POLSKIE STANDARDY KOSZTORYSOWANIA ROBT BUDOWLANYCH

Dostosowywanie polskich przepisw z zakresu budownictwa do regulacji obowizujcych w pastwach unijnych spowodowao inne widzenie organizacji budowy i procesw realizacyjnych, zaczto wdraa nowe rozwizania w kwestii finansowania inwestycji, wyceny i rozlicze przedsiwzi budowlanych, okrelenia wartoci zamwienia publicznego na roboty budowlane oraz sporzdzania dokumentw opisujcych przedmiot zamwienia. Nowe lub zmienione akty prawne nie mogy pozosta bez wpywu na metody i podstawy kalkulacji robt zalecane do stosowania przez Stowarzyszenie Kosztorysantw Budowlanych w wydawnictwie pt. "rodowiskowe metody kosztorysowania robt budowlanych". Widzc zapotrzebowanie rodowiska na uregulowanie zagadnie kalkulacyjnych, coraz to bardziej nie przystajcych do aktualnej sytuacji prawnej, SKB opracowao i wydao now publikacj, pod zmienionym tytuem sugerujcym now jako, a mianowicie "Polskie standardy kosztorysowania robt budowlanych". Prace nad wydawnictwem trway kilka miesicy, a zadanie byo tym trudniejsze, e opracowanie miao w przyszoci suy zarwno zamawiajcym jak i wykonawcom robt budowlanych, bez wzgldu na rdo finansowania (rodki publiczne lub prywatne). Std te "Standardy" skadaj si z trzech czci:

pierwszej, pt. "Obliczanie ceny za roboty budowlane" - zawierajcej zasady i formuy kalkulacji kosztorysowej, nie majcej charakteru obligatoryjnego, przeznaczonej do stosowania przez wykonawcw przy ustalaniu ceny na roboty budowlane i do stosowania przez zamawiajcych przy okrelaniu sposobu obliczenia tej ceny; w przypadku inwestorw prywatnych moe stanowi dodatkowo pomoc przy okrelaniu wartoci zamwienia, drugiej, pt." Podstawy prawne szacowania wartoci robt w zamwieniach publicznych" - zawierajcej regulacje prawne do obowizkowego stosowania przez zamawiajcych dysponujcych rodkami publicznymi, trzeciej, pt. "Zaczniki" - zawierajcej zaczniki w postaci wzorcw formularzy i wydrukw mogcych mie zastosowanie zarwno przy sporzdzaniu kalkulacji kosztorysowej przez wykonawcw jak i inwestorw.

U podstaw przygotowania "Standardw" legy przede wszystkim regulacje wprowadzone ustaw Prawo zamwie publicznych i rozporzdzeniami wykonawczymi do tej ustawy oraz ustaw Prawo budowlane.

CZ I OBLICZANIE CENY ZA ROBOTY BUDOWLANE

1. Okrelenia, pojcia i ich definicje W stosunku do wczeniejszego wydawnictwa pt."rodowiskowe metody kosztorysowania robt budowlanych" w "Standardach" poszerzono wybr okrele, poj i definicji stosowanych w kalkulacji robt budowlanych, przy jednoczesnym ich ujednoliceniu w odniesieniu do nazewnictwa przyjtego w regulacjach prawnych na obszarze zamwie publicznych. W czci pierwszej pojawiy si wyjanienia dotyczce:

skadnikw dokumentacji projektowej dotyczcej wykonania robt dla ktrych jest wymagane pozwolenie na budow, j.w. lecz dla robt dla ktrych nie jest wymagane pozwolenie na budow, opisu sposobu obliczenia ceny - sformuowanie uyte po raz pierwszy w ustawie o zamwieniach publicznych, pniej w ustawie Prawo zamwie publicznych w art. 36, ust.1,pkt.16. Uznane przez ustawodawc za oczywiste, nie zostao

zdefiniowane w regulacjach prawnych. Wobec jednak ujawnianych w praktyce wad przy sporzdzaniu punktu 16 specyfikacji istotnych warunkw zamwienia przez zamawiajcych, autorzy "Standardw" wyjanili co naley pod tym pojciem rozumie. Dla jasnoci sprawy pojawi si w czci trzeciej opracowania zacznik nr. 8c pt. "Opis sposobu obliczenia ceny" stanowicy podpowied w jaki sposb naley wywiza si z naoonego przez ustawodawc obowizku. robt podstawowych, robt tymczasowych, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robt budowlanych, metody analogii, interpolacji lub ekstrapolacji przy analizach indywidualnych jednostkowych nakadw rzeczowych.

Obok wprowadzenia nowych definicji i sformuowa, doprecyzowano ju istniejce, ktre wzbudzay wtpliwoci. 2. Uproszczona metoda kalkulacji kosztorysowej Formua kalkulacji uproszczonej pozostaa bez zmian i w dalszym cigu wyraa si wzorem: Ck = L x Cj + Pv gdzie poszczeglne symbole oznaczaj: Ck - cen kosztorysow obiektw lub robt budowlanych, L - ilo ustalonych jednostek przedmiarowych (obmiarowych) robt dla przyjtego poziomu agregacji, Cj - podatek od towarw i usug (VAT), naliczony zgodnie z obowizujcymi przepisami. 3. Poziom agregacji robt Cen kosztorysow obiektw lub robt budowlanych mona okrela na rnych poziomach agregacji robt. Wobec nieczytelnoci dotychczasowych zapisw dotyczcych tych poziomw , wprowadzono korekt, wyrniajc zamiast czterech, trzy podstawowe:

roboty proste - roboty, ktrych poziom scalenia odpowiada poziomowi stopnia scalenia robt przyjtych w katalogach zawierajcych jednostkowe nakady rzeczowe, elementy scalone (elementy obiektw) - stopie scalenia zrnicowany dla rnych rodzajw obiektw, obiekty - stopie scalenia odpowiadajcy definicji obiektu budowlanego.

O ile pierwszy i trzeci jest oczywisty, drugi poziom agregacji, wobec braku oficjalnego zdefiniowania, pozostawia si do swobodnej interpretacji. Jeeli, z okrelonych wzgldw, podstaw cenow kalkulacji kosztorysowej maj stanowi publikowane informacje cenowe dostpne na rynku, to wwczas one narzucaj okrelony stopie scalenia robt. Np. jedn z powszechnie znanych w rodowisku publikacji jest zeszyt pt. "IWNB - wskaniki nakadw na obiekty budowlane". Chcc skorzysta z tego rda informacji, kosztorysant musi przyj zaproponowany w informatorze poziom agregacji robt. Naley mie na uwadze, e stopie scalenia przyjty w informatorze uzaleniony jest przede wszystkim od rodzaju obiektu. Przy inwestycjach drogowych elementy wyceniane bd obejmoway roboty scalone innego rodzaju i w innym zakresie ni przy inwestycjach obiektowych. W pierwszym przypadku - dla budowy drogi - mona przykadowo wyrni takie elementy jak: roboty ziemne, podbudowa, nawierzchnia, krawniki, chodniki, w drugim przypadku natomiast mog to by: roboty ziemne, fundamenty, konstrukcja cian, stropw, dachu, roboty dekarskie, ciany dziaowe, tynki i okadziny wewntrzne, stolarka okienna i drzwiowa, podoa cznie z posadzkami i podogami, elementy lusarsko -

kowalskie, malowanie, elewacja, instalacje wodno - kanalizacyjne, instalacje gazowe, centralnego ogrzewania, elektryczne, saboprdowe. Obok publikowanych informacji prezentujcych ceny dla elementw robt i robt na poziomie KNR - w, opracowywane i wydawane s dane dla robt na szczeblu porednim - pomidzy poziomem wynikajcym z KNR-w i stopniem scalenia dla elementw. Jednostki autorskie okrelaj ten stopie agregacji jako "asortymenty robt". Tak wic asortymentem robt wg firmy ORGBUD - SERWIS bdzie: - Pokrycie dachu blach ocynkowan na podou drewnianym, z wykonaniem deskowania cznie z izolacj z papy, z obrbkami blacharskimi, rynnami i rurami spustowymi - np. 94,89 z/m2 pokrycia dachu, Na ten asortyment robt skada si kilka pozycji w poziomie scalenia wynikajcym z KNR w tj. pokrycie dachu blach ocynkowan, wykonanie deskowania, pooenie izolacji z papy, wykonanie obrbek blacharskich, zaoenie rynien, zaoenie rur spustowych. Pomimo, e "Standardy" nie wywouj terminu "asortyment", to biorc po uwag zapis w punkcie 2.15 wg ktrego katalog poziomw agregacji nie jest skoczony, dopuszczalna jest kalkulacja rwnie na poziomie wskazanych wyej asortymentw robt. Przy tym zalecane jest by dla caoci kalkulacji zachowa jednolity stopie agregacji robt. Wg "Standardw" poziom agregacji robt dla ktrego ma by przeprowadzona kalkulacja powinien by okrelony w jednym z trzech dokumentw:

zaoeniach wyjciowych do kosztorysowania, opisie sposobu obliczenia ceny, danych wyjciowych do kosztorysowania.

Nowoci w "Standardach" jest "opis sposobu obliczenia ceny". Dokument ten sporzdza zamawiajcy w ramach specyfikacji istotnych warunkw zamwienia przygotowujc postpowanie o udzielenie zamwienia publicznego ( art.36, ust.1, pkt.16 ustawy Prawo zamwie publicznych). Zawiera on szeroki zakres wymaga i zaoe, znacznie szerszy ni w przypadku sporzdzania przez zamawiajcego zaoe wyjciowych do kosztorysowania. 4. Podstawy cenowe kalkulacji uproszczonej W rozdziale "Standardw" pod tym samym tytuem j.w., wprowadzono niewielkie zmiany polegajce na uporzdkowaniu w sposb logiczny rde podstaw cenowych stosowanych w kalkulacjach. SKB zaleca ustala ceny jednostkowe do kalkulacji uproszczonej:

w przypadku wykonawcy - na podstawie kalkulacji wasnej i/lub danych rynkowych, na podstawie dwustronnych negocjacji.

Oczywicie w tym miejscu nie ma adnych zalece dla zamawiajcych sporzdzajcych kosztorysy inwestorskie poniewa cz I - o czym pisano wczeniej - dotyczy obliczania cen za roboty budowlane przez wykonawcw. Kalkulacja wasna powinna by wykonywana na dotychczasowych zasadach opisanych w "rodowiskowych metodach", a obecnie w "Standardach", natomiast negocjacje dotycz w dalszym cigu jedynie bezprzetargowego (bezporedniego) trybu zlecania robt. Wyjanienia wymaga ustalenie cen na podstawie danych rynkowych. Chodzi tu przede wszystkim o:

oglnodostpne, publikowane informacje o cenach jednostkowych robt, dane z zawartych wczeniej umw.

Zamieszczenie drugiej z wskazanych moliwoci spowodowane zostao zmianami przepisw na obszarze zamwie publicznych i koniecznoci ich uwzgldnienia.

5. Formuy kalkulacji szczegowej Formuy kalkulacji szczegowej pozostay bez zmian. Innowacj jednak, majc due znaczenie szczeglnie dla zamawiajcych przy sporzdzaniu specyfikacji istotnych warunkw zamwienia, a konkretnie przy opisie sposobu obliczenia ceny, jest strona techniczna zapisu polegajca na ponumerowaniu formu: 1. formua pierwsza Ck = L x ( n x c + Kpj + Zj) + Pv 2. formua druga Ck = (L x n x c) + Kpj + Zj + Pv Wprowadzona numeracja pozwala na atw identyfikacj w zaoeniach wyjciowych do kosztorysowania, opisie sposobu obliczenia ceny lub danych wyjciowych do kosztorysowania, formuy kalkulacyjnej wybranej dla sporzdzenia konkretnego kosztorysu. Jeeli strony uznaj, bd sam zamawiajcy uzna, e kalkulacja kosztorysowa ma by sporzdzona zgodnie z zasadami "Polskich standardw kosztorysowania robt budowlanych", wystarczy w jednym z w.w. dokumentw odwoa si do konkretnego rozdziau "Standardw", pkt.3.2.1. - formua pierwsza. Takie postpowanie jednoznacznie okreli sposb kalkulacji i nie bdzie wtpliwoci czy koszty zakupu maj stanowi odrbny skadnik kalkulacyjny ceny czy te maj by uwzgldnione w cenie materiau. W tym miejscu naley jednak doda, e w przypadku zamwie publicznych zalecan metod wg ktrej powinien by wykonany kosztorys ofertowy jest metoda uproszczona. W przypadku pierwszej formuy koszty porednie i zysk doliczane s do kadej roboty kalkulowanej w odrbnej pozycji, w przypadku drugiej doliczane s do caoci kalkulacji, na kocu kosztorysu lub te mog by doliczane na zakoczenie okrelonego rodzaju robt. Powanym mankamentem drugiej z formu jest brak cen jednostkowych robt uniemoliwiajcy zweryfikowanie poszczeglnych pozycji w odniesieniu do cen rynkowych. Std te ta formua znajduje przewanie zastosowanie w kosztorysach powykonawczych, w sytuacji gdy strony uzgadniaj poszczeglne skadniki ceny kosztorysowej (stawk robocizny, wysoko narzutw, ceny wg okrelonej publikacji cenowej). 6. Podstawy rzeczowe kalkulacji szczegowej Zagadnienie podstaw rzeczowych kalkulacji szczegowej doczekao si logicznego uporzdkowania. Na wstpie rozdziau zdefiniowano co naley uzna za podstawy rzeczowe. S to jednostkowe nakady rzeczowe:

robocizny, materiaw, sprztu.

Nastpnie, kade z nich przystpnie omwiono, wprowadzajc korekty majce na celu dostosowanie zapisw do biecych regulacji prawnych. 7. Wycena nakadw rzeczowych Podobnie jak w przypadku podstaw cenowych w kalkulacji uproszczonej, tak i w przypadku wyceny nakadw rzeczowych przy metodzie szczegowej uporzdkowano sposoby ustalania cen czynnikw produkcji: robocizny, materiaw, sprztu. 8. Koszty porednie i zysk Wobec staych wtpliwoci, ktre koszty zalicza si w koszty porednie przedsibiorstwa wykonawczego, a ktre w koszty bezporednie, poszerzono znacznie przykadowy wybr

kosztw oglnych budowy i doprecyzowano zapisy odnoszce si do skadnikw kosztw zarzdu. Sposb obliczenia kosztw porednich i zysku zobrazowano stosownymi wzorami, podajc przykadowe podstawy naliczenia kosztw porednich i zysku. 9. Rodzaje kosztorysw i podstawy ich sporzdzania W tym miejscu ograniczono si do trzech rodzajw kosztorysw: ofertowego, zamiennego i powykonawczego. Z racji przeznaczenia tej czci "Standardw" dla kalkulacji wykonawcw, pominito zapisy dotyczce kosztorysu inwestorskiego. Zdefiniowanie zakresu i skadnikw dokumentacji projektowej w rozporzdzeniach wykonawczych do ustawy Prawo zamwie publicznych oraz uporzdkowanie nomenklatury w "Standardach" wpyno na zmiany w okreleniu podstaw do sporzdzania poszczeglnych rodzajw kosztorysw. 10.Przedmiar robt budowlanych Pod takim tytuem jak wyej, zamieszczono w "Standardach" rozdzia, ktrego do tej pory nie byo. Argumentem dla wyodrbnienia tego zagadnienia stao si usankcjonowanie przedmiaru robt jako skadnika dokumentacji projektowej opisujcej przedmiot zamwienia oraz wpyw jakoci jego sporzdzenia na sprawno przeprowadzenia postpowania o udzielenie zamwienia i to nie tylko publicznego ale rwnie zamwienia realizowanego ze rodkw prywatnych. Informacje zawarte w tym rozdziale jednoznacznie okrelaj przeznaczenie przedmiaru, a take jego zawarto i czci skadowe. Wyjanienie tego zagadnienia byo niezmiernie istotne wobec wydania przez Ministerstwo Infrastruktury dwch rozporzdze do ustawy Prawo zamwie publicznych: 1. z dnia 18 maja 2004r. w sprawie okrelenia metod i podstaw sporzdzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztw prac projektowych oraz planowanych kosztw robt budowlanych okrelonych w programie funkcjonalno-uytkowym (Dz.U. z 2004r., nr 130, poz.1389), 2. z dnia 2 wrzenia 2004r. w sprawie szczegowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robt budowlanych oraz programu funkcjonalno-uzytkowego (Dz.U. z 2004r., nr 202, poz.2072, z pniejszymi zmianami), ktre spowodoway szereg wtpliwoci i roztrzsanie problemu przedmiaru na wszystkich moliwych gremiach i przy kadej okazji. Istot problemu jest podwjna rola przedmiaru:

pierwsze rozporzdzenie dotyczy przedmiaru stanowicego podstaw sporzdzenia kosztorysu inwestorskiego, drugie - przedmiaru opisujcego przedmiot zamwienia.,

Std te przy tym samym nazewnictwie - zawarto przedmiaru w jednym i drugim przypadku jest nieco inna, poniewa inne jest ich przeznaczenie. Zainteresowanych zapraszamy do zapoznania si z artykuem pt."Dialog rodowiska budowlanego z ustawodawcami" zamieszczonym na stronie firmy ORGBUD - SERWIS - www.orgbud.pl, ktry m.in. podejmuje problematyk przedmiaru. 11. Zasady szczeglne ustalania cen za roboty budowlane Zagadnienie to poszerzono w nowym wydawnictwie podajc przykady wykonywania robt budowlanych w warunkach odbiegajcych od standardowych. Za takie warunki uznano przykadowo:

warunki szkodliwe dla zdrowia, niebezpieczne i uciliwe,

wykonywanie robt w czynnych zakadach pracy lub w pomieszczeniach uytkowanych w trakcie wykonywania robot budowlanych, prac w godzinach nocnych, prac w godzinach nadliczbowych, prac na stokach grskich.

Uwzgldnianie kosztowych skutkw wykonywania robt w warunkach szczeglnych praktycznie pozostay bez zmian i mona to uczyni: 1. poprzez stosowanie odpowiednich cen jednostkowych robt przy opracowywaniu kalkulacji uproszczonej, 2. poprzez stosowanie odpowiednich nakadw rzeczowych lub stawek robocizny, cen pracy sprztu i rodkw transportu technologicznego, wzgldnie poprzez ustalenie odpowiednich wielkoci kosztw porednich i zysku.

12. Ujmowanie w kosztorysie wartoci materiaw, maszyn, urzdze i konstrukcji Od uzgodnie pomidzy stronami zaley, ktre materiay, maszyny, urzdzenia i konstrukcje naley w przypadku konkretnej kalkulacji uwzgldni w kosztorysie, a ktre pomin. Uzgodnienia te powinny by zamieszczone w jednym z dokumentw: w danych wyjciowych do kosztorysowania lub te w zaoeniach wyjciowych do kosztorysowania, a w przypadku postpowania o zamwienie publiczne - w opisie sposobu obliczenia ceny. W tym fragmencie opracowania odstpiono od przywoywania nieaktualnego rozporzdzenia Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 26 lutego 1999r. w sprawie metod i podstaw sporzdzania kosztorysu inwestorskiego, ktry zawiera zacznik z wykazem rodkw obowizkowo wyczanych niegdy z kosztorysu. W "rodowiskowych metodach..." odwoanie si do rozporzdzenia miao ju tylko charakter posikowy. Wobec jednak szeregu orzecze w sprawie wadliwoci przywoywania nieaktualnych przepisw, w "Standardach" zrezygnowano z tej podpowiedzi. 13. Forma i zawarto kosztorysu W tym fragmencie opracowania uporzdkowano stosowan nomenklatur i wskazano zaczniki, ktre mog stanowi praktyczne wzorce: strony tytuowej kosztorysu ofertowego, inwestorskiego, zamiennego, powykonawczego, oglnej charakterystyki obiektu, przedmiaru robt, kalkulacji sporzdzonej metod uproszczon lub szczegow, tabeli wartoci elementw scalonych. 14. Zadania stron przy sporzdzaniu dokumentacji kosztorysowej Wobec okrelenia w rozporzdzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 wrzenia 2004r. skadnikw dokumentacji projektowej, wg ktrego dokumentacja zawiera m.in. przedmiar robt, zapisy w tym rozdziale ulegy modyfikacji poprzez dostosowanie ich do aktualnych przepisw.

CZ II PODSTAWY PRAWNE SZACOWANIA WARTOCI ROBT W ZAMWIENIACH PUBLICZNYCH

W czci II "Standardw" zamieszczono: 1. obszerny wycig z ustawy Prawo zamwie publicznych z dnia 29 stycznia 2004r. (Dz.U. z 2004r., nr 19, poz.177 z pniejszymi zmianami), 2. rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004r. w sprawie okrelenia metod i podstaw sporzdzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztw prac projektowych oraz planowanych kosztw robt budowlanych okrelonych w programie funkcjonalno-uytkowym (Dz.U. z 2004r., nr 130,

poz.1389), 3. rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 wrzenia 2004r. w sprawie szczegowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robt budowlanych oraz programu funkcjonalno-uytkowego (Dz.U. z 2004r., nr 202, poz.2072, z pniejszymi zmianami).

CZ III Zaczniki
Wszystkie wzorce formularzy i wydrukw zawarte w "rodowiskowych metodach..." zaktualizowano, przygotowujc je w taki sposb, eby mogy by wykorzystane przez zamawiajcych i wykonawcw, na obszarze zamwie publicznych i poza nim. W wykazach katalogw nakadw rzeczowych oraz publikacji cenowych uwzgldniono aktualny stan rynku wydawniczego. Informacje te pozwol odbiorcom zapozna si z penym wyborem podstaw rzeczowych i cenowych przeznaczonych do kalkulacji. Pomimo, e w aktualnej sytuacji prawnej baza normatywna - katalogowa nie jest obligatoryjna i panuje swoboda w doborze podstaw rzeczowych, na rynku pojawiaj si komercyjne wydania dotyczce nowych technologii, ktre wypeniaj po czci luk informacyjn jaka zaistniaa po zaprzestaniu prac nad urzdowym normowaniem robt budowlanych. Duym atutem obecnych zacznikw s przykady wypenienia zamieszczonych wzorw. Szczeglnie ma to znaczenie w przypadku: przedmiaru robt, kalkulacji ceny lub wartoci kosztorysowej robt metod uproszczon i szczegow, zaoe i danych wyjciowych do kosztorysowania, opisu sposobu obliczenia ceny, poniewa te zagadnienia niezmiennie budz wtpliwoci. Nowoci jest zamieszczenie protokow danych i zaoe wyjciowych do kosztorysowania oraz opisu sposobu obliczenia ceny. Maj one na celu usprawnienie przygotowania postpowania o udzielenie zamwienia - nie tylko publicznego ale rwnie finansowanego ze rodkw wasnych, a take usprawnienie czynnoci przygotowawczych przed sporzdzeniem kalkulacji kosztorysowej.

rdo: www.orgbud.pl