërton dy termave.
deri në ndarjen e shpirtit (psikis) Po ashtu në mendimin e vjetër
dhe të frymës (pnevmatos), të grek haset shpesh ndarja e pjesëve
nyjeve dhe të palcave.”5 Po në të të ndryshme të shpirtit dhe për këtë
njëjtën mënyrë apostulli vë në kon- përdoren terma të ndryshëm. Duke
trast njeriun frymor ose shpirtëror filluar me trikotominë platoniste,
(pnevmatikon) me njeriun natyror e cila është fillimi i ndarjeve të më-
(psikikon). 6 Gjithashtu, në disa vonshme, dhe duke vazhduar me
shkrime të Etërve të shkretëtirës, përdorimet e Platonizmit të Me-
sidomos në shkrimet asketike, bë- sëm, Neoplatonizmit, Plotinit,
het një dallim midis pnevma dhe Gnostikëve etj., shihet përdorimi i
psiki7. Shën Pavli i përdor termat të dy termave. Për t’i përkthyer në
pnevma dhe psiki, jo si dy eleme- shqip këta autorë është e nevoj-
ntë të ndryshëm, por njeriun fry- shme të kemi terma të qartë korres-
mor (pnevmatikon) si lartësimin pondues, për të përcaktuar drejt
më të madh të shpirtit. Për Shpirtin dhe saktë nuancat e holla të këtij
e Shenjtë (ose Fryma e Shenjtë) mendimi. Do të ishte pothuaj e
gjithmonë përdoret ruah/pnevma/ pamundur të përktheheshin disa
spiritus: hebraisht Ruah Hako- autorë të vjetër, si p.sh. Filoni dhe,
dhesh, greqisht to Pnevma to Agi- si rrjedhojë edhe të gjithë komen-
on dhe latinisht Spiritus Sanctus. tarët e rinj rreth tyre, pa një termi-
Fjala pnevma (frymë) është nologji të saktë të fjalëve pnevma
përdorur për të treguar shpirtin e dhe psiki. Kështu që përpara nesh
rilindur që jeton në kungim me shtrohet çështja e përcaktimit në
hirin e Shpirtit të Shenjtë. Ajo tre- shqip të këtyre dy termave.
gon lartësimin e shpirtit në gje- Në përkthimet në shqip ruah/
ndjen e tij të parë, në gjendjen e pnevma është dhënë me fjalët
tij natyrore, e cila ishte deformuar frymë dhe shpirt. Në Formulën e
nga mëkati. Kështu fryma Pagëzimit (1462) dhe në Mesharin
(pnevma) është vetë shpirti (psiki) e Gjon Buzukut (1555) përdoret
në aftësitë e tij më të larta, me anë termi Shpirt - Shpirti i Shenjtë. Po
të të cilave ai kupton dhe përjeton e njëjta fjalë përdoret edhe për
realitetin hyjnor. Po në të njëjtën psiki/anima. Edhe nga autorët e
mënyrë është përdorur fjala frymë tjerë të mëvonshëm veriorë, si Bu-
edhe në letrën e Apostullit Juda. di, Bogdani etj., përdoret Shpirt i
Ai i quan ata që krijojnë ndarje në Shenjtë. Në botimin e Ungjillit,
Kishë si “njerëz mishor që s’kanë gegërisht, 1872, përkthim i K.
frymë-pnevma”8, domethënë nje- Kristoforidhit, pnevma përkthehet
rëz jo të rilindur, njerëz që në shpir- me fjalën shpirt. Po me të njëjtën
tin e tyre nuk vepron Shpirti i She- fjalë shpirt përkthehet gjithashtu
njtë dhe që janë nën zotërimin e edhe psiki. Në botimin toskërisht
pasioneve mishore. Por ndonëse më 1879 pnevma është përkthyer
Adresat e faqeve në Internet dhe ajo e E-mail-it,
të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, janë:
Internet: www. orthodoxalbania. org
E-mail: orthchal@ orthodoxalbania. org
frymë. Po ashtu edhe në botimin e
dy librave të parë të Dhiatës së
Vjetër, më 1884, si edhe në libra
të tjerë (si Psaltiri etj.,) është ruaj-
tur kalkulimi ruah/pnevma me
frymë dhe nefesh/psiki me shpirt.
Edhe në botimet e mëvonshme në
toskërisht është ruajtur kalkulimi
pnevma-frymë dhe psiki-shpirt.
Kështu në gegërisht është përdorur
forma Shpirti i Shenjtë dhe në
toskërisht Fryma e Shenjtë. Në
përkthimet e librave liturgjikë në
shqip, Imzot Noli përdor Shpirti i
Shenjtë në vend të Fryma e She-
njtë. Po ashtu edhe në botimet e
fundit të Kishës Orthodhokse është
përdorur forma Shpirti i Shenjtë.
Gjatë kësaj dekade në botimet e
ndryshme të Shkrimit të Shenjtë
janë përdorur të dyja fjalët si frymë
ashtu edhe shpirt. Ndërsa psikikon
(I Kor. 2:14-15) është përkthyer në
mënyra të ndryshme: nga Kristo-
foridhi është përdorur fraza si
shtazë, (si edhe në latinisht lidhja
anima-animal); në botime të më-
vonshme është përkthyer natyror,
fjalë që në kuptimin teologjik nuk
është e qartë dhe madje mund të
shkaktojë një konfuzion. Më afër
qëndron fjala gjallësor.
Fjala frymë lidhet më mirë
etimologjikisht me ruah/pnevma.
Ajo ka të njëjtën rrënjë me greqi-
shten pnevma dhe sanskritishten
pran (pra+an). Frymë ka në shqip
edhe kuptimet e tjera që kanë në
gjuhët e tyre ruah, pran dhe
pnevma. Fjala shpirt, ekuivalente
me ruah dhe pnevma është një
huazim nga latinishtja spiritus.
Përdorimi i fjalës shpirt apo frymë
është i barazvlefshën dhe i saktë
nga ana teologjike, si edhe nga ana
gjuhësore. Por në mungesë të një
fjale shqipe të përpunuar teologji-
kisht, e cila do të jepte kuptimin e
nefesh/psiki/anima, mund të për-
KORRIK 2005
dorej fjala shpirt. Ndonëse në shqip
frymë dhe shpirt kanë dhe për-
doren pothuaj në të njëjtin kuptim,
përsëri ndërmjet tyre ka një nuancë
të hollë që ndoshta do të na lejonte
t’i përdorim në kuptimet e mësi-
përme. Por nëse mund ta përdorim
si emër shpirt për të dhënë psiki,
nuk do të mund ta përdornim dot
si mbiemër, sepse nëse psikikon do
të përkthehej shpirtëror do të
ndryshohej rrënjësisht kuptimi. Siç
e përmendëm edhe më sipër më
afër fjalës psiki mund të ishte gja-
llesë ose gjellë që në shqipen mo-
derne është përdorur më tepër në
kuptimin e ushqimit, por tek auto-
rët e vjetër, si Buzuku dhe tek arbë-
reshët ka edhe atë të jetës.
Përkthimet nuk mund të bëhen
në mënyrë mekanike dhe jo nga
kushdo. Përveç njohjes së gjuhës
kërkohet edhe njohja e asaj që për-
kthehet. Këtu nuk bëhet fjalë
vetëm për një zgjedhje ose prefe-
rencë, si për shembull, përdorimi
olokaust apo i gjithëdjegur, por për
fjalë që janë shumë të rëndësishme
për një përkthim dhe kuptim të
qartë të diskutimit filozofik apo
fetar. Gjithashtu do të ishte shumë
e vlefshme, edhe për terma të tjerë,
për të ruajtur një formë që do të
tregonte tërë nuancat e termit,
sepse përveç kuptimit gjuhësor
termi ka edhe zhvillimin e tij
historik.
1
Shih Ps. 15:10; 30:6. (Renditja e
psalmeve është dhënë sipas LXX).
2
Joani 12:27
3
Joani 13:21
4
Teoria trikotomiste është ajo teori që
e ndan përbërjen e njeriut në tri pjesë:
trupi, shpirti dhe fryma. (soma, psiki
dhe pnevma ose nous)
s
Hebrejtë, 4:12.
6
I Korinthianët, 2:14-15 dhe 15:46-47.
7
Ndonëse qëllimi i këtij shkrimi nuk
është përcaktimi teologjik i këtyre dy
termave, përsëri ia vlen të theksohet
se ndonëse tek disa Etër të hershëm të
Kishës mund të gjenden formula në
dukje trikotomiste, vizioni i tyre për
njeriun është dikotomist. Mësimi i tyre
mbi njeriun duhet parë në tërësinë e
tij dhe jo duke shkëputur vetëm ndonjë
thënie të tyre.
8
Juda, 19.
(vijon në numrin e ardhshëm)
KORRIK 2005 NGJALLJA 9

Ata që punuan për Kishën tonë

Kalendari i
Ikonom Dhimitër Kabuci, 1856-1910 Liturgjive Hyjnore,
(me rastin e 95-vjetorit të vdekjes)
GUSHT 2005
Në gusht të vitit 1882 u vilajetit të bregut (Nivicë- lanë të lirë. Këtë e dëshmon
emërua ikonom në Episko- Palasë) me qendër Himarë. dhe kënga që i ngriti populli: 1 E Hënë Të 7 djemtë
patën e Gjirokastrës, detyrë Ky vilajet bënte punën e një Makabej dhe Solo-
që e mbajti dhe e kreu me qeverisjeje krahinore, ku Zabitë Kudhës arrinë mona. Oshdg. Elesa.
dinjitet deri në fund të jetës zgjidhte shumë probleme e Tek Ikonom Kabuci zbrinë, (Fillon Kreshma.)
së tij. Me iniciativën dhe konflikte midis fshatrave e Çark ja bënë pusinë 2 E Martë + Transf.
nxitjen e tij, si dhe ndihmën banorëve të saj, në mungesë Për të gjeturë vivlinë.
i lips. të Sh. Stefanit,
dësh. i parë. (Bëhet
e kudhësjotëve brenda e ja- të ligjeve e gjykatave shtetë-
Efqeli.)
shtë vendit, u ndërtua kisha rore. Ai ishte me vullnet e Dhe vivlinë kur ja gjenë
6 Shtunë + # Meta-
në qendër të fshatit më 1887, karakter të fortë. Gjatë ko- Gjirokastrës seç ja shpunë
morfoza e Shpëtim-
e cila ruhet edhe sot. Mbrojti hës së lirë punonte edhe në Në hapsane e në bodrume…
tarit (=Sotiri).
Ikonom Dhimitër Kabu- me fanatizëm besimin ortho- bujqësi, por nuk linte pas
ci, lindi në Kudhës të Hima- dhoks dhe kishën, se ka pa- dore edukimin fetar e atë Edhe pas këtij akti, Iko- 7 E DIEL + 7
rës më 1856. I ndihmuar dhe sur shumë momente që ten- patriotik. Ai mbante një abe- nomi nuk e ndaloi aktivitetin MATEUT. Dësh.
nga priftërinj të tjerë nga tohej të prishej nga push- tare për t’u mësuar fëmijëve e tij si besimtar i vendosur, Domet persiani.
fshati fqinj Qeparo, mësoi të tuesit. gjuhën e mëmës. përhapës e mbrojtës i Ortho- Osh. Nikanori.
fliste e të shkruante greqish- Gjatë gjithë jetës kryente Por pushtuesit osmanë e dhoksisë, punëtor e she- 13 E Shtunë + Transf.
ten. Ai bëri disa klasë shko- jo vetëm ceremonitë e litur- diktuan. Ata i kontrolluan mbull për brezat që do të vi- i lips. të Maksim
llë në Korfuz të Greqisë, ku gjitë e besimit fetar, por an- shtëpinë dhe i morën librat nin, të cilët e kujtojnë si bes- Omol. Mbret/shat
dhe u aftësua të kryente shër- gazhohej dhe në problemet e ia çuan në gjykatën e nik të shkëlqyer të Kishës Irini e Evdhokia.
besa, në fillim si psalt e ma- sociale të fshatit e krahinës Gjirokastrës. Ata e ndaluan dhe njeri të Perëndisë. Ai
ndej si prift prej viteve 1875 së Himarës. të merrej me librat laikë, ndërroi jetë më 10 qershor 14 E DIEL + 8
e deri sa ndërroi jetë punoi i Kështu, që në vitet e para kurse vetë At Dhimitrin, 1910. MATEUT. Markeli i
tillë në fshatin e lindjes. të shek. XX, ishte anëtar i duke qenë se ishte prift, e Arsen Kabuci Apamisë. Dësh.
Ursiki. Pr. Mikea.
15 E Hënë + Fjetja e
Është Ai që ti kërkon Hyjlindëses së
Krishti vjen sa herë e kërkon dhe kupton se kjo botë e ka një bosht. Tërëshenjtë Mari.
të ledhaton me dhembshurinë e Mbyll sytë dhe shkrepëtin një buzë- 16 E Martë + Transf.
Krijuesit, që kujdeset për bijtë e vet. qeshje që buron prej fytyrës së i peshqirit të Zotit
Afrohu dhe preke këtë dashuri që ëmbëlsuar me gëzimin e një zjarri Krisht. Dësh. Dhio-
zbret në shpirtin tënd si një rreze që ndizet në ashklën e parë dhe merr medhi, Alkiviadhi.
gjithë shkëlqim. Ti je ai që të dhuroi formë dita-ditës gjersa ngroh jo ve- 20 E Shtunë + Pr.
mirësi e gëzim. Mos e kthe kokën tëm shpirtin tënd por edhe të miqve Samuel. Të 37 dësh.
pas në egozimin hijendjellës dhe që janë rrotull teje. Edhe ata lumtu- në Vizi (Orioni, etj.).
kërko dritë në diellin e përulësisë. rohen nga gëzimi yt i çuditshëm, që Dësh. Lukio.
Ai u bë si ty, për ty. U kryqëzua. Dha nuk buron as nga pushteti, as nga
jetën për ty. U ngjall për ty. Po ti paraja, as nga fama, por nga thjesh-
21 E DIEL + 9
çfarë bën, o njeri, që endesh në tësia jote që rrezaton thjeshtësinë e
MATEUT. Ap.
shtigje pa fund në kërkim të Krishtit. Dhe ti bëhesh më i dashur
lumturisë? Ku është kujdesi yt ndaj se kurrë.
Tadeu. Dëshg. Vasa
Atij që të ofroi gjithçka për hir të Tani e ndien se e gjithë kjo u me fëmijët e saj.
dashurisë më të kulluar? A e di ti se realizua me anë të Krishtit dhe 24 E Mërkurë +
cila është lumturia e vërtetë në këtë njerëzit janë ftuar të marrin pjesë e Hierod. Kozmai i
jetë dhe në jetë të jetëve? të shijojnë në realitet këtë dashuri që Kolkondasit nga
Tani mahnitesh me këto fjalë. nuk është thjesht ndjenjë emocio- Etolia. Hierod. Eftihi.
Dëgjon me ëndje të flitet për një nale, por dashuri deri në flijim. 27 E shtunë + Osh.
histori, ndoshta më të mrekulluesh- ngre pak kokën lart drejt qiellit dhe shikon Duart, këmbët, sytë, trupi i Tij Pimeni. Dëshg. An-
men në këtë botë dhe ëndërron: “Ah një dritë. Mos harro: kjo dritë nuk perë- jam unë, ti dhe gjithë bota. Krishti thusa. Dësh. Fanuri.
sikur të isha edhe unë pjesë e kësaj ndon kurrë. Ajo vjen drejt e në zemrën të- tashmë pret të jesh ti me Të dhe Ai Osios i Kordovës.
ndodhie dhe të isha aty ku lindi dhe nde dhe të mbush me ngazëllimin e pu- me ty. Sa madhështore kjo dashuri!
u kryqëzua Krishti”. Por në çast tër- shtetshëm të një dashurie pa kufi, pa datë, Sa e pastër dhe e plotë! Pa interes, 28 E DIEL + 10
hiqesh dhe kthen kokën nga muri i pa orë, pa çast që nis e mbaron në një ho- pa krenari, pa… MATEUT. Osh. Moisi
errët e të kujtohen ngjarjet e një dite rizont të gjerë. Të tuat janë këmbët, me të cilat etiopiani. Dësh.
të turbullt që kaloi pa një lutje, apo Sa kohë kanë kaluar nga dita kur ti ai ecën në kilometrat e kësaj toke. Dhiomedhi e Laurenti.
falënderim për këtë dhuratë me vështrove për herë të parë këtë dritë dhe Të tuat janë duart, me të cilat Ai 29 E Hënë + § Prerja
emrin jetë. shikon se si rrotullohet mendimi yt si globi bekon botën.
e kokës së Joan
Ti pret ndoshta të fiket drita e tokësor në dhomën tënde. Të shfaqet ikona
Isidor Koti Pagëzorit. Ep. Arkadi.
fundit e neonit të qytetit zhurmues, e Krishtit në këtë rrotullim pa mbarim dhe
10
Martire jo për besimin, po për
moralin. Nuk disponojmë një bio-
grafi të saktë, sepse burimet e
Prindërit e saj të krishterë, Aga-
thoni dhe Politia, jetonin në peri-
feri të Romës në kohën e Adrianit
(117-138). Duke qenë pa fëmijë
më parë, e pritën si shpërblim të
lutjeve të tyre dhe i dhanë emrin
Parashqevi, sepse lindi të premten
(= Paraskevi = përgatitje). E edu-
kuan me dashuri më Zotin.
NGJALLJA
Nga Shenjtorët e muajit
Markela nga Hiosi (22 korrik)
vjetra heshtin. Kështu disa prete-
ndojnë se u martirizua në shek. III,
ndërsa të tjerët në shek. IV, ose
akoma më vonë!! Nuk ekziston as
mendim unanim për sa i përket
mënyrës së martirizimit të saj
Sipas traditës së ishullit Hios
(përballë bregdetit të Azisë së
Vogël), ku ajo nderohet në mënyrë
të veçantë, virgjëresha e kishte
prejardhjen nga hiosët, të pasur
dhe të shquar. Herët vdes nëna e
saj shpresëtare dhe në shtëpi
mbeten vetëm i ati dhe e bija.
Djalli, duke pasur zili për vir-
tytin e saj, i ndezi të atit dëshirën
e shthurur! E reja i kundërvihet,
Parashqevia, oshënare - martire (26 korrik)
Vajza e virtytshme, e mençur
dhe e bukur studionte Shkrimin e
Shenjtë dhe frekuentonte shërbe-
sat, derisa mbeti jetime. Atëherë
pasurinë e saj ua dha të varfërve
dhe vetë u rreshtua në një vëllazëri
(murgeshash).
Më vonë, me “bekimin” e igu-
menes doli nëpër Romë dhe në
krahinën e saj dhe predikonte
Krishtin me sukses. Çifutët e patën
zili dhe e paditën. Kështu u kap në
kohën e Antoninit Piu (138 - 161).
As me të butë dhe as egërsisht nuk
mundën ta konvertonin dhe e tor-
turuan: i veshën në kokë përkrena-
ren e skuqur, e varën nga flokët dhe
e dogjën me llambadha, e futën në
zift dhe vaj të nxehtë, e ekspozuan
në një gjarpër të tmerrshëm, e
kamxhikuan dhe e shtypën me një
pllakë të rëndë në gjoks. Shumë
herë virgjëresha nuk pësonte asgjë.
Një herë tjetër iu shfaq në burg
por e kupton se ai do të përdorte
dhunë dhe arratiset. E ndjek nëpër
male; ajo futet në një shkurre; e
shpojnë gjembat; tjetri i vë zjarrin;
ajo vrapon drejt detit; qëllohet me
shigjetë dhe plagoset; lutet që ta
përpijë toka; një shkëmb në breg-
det hapet; futet deri në gjoks; vjen
i nxitur nga satanai; nuk arrin që
ta nxjerrë; ia pret gjinjtë dhe ko-
kën. Kokën ia hedh në det…
Në atë vend, që në kohë të vje-
tra ndërtuan një kishë. Guri, që siç
besohet fsheh deri sot lipsanin e
shenjtë, buron në mënyrë paradok-
sale ujë - ajazmë termal dhe shë-
rues, që sa kohë psalet shërbesa e
një engjëll, madje edhe vetë
Krishti, i Cili e lumëroi dhe e shëroi.
Meqenëse ajo mbetej e pacënuar
brenda vajit të përvëluar, pushte-
tari kërkoi që ta spërkatte, për të
vërtetuar në ishte i nxehtë ose jo.
Kur u spërkat, ai u verbua nga dje-
gia! Iu lut oshënares i penduar dhe
ajo i dha shëndetin - ndoshta për
këtë arsye ne kërkojmë ndërmjeti-
min e saj si mjeke okuliste.
Një herë tjetër, duke bërë she-
njën e kryqit, bëri që të përplasej
një gjarpër i frikshëm dhe një mre-
kulli e fundit e saj bëri që të bien
dhe të copëtohen idhujt e një te-
mpulli. Pas këtyre besoi një shumi-
cë njerëzish. Kështu, për t’i dhënë
fund mrekullive të saj u detyruan
t’i prisnin kokën.
Shenjtorja mjaft popullore
nderohet edhe si mbrojtëse nga
kolera dhe mortja. Më 14.10.1442
një stuhi e tmerrshme do ta kishte
KORRIK 2005
ajazmës lëshon avull. Për më tepër
guralecët janë si të galvanizuar me
gjak të mpiksur. Pelegrinët që
mblidhen në kujtim të saj i gërvi-
shtin - dhe atëherë duket ngjyra
natyrale e gurit - dhe pluhurin e
mbajnë si shërues.
Oshënarja u shfaq shumë herë
në ëndrra, zakonisht e veshur me
raso, që të qortojë besimin e paktë
ndaj fuqisë së saj mrekullibërëse,
të vërtetojë se dëgjoi lutjet dhe që
të premtojë shërime, të cilat vërtet
u bënë. Përveç tyre, njerëz që vua-
nin nga sëmundje të pashërueshme
u shëruan kur u lanë me ujin -
ajazmë ose e pinë atë.
përmbytur ishullin Hios, nëse ajo
nuk do të ndërmjetonte në mënyrë
efikase, siç e ëndërroi një hieromo-
nak pasi u lut në një kishë të saj.
Shtojmë se sinaksarët (biogra-
fitë) e saj nuk përputhen plotë-
sisht.
At Justini
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues: Kryepiskopi
Anastas
Del nën kujdesin e Këshillit
Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (042) 34-117, 35-095.
Fax: 32-109
Shtypur në shtypshkronjën
“Ngjallja”
KORRIK 2005
Disa sugjerime për abonimin në gazetën “Ngjallja”
Kisha Orthodhokse Autoqefale
e Shqipërisë i ka kushtuar vazh-
dimisht rëndësi të madhe infor-
mimit të besimtarëve me njohuri
të domosdoshme për besimin dhe
aktivitetet që zhvillohen. Me gjithë
vështirësitë, qysh në vitin 1930
janë botuar revista e libra të ndry-
shëm, por me mbylljen e kishave
mungoi edukimi kishtar dhe kjo
krijoi një boshllëk shpirtëror për
mendimin orthodhoks.
Me rihapjen e kishave, përveç
punës së madhe që u bë për rindër-
timin e tyre, rëndësi iu kushtua
edukimit fetar. Rëndësi të madhe
pati për jetën orthodhokse botimi
i numrit të parë të gazetës
“Ngjallja”, në vitin 1992, për të
cilën Fortlumturia e Tij, Imzot
Botime të reja kishtare
A ekziston Perëndia?
Një nga ateistët e sotëm thotë: “Lë-
rja idenë e Zotit klerikëve dhe maceve
qorre, ose urithëve që nuk shohin”.
Dikush tjetër pyet: Duke hedhur
vështrimin nga shkenca, teknologjia
ose zhvillimi social, a mund të besoj-
më akoma në ekzistencën e Perëndisë?
Ky mendim është anakronizëm, naivi-
tet apo padituri?
Të arsimuarit dhe të rinjtë, për sa i
përket një koncepti të tillë, kanë te-
ndencë të priren nga liria. Ata besojnë
vetëm në zhvillimin e shkencës dhe
kulturave.
Çështja për ekzistencën e Perëndi-
së është problem shumë serioz, që ka
okupuar mendjen e shumë njerëzve.
Ne duhet ta shohim këtë çështje objek-
tivisht dhe realisht.
Në radhë të parë theksojmë se kjo
temë nuk i përket vetëm së sotmes, për-
kundrazi ajo është shumë e vjetër. Shu-
më njerëz kanë folur rreth saj, duke u
munduar ta analizojnë në thellësi.
Ata janë përpjekur t’i përgjigjen
pyetjeve të mëposhtme:
A ekziston Perëndia? Nëse Ai ek-
ziston, kush e krijoi Atë? Kush dhe
çfarë është Perëndia? Nëse Ai nuk
ekziston, përse flitet për qenien e Tij?
NGJALLJA
Anastasi theksoi: “Dritën e Ngja-
lljes në shekuj të rrezatojë dhe të
përhapë me artikujt dhe lajmet e
saj”. Dhe vërtet, gjatë kësaj periu-
dhe 13-vjeçare të ekzistencës së saj
ajo ka qenë zëdhënëse e fjalës së
Krishtit dhe e përhapjes së Ungji-
llit të Shenjtë.
Gazeta “Ngjallja” ka pasqyruar
gjithë punën kolosale që është bërë
për ringritjen kanonike të Kishës
sonë. Dihet se në përgjithësi nga
mjetet e informacionit kjo gazetë
ngelet mjeti kryesor, sepse jep in-
formacion të përpunuar, të analizu-
ar dhe me argumente të plota. Në-
përmjet gazetës “Ngjallja” ne nji-
hemi me përpjekjet e mëdha që bë-
hen për të marrë pronat e Kishës
apo ikonat që shëtisin botën dhe
Kush e drejton universin e pafund?
Mos vallë universi u krijua nga vetve-
tja apo u krijua rastësisht, pa ndonjë
kuptim dhe pa ndonjë qëllim? Mundet
që rastësia, fati ta shpjegojë misterin
e universit dhe aq më tepër misterin e
qenies njerëzore? Përfundimisht çfarë
është rastësia, fati? A janë të përbërë
nga ndonjë substancë?
Ndryshe pyetja mund të ngrihet:
Ekziston Zoti apo rastësia, ose fati?
Përgjigjja ndaj pyetjes së fundit
për sa i përket pjesëmarrjes së Zotit
në krijim ose krijimi i botës erdhi si
rezultat i rastësisë, pa ndonjë shkak,
është një çështje thjesht personale. Ajo
vjen si rezultat i besimit, i cili nuk
është diçka objektive dhe nuk mund
të shqyrtohet ose shpjegohet në kua-
drin e një teorie shkencore. Ajo varet
nga mënyra personale e jetesës. Besi-
mi i secilit prej nesh reflektohet në
sjelljen e tij.
Besimi tek Perëndia është një mi-
ster. Ai është diçka që shfaqet si rezul-
tat i konfliktit me vetveten, racionalen
dhe me botën përreth. Me anë të kësaj
sprove me mendjen, po përpiqemi të
futemi më thellë në shpjegimin e kësaj
çështjeje, duke mos u nisur nga kënd-
që janë pjesë e Orthodhoksisë.
Dihen përpjekjet e shumta që u bë-
në për të marrë truallin që të rindër-
tohej Katedralja në Tiranë; megji-
thë vendimin e qeverisë, u bënë
përpjekje që ta pengonin me argu-
mente fallco e të pabazuara, por
zëri i fuqishëm i intelektualëve dhe
besimtarëve nga gjithë dioqezat
bëri që e vërteta të triumfojë. Të
gjithë këtë informim e shumë të
tjera ne i kemi marrë nga gazeta
“Ngjallja”.
Duke parë rolin e madh të kësaj
gazete për edukimin dhe informi-
min e besimtarëve, duhet të konsi-
derojmë të gjithë si detyrë dhe jo
dëshirë abonimin dhe leximin në
këtë gazetë. Para disa vitesh u ve-
ndos sistemi i abonimit, por nuk u
vështrimi i një besimtari orthodhoks,
por duke e parë atë në këndvështrime
të ndryshme. Kjo bëhet për të ndih-
muar të gjithë ata njerëz që seriozisht
dhe sinqerisht duan të merren dhe t’i
përgjigjen kësaj çështjeje kaq të rë-
ndësishme - ekzistencës së Perëndisë.
Prandaj do të ishte me interes të shi-
konim këtë çështje nga këndvështrime
dhe burime të ndryshme. Ky dialog do
të na çojë në zbulimin e së vërtetës.
Monologu nuk është një instrument i
së vërtetës.
Pikërisht këto probleme trajtohen
në librin e ri “A ekziston Perëndia”
përshtatur nga teologu Jorgo Papadho-
pulli.
11
vazhdua; ndoshta kishte kosto
shpërndarja e saj. Dihet se çmimi
prej 20 lekë është shumë simbolik
dhe nuk cënon xhepin e besimtarit,
por duhet një organizim për abo-
nim dhe shpërndarje. Të marrim si
shembull Tiranën, e cila ka më shu-
më institucione të kishës si: Krye-
piskopata, shkolla, kopshte, qendra
diagnostikuese etj., secila nga këto
mjafton të bëjë listë për abonim
mujor, të derdhi lekët e mbledhura
e të shpërndajë gazetën duke ngar-
kuar nëpër kisha grupe të grave
orthodhokse e të rinisë, të cilët
duhet të abonohen për vete dhe për
ndonjë pjesëtar të pallatit ku ba-
non. Ky do të ishte shërbimi më i
mirë që do t’i bëhej Kishës për
shpërndarjen e gazetës. Ndoshta
mund të dalë dy herë në muaj për
të pasqyruar dhe punën që bëhet
në dioqezat e tjera, duke përgjithë-
suar punën e më të mirëve dhe
eksperiencën e tyre në shtimin e
numrit të besimtarëve, në pagëzi-
me apo kurorëzime, për evidenti-
min e fëmijëve orthodhoksë dhe të
pjesëtarëve të tyre nëpër enori, për
të falënderuar besimtarët që ndih-
mojnë materialisht për ndërtimin
e kishave apo të pajisjeve të tyre,
kjo për të stimuluar moralisht ata
dhe për të tërhequr të tjerë që të
ndjekin shembullin e tyre.
Në gazetë herë pas here duhet
t’u rikujtohen besimtarëve botimet
e ndryshme që bën Kisha, me
qëllim që të pasurohen bibliotekat
e tyre. Kisha boton dhe revistën
për fëmijë “Gëzohu” me çmim 50
lekë në muaj dhe revistën stu-
dentore “Kambanat” që del një
herë në dy muaj me çmim 100 lekë.
Abonimi dhe leximi në këto organe
do të bëjë që çdo besimtar i mosha-
ve të ndryshme të vihet në dijeni
për aktivitetet që zhvillohen bre-
nda dhe jashtë vendit.
Kostandin Bozaxhiu
12 NGJALLJA KORRIK 2005

Një mik i mirë për pushimet verore

HIMNE KISHTARE BIZANTINE 5

Përlëshore - Shkurtore - Përshembullta
Përmbajtja e kësaj CD dhe
kasete mbulon një nevojë të madhe
të anëtarëve të Kishës Orthodho-
kse të Shqipërisë:
Pjesa e parë përmban përlë-
shoret dhe shkurtoret e festave të
mëdha të vitit, të lëvizshme dhe të
palëvizshme, festave dhespotike
(zotërore) dhe hyjlindësore. Kë-
shtu, të krishterët do të kenë
mundësi të mësojnë dhe të psalin
këto tropare kryesore të festave të
shënuara.
Pjesa e dytë përmban të gjitha
troparet - model, sipas të cilave
psalet një larmi troparesh të tjera
në jetën e përditshme. Në shumë
pak raste ka edhe ndryshime
theksi. Kjo, që të mos humbasë
ritmi tonik i këtyre të përshe- Kori bizantin “Shën Joan Ku- në ambientet e Radios “Ngjallja” tropari është në fletëpalosjen që
mbulltave. Një gjë e tillë do të sill- kuzeli” i Kishës së Shqipërisë të Kishës nga regjistruesi, krye- shoqëron CD dhe kasetën.
te shtrembërimin e tërësisë së tro- drejtohet nga mësuesi i tij dhe psalti z. Panajotis Kalabakas (Fir- Kjo CD dhe kasetë është shumë
pareve që psalen sipas këtyre të kompozitori Arkimandrit Justini. ma fonografike “EHOGJENISI”). e pastër dhe e një cilësie shumë të
përshembulltave. Regjistrimi u bë më 26.02.2005 Përmbajtja e tekstit të çdo lartë.

Katedralja e Tiranës Akademia Teologjike “Ngjallja e Krishtit”

Interesimi i besimtarëve orthodhoksë për ecurinë e punimeve në Shën Vlash - Durrës
Katedralen e Tiranës është i madh dhe i vazhdueshëm. Gazeta “Ngjallja”,
për t’iu përgjigjur këtij interesimi, në numrat e ardhshëm të saj do të Njoftim
njoftojë për ecurinë e punimeve.
Aktualisht ka mbaruar gërmimi i dherave dhe është bërë gjithë Nga datat 6-7 shtator 2005 të datës 6 shtator, ndërsa një javë
pilotimi anësor. zhvillohet konkursi për prani- para konkurimit duhet të kenë
Për ta përmirësuar shtresën e tokës, ajo është shtruar me një shtresë min e studentëve të rinj në Aka- dorëzuar në sekretarinë e akade-
zhavori. Muri mbajtës që ndan qendrën e Sinodit të Shenjtë nga Kate- deminë Teologjike “Ngjallja e misë dokumentet përkatëse:
dralja është ngritur. Grupi i punonjësve që merret me këtë vepër
Krishtit” në Shën Vlash. Pyetjet
madhështore po bën përgatitjen për hidroizolim dhe fill pas kësaj do të
e konkursit janë rreth “Dhiatës 1. Rekomandimi i Episkopit.
fillojnë themelet e Katedrales.
Zyra e Shërbimit Teknik së Re” dhe katër vëllimeve 2. Kërkesë me shkrim e ka-
“Besimi Orthodhoks”. ndidatit.
3. Dëftesa e Pjekurisë.
Libri “Globalizmi dhe Orthodhoksia” Kandidatët duhet: 4. Çertifikatë personale.
promovohet edhe në Shkodër A. Të jenë të pagëzuar në 5. Çertifikatë pagëzimi.
(vijon nga faqja 6) i autorit qëndron edhe për vende Kishën Orthodhokse të paktën 6. Vërtetim mjeko-ligjor.
proces ekonomik, por ai është të tilla si Shqipëria me një tran- një vit më parë. 7. Vërtetim i prokurorisë së
imponim i drejtpërdrejtë ose i zicion të tejzgjatur, por edhe me B. Të jenë pjesëmarrës aktivë në rrethit.
tërthortë i një sistemi mendimi, që aspiratën e palëkundur për inte- kishën e zonës së tyre.
injoron apo dhe shkatërron ve- grim, kjo mbetet për t’u debatuar C. Të kenë mbaruar shkollën e Për hollësi të mëtejshme të
çoritë e popujve dhe njerëzve të më tej. Në këtë kontekst, leximi i mesme katërvjeçare. interesuarit mund të kontaktojnë
veçantë, dhe mënjanon ose prish këtij libri të jep kënaqësi dhe të bën D. Të kenë një rekomandim nga në numrin e telefonit 0575 222
vlerat, siç janë miqësia, ndersh- të mendosh shumë, të intrigon, por Episkopi i Dioqezës. 55 dhe 0575 223 97.
mëria dhe vetëpërmbajtja, duke edhe të përfshin në diskutimin e E. T’i nënshtrohen konkursit për
paraqitur një model konsumi me çështjeve delikate të rolit të feve, pranim. Drejtori i Akademisë Teologjike
synime për fitime të vazhdueshme, ndikimit të tyre social në kohën e Kandidatët duhet të para- “Ngjallja e Krishtit”
nën ndikimin e të cilit shpesh sotme, kuptimit dhe rolit të globa- qiten për konkurs në orën 10:00 Episkop Ilia Ketri
shkatërron marrëdhëniet njerëzore lizimit dhe procesit të integrimit të
(fq. 264). Nëse një argument i tillë Shqipërisë, si një vend shumëfetar.