NENTOR 2005 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 11 (154) Viti XIV i botimit NENTOR 2005 Çmimi 20 lekë

Në Lezhë hap dyert kisha e re “Metamorfoza e Shpëtimtarit”

Pas shumë vitesh përpjekjeje
dhe pune të pandërprerë në qytetin
e Lezhës përfunduan punimet për
ndërtimin e kishës së komunitetit
orthodhoks të qytetit. Data 13 nën-
tor 2005, e diel, do të shënohet, nga
besimtarët e qytetit dhe të zonës
përreth, si gëzimi më i madh i tyre
komunitar si edhe në historinë e
kishës lokale të Lezhës, ditë në të
cilën u krye Liturgjia e parë Hyjno-
re në kishën e re të Metamorfozës
të Shpëtimtarit Krisht. Merrnin pje-
së besimtarë nga qyteti i Lezhës, i
Shkodrës e i Laçit, por edhe të ar-
dhur nga zona të tjera.
Në fillim u krye Shërbesa e Ha-
pjes së Dyerve dhe e Ajazmës, e
drejtuar nga Kryepiskopi Anastas.
Besimtarët ndoqën me lutje e gëzim
këtë moment solemn dhe më pas
Kryepiskopi i ftoi ata të hynin në
kishën e re, e cila do t’i mbajë dyert
hapur çdo ditë për besimtarët or-
thodhoksë.
Perëndisë në këto 14 vitet e fundit kaq të bukur, e cila i përkushtohet fuqinë e Zotit tonë të shndërrohemi
Për ndërtimin e kësaj kishe u
përsëri jetojmë në gëzimin e ngja- Shpërfytyrimit të Shpëtimtarit dhe nga çka jemi tek ajo që Perëndia
ble një truall me sipërfaqe prej
lljes së Kishës sonë. Duhet të falë- për më tepër do të jetë një simbol do që ne të bëhemi - tha gjatë fjalës
820 metra katrorë, nga të cilat
nderoj të gjithë ata që u lodhën për që ka për të ftuar mbarë njerëzit së tij Kryepiskopi Anastas.
323 metra katrorë i përkasin
të realizuar ngritjen e kësaj kishe këtu në Shqipëri, që me hirin dhe (vijon në faqen 2)
godinës së kishës. Ndërsa në te-
rritorin rreth saj përfshihet edhe
një godinë, e cila do jetë banesa Kremtohet përvjetori
e priftit, që do të shërbejë aty, si
i dorëzimit episkop
dhe zyrat e enorisë. Ndërtimi i
kishës nisi më 28 shtator të vitit Në datën 19 nëntor, në Kishën
2000 dhe përfundoi në tetor 2005. “Ungjillëzimi i Hyjlindëses”, në Tiranë,
U investuan rreth 51 milionë lekë u kremtua 33-vjetori i dorëzimit epi-
të rinj përmes fondeve të siguru- skop të Fortlumturisë së Tij Anastasit.
ara nga Kryepiskopi Anastas me Në Liturgjinë Hyjnore, që u krye nga
ndihmën e donatorëve. Kryepiskopi, merrnin pjesë klerikë nga
Ndërtimi i kësaj kishe është me e gjithë dioqeza. Në emër të klerit ortho-
të vërtetë një lavdërim për Perë- dhoks dhe besimtarëve atë e uroi drej-
ndinë, për bekimin e madh që fali tori i Akademisë Teologjike, Imzot Ilia.
për një kishë tjetër në Shqipëri. “Ne Gjithashtu, gjatë Liturgjisë Krye-
jetuam një përndjekje të ashpër ku piskopi kreu edhe hirotonisjen në prift
u përpoqën të zhduknin çdo gjurmë të dhjakon Emanuel Lushës.
të besimit fetar. Por për lavdi të
2 NGJALLJA NENTOR 2005

Në Lezhë hap dyert kisha e re “Metamorfoza e Shpëtimtarit”

Kisha e
Qëllimi i ndërtimit të ki-
Metamorfozës
shave nuk është kufizimi
në Lezhë, vetëm tek këto objekte, por
ngrihet që në zemrat e njerëzve të
në një vend ndërtohen sa më tepër kisha
shpirtërore. Në këtë pikë
të dukshëm gjithsecili ka një përgjegjësi
përballë të veçantë. “Kisha nuk për-
kishës bëhet thjesht nga disa ndër-
tesa të jashtme, por është
së Shën Kollit
trupi i Krishtit dhe ku gjith-
(e stilit secili nga ne ka nderin e
bizantin), madh për të qenë gjymtyrë e
ku u varros këtij trupi dhe qelizë e këtij
trupi mistik të Krishtit.
Gjergj Kastrioti.

(vijon nga faqja 1)
Qëllimi i ndërtimit të kishave
nuk është kufizimi vetëm tek këto
objekte, por që në zemrat e njerë-
zve të ndërtohen sa më tepër kisha
shpirtërore. Në këtë pikë gjithsecili
ka një përgjegjësi të veçantë. “Ki-
sha nuk përbëhet thjesht nga disa
ndërtesa të jashtme, por është trupi
i Krishtit dhe ku gjithsecili nga ne
ka nderin e madh për të qenë gjy-
mtyrë e këtij trupi dhe qelizë e këtij
trupi mistik të Krishtit. “Kishte te-
për rëndësi që kjo kishë të ndërto-
hej, por duhet sa më shumë të zbu-
kurohet dhe të jetë plot me hirin
dhe bukurinë e pranisë së Shpirtit
të Shenjtë”. Dhe këtë përgjegjësi
të madhe e kemi që të gjithë ne.
Dhe sa herë hapet një kishë e re or-
thodhokse është përsëri një shembull
për të na rikujtuar, që duhet të bëj-
më një rifillim të ri, që të gjithë të për-
piqemi të bëhemi realisht tempuj
dhe kisha të Shpirtit të Shenjtë. Dhe
ky fakt është ai çka do ta mbajë të
gjallë Kishën Orthodhokse këtu në
Shqipëri” - nënvizoi Kryepiskopi.
Në këto vite janë ndërtuar
nga themelet 89 kisha të reja dhe
është arritur që të ndërtohen dhe
të rikonstruktohen shumë nga
kishat-monumente. Janë mbi 85
monumente të kulturës të këtij
lloji që u rikonstruktuan.
Në predikimin e tij Kryepiskopi
shpjegoi leximin ungjillor të ditës
“paravolinë e Samaritanit të mirë”
dhe rëndësinë e porosisë për të ndih-
muar pa paragjykime dhe sinqerisht
të afërmin tonë.
Pas Liturgjisë, besimtarë dhe të
rinj pjesëmarrës në konferencën ri-
nore të dioqezës së Tiranës, që u
zhvillua në Shëngjin, bënë një foto-
grafi si kujtim të kësaj dite. Më pas
përfaqësues të komunitetit ortho-
dhoks të Lezhës e Shkodrës, orga-
nizuan një pritje si dhe koktejl për
Kryepiskopin, në të cilën edhe e fa-
lënderuan nga thellësia e zemrës
për gjithë ato që ka bërë në këto
vite për ta dhe veçanërisht për
kishën e re.
Isidor Koti

Program i veçantë për Kreshmën e Krishtlindjes në Akademinë Teologjike

Kreshma e Krishtlindjes në Akademinë
Teologjike “Ngjallja e Krishtit” filloi me lutje dhe
tema të veçanta sipas një programi të organizuar
nga studentët e vitit të tretë. Në këtë periudhë
shpirtërore komuniteti i pedagogëve dhe stude-
ntëve të Akademisë përgatiten me përkushtim
për lindjen e Zotit Krisht. Programi ishte i larmi-
shëm me këngë dhe himne të krishtera, si dhe
pjesë nga thëniet e etërve për kreshmën. Gjatë
aktivitetit referoi edhe atë Grigori, misionar or-
thodhoks nga Greqia, i cili foli rreth kuptimit të
kësaj periudhe. Ndërsa pedagogu i Akademisë
Teologjike z. Vlash Plepi solli përvojën e tij në
Jerusalem, duke shfaqur përmes fotografive
disa nga momentet më të spikatura gjatë vizitës
së tij në qytetin e shenjtë.
Fjalën përshëndetëse e mbajti drejtori i shko-
llës Hirësi Ilia Ketri, i cili iu bëri thirrje studentëve
ta marrin seriozisht misionin si predikues të
Krishtit dhe Ungjillit të Tij për të pasur fuqi në
kohë kritike duke iu rezistuar tundimeve. “Le
të falënderojmë Zotin duke kërkuar prej Tij
bekimin të kalojmë këtë periudhë me shëndet,
me paqe dhe me ecuri shpirtërore. Të na gjejë
dita e lindjes së Zotit të denjë që ta adhurojmë
në shpellën e Bethlehemit. Krishtin e lindur në
trup ta ndjekim deri në Golgotha dhe të arrijmë
në varrin e Tij, ta lavdërojmë dhe ta përhim-
nojmë ngjalljen e Tij. Të vendosim që Ai është
shpëtimtari dhe Zoti i jetës sonë personale, por
edhe më gjerë që të përhapet në tërë shoqërinë
mesazhi që Ai përcjell dhe sidomos me lindjen
e Tij, lavdi që i takon Perëndisë më të lartë edhe
paqe mbi njerëzit këtu mbi dhé. Gëzuar nga mot
për shumë vjet! Ta presim këtë periudhë me
gëzim dhe me dëshirën e plotë që Zoti është
me të vërtetë me ne dhe ne na bekon. Amin!”
Korresp. i gazetës “Ngjallja

Filloi Kreshma
Adresat e faqeve në Internet dhe ajo e E-mailit,
të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Nga data 15 nëntor ka filluar Kreshma e Krishtlindjeve, e cila
zgjat 40 ditë. Gjatë saj nuk hahet mish, bulmet dhe vezë, por
janë:
sipas zakonit lejohet të hahet peshk nga 21 nëntori deri më 17
Internet: www. orthodoxalbania. org dhjetor (me përjashtim të të mërkurave dhe të premteve).
E-mail: orthchal@ orthodoxalbania. org Kreshmë të mbara!
NENTOR 2005 NGJALLJA 3

Duke pranuar dhuratat e Perëndisë

- U zhvillua për herë të parë në Shëngjin të Lezhës konferenca rinore e dioqezës së Tiranës -

Me bekimin e Kryepiskopit mbi tokë, ndaj duhet të jemi të kuj- nga studentët e vitit të katërt të kë- nuk është njeri i lirë përveçse ai që
Anastas, u zhvillua për herë të parë desshëm dhe ta pranojmë këtë dhu- saj shkolle. Më pas të rinjtë u jeton me Krishtin.
në Shëngjin të Lezhës konferenca ratë me mirënjohje ndaj Perëndisë. aktivizuan në lojëra sportive. Në mbrëmjen e kësaj dite u or-
rinore e dioqezës së Tiranës. Rreth Për dhuratën e tretë, natyrën, Në pasdite u mbajt referati i ganizua edhe një program argëtues
100 të rinj kishin ardhur nga Kavaja, ai nënvizoi se duhet të jemi të kuj- dytë nga atë Justini, rreth temës i përgatitur nga secili grup. Ndërsa
Durrësi, Elbasani, Shkodra dhe desshëm me mjedisin, që është një “Liria dhe kufijtë e saj”. Atë Justini në ditën e fundit të konferencës të rinj-
Tirana për të marrë pjesë në tri ditët dhuratë brenda dashurisë së Perë- tha se liria është një pikë kryesore të ndoqën Liturgjinë Hyjnore në ki-
e kësaj veprimtarie, e cila kishte si ndisë, që ne të jetojmë të gëzuar për njerëzit. I lirë është plotësisht shën e re të Lezhës. Bashkë me Kry-
temë “Duke pranuar dhuratat e episkopin, në fund të aktivitetit ata
dhe në harmoni me natyrën. Perëndia dhe një pjesë të lirisë na i
Perëndisë”.
Pas referatit të parë pjesëma- ka dhënë edhe ne. Liria e Perëndi- bënë edhe një fotografi në kujtim
Aktiviteti u zhvillua në datat
rrësit në konferencë ndoqën pre- së na bën të denjë të lartësohemi. të konferencës së parë në këtë qytet.
11-13 nëntor dhe ishte programuar
zantimin e Akademisë Teologjike Djalli na ofron liri skllavëruese, por I. K
të ndërthureshin veprimtaritë ki-
shtare dhe kulturore, të cilat e bënë
edhe më të larmishme konferencën.
Ditën e parë të rinjtë u njohën
me njëri-tjetrin pasi u ndanë nëpër
grupe të veçanta të emërtuara si-
pas dhuratave të Shpirtit të Shenjtë.
Ditën tjetër, të shtunën në mëngjes
ishte ftuar për të mbajtur referatin
e parë drejtori i Akademisë Teolo-
gjike “Ngjallja e Krishtit”, Hirësi
Ilia Ketri, i cili foli rreth temës së
konferencës.
Dhuratat e Perëndisë janë për
jetën tonë në mënyrë që ne të jemi
të lumtur duke na udhëhequr drejt
jetës së Tij të amshuar. “Ju si të
rinj keni mundësi që të bëni ndryshi-
me në shoqërinë e sotme dhe në të
ardhmen duke filluar nga devot-
shmëria juaj”- theksoi Hirësi Ilia.
Ai foli për tri dhurata të Perëndisë:
besimin, kohën dhe natyrën. Ne të
krishterët orthodhoksë rrëfejmë
Krishtin, i cili u kryqëzua për shpëti- Hirësi Ilia duke u folur pjesëmarrësve në konferencë.
min tonë. Kisha jonë e pranon mi-
sterin e Krishtlindjes që nuk shpje-
gohet sipas mendjes njerëzore, duke “Me Të çdo gjë është e mundur”
kapërcyer kuptimin e mendësisë
- Nisin veprimtaritë kishtare dhe kulturore në Qytetin Studenti -
brenda logjikës së njeriut. Vullneti
i Tij kërkon prej nesh përgjigje për
besimin që na ofron. Ne pranojmë
Bashkë me fillimin e vitit akademik 2005-2006 të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë me
dhuratën e besimit duke ndjekur me nisën edhe veprimtaritë kishtare e kulturore me të studentët. Ju uroj mirëseardhjen në të gjitha aktivitetet
mendje urdhërimet e Zotit dhe e falë- rinjtë e Qytetit Studenti. Në fund të muajit tetor në që ne kemi planifikuar gjatë vitit”- përshëndeti në
nderojmë Atë për dhuratën e besimit. mjediset e kinoklubit të kësaj qyteze u mblodhën fillim të fjalës së saj drejtuesja e veprimtarive rinore
Ndërsa për dhuratën e kohës, shumë të rinj orthodhoksë, disa prej të cilëve vinin orthodhokse në Qytetin Studenti, misionarja ameri-
Hirësi Ilia tha se Zoti e ka dhënë për herë të parë. Organizatorët kishin ideuar një pro- kane Kristina Papas.
atë për zhvillimin e njerëzve, për gram të veçantë me lojëra argëtuese, njohje në grup Ajo u ndal edhe tek një vepër e rëndësishme e
marrëdhëniet me shoqërinë dhe mes të rinjve, prezantim të aktiviteteve gjatë vitit në Kishës që pritet të vihet në funksionim së shpejti, shtë-
botën që na rrethon. Është gabim vazhdim etj. pia e re, e cila ndodhet në këtë qytezë studentore. Është
ta humbasim kohën që Zoti na ka Programi i ditës së parë u realizua nëpërmjet një menduar që kjo shtëpi të vihet në dispozicion të stude-
dhënë. Koha është flori dhe e do- festë të vërtetë rinore. Ndihej atmosfera dhe entuziaz- ntëve duke shërbyer si kishë dhe ambiente të tjera
mosdoshme, por është e kufizuar. mi i moshës më të bukur të jetës. si: sallë takimesh, bibliotekë, sallë për kompjutera
Nuk e dimë kur na mbaron koha “Jam e lumtur që ndodhem në aktivitetin e parë (vijon në faqen 4)
4 NGJALLJA
“Me Të çdo gjë është e mundur”
(vijon nga faqja 3)
dhe një hapësirë e madhe për orga-
nizimin e aktiviteteve kulturore dhe
argëtuese.
“Ne jemi këtu për t’ju ndihmuar
që të keni një vit të mbarë akade-
mik, të njihni njëri-tjetrin, të gëzoni
shoqërinë e njëri-tjetrit dhe të
rriteni në besim. Tema jonë sivjet
është “Krishti është midis nesh”,
diçka që ne duhet të përpiqemi ta
kujtojmë gjithmonë. Ai është këtu
kur ne kemi liturgji të enjteve në
mëngjes, ai është në konviktet tona,
në klasat tona, kur dalim me miqtë.
Krishti është midis nesh. Me Të
çdo gjë është e mundur. Duam nota
të mira, një vit të mbarë, por pa Të,
notat e mira, puna e mirë dhe një
eksperiencë e mirë gjatë vitit nuk
ka kuptim” - theksoi znj. Papas.
Sipas koordinatores Ana Baba
edhe këtë vit do të vazhdojë tradita
Mbresa
Një vizitë në qytetin e Beratit, në sytë e mi
Kisha dëgjuar edhe më parë për
Beratin, por asnjëherë nuk e kisha
vizituar qytetin e lashtë. Vendosa të
shkoja për të bërë një emision për
radion e Kishës sonë “Ngjallja” dhe
bashkë me përgjegjësen e progra-
meve të radios znj. Julia u nisëm me
shumë emocione duke imagjinuar
bukuritë e qytetit.
Pas një rruge disi të lodhshme
mbërritëm. Ajo që të binte menjë-
herë në sy ishte kalaja, e cila ka pa-
sur në brendësi të saj 42 kisha shumë
të lashta dhe historike.
E gjithë rruga hyrëse për në kala
së bashku me të gjitha rrugët brenda
saj ishin të shtruara me kalldrëme të
ndryshme, të cilat së bashku me
ndërtesat e shumta të ndërtuara me
gur të japin ndjesinë sikur ndodhe-
she në një kohë të shkuar. Po të ngji-
tesh në majën më të lartë të kështje-
llës mund të shikosh një pamje të
veçantë dhe të mrekullueshme.
Ndër 42 kisha që ndodhen në
brendësi të kalasë, 22 ruhen si dë-
shmi themelesh. Ato sipas mënyrës
së tyre të veçantë me lashtësinë që
e aktiviteteve të përjavshme. Çdo
të martë në orën 1700 do të organi-
zohet takimi shpirtëror me klerikë
dhe teologë vendës dhe të ftuar
nga jashtë shtetit. Ditën e enjte në
orën 0630 do të celebrohet Liturgjia
Hyjnore, ndërsa gjatë ditëve të
mbartin tregojnë se krishterimi është
i hershëm në vendin tonë. E ndalëm
rrugëtimin në kishën e Shën Gjergjit.
Aty pranë takuam z. Sotiraq, i cili
prej shumë vitesh punon në Mitro-
polinë e Beratit. Ai nisi të na tregonte
se kisha e Shën Gjergjit është katër-
shekullore. Kjo kishë është një ndër
më të lashtat në qytet dhe ka një
veçanti në ndërtimin e saj. Ajo ndo-
dhet pikërisht në ballkonin e kalasë
së Beratit. Duket sikur Shën Gjergji
me shtizën e tij i mbron të gjithë ba-
norët e qytetit nga çdo e keqe dhe
vështirësi. Por unë kuptova që Shën
Gjergji i bën një thirrje të gjithë nje-
rëzve dhe në veçanti fëmijëve të kri-
shterë, të qëndrojnë pranë Perëndi-
së, sepse sa më pranë të jemi rrugës
së Perëndisë aq më shumë dritë dhe
dashuri do të kemi në rrugën tonë.
Më pas bashkë me z. Sotiraq
shkuam në kishën e Shën Triadhës.
Ajo është një kishë madhështore dhe
shumë e lashtë duke dëshmuar se
krishterimi në vendin tonë i ka rrënjët
e thella. Po të hidhje vështrimin në
hapësirën rreth Kishës mund të shi-
tjera pritet të zhvillohen diskutime
biblike, lojëra sportive si dhe akti-
vitete periodike, konferenca stu-
dentore, trajnime, ekskursion etj.
Ndërkaq, ditën e parë të taki-
meve shpirtërore ishte i ftuar drej-
tori i Akademisë Teologjike, Hirësi
koje një pamje të veçantë dhe të
mrekullueshme. Ne hymë brenda
dhe pamë muret e saj të përbëra nga
gurë dhe tjegulla. Si lëndë ngjitëse,
në vend të llaçit është përdorur leshi
i dhisë. Koha dhe e vërteta dëshmo-
jnë se edhe pse shekujt kanë kaluar,
kjo kishë nuk është rrënuar. Dhe
akoma sot e kësaj dite njerëzit
vazhdojnë të studiojnë se si ky lloj
ndërtimi i veçantë dhe i vjetër ka
NENTOR 2005
Me të rinjtë studentë,
çdo të martë në orën 17.00
do të organizohet takimi
shpirtëror me klerikë dhe
teologë vendës dhe të ftuar
nga jashtë shtetit. Ditën e
enjte në orën 06.30 do të
celebrohet Liturgjia Hyjno-
re, ndërsa gjatë ditëve të
tjera pritet të zhvillohen
diskutime biblike, lojëra
sportive si dhe aktivitete
periodike, konferenca stu-
dentore, trajnime, ekskur-
sione etj.
Ilia Ketri, i cili foli për temën “Krishti
midis nesh” duke theksuar se jeta
merr kuptim të plotë kur Krishti bë-
het pjesë e qenies sonë në shoqërinë
e dashurisë.
I. K.
rezistuar gjatë gjithë kësaj kohe.
Udhëtimi ynë nuk vazhdoi gjatë.
Duhet të ktheheshim në Tiranë. Be-
rati i gurtë na la mbresa të paharru-
ara dhe po mendonim çfarë do të
tregonim nga ky udhëtim i veçantë.
Ndoshta jo gjithçka mund të thuhet
me fjalë, por një përjetim i tillë ka
shumë vlera për cilindo që dëshiron
të vizitojë bukuritë e këtij qyteti.
Iva Popa
NENTOR 2005
Në rrezik shkatërrimi 800 ikona në Muzeun Historik Kombëtar
Prej 5 vitesh në kushte kritike.
Temperaturat në verë
deri 50 gradë.
Për 3 milionë lekë rrezikohen afro 800
ikona në Muzeun Historik Kombëtar. Nuk
flitet për kushte sigurie. Nga vjedhja janë
mëse të mbrojtura në muze. Por specia-
listët e ikonografisë japin alarmin për
kushtet ku mbahen këto objekte që prej 5
vitesh. “Gjendja është jashtëzakonisht
alarmante. Aty ka ikona me vlera që
rrallëkush i njeh, vepra që mund të
konkurojnë edhe Çimabuen apo Leonar-
don”, thotë Mustafa Arapi, shef i Depar-
tamentit të Artit në Institutin e Monu-
menteve të Kulturës. Këto objekte ruhen
në dy ambiente të muzeut, në pavijonin e
ikonografisë, që është i vizitueshëm dhe
në magazinën ku ruhet fondi me rreth
700 ikona. Pavijoni i ikonografisë (me
rreth 100 ikona) ndodhet në katin e
fundit të muzeut, i nënshtruar gjithmonë
prej kapriçove të motit. Për shkak të
tarracës në muajt e nxehtë të verës
temperaturat shkojnë deri në 50 gradë,
ndërsa në dimër ulen maksimalisht. Që
prej kohës kur është ngritur ky pavijon,
ikonat që ekspozohen në të, të shekullit
XV e deri në shekullin XIX nuk i janë
nënshtruar ndërhyrjeve restauruese dhe
ç’është më kritike nuk kanë qenë kurrë
në kushte të kondicionuara. Që prej
largimit të tyre nga kishat ku ishin
vendosur dikur, një pjesë e madhe e
këtyre ikonave janë mbajtur magazinave
dhe kanë shëtitur nga një magazinë në
tjetrën për shkak të sigurisë dhe kushteve
të mirëmbajtjes. Mustafa Arapi, thotë se
lëvizja e herëpashershme, dhe tempera-
turat e luhatura janë dëmtuesit më të
rëndë për këto objekte. “Dëmtimet që
vijnë për shkak të luhatjes së tempera-
turës dhe përqindjes së lagështirës, nuk
janë të dukshme që në momentin e parë.
Por dëmtimi është i pallogaritshëm”,
thotë ai, ndërsa shpjegon se temperatura
ku duhen ruajtur duhet të jetë gjithmonë
konstante 18 gradë, ndërsa përqindja e
lagështirës 40%. E kjo në kushtet e
muzeut nuk ndodh asnjëherë. Sistemi i
mikroklimës ka mbetur ende projekt, që
prej 5 vitesh. Për ta pasur këtë, muzeut i
duhet vetëm një fond prej 3 milionë lekësh.
Pas kësaj, urgjente mbetet ngritja e një
laboratori restaurimi, që specialistët të
kryejnë ndërhyrje restauruese herë pas
here. Drejtori i muzeut, Moikom Zeqo,
thotë se asnjë objekt nuk është në gjendje
kritike, por specialisti i IMK, Arapi thotë
se të paktën 10 ikona kërkojnë ndërhyrje
emergjente. Dëmtimi në to është në
shkallën maksimale.
(Marrë nga suplementi “Milosao”,
i Gazetës Shqiptare)
NGJALLJA
Arapi: “Gjendja, alarmante”
- Flet shefi i Departamentit
të Artit në IMK -
Prej 30 vjetësh një numër i madh
ikonash shqiptare gjenden në ku-
shte tejet të vështira. Afrimi i ndry-
shimeve politike në Shqipëri, që
në vitet ’80, ishte pragu i parë i
një udhëtimi të vështirë e plot ave-
ntura për to. Disa urdhra të njëpas-
njëshëm dalë nga Ministria e Kul-
turës, bënë që ikonat të mblidhe-
shin nga kishat ku ishin dhe të gru-
mbulloheshin në disa depo. Filli-
misht në Gjirokastër, Berat e Kor-
çë. Më tej, një pjesë e madhe u
tërhoqën në Tiranë, për t’i pasur
më të sigurta. U ruajtën në depo
të mëdha si në Kinostudio apo në
ndërtesën e vjetër të Institutit të
Monumenteve. Por pas shumë si-
njalesh për kushte të vështira, dë-
mtime, etj., një pjesë me ikona
mjaft të zgjedhura, u depozituan
në Muzeun Historik Kombëtar.
Një pjesë tjetër iu dha Galerisë
Kombëtare të Arteve dhe një nu-
mër i caktuar Kishës Orthodhokse.
Numri më i madh i ikonave ruhet
sot në Korçë (në Muzeun e Artit
Mesjetar) dhe në Berat, (Muzeu
Onufri). Pas një varg problemesh,
lakuar shpesh rreth ikonave, jemi
ndalur këtë herë tek gjendja e mbi
800 ikonave që ruhen prej 5 vitesh
në Muzeun Historik Kombëtar.
Specialistët, prej kohësh bëjnë thi-
rrje për gjendjen kritike ku ndo-
dhen këto objekte. Shefi i depar-
tamentit të artit në Institutin e Mo-
numenteve të Kulturës Mustafa
Arapi, i cili prej 27 vjetësh i ka
ndjekur hap pas hapi të gjitha
problemet, që prej lëvizjeve të
para të ikonave, e që e ka inspek-
tuar disa herë gjendjen e tyre në
ambientet ku po ruhen në muze
thotë për gazetën se:
“Gjendja është alarmante.
Unë kam vite që e ngre këtë pro-
blem, në një shkresë që i kam çuar
ministrisë, në një diskutim në
mbledhjen e Këshillit Kombëtar
të Restaurimit, apo dhe bisedat
me drejtorin e Muzeut Historik
Kombëtar z. Moikom Zeqo. Gjëja
e parë që duhet bërë është siguri-
mi i mikroklimës, sepse ikonat po
shkatërrohen. Ikonat që janë ve-
ndosur në pavijonin e muzeut,
kam vënë re që prej vitit të kaluar
se po degradohen. Këto objekte ja-
në sjellë nga një vend ku ka pasur
kushte krejt të tjetra klimaterike,
në kishat ku kanë qenë vendosur
prej shumë e shumë vitesh.”
Cilat janë parametrat ku mba-
hen sot ikonat në muze?
Në Muzeun Historik Kombëtar,
nuk janë siguruar ende kushtet
klimaterike edhe pse ka 5 vjet që
i mban këto ikona. Në katin e tre-
të ku ndodhet pavijoni i ikonogra-
fisë është tarraca dhe temperatu-
ra në verë shkon mbi 50 gradë. Po
ashtu edhe objektet në fondin e
muzeut janë vendosur jashtë çdo
standardi.
Ç’parametra kërkohen për
ruajtjen e këtyre objekteve?
Duhet një mikroklimë me para-
metrat që kërkon vetë objekti.
Lagështira 40 % dhe temperatura
18 gradë. Këto parametra duhet
të jenë konstantë.
Çfarë rrugëzgjidhje propo-
zoni për shpëtimin e këtyre
ikonave?
Duhet të gjendet një ambient
tjetër, i cili të jetë i mbyllur dhe i
izoluar. Nuk rregullohet kjo me
kondicionerë që vihen në shtëpi
apo në zyra. Muzeumet kanë
aparaturat e tyre, me të cilat sigu-
rohet mikroklima e për këtë do
të mjaftonin 3 milionë lekë të rinj.
Sidoqoftë gjendja atje është ja-
shtëzakonisht alarmante. Them
se në mbledhjen më të afërt të
5
Këshillit të Restaurimeve të ngri-
het problemi i ikonave. Atje janë
ikona me vlerë që rrallëkush i njeh
të shek XII-XIII. Është turp t’i
lësh në atë gjendje. Në fondin e
muzeut janë rreth 700 objekte,
vendosur në një depo, jashtë çdo
norme që kërkohet në këto raste
dhe kanë mbetur aty. Them se
në këtë rast duhet të arrihet një
bashkëpunim mes Institutit dhe
Muzeut Historik. Drejtori i Muze-
ut Moikom Zeqo është mjaft i in-
teresuar e besoj se së shpejti do
të krijojmë një grup specialistësh
për të siguruar sistemimin dhe
kushtet e mikroklimës.
Thatë që mbahen prej
5 vitesh në këto kushte...
Ishte planifikuar që pranë muzeut
të ngrihej një laborator me dhomë
dezinfektimi, me rafte të posaçme
për ekspozim. Por kjo ide nuk u
realizua, pasi atë kohë lindën kon-
tradikta me muzeun, duke prete-
nduar se instituti nuk kishte më
të drejtë as kujdes për këto obje-
kte, në një kohë që muzeu nuk
ka specialistë të kësaj fushe dhe
është Instituti i Monumenteve ai
që i ka në ruajtje. Këto objekte
janë pronë e Kishës Ortho-
dhokse, por janë në mbrojtjen
dhe kujdesin e IMK-së, i cili ka
ekskluzivitetin, t’i restaurojë, t’i
studiojë e t’i propagandojë. Por
tani është rënë dakord që specia-
listët e Institutit të hyjnë në muze
për t’i marrë, për t’i restauruar e
për t’i kthyer sërish atje. Kjo
është zgjidhja e momentit. Ose të
ngrihet një laborator i vogël pranë
fondit të muzeut dhe specialistët
të kujdesen në mënyrë perma-
nente për këto objekte.
Në çfarë shkalle është dëm-
timi i atyre ikonave që ju i
quani në rrezik?
Dikur, kam bërë vetë, persona-
lisht një koleksionim, duke i ndarë
veç ikonat që janë në gjendje ja-
shtëzakonisht të keqe. I kam ve-
ndosur në pozicion horizontal pasi
ka nisur të bjerë shtrati i ngjyrës.
Mendoj se gjëja e parë që duhet
të bëjmë është tërheqja e disa
ikonave për t’i shpëtuar nga situ-
ata emergjente ku ndodhen.
6 NGJALLJA NENTOR 2005

Stamboll- U zhvillua Konferenca e Dytë për Paqen dhe Tolerancën

Dialog dhe mirëkuptim në Evropën Juglindore,

Kaukaz dhe Azinë Qendrore
Liderët fetarë duhet të nxitin
paqen dhe pajtimin, jo konfliktin – Nga deklarata e Konferencës
ky ishte deklarimi i pjesëmarrësve Ne dënojmë ata që predi-
në Konferencën II për Paqen dhe kojnë violencën kundër feve dhe
Tolerancën , që u mbajt nga 7 deri etnive të tjera. Duke besuar në
më 9 nëntor, në mjediset e Swi- shenjtërinë e jetës njerëzore, me
shotel të Stambollit. Konferenca vendosmëri jemi kundër atyre që
ishte organizuar nga Patriarku Eku- dhunojnë dhe sfidojnë vlerat
bazë njerëzore. Ne hedhim po-
menik Vartholomeu II dhe Fonda-
shtë të gjitha veprimet që cëno-
cioni “Thirrja e ndërgjegjes”, me
jnë dogmat bazë të besimeve tona
bazë në Nju Jork (i themeluar më nëpërmjet interpretimeve të ga-
1965. Ky fondacion lufton për lirinë buara dhe nacionalizmit të shfre-
fetare dhe të drejtat e njeriut në të nuar. Dhe ne me vendosmëri he-
gjithë botën). Veprimtaria u mbë- dhim poshtë se justifikimi i një
shtet edhe nga qeveria turke. konflikti të armatosur mund t’i
Konferenca u përshëndet edhe atribuohet Perëndisë. Një justifi-
nga Sekretari i Përgjithshëm i Ko- kim i këtillë nuk të çon drejt paqes.
mbeve të Bashkuara Kofi Anan,
Papa Bendikti XVI, Presidenti meut, i cili theksoi nevojën që fetë
Bush, Presidenti i Komisionit e ndryshme të kërkojnë në atë që
Evropian Barroso, Sekretari i Për- kanë të përbashkët dhe të bashkë-
gjithshëm i Shoqatës Botërore të jetojnë në interes të besimtarëve
Thirrjes Islame M.A. Sherif etj. por edhe të jobesimtarëve. Më pas
Mes përfaqësuesve nga zonat që përshëndeti Rabi Arthur Shneider,
përfshinte konferenca, ishin edhe President i Fondacionit “Thirrja e
liderë fetarë nga Shqipëria. Merrte ndërgjegjes” dhe përfaqësuesi i
pjesë edhe Kryepiskopi i Tiranës, qeverisë turke. Pastaj u lexuan për-
Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë, shëndetjet drejtuar konferencës, si
Anastasi. dhe të disa personaliteteve të larta
Dita e parë, e hënë 7 nëntor, fetare. Në ditën e dytë, 8 nëntor,
seanca hapëse nisi me fjalën e folën përfaqësuesit fetarë të rajonit
Tërëshenjtërisë së Tij Vartholo- tonë dhe të rajoneve të tjera. Më
pas u vazhdua puna në grupe, sipas

Panairi i Librit 2005 zonave. Pasdite pati vizita e takime

në Patrikanën armene dhe me
Nga 1-6 nëntor 2005, kryetarin e bashkisë së Stambollit.
u zhvillua në Tiranë, Në ditën e tretë, 9 nëntor, sea-
nca plenare u hap me fjalën e
Panairi Mbarëkombëtar
Kryepiskopit Anastas, që u pasua
i Librit. Në të u përfaqë- nga z. Selim Muça, Imzot Rrok
sua me një stendë të Mirdita, si dhe nga përshëndetjet e
veçantë edhe Kisha Patriarkëve të Bullgarisë e Ruma-
Orthodhokse Autoqefale nisë. Më pas u vazhdua me dekla-
ratën e Konferencës dhe në fund
e Shqipërisë. Në të ishin folën përsëri organizatorët e ve-
ekspozuar botimet e bëra primtarisë. Pasdite u zhvillua një
ndër vite, me theksin tek pritje për pjesëmarrësit në selinë e
ato që kanë dalë në Patrikanës Ekumenike.
qarkullim së fundmi. Korresp. i gazetës “Ngjallja”
NENTOR 2005 NGJALLJA 7
Kontribut i qenësishëm i Kishës sonë për arsimin
Diplomohen 105 studentë të Institutit të Formimit Profesional
“Frymë Dashurie”
Në datën 22 tetor u zhvillua
në sallën e konferencave në Mu-
zeun Kombëtar ceremonia e nda-
rjes së diplomave për 105 stu-
dentët, të cilët përfunduan In-
stitutin e Formimit Profesional
«Frymë Dashurie» në degët: ku- Një
adër menaxher, specilist në llo- kujtim
garitë e kompjuterizuara, infor- i studentëve
matikë, specialist në laboratorët
mjekësorë, restaurim veprash të diplomuar
arti, ikonografi bizantine. me
Kryepiskopin
Instituti i Formimit Profesional
u krijua në vitin 2000 në kuadrin e Anastas.
përpjekjes së madhe që bën Kisha
Orthodhokse Autoqefale e Shqipë-
risë, me iniciativën dhe bekimin e
Kryepiskopit Anastas, për krijimin
e institucioneve arsimore në një
nivel të lartë.
Ai ofron mundësinë e arsimimit
në degët e lartpërmendura, pas 2002-2004 piskopi i Tiranës dhe i gjithë Shqipë- ndaj tyre duke shprehur që do të
mbarimit të shkollës së mesme, janë diplomuar 108 studentë risë Anastasi, president i Institutit jenë të hapur për të punuar, për të
duke pasur si qëllim një vend të të Formimit Profesional “Frymë dhënë ndihmën e tyre nëse do të
suksesshëm pune dhe është i li- Për sa i përket pranimit në In- Dashurie”. nevojitet.
censuar nga Ministria e Arsimit dhe stitutin Profesional “Frymë Da- Gjatë këtij aktiviteti folën prof. Të gjithë studentët që përfun-
Shkencës. shurie”, Tiranë, në secilën prej de- as. dr. Beatriçe Polo, drejtoresha duan institutin morën diplomat e
Gjatë pesë vjetëve të funksio- gëve zhvillohet një konkurs pranimi e Institutit, prof. dr. Leandro Haxhi, tyre, të dhëna nga Fortlumturia e
nimit të Institutit të Formimit me programe specifike për degët, Kryetari i Bordit të Institutit, si Tij Kryepiskopi Anastas.
Profesional “Frymë Dashurie” janë
duke pasur si bazë njohuritë e marra edhe Kryepiskopi Anastas. Aktiviteti u shoqërua gjatë gji-
diplomuar rreth 485 studentë
në arsimin e mesëm të kryer prej Gjithashtu këtë aktivitet e për- thë kohës me muzikë të luajtur nga
respektivisht:
tyre. shëndetën edhe gjashtë studentë, orkestra e radios “Ngjallja”. Në fund
Në vitet akademike
2000-2002 Në aktivitet morën pjesë të ftu- të cilët fitojnë bursë nga instituti për të gjithë të pranishmit morën pjesë
janë diplomuar 164 studentë ar të ndryshëm, prindër të studen- të vazhduar studimet e tyre. Ata në koktejlin e shtruar enkas për
2001-2003 tëve që diplomoheshin, i gjithë stafi shprehën falënderimin e tyre për këtë aktivitet.
janë diplomuar 98 studentë pedagogjik i shkollës, si edhe Krye- ndihmën dhe vlerësimin e treguar Sonila Dedja

“PËRULËSIA NUK KA FUND”

- Nga fjala e Kryepiskopit Anastas para studentëve të Institutit të Formimit Profesional “Frymë Dashurie”,
në ceremoninë e ndarjes së diplomave -
pafundësi: në vogëlsinë e pafund të materies
“Ku është urtësia, që e kemi humbur dhe madhështinë e pafund të yjeve. Kjo dyndje
brenda dijes? Ku është dija, që kemi humbur me dije të reja shpesh na shkakton marra-
brenda informimit?”. Tomas Elliot mendje.
Njerëzimi e filloi në shekullin e kaluar, duke
Informimi i përditshëm për shumë gjëra, u mburrur për arritjet e teknologjisë dhe të
teori, ngjarje krijon rrezikun të shndërrohemi në shkencës dhe duke pasur shumë besim në të
një arkiv të madh, të mbushur me gjëra të ardhmen. Por qysh në fillimet e shekullit të
rëndësishme dhe të parëndësishme. Dalja jashtë njëzet e njëtë, po ecim nën një re pasigurie dhe
këtij pasiviteti për shkak të informacionit të shqetësimi. Akumulimi i informacioneve dhe
akumuluar, kërkon një vlerësim dhe kompozim vëllimi i dijeve nuk mjaftojnë. Vazhdojmë të
të vazhdueshëm. Me të njëjtën shpejtësi po kërkojmë në të gjitha këto një kuptim jete:
shtohen edhe njohuritë shkencore, sikundër po unitetin e thellë që lidh njerëzimin, gjithësinë.
jetojmë në një epokë, ku njeriu zhytet në dy
Duhet një ringritje shpirtërore, nga niveli i
informimit të thjeshtë dhe i dijes, në urtësinë që
i jep gjykimit tonë një tejshikim, vështrim mbi të
gjitha dhe i fal sjelljes njerëzore kreativitet dhe
dashamirësi. Është produkt i një pjekurie më të
përgjithshme të brendshme shpirtërore, i një
sinteze më të gjerë: inteligjence, përvoje,
kthjelltësie shpirtërore dhe mirësie.
Urtësia që është akumuluar në qytetërimet
e popujve të ndryshëm, ngelet një trashëgimi e
vyer për njerëzimin. Por ekzistojnë nivele të
ndryshme urtësie. Në Shkrimin e Shenjtë thek-
sohet vlera e saj bazë: “I lumur është ai njeri që
(vijon në faqen 8)
8 NGJALLJA NENTOR 2005

“PËRULËSIA NUK KA FUND”

Një konstatim i mreku-

llueshëm i një të vërtete, që
vadit mendimin biblik dhe
spiritualitetin orthodhoks
dhe që përmblidhet në po-
rosinë e Shkrimit të Shenjtë
“Sa më i madh të jesh, aq më
tepër përule veten dhe do të
gjesh hir para Zotit, se i
madh është pushteti i Zotit
dhe Ai lavdërohet nga të
përulurit”.
(Urtësia e Sirakut 3, 18-20)

(vijon nga faqja 7)
gjeti urtësinë… nuk ka gjë më të vyer se sa
ajo” (Fjalët e Urta 3,13. 15)
Paralelisht lëviz besimi drejt burimit të
urtësisë, që është Perëndia. “Fillim i urtësisë,
është frika e Perëndisë, u jepet mençuri atyre
që e kanë atë” (Psalm. 110.10 Fjal. Urta 9,10).
Kështu kësaj pyetjeje i shkon për shtat një tjetër,
që na e thotë apostull Jakovi: “Cili është i men-
çur e dijetar midis jush? Le t’i tregojë veprat e
tij nëpërmjet sjelljes së mirë me butësi mençurie”
(Jak. 3,13). Ai thekson nevojën e dallimit midis
mençurisë “tokësore, të mishit, demoniake”, dhe
i një urtësie që zbret që lartazi, që ka karakteri-
stika të veçanta: “Urtësia, që vjen nga lart së
pari është e pastër, pastaj paqësore, mirëda-
shëse, e bindur, plot me përdëllim dhe fryte të
mira, pa mëdyshje dhe johipokrite” (Jak 3,17).
Urtësia që e ka burimin nga Perëndia qëndron
dhe punon për drejtësinë. Si rezultat i këtij
mundimi vjen paqja. Paqja me veten tonë, me
ata që ndodhen përreth nesh, me njerëzimin në
përgjithësi, me mbarë krijesën. “Dhe fruti i
drejtësisë mbillet në paqe, nga ata që sjellin
paqen” (Jak 3,18).
Pyetjes së mësipërme, që shtroi Eliot në
Koralet nga “Shkëmbi” (1934), ai i dha për-
gjigjen e qartë pas tetë vitesh përvojash inten-
sive, me një varg të tij në “Katër Kuartetet”,
që u botuan më 1942: “E vetmja urtësi, që mund
të shpresojmë të fitojmë, është urtësia e përulë-
sisë. Përulësia nuk ka fund”.
Një konstatim i mrekullueshëm i një të
vërtete, që vadit mendimin biblik dhe spiritu-
alitetin orthodhoks dhe që përmblidhet në poro-
sinë e Shkrimit të Shenjtë “Sa më i madh të
jesh, aq më tepër përule veten dhe do të gjesh
hir para Zotit, se i madh është pushteti i Zotit
dhe Ai lavdërohet nga të përulurit” (Urtësia e
Sirakut 3, 18-20).
22.10.2005

Çdo të premte në afërsi të shko-

llës së Kuqe në Tiranë rreth 150
fëmijë mblidhen së bashku për të
ndarë me njëri-tjetrin disa orë të
këndshme duke mësuar edhe më
shumë për Perëndinë dhe duke u
njohur nga afër me njëri-tjetrin.
Ky aktivitet organizohet nga
Zyra e Fëmijëve e Kishës sonë me
dy grup-mosha kryesore. Nga ora
1230 deri ne orën 1330 zhvillohet
programi i organizuar për fëmijët
nga mosha 6 deri në 10 vjeç, ndërsa
nga ora 13 30 deri në orën 14 30
zhvillohet aktiviteti për fëmijët nga
mosha 11 deri në 15 vjeç. Por nuk
duhet harruar se takime të tjera të
fëmijëve zhvillohen edhe ditën e
shtunë në Kishën “Ungjillëzimi i
Hyjlindëses”, nga ora 1015 deri në
orën 1200.
Dita e parë e parë e takimit nisi
në mes të tetorit dhe u zhvillua në
Nisin veprimtaritë edukative
me fëmijët e kryeqytetit
Çaste nga veprimtaritë me fëmijët
formën e një aktiviteti zbavitës. Kjo
ditë ishte e mbushur me lojëra
zbavitëse, me fëmijë të qeshur dhe
me mësues të përkushtuar për të
zbavitur dhe kënaqur sa më shumë
ata. Çdo fëmijë kishte një biletë në
të cilën ishin shkruar numrat e
lojërave, te cilat quheshin stacione.
Në këto stacione fëmijët ndalonin,
prisnin biletën dhe më pas luanin
lojën. Çdo lojë e fituar ishte e sho-
qëruar me një dhuratë. Atmosfera
ishte shumë e këndshme dhe plot
fëmijë, të cilët lëviznin nga një sta-
cion në një tjetër me një buzëqeshje
të madhe në fytyrë. Dëgjoje veç
fëmijë që luanin me njëri-tjetrin dhe
të qeshura plot gëzim. E njëjta at-
mosferë u përsërit edhe të nesër-
men në mjediset e Kishës së Un-
gjillëzimit me shumë fëmijë të zo-
nës përreth. Nga ora 1015 deri në
1200 ata kaluan një kohë të kënd-
shme bashkë me mësuesit e tyre.
Ky aktivitet vazhdon çdo javë
dhe për punën me fëmijët është
angazhuar një staf cilësor me 12
studentë, që vijnë nga Akademia
Teologjike në Shën Vlash të Durrë-
sit. Krahas lojërave trajtohen edhe
tema kishtare në përshtatje me mo-
shën e fëmijëve.
I. P.
NENTOR 2005
Ata që punuan për Kishën tonë
“Bukurinë Shën Thanasit ia jep Besimi ynë dhe jo mermeri që doni të sillni ju”
Peshtani rreshtohet ndër ato fshatra
të pakta të rrethit të Tepelenës, që
ruajti me guxim e dashuri Besimin e
Krishterë Orthodhoks, duke i bërë
ballë me vendosmëri myslimanizimit
që kreu pushtuesi turk edhe në
zonat e Shqipërisë së Jugut.
Kur fshati shtrihej pak më në
juglindje të vendndodhjes së sotme,
te vendi i quajtur “Gropa e Priftit”,
banorët e tij kishin ndërtuar atje
kishën e vjetër të Shën Thanasit.
Pllaka që ishte vendosur në pjesën
ballore të saj, mban të gdhendur vitin
1148. Pranë kësaj kishe, në shekullin
XVII u ndërtua manastiri i Shën
Kollit, në një vend me pyje të papre-
kura e me burime të shumta.
Edhe kur Peshtani u vendos ku
është sot, përsëri ai mbeti një nga
bazat më të fuqishme të Orthodhok-
sisë në rrethin e Tepelenës. Aty
duken themelet dhe rrënojat e pesë
kishave që kanë funksionuar gjer në
vitin 1967, si: Shën Maria (ndërtuar
më 1893); Shën Thanasi (1870);
Shën Konstandini (1868); Shën e
Premtja (1846); Shën Kolli (ndërtuar
në shek. XVII dhe riparuar më
1861).
Nga ky vend Perëndie sigurisht
që do dilnin edhe klerikë të dëgjuar,
që do të punonin me përkushtim për
besimin e krishterë. Edhe sot kujto-
hen me nderim papa Spiro Kume,
papa Nine Feshti, papa Leka Prifti,
papa Thanas Prifti etj.
Një nga më të shquarit që ka
shërbyer aty dhe ka punuar si prift
ikonom gjer në Mitropolinë e Gjiro-
kastrës, ka qenë edhe papa Jani Kume.
Papa Jani rrjedh nga një prej
fiseve më të vjetra që kanë theme-
luar fshatin. Ai lindi më 1867. Babai
i tij, Anastasi, kishte edhe dy djem
të tjerë, Adhamin e Panajotin. Jani,
si edhe vëllezërit, mësoi në shkollën
greke të fshatit, që ishte hapur aty
qysh në vitin 1860. Në këtë shkollë
jepte mësim dhe papa Spiro Kume.
Jani u dallua si një nxënës i
sjellshëm, i zgjuar e i vullnetshëm.
Ai që kur ishte nxënës, kishte një
dashuri të madhe për Besimin
Orthodhoks dhe ishte caktuar në
grupin e fëmijëve që shërbenin në
kishë gjatë ceremonive fetare.
Vëllai i tij i madh, atdhetari Adham
Kume, më 1871 kishte shkuar për
NGJALLJA 9
kurbet në Bullgari e dy vjet më vonë orthodhoks mjaft i përgatitur dhe i Të moshuarit e kujtojnë si njeri të
në Rumani si shumë bashkëfshatarë apasionuar ndaj detyrës. drejtë, dashamirës e të komunikue-
të tjerë, që punonin muratorë, çez- Ishte martuar qysh në vitin 1893 shëm me të tjerët. Kur meshonte
maxhinj apo në ndërtimin e ujësjellë- me Parashqevinë nga fisi i Lenajve papa Jani, kishat ishin gjithmonë
save. Ai mori me vete në Rumani dhe lindën pesë fëmijë: Lefterin, plot. Psalte bukur e me gjallëri. Ai
edhe Janin 16 - vjeçar. Ky bëri atje Llukanin, Foton, Polinën dhe Naumin. shërbeu jo vetëm në Peshtan, por
punë të ndryshme, por asnjëherë Më 1901 u kthye përfundimisht edhe në Lekël, në Manastir të
nuk u nda nga shkolla. në atdhe dhe filloi shërbesat në Kodrës e në disa fshatra të Rrëzës.
Në Konstancë ndoqi Seminarin kishat e fshatit të tij e njëkohësisht Duke parë punën e tij të mirë në
Orthodhoks për t’u bërë prift. Stu- jepte mësim në shkollën greke që shërbim të Besimit Orthodhoks, në
dionte me zell e dëshirë dhe fitoi një funksiononte aty. Papa Jani ishte i vitin 1924 e transferojnë në Mitropo-
kulturë të mirë e njohuri të thella kujdesshëm në veshje dhe e mbante linë e Gjirokastrës, ku shërbeu me
teologjike. Kështu u bë një klerik gjithmonë të rregullt uniformën e tij. (vijon në faqen 10)
Qofshin të paharruar!
Më 30 tetor ndërroi jetë z. Koço Feshti, besimtar mjaft me Athina Angjellopullun e sidomos me Theofan Popën
i njohur ndër orthodhoksët e vendit. Që në rininë e tij ka dhe mësoi shumë prej tyre. Ndërkohë me punën e tij si
shërbyer në kishë duke qenë mjaft aktiv për zgjidhje berber njohu shumë njerëz dhe tek të gjithë fitoi respektin
problemesh dhe rregull në të; shembull në propagandimin e një besimtari të devotshëm.
e besimit në popull. Më 1954 u vendos përfundimisht me familje në
I lindur në Peshtan më 1916, i rritur jetim nga Tiranë. Edhe këtu ndoqi ritet e ofroi shërbime, deri në
“gjyshja” Panajo dhe mëma Stefani,
u ushqye që në vogëli vazhdimisht
“me frikë Perëndie”. Panajua, sipas
shënimeve të tij, “e njihte mirë
Dhiatën e Re dhe e shpjegonte sikur
të kish bërë shkollë” e ndërkohë i
zbatonte me rigorozitet mësimet e
fesë duke mos e larguar asnjëherë
nga mendja Kishën. Djalin e merrte
nga pas kudo dhe kështu ai kishte
gjithnjë para vetes shembullin e
njeriut të mirë, nxënës të Jisu Krishtit.
“Në moshën 10 vjeç më shpuri në
kishë, që t’i shërbeja priftit gjatë
liturgjisë”. Ikonom Aleksi, “një prift
i urtë e me përvojë”, i cili shërbente Në fotografi: qershor 1961. Në Manastirin e Shën Jonit në Elbasan.
në të katër kishat e fshatit, duke parë Nga e djathta: Koçoja me djalin e tij, Kristaqin, Vlash Papaklimi, Spiro Findiku
besimin e madh te Perëndia dhe dhe Dh. Beduli me familjen; priftërinjtë e Elbasanit.
pastërtinë e Koços e ushqeu edhe më tej me moral dhe fund të jetës së tij, në të dy kishat: të Ungjillëzimit dhe
frymë të krishterë. Vajtja në kishë dhe ndjekja e të Shën Prokopit.
shërbesave u bë pjesë e jetës së tij. 15 vjeç largohet nga Në të diela dhe të kremte, bashkë me familjen dhe
fshati e vendoset për punë në Përmet, Këlcyrë, Tiranë e shoqërinë, ndiqte liturgjinë jo vetëm në Tiranë, por kudo
më 1941 u stabilizua me familje në Vlorë, pasi qe martuar ku festohej dhe kish mundësinë të vente; natyrisht më
më 1938. shpesh në manastiret e Shën Vlashit e të Shën Jonit.
Ushqimin e tij shpirtëror nuk e harroi për asnjë Aty takonte edhe besimtarët e tjerë, të devotshëm si ai.
moment; vazhdonte ta merrte në kishat përkatëse të I zbatonte me rigorozitet misteret e duhet thënë se me
vendbanimeve dhe së fundi në Kishën Katedrale të Shën kohë Efqelinë nuk e linte pa zbatuar në çdo rast.
Vlashit të Vlorës. “Duke parë sjelljet e mia kristiane, me Këtë mënyrë ai e edukoi jo vetëm në familje dhe me
besim dhe me moral, në Vlorë më propozojnë për të afërmit, por edhe me të tjerë që ishin të shumtë;
epitrop”. Dhe që nga kjo zgjedhje, ai u bë dhe “efektiv” ndihmoi shumë njerëz në hallet e tyre, madje me she-
i Kishës; shërbeu me pastërti dhe këmbënguli për rregull mbullin, urtësinë e tij dhe punën bindëse i bënte ata që
e administrim të mirë në të. të ndiqnin më me besim rrugën e Zotit. Ashtu siç i donte
Në Vlorë u njoh me Petro Xhuvelin dhe Niko Cicon, njerëzit edhe ata e donin.
njerëz me kulturë fetare dhe i pati mësues të shkëlqyer Kishte rreth të gjerë, por dhe të veçantë. Tek këta të
të fesë, u njoh me atë Jorgji Dashin, atë Lekon dhe atë fundit ishin ata, që në jetën e tyre kishin bazë mësimet
Kozma Qirjon dhe i pati etër shpirtërorë, krijoi shoqëri (vijon në faqen 11)
10
“Bukurinë Shën Thanasit ia jep Besimi ynë
dhe jo mermeri që doni të sillni ju”
devocion për njëzet vjet. Papa Jani
arriti të merrte gradën “Ikonom” dhe
më vonë titullin “Stavrofor”.
Dalëngadalë në Gjirokastër ai fitoi
autoritet dhe nderohej nga qytetarët
e thjeshtë dhe nga personat me po-
zitë zyrtare. Këtë e shfrytëzoi për të
ndihmuar njerëzit, të cilëve u bëhej
ndonjë padrejtësi apo që kishin ndonjë
nevojë të ngutshme ekonomike.
Papa Jani e priti me indinjatë
pushtimin fashist të vendit. Edhe më
parë familja e tij atdhetare kishte
dhënë prova për lirinë e pavarësinë
e Shqipërisë. Vëllai i madh, rilindësi
Adham Kume, dhe vetë Jani i ri
kishin qenë bashkëpunëtorë të Mihal
Gramenos që në Rumani. Po kështu
Adhami ishte delegat i Tepelenës në
Kuvendin e Vlorës që shpalli Pava-
rësinë e Shqipërisë. Në kohën e
pushtimit fashist ai kishte ndërruar
jetë, por ndjenjat atdhetare rronin te
fëmijët e tij dhe te papa Jani.
Fashistët italianë u munduan të
ndërhynin edhe te Kisha Ortho-
dhokse. Ata dërguan në Peshtan një
prift unit, doktor Petron, me origjinë
arbëreshe, i cili ishte vendosur në
Vlorë që para pushtimit dhe kishte
atje edhe një farmaci.
Ai qe njohur në Vlorë me banorë
të fshatit dhe këtë njohje e shoqëri
vendosi ta shfrytëzonte per qëllime
të mbrapshta. Ai donte që besimtarët
e Peshtanit e të fshatrave përreth t’i
kthente në Unitë.
Para se të shkonte në Peshtan, ai
u përpoq të fitonte përkrahjen dhe
ndihmën e papa Janit për këtë ve-
primtari që kishte ndërmarrë. Papa
Jani u revoltua dhe i kundërshtoi
ashpër synimet e Petros dhe njëko-
hësisht e këshilloi të mos vente fare
në Peshtan, sepse besimatrët ortho-
dhoksë s’kishin për t’i pranuar kurrë
propozimet e tij dashakeqe. Por,
prifti unit nuk u tërhoq.
Papa Jani e vlerësoi situatën dhe
dërgoi menjëherë njoftim në fshat
dhe i udhëzoi priftërinjtë e fshatit dhe
besimtarët që të mos gënjeheshin
nga mashtrimet e premtimet, që do
t’u bënte, por ta kundërshtonin.
Në shtator të vitit 1939 doktor
Petroja erdhi në Peshtan. Njerëzit u
mblodhën te dyqani i Laçajve. Ai u
prezantua si një arbëresh dhe iu
kujtoi largimin e të parëve të tij pas
vdekjes së Skënderbeut dhe tha se
ai dhe shokët e tij nuk e kishin ha-
NGJALLJA
rruar Shqipërinë dhe po mundohe-
shin të punonin për të mirën e saj.
Shprehu gjthashtu një admirim të
thellë për bukuritë e rralla të natyrës
së Peshtanit. Tha se edhe fesë do
t’i jepej ndihmë e madhe tani që italia-
nët ishin aty. Nga kjo do të përfitonin
edhe besimtarët e krishterë.
“Unë dëshiroj, - vazhdoi ai, - që
ju të ruani Besimin Orthodhoks, por
ju propozoj dhe ju këshilloj të kthe-
heni në orthodhoksë Unitë dhe
varësia juaj të jetë nga Papa i Romës,
që mendon për të gjithë të krishterët
e botës. Kjo do t’ju sjellë shumë të
mira nga ana ekonomike. Nuk do të
provoni më vuajtje dhe skamje. Po
kështu ju premtojmë të ngremë një
kishë tjetër më të madhe nga të gjitha
këto që kemi, ndërsa Shën Thanasin
do ta veshim me mermer. Ju do të
bëheni një fshat i begatshëm dhe do
t’ju kenë zili gjithë të tjerët. Ata do
të kërkojnë vetë të bëhen si ju”, - e
përfundoi fjalën e tij doktor Petroja.
Por ai hasi në kundërshtimin e
vendosur të priftërinjve të fshatit,
papa Lekë Priftit dhe të papa Thanas
Priftit, të cilët i thanë se ata nuk do
të shisnin kurrë besimin e tyre të
pastër orthodhoks për thasët me
miell, sheqer e oriz. “Bukurinë Shën
Thanasit ia jep Besimi ynë dhe jo
mermeri që doni të sillni ju. Këtu
kemi pesë kishat tona dhe s’kemi
nevojë për kishat tuaja. Po të na du-
het ndonjë kishë tjetër e ngremë vetë
me krahët dhe gurët tanë, siç kemi
bërë gjer tani”, - theksuan ata.
Po kështu folën dhe psalti Lekë
Gjoka dhe burrat e moshuar Kiço
Lila, Pilo Rrapi, Koço Pali, Pole
Kume, Dhandil Gjoka etj. Edhe ato
4 - 5 familje që u joshën nga prem-
timet e priftit italian, nuk guxuan të
dilnin hapur në përkrahje të tij, kur
panë vendosmërinë e gjithë fshata-
rëve të tjerë.
Prifti arbëresh donte të bënte një
meshë te kisha e Shën Marisë, por
nuk e lejuan papa Leka e papa
Thanasi.
Ndenji edhe disa ditë në fshat,
bëri vizita te disa familje dhe pastaj
u largua pa realizuar dot qëllimin e
detyrën për të cilën kishte ardhur.
Kështu peshtanakët e mbrojtën me
nder Besimin e tyre Orthodhoks dhe
nuk u gënjyen nga premtimet e
mashtrimet e të dërguarit të Papës.
Ata ia prenë rrugën atij emisari të
rrezikshëm, që, po t’i shkonte dre-
dhia në Peshtan, do ta vazhdonte
pastaj punën e dëmshme edhe në
fshatrat e tjera orthodhokse të zonës.
Por një meritë të veçantë në atë
fitore të besimtarëve orthodhoksë
pati prifti ikonom papa Jani Kume, i
cili me zgjuarsi diti t’i orientonte
drejt kolegët dhe bashkëfshatarët e
tij në atë situatë që u krijua. Duke
pasur parasysh këshillat dhe porositë
që ai dërgoi, peshtanakët ruajtën me
guxim, besnikëri e dashuri Besimin
e tyre Orthodhoks dhe vazhduan
kështu traditat e shkëlqyera sheku-
llore të parardhësve të tyre. Papa Jani
Kume, si punëtor i palodhur i Zotit
Krisht, nuk i kurseu forcat e ener-
gjitë e tij për t’i ndriçuar zemrat e nje-
rëzve me dritën e Ungjillit.
Ai mbylli sytë në vitin 1944 për
të shkuar në krahët e Zotit, për të
Cilin punoi aq shumë. Iku i përcjellë
me dhimbjen, dashurinë e respektin
e gjithë popullit të Peshtanit. E
varrosën me një ceremoni madhë-
shtore pranë murit të ajodhimës, në
krah të hyrjes së Shën Thanasit.
Morën pjesë priftërinj nga Gjiro-
kastra, Rrëza, Malëshova e Zagoria,
si dhe mjaft të njohur e miq të tij
nga këto zona orthodhokse. Peshtani
është krenar që nxori nga gjiri i vet
një figurë të tillë të nderuar, që eci
me vendosmëri gjer në fund të jetës
së tij, në rrugën e Zotit dhe Shpë-
timtarit tonë Jisu Krisht.
Llukan S. Stavro
Peshtan, Tepelenë
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues: Kryepiskopi
Anastas
Del nën kujdesin e Këshillit
Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (042) 34-117, 35-095.
Fax: 32-109
Shtypur në shtypshkronjën
“Ngjallja”
NENTOR 2005
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
DHJETOR 2005
3 E Shtunë + Pr. Sofoni.
Dësh. Agapi e Selefki.
Dësh i ri Angjeli.
4 E DIEL + 10 LLUKAIT.
Dëshmg. Varvara. Osh. Joan
Damaskini.
6 E Martë + Nikolla i Mirës
së Likisë. Dësh. Niseri. Dësh.
i ri Nikolla.
9 E Premte + Zënia e Sh.
Anës, nënës së Hyjlindëses.
Pr/sha Ana.
10 E Shtunë + Dësh. Minai,
Ermogjeni e Efgrafi. Osh.
Gemeli, Thomai.
11 E DIEL + 11 LLUKAIT.
E Paraetërve të Zotit Krisht.
Danieli e Llukai, stilitë.
12 E Hënë + Spiridhoni i
Trimithundës. Hermani i
Amerikës. Osh. Anthosi.
15 E Enjte + Hierod. Elefteri i
Vlorës dhe e ëma e tij, Anthia.
Oshdg. Sosana.
17 E Shtunë + Pr. Daniel e 3
djemtë. Dionisi i Egjinës.
Osh. Kopri.
18 E DIEL + PARA
KRISHTLINDJEVE. Dësh.
Sebastiani, Zoia, Markelini.
20 E Martë + Hierod. Ignat
Hyjmbajtësi. Filogoni i
Antiokisë. Joani në Kronshtad.
22 E Enjte + Dëshmg.
Anastasia. Dëshg. Theodhota.
Dësh. Krisogoni e Zoili.
23 E Premte + Naumi i Ohrit.
Të 10 dësh. e Kretës. Nifoni i
Kon/dianës.
24 E Shtunë + Dëshg.
Evgjenia dhe i ati Filipi. Osh.
Antioki. Dësh. i ri Ahmeti.
25 E Diel + LINDJA
TRUPORE E ZOTIT TONË
JISU KRISHT.
26 E Hënë + Mbledhja e
Hyjlind. Mari. Josifi, i fejuari i
saj. Profeti David.
27 E Martë + Kr/dhjak
Stefani, dësh. i parë. Hierod.
Maurici.
31 E Shtunë + Oshg. Mela-
nia. Dësh. Zotiku i jetimores.
Osh. Gjelasi.
NENTOR 2005
bizantologia ruse që studioi artin bizantin në Shqipëri
Nga Maks Velo
(vijon nga numri i kaluar)
Studimi i parë pra titullohet:
“Piktori shqiptar i Shekullit të XVI-të
ONUFRI nga Neokastra (Elba-
san)”, dhe zë 14 faqe të revistës.
Ajo që më habit është fakti se që në
studimin e parë V. Puzanova merret
me piktorin më të madh të të gjitha
kohërave te ne, ONUFRIN. Ai është
maja më e lartë e artit bizantin
shqiptar, dhe në përgjithësi e artit
shqiptar.
Që në kumtesën e saj të parë
thotë: “Shkenca e Bizantologjisë
është shumë e re. Ajo ka filluar para
disa dekadave, kur lindi interesi për
këto vepra me karakter special me
një bukuri të veçantë, shumë larg nga
kuptimi i zakonshëm i bukurisë.”
Dhe më poshtë me pak fjalë ajo për-
mbledh tërë synimin e këtij arti. “Të
gjitha fuqitë krijuese të Bizantit kanë
qenë përqendruar për të afirmuar
stilin e tij të vetëm specifik që u për-
punua mbi trashëgiminë e kohës së
lashtë, ku u derdh fryma e gjallë dhe
e fuqishme e artit popullor të Li-
ndjes”.
Në të gjitha studimet e saj, Pu-
zanova, do të theksonte dhe vinte
në dukje influencën e artit shumë të
pasur popullor shqiptar mbi piktorët
bizantinë. Dhe pikërisht Shqipëria ish
vendi ku kryqëzoheshin dhe ndër-
thureshin gjithë kulturat, arti grek
dhe ai Lindor, arti popullor dhe ai
Perëndimor. Kjo ish edhe një nga
kënaqësitë e mëdha shkencore që je-
toi dhe provoi V. Puzanova, prandaj
ajo dhe e desh aq shumë Shqipërinë.
Studimi i dytë i saj botohet në
vitin 1957, pra kishin kaluar katër
vjet nga artikulli i parë.
Titulli është: “Mbi punimet e pi-
ktor Nikollës në kishën e Vllahernës
(në kështjellën e Beratit)”. Në vitin
1956 shkova në një ekspeditë bashkë
me Viktorian në Berat. Ajo kopjonte
afresket në kishat e Vllahernës. Në
artikull ajo thotë se periudha më e
rëndësishme për të si studiuese, janë
vitet 1951, 1952 dhe 1953 dhe kjo
sepse, gjatë viteve 1948, 1949 dhe
1950 ajo pa, njohu shumë, filloi të
mendojë dhe të analizojë, dhe më pas
NGJALLJA 11
Viktori Puzanova,
nga figura linjat kryesore, të cilat i humaniste e vërtetë, e cila kuptoi se
hidhte në telajo me letër kopjativ. Kjo arti bizantin që të vlerësohet duhet
siguronte një konstrukt linear të njëjtë të shpjegohet sipas shijes bashkë-
me origjinalin aq të domosdoshëm kohore.
në kopjet artistiko-shkencore. Artikujt e saj janë arritja më ma-
Punën njëzetvjeçare të Puzano- dhore e shkencës bizantologjike në
vës mund ta ndajmë në tri etapa: Shqipëri. Artikujt e saj sa herë që i
1948-1951, 1951-56 dhe 1956-66. lexoj, më japin një kënaqësi të jashtë-
Në periudhën e dytë ajo mbasi kish zakonshme, ata janë brilantë për nga
plotësuar një njohje të plotë të mate- mendimi, informacioni dhe shprehja.
rialit në zonat kryesore bizantine fi- Ajo jep informacion të pasur për hi-
llon të kopjojë afresket. Kjo ish shu- storinë kishtare, arkitekturën, etno-
më e rëndësishme, ajo pa me sytë e grafinë, teknikat e pikturës dhe afre-
saj dëmtimet që kishin pësuar afre- skut, të gjitha këto me një poetikë të
sket qoftë nga shkaqe natyrore, qo- çuditshme. Ajo ka lënë gjithashtu
ftë nga dëmtime njerëzore. edhe pesë piktura që janë në Galerinë
Periudha e saj e tretë është në Kombëtare.
vitet 1956-66, është periudha e Puzanova vdiq më 1967; sikur
ekspeditat u bënë më komplekse. pjekurisë së saj të plotë, kur boton nuk donte të jetonte më, të shihte
Sikurse thotë edhe vetë ajo: tre studimet e viteve 1958-61 dhe një nga çmenduritë e kriminelit pa-
“(duke kopjuar dhe një shumicë të 1967 (pas vdekjes). ranojak Enver Hoxha, luftën kundër
madhe prej tyre) na kanë ndihmuar Sikurse shihet dhe nga materialet fesë dhe kishave që e filloi më 1967.
të njohim dhe disa nga ata punëtorë Puzanova kalon nga studimi i pik- Vepra komplekse e Zonjës së
që nuk binin në sy...”. torëve të veçantë Onufri ose Nikolla, madhe Viktori Puzanova pati një re-
Nga Puzanova në Muzeun e Artit në analiza përgjithësuese të ansa- zultat kolosal për Shqipërinë. Figura
Mesjetar në Korçë, ruhen 32 kopje mbleve, si ai i Manastirit të Apollo- e saj sa vjen dhe po vlerësohet, çmo-
të mëdha, në dimension 1:1 me ori- nisë apo konsiderata mbi pikturën het dhe adhurohet.
gjinalin, të figurave të veçanta apo monumentale. Studimet e saj janë Ajo është themeluesja e shkencës
skena afreskesh. E kam parë si një tregues i shkëlqyer i aftësive të bizantologjike në Shqipëri dhe arritjet
kopjonte në Berat dhe Apolloni. saj, i kulturës së saj. Aty shkrihet e gjithë dekadave të fundit kanë në
Punonte direkt, mbi telajo kanavace njohja e saj e thellë e bizantologjisë, themel punën vetëmohuese dhe të
apo beze pambuku, me ngjyra vaji historisë, artit të rilindjes, teknikave kualifikuar të Viktoria Puzanovës. Ne
apo tempera. Kopjet kishin një ngja- të pikturës, etnografisë, gjeografisë sot përulemi me respekt dhe mirë-
shmëri absolute me origjinalin. Në etj. Për më tepër ajo kish një stil le- njohje para figurës së saj.
fillim me letër trasparente kopjonte trar të përkryer. Puzanova është një
Qofshin të paharruar!
(vijon nga faqja 9) timin e besës sonë, prandaj në periudhën e fillimit nuk
e Orthodhoksisë. Më lart veçuam disa, por ...edhe rreshti së vajturi në Korçë, Durrës e Vlorë për të ndihmuar
motrat Cico në Korçë; Vangjel Plepin në Durrës; atë për këtë ringjallje.
Dhanilin dhe Papa Markon, dhjak Spiro Findikun, Që nga ’91 e deri pak kohë më parë binte në sy në
radhët e para të kishës së Ungjillëzimit në Tiranë, ku
Dhimitër Bedulin, Dhimitër Sinjarin, Elpiza Xhimitikun
dhe Eleni Kallojeropullun në Tiranë e të tjerë. gjithnjë këndonte meshën me zë të ulët, i përqendruar
në veten e tij; e shihje “të gjallë” në fund të meshës kur
Dhe të tërë këta formonin një grup solid në mbësh-
rreth tij në kishë mblidheshin mjaft njerëz e kuvendonte
tetje për forcimin e orthodhoksisë, pavarësisht
me ta. Për sa më sipër, përmend se humbja e tij bëri që
kushteve të krijuara. Edhe kur u ndalua feja dhe u
të mund të themi se ishte i fundit i këtij grupi besimtarësh
mbyllën kishat më 1967, e vazhduan besën megjithë
të devotshëm e me shpirt të pastër, që na mësuan ne,
periudhën e përndjekjes; nuk rreshtën kurrë së zbatuari
ritet, madje me shumë kujdes dhe me më shumë etje, fëmijëve të tyre dhe të tjerëve doktrinën e bukur të
nuk rreshtën së mbajturi gjallë frymën e orthodhoksisë, krishterë.
gjithnjë me besimin se Perëndia do të fitojë edhe këtë Pra orthodhoksia vazhdon. Kryepiskopi ynë i nderuar
betejë me ateistët. Dhe vërtet dita erdhi, ashtu siç e Anastas e gjeti atë brenda nesh dhe e ringjalli. “Ajo
mendonin ata: kishat u hapën, besimi u la i lirë. s’mposhtet asnjëherë”, theksonin me besim ata. Po
Pavarësisht se shumë nga këta nuk arritën ta kështu dhe fëmijët e Koços e nipërit e mbesat e tij. Ata
përjetojnë këtë gëzim dhe ndoshta ikën me peng në pavarësisht se me dhimbje përcollën babanë e tyre,
zemër, por .. .disa ia arritën, ndërmjet tyre edhe Koçoja, kënduan në kishë për të dhe miqtë e tij: “I përjetshëm
i cili u dha me shpirt për ringjalljen e Kishës. Ardhjen qoftë kujtimi i tyre”.
e Kryepiskopit Anastas, që në fillim e kuptoi si Shpë- Kristofor Beduli
12
KRYEPISKOPI
ANASTAS
SHPALLET
ANËTAR NDERI
I AKADEMISË
SË ATHINËS
Akademia e Athinës, institucioni
më i lartë shkencor i Greqisë pas
votimit të fshehtë të anëtarëve të
saj, shpalli më 20.10.2005 Anëtar
Nderi të saj Kryepiskopin e Tiranës
dhe të gjithë Shqipërisë, Anastasin.
Në përputhje me statutin e Akade-
misë, Anëtarë Nderi, shpallen qyte-
tarë grekë ose të huaj, që kanë
ofruar me anë të veprimtarisë së
tyre ose me çdo lloj mënyre tjetër,
shërbime të rëndësishme për
njerëzimin. Me këtë titull, janë
nderuar deri tani nëntë persona-
litete, midis të cilëve mjeku shumë
i njohur Georgios Papanikolau,
muzikanti Dhimitris Mitropoulos,
politikanët Ajzenhauer, Zhiskar
D’Esten, Vajceker, Patriarku Eku-
menik Vartholomeu.
Kryepiskopi i Tiranës dhe i gjithë
Shqipërisë Anastasi, ishte edhe më
parë Anëtar Korrespondent i Aka-
demisë së Athinës (1993-2005). Ai
ka qenë midis të tjerave: Profesor
i Historisë së Feve dhe Dekan i
Fakultetit të Theologjisë të Uni-
versitetit të Athinës, Kryetar i
Asamblesë së Veprës Apostolike të
Shkolla e mesme kishtare “Kryqi i nderuar”, në Gjirokastër, ka nisur mësimin në mjediset e saj bashkëkohore
që përmirësohen nga viti në vit. Theks i veçantë i është vënë cilësisë së pranimeve të reja, të cilat bëhen
mbi bazë konkursi dhe me kërkesa në rritje.
NGJALLJA
Këshillit Botëror të Kishave, Anë-
tar i Këshillit Administrativ të
Qendrës për Studime Mesdhetare
e Arabe. Është Anëtar Nderi i Ku-
ratoriumit të Fondacionit Roma-
nokatolik “Pro-Oriente” (Vienë
1989), Anëtar Nderi i Akademisë
Theologjike të Moskës (1998). Në
vitin 2003 iu dha “Diploma Atë
Dhimitër Stanilae”, titulli më i lartë
theologjik, që u vendos kohët e fu-
ndit në Rumani. Në vitin 2004 u
zgjodh Zëvendëspresident i Ko-
nferencës Evropiane të Kishave.
Është Doktor Nderi i Theologjisë
dhe i Filozofisë i pesëmbëdhjetë
fakulteteve ose degëve univer-
sitare.
Kryepiskopi Anastas në veprën
e tij shkencore, nuk u kufizua ve-
tëm në studimin e fenomenit të fesë
në dimensionet e saj botërore, por
u zgjerua në analizën theologjike të
krishterimit në lidhje me botën jo
të krishterë, në problemet theolo-
gjike, që krijon kontakti i krishte-
rimit me fetë e tjera dhe kryesisht
në mirëkuptimin theologjik të sis-
temeve të tjera fetare nga këndvë-
shtrimi i krishterë me objektivitet
dhe respekt për identitetin e qyte-
tërimit dhe të popujve që përfa-
qësojnë. Pjesa më e madhe e ve-
prës së tij është e botuar - në origji-
nal ose e përkthyer - në revista pre-
stigjioze dhe në gjuhë të ndryshme,
(anglisht, gjermanisht, frëngjisht,
spanjisht, finlandisht, suedisht,
serbisht, rumanisht, bullgarisht,
shqip).
Kryepiskopi Anastas, kombinon
më së miri, kërkimin shkencor,
praktikën dhe mendimin theologjik.
Siç e ka theksuar ish-Kryetari i
Akademisë së Athinës prof. Kon-
stantin Despotopulos, në fjalimin e
NENTOR 2005
Kryepiskopi Anastas në
veprën e tij shkencore, nuk u
kufizua vetëm në studimin e
fenomenit të fesë në dimensionet
e saj botërore, por u zgjerua në
analizën theologjike të krishte-
rimit në lidhje me botën jo të
krishterë, në problemet theolo-
gjike, që krijon kontakti i kri-
shterimit me fetë e tjera dhe
kryesisht në mirëkuptimin the-
ologjik të sistemeve të tjera
fetare nga këndvështrimi i
krishterë me objektivitet dhe
respekt për identitetin e qyte-
tërimit dhe të popujve që
përfaqësojnë.
tij (1994) për nder të Kryepiskopit
Anastas: “…Ngritja morale dhe
pasuria juaj shpirtërore, hapën
për jetën Tuaj një horizont për-
kujdesjeje për njerëzit e çdo
race, përtej kufijve të Greqisë
dhe të Evropës…”
Njoftimi zyrtar për shtyp i
Akademisë së Athinës, (21.10.2005)
përfundon: “Ajo që karakterizon
kontributin e Kryepiskopit
Anastas në përpjekjen e tij për
paqen dhe ndihmën për ata që
vuajnë padrejtësisht, është ko-
mbinimi i kontributit shpirtëror
dhe praktik me një pjesëmarrje
personale të drejtpërdrejtë, ve-
ndosmëri të heshtur, iniciativa
krijuese dhe vetësakrifikim të
ndërgjegjshëm”.
Pranë halleve
të njerëzve
I shqetësuar nga proble-
met e mëdha të krijuara në
jetën e përditshme të njerë-
zve, për shkak të krizës së
thellë energjetike që kalon
vendi, Kryepiskopi Anastas,
duke përdorur njohjet e tij
personale, ndërhyri pranë
drejtuesit të organizmit qe-
ndror grek të energjisë (DEH).
Prej tij mori premtimin se shu-
më shpejt do të bëhet e mu-
ndur dhënia e një sasie të
konsiderueshme energjie për
vendin tonë.