2

Wstp

NR 2589

Wstp Redaktor serii: Historia

Sylwester Fertacz

Recenzenci

Wadysaw Zajewski Andrzej B. Zakrzewski

Okadka Oficer 17. puku uanw litewskich z 1812 r. (Autor: Samanta Gliska), Panorama Wilna (Autor: Micha Andriolli), Napoleon Bonaparte (Autor nieznany), Rekonstrukcja czapki podoficera 19. puku piechoty litewskiej (ze zbiorw Heleny Soni i Tomasza Kwiatkowskich) Strona tytuowa Pogo litewska z 1812 r. (element z klamry pasa uanw litewskich) Wyklejki Przejcie Niemna przez Wielk Armi w 1812 r.; Napoleon u bram Moskwy w 1812 r.; Berezyna 1812 r.; Odwrt 1812 r. (Autor: Richard Knoetel) Czci Pierwsza: piecz stemplowa rosyjska z 1807 r. Druga: piecz podprefektury powiatu zawilejskiego z 1812 r. Trzecia: piecz 17. puku uanw litewskich z 1812 r. Ilustracje ze zbiorw Autora

Redaktor

Magorzata Pogdek
Projekt okadki i opracowanie graficzne

ISSN 0208-6336 ISBN 978-83-226-1748-9 Wydawca Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice www.wydawnictwo.us.edu.pl e-mail: wydawus@us.edu.pl
Wydanie I. Nakad: 300 + 50 egz. Ark. druk. 49,5 + wklejki. Ark. wyd. 64,0. Przekazano do amania w styczniu 2008 r. Podpisano do druku w marcu 2008 r. Papier offset. kl. III, 80 g Cena 109 z amanie: Pracownia Skadu Komputerowego Wydawnictwa Uniwersytetu lskiego Druk i oprawa: ul. Emerytalna 17c/48, 40-729 Katowice

Paulina Tomaszewska-Ciepy
Redaktor techniczny

Barbara Arenhvel
Korektor

Agnieszka Plutecka

Copyright 2008 by Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego Wszelkie prawa zastrzeone

Wstp

Spis treci

Wstp .

. .

. .

. .

. .

. .

. .

. .

. .

. .

. .

. .

. .

7 17

Prolog

Litwa w 1807 roku .

Cz I

Litwa midzy Aleksandrem i Napoleonem

Rozdzia 1

Litwa w rosyjskich i we francuskich przygotowaniach do wojny 1812 roku . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdzia 2

53 170

Wkroczenie Wielkiej Armii na Litw

C z II

Wadze Litwy w 1812 roku

Rozdzia 1

Napoleon a powoanie wadz litewskich w 1812 roku

Rozdzia 2

261 347

Funkcjonowanie wadz napoleoskich na Litwie w 1812 roku .

Spis treci

C z III

Wysiek wojenny Litwy w 1812 roku

Rozdzia 1

Wysiek aprowizacyjny i finansowy Litwy na rzecz Napoleona w wojnie 1812 roku . . . . . . . . . . . . .

Rozdzia 2

425 480 625 717 727 729 731 757 785 789

Organizacja armii litewskiej w 1812 roku.

Epilog

. . .

. . .

. . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

Odwrt Wielkiej Armii z Litwy . Zakoczenie . . . . . .

. .

. .

. .

Wykaz okrele miar i wag przywoanych w pracy . Wykaz skrtw Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Indeks osobowy .
Rsum

Summary

. .

. .

. .

Wstp

Wstp

boko w nasz wiadomo zapady wersy z narodowej epopei Pan Tadeusz, ktrymi Adam Mickiewicz rozpoczyna jedenast ksig, zatytuowan Rok 1812: O roku w! Kto ciebie widzia w naszym kraju, Ciebie lud zowie dotd rokiem urodzaju, A onierz rokiem wojny; dotd lubi starzy O tobie baja, dotd pie o tobie marzy. Wczeniejsze ksigi dziea Adama Mickiewicza ukazuj oczekiwanie Litwy na swego zbawc, Wielkiego Napoleona, pod ktrego sztandarami Litwini gromadnie stanliby do walki z zaborc. Jest faktem, e rozpoczynajc kampani 1812 r., cesarz Francuzw ogosi drug wojn polsk i niewtpliwie w roku tym Polacy i Litwini byli najblisi moliwoci odbudowy Krlestwa Polskiego w caej epoce rozbiorowej. W przededniu wojny Ksistwo Warszawskie, zalek odrodzonej ojczyzny, wystawio prawie 90-tysiczn armi, ktra wyruszya do walki przeciwko Rosji w szeregach Wielkiej Armii, skadajcej si z wojsk narodw prawie caej Europy. Wyrazem nadziei mieszkacw Ksistwa Warszawskiego i Litwy byo ogoszenie w Warszawie Konfederacji Generalnej Krlestwa Polskiego. Miar zaangaowania Litwy w walk o niepodlego mia by jej wysiek zbrojny w tej wojnie. Historycy od dawna tocz spr o postawy Litwinw w epoce napoleoskiej, a pytania o to, czy Litwa stana na wysokoci oczekiwa Napoleona, i o motywy zachowa tych wszystkich, ktrzy uchylili si od czynu lub jawnie stanli po stronie cara Aleksandra, wci nie

Wstp

znalazy penej odpowiedzi. Poza dyskusj jest fakt, e mieszkacy dawnego Wielkiego Ksistwa Litewskiego brali aktywny udzia we wszystkich prbach powstaczych po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej. Wstpowali w szeregi Legionw Polskich. Bili si o odzyskanie ojczyzny pod sztandarami Francji, a od 1806 r. w pukach armii Ksistwa Warszawskiego. Na podstawie dotychczasowych ustale historykw nadal jednak oskara si Litwinw o niech do wysiku wojennego w roku 1812, pamitajc o sowach Napoleona wypowiedzianych w pierwszych dniach pobytu w Wilnie, a zapisanych przez Armanda Caulaincourta: Polacy tutaj nie s tacy jak w Warszawie. Konfrontuje si ten brak patriotyzmu spoeczestwa litewskiego z wysikiem zbrojnym Wielkopolan i Mazowszan w 1806/1807 r. i mieszkacw Galicji w 1809 r. Niewtpliwie wydarzenia z 1812 r. pozostawiy gboki lad w wiadomoci Litwinw. Odwoujc si do tej daty z historii Litwy, Gabriela Puzynina pisaa: Dugo, bardzo dugo wspominano rok 1812-ty. On by treci rozmw i tem ycia kadej rodziny. Anegdotami z 1812-go roku koysano mode pokolenie, bo rok w, jakby bogini o dwch przeciwnych licach, mia pocztek uroczy jak nadzieja, a koniec mrony jak rozczarowanie. W kadej niemal rodzinie kto nosi t dat wypisan w sercu krwawemi literami sieroctwa lub nakrelon na czole paaszem. Tkwia ona w ramieniu z kul, budzc si na kad zmian powietrza. Stukaa drewnian nog: wiecia na piersiach w ksztacie krzya, jako nagroda za waleczno!... A wdowy i matki dwigay j jak krzy paski na zgliszczach szczciach domowego! O! Tak, rok 1812-ty, gony w dziejach Europy, stanowi epok w naszym kraju, a w rozmowie wraca czsto, jak zwrotka piosenki, piewanej u ogniska1. Sowa te skaniaj do podjcia studiw pozwalajcych jak najpeniej ustali faktyczne zaangaowanie Litwy w wojn Napoleona z Rosj. Jednak kwesti podstawow przed dokonaniem ostatecznej oceny jest poznanie wszystkich uwarunkowa, jakie wpyway na realizacj przez Litwinw obowizku aprowizacji oddziaw Wielkiej Armii i organizacj wasnych si zbrojnych, ktre powinny stan do walki z armi Aleksandra I. Zapenione magazyny miay uatwi Napoleonowi wygranie tej wojny, a nowo sformowane regimenty umoliwi Litwinom walk pod wasnymi sztandarami o niepodlego Krlestwa Polskiego. Jak potwierdzaj to przytoczone sowa Gabrieli Puzyniny, powicenie Litwinw w 1812 r. nie budzio wwczas (lata dwudzieste XIX w.) wtpliwoci, a pami o nim ya w wychowywanych na legendzie napoleoskiej
G. P u z y n i n a: W Wilnie i w dworach litewskich. Pamitnik z lat 18151843. Wilno 1928, s. 12.
1

Wstp

pokoleniach, ktre przystpiy do kolejnych walk o niepodlego w powstaniu listopadowym i w latach Wielkiej Emigracji. Obraz zgodny z tym wyobraeniem przela na karty Pana Tadeusza Adam Mickiewicz. Historycy wielokrotnie wypowiadali si na temat zaangaowania Litwy w kampani 1812 r., ale szczegowe studia nad tym zagadnieniem przeprowadzio zaledwie kilku z nich. Pierwszym badaczem interesujcych nas zagadnie by Janusz Iwaszkiewicz, autor wydanej w 1912 r. monografii Litwa w roku 1812. J. Iwaszkiewicz korzysta ze zbiorw dokumentw polskich oraz rosyjskich, przechowywanych wwczas w archiwach i bibliotekach Petersburga, cho z jednym z podstawowych zespow z aktami Komisji Administracyjnej Departamentu Wileskiego zapozna si pobienie, z racji trudnoci w dostpie. Istotn podstaw rdow jego pracy byy protokoy Komisji Rzdu Tymczasowego, wadzy wykonawczej Litwy w 1812 r. i akta niektrych z jej komitetw. J. Iwaszkiewicz, tak jak i kontynuatorzy jego bada, nie zna jednak dokumentw najwaniejszych dla dokonania oceny zaangaowania Litwy w wojn z Rosj: Komitetu Spraw Wewntrznych, Komitetu Wojskowego i Komitetu Skarbu. Uznawano, zgodnie z zapewnieniem przewodniczcego Komitetu Wojskowego, e zostay one zniszczone w grudniu 1812 r., poniewa stajc po stronie Napoleona jako poddani Aleksandra I, stawali si Litwini w oczach Rosjan zdrajcami i wszelkie dowody zaangaowania mieszkacw kraju w wojn w chwili klski zostay zniszczone, by nie mogy sta si podstaw do represji ze strony wadz carskich. J. Iwaszkiewicz korzysta rwnie szeroko z wczesnych wydawnictw rdowych i literatury. Na ich podstawie zarysowa obraz Litwy w epoce napoleoskiej, stwierdzajc, e w okresie przed wojn 1812 r. nastrj panujcy na Litwie nie by przychylny rzdowi rosyjskiemu. Wzrok kierowano na Zachd, stamtd oczekujc wybawienia. Odrzucajc wyniki wczesnych bada S. Smolki, J. Iwaszkiewicz uwaa z jednej strony, e Litwini nie wsparli idei autonomii kraju w zwizku z Rosj, z drugiej strony zwraca uwag na negatywne skutki dziaa M.K. Ogiskiego ujawniajce si podczas kampanii 1812 r., kiedy Litwini wykazali mao zaangaowania po stronie Napoleona. W efekcie wysiek wojenny Litwy by w jego ocenie niewystarczajcy. W armii litewskiej korpus oficerski by nader smutnie reprezentowany, a materia onierski tych pukw by te niewietny. To z kolei odbijao si fatalnie na sprawnoci bojowej tych pukw, ktre byy le ubrane, le wywiczone, le odywione, skutkiem zego urzdzenia intendentury, gotowe kadej chwili do dezercji, czego niejednokrotnie zdarzay si wypadki, a co najgorsza, pozbawione ducha bojowego. Negatywna ocena zaangaowania Litwy w wojn z Rosj na dugie lata utrwalia pogld o chodzie, z jakim mieszkacy wschod-

10

Wstp

nich obszarw przyjli Napoleona, oraz o ich niechci do poniesienia ofiar w dziele odbudowy Krlestwa Polskiego w 1812 r.2 Pogbi ustalenia J. Iwaszkiewicza kolejny badacz dziejw Litwy w 1812 r., litewski historyk Bronius Dundulis, ktry wypeni luk, jak by brak gruntownej kwerendy w archiwach francuskich, co zreszt zarzucano monografii poprzednika. Efekty swych bada opublikowa w wydanej w Paryu w 1940 r. pracy Napolon et la Lituanie en 1812. B. Dundulis nie mia jednake dostpu do dokumentw pozostajcych w archiwach na Wschodzie. Rekompensowa to korzystaniem z rosyjskich wydawnictw rdowych i z literatury bdcej odzwierciedleniem wczesnego stanu bada nad kampani 1812 r. W pracy B. Dundulisa znajdujemy wiele sprzecznych sdw. Raz pisa o niechci Litwinw do Rosji. Na kolejnych stronach uznawa, e wikszo arystokracji i szlachty litewskiej bya bardziej lub mniej rusofilska i jeszcze przed dziaaniami Ogiskiego chciaa pogodzenia oraz wsppracy z Rosj. Wrogo odnosia si do Ksistwa Warszawskiego. Powtarza ustalenia J. Iwaszkiewicza o niechci szlachty do Napoleona, zarzuca wadzom litewskim brak dziaa majcych na celu mobilizacj chopw do walki z Rosj, negatywnie ocenia organizacj armii litewskiej. Pisa, e wikszo spoeczestwa litewskiego cechowaa si obojtnoci wobec wypadkw 1812 r. W sprzecznoci z tymi stwierdzeniami docenia zaangaowanie Litwinw po stronie Francji, piszc, e pozostajcy do ostatnich dni u boku Napoleona czonkowie wadz litewskich i onierze pukw litewskich wykazali si wytrwaoci i lojalnoci wobec cesarza Francuzw3. Przesanie akt Komisji Administracyjnej Departamentu Wileskiego do Wilna, co nastpio w kocu lat osiemdziesitych XX w., skonio do ich opracowania V. Pugaiauskasa. Na podstawie tych dokumentw, sabo wyzyskanych przez J. Iwaszkiewicza, historyk litewski przygotowa interesujc monografi Napoleono administracija Lietuvoje opublikowan w 1998 r. Ale ograniczajc si jedynie do rozwaa dotyczcych funkcjonowania wadz jednego z czterech departamentw litewskich z 1812 r., autor nie przedstawi caoci problematyki dotyczcej roli Litwy w kampanii 1812 r. V. Pugaiauskas powtrzy opinie poprzednikw o ograniczonym poparciu, jakiego Litwini udzielili Napoleonowi, podkreli jednak wag dowiadcze tego roku dla Litwy, a za niezwykle cenne przyjdzie uzna jego ustalenia dotyczce funkcjonowania wadz departamentu wileskiego4.
J. I w a s z k i e w i c z: Litwa w roku 1812. Krakw 1912. B. D u n d u l i s: Napolon et la Lituanie en 1812. Paris 1940; por. I d e m: Lietuva Napoleono agresijos metais (18071812). Vilnius 1981. W tej ostatniej pracy, powstaej w czasach ZSRR, autor by zmuszony powtrzy gwne tezy historiografii radzieckiej. 4 V. P u g a i a u s k a s: Napoleono administracija Lietuvoje. Vilnius 1998.
3 2

Wstp

11

Wymieni rwnie naley prac autorstwa wspomnianego ju Stanisawa Smolki dotyczc wydarze, ktre poprzedziy wojn 1812 r. na Litwie, Polityka Lubeckiego przed powstaniem listopadowym, opublikowan w 1907 r., w ktrej autor wiele stron powici przedstawieniu dziaa rosyjskich zwizanych z ide restytucji Wielkiego Ksistwa Litewskiego w zwizku z Rosj i przyznania mu autonomii. Swoje badania S. Smolka opar przede wszystkim na archiwum Druckiego-Lubeckiego, ale ustalenia autora dotyczce sytuacji na Litwie w przededniu wojny nie wytrzymuj krytyki w konfrontacji z nieznanymi mu materiaami rdowymi. Nie umniejszajc zasug S. Smolki w kwestii przedstawienia litewskich planw konstytucyjnych, zarzut ten dotyczy przede wszystkim jego wizji poparcia spoeczestwa litewskiego dla tej koncepcji i opisu dziaania Komitetu Gwnego Wojennych Powinnoci utworzonego w Wilnie, ktry historyk ten powiza z planami przyznania autonomii i traktowa jako zalek przyszego rzdu Litwy5. Na temat zaangaowania Litwy w wojn 1812 r. wypowiadali si wszyscy historycy kampanii 1812 r. Przykadem moe by opublikowana w 1937 r. praca najwybitniejszego polskiego badacza dziejw tej wojny Mariana Kukiela Wojna 1812 r. Litwa zajmuje wane miejsce w tym dziele, ale M. Kukiel nie przeprowadzi odrbnych bada i w czci swych wnioskw opar si na wczeniejszych ustaleniach J. Iwaszkiewicza, wzbogacajc je tylko w nieznane poprzednikowi rda6. Uwaga ta dotyczy wszystkich badaczy dziejw kampanii 1812 r., ktrych monografie s niezwykle pomocne w opracowaniu interesujcego nas zagadnienia, ale ktrzy nie przeprowadzili szczegowych studiw nad problematyk udziau Litwy w wojnie 1812 r. Poza wymienionymi ju pracami J. Iwaszkiewicza, S. Smolki, M. Kukiela, B. Dundulisa, V. Pugaiauskasa oraz innymi opracowaniami tych autorw, niezwykle pomocnymi w napisaniu tej pracy, w jak najszerszym stopniu starano si wykorzysta literatur polsk, francusk, rosyjsk na temat wojny 1812 r., w tym liczne przyczynki wzbogacajce wiedz o opisywanych wydarzeniach. Peny wykaz opracowa, ktre stay si podstaw niniejszej rozprawy, znajduje si w Bibliografii. Nie umniejszajc wkadu poprzednikw w opracowywanie dziejw Litwy w 1812 r., dzi mona stwierdzi, e dalsze poszukiwania w archiwach zaowocoway dotarciem do nieznanych im materiaw, pogbiajcych wiedz na temat zaangaowania Litwy w kampani 1812 r., a co najwaniejsze pozwalajcych ostatecznie ustali faktyczny wy5 S. S m o l k a: Polityka Lubeckiego przed powstaniem listopadowym. T. 12. Warszawa 1984. 6 M. K u k i e l: Wojna 1812 r. T. 12. Krakw 1937.

12

Wstp

siek wojenny Litwy. Na ich podstawie mona skorygowa wiele z dotychczasowych sdw historykw, a take z uwzgldnieniem wszystkich uwarunkowa, po raz pierwszy szeroko przedstawi organizacj armii litewskiej, wysiek aprowizacyjny i finansowy Litwy, ktrych opis w przywoywanych pracach zajmowa zaledwie po kilkanacie stron. Do takich dokumentw nale przede wszystkim nieznane wczeniej akta Komitetu Spraw Wewntrznych Komisji Rzdu Tymczasowego, przechowywane w Archiwum Gwnym Akt Dawnych w Warszawie7, ktre ocali jego przewodniczcy Aleksander Potocki, dokumenty Komitetu Skarbu przechowywane w Bibliotece Czartoryskich8, wywiezione przez Karola Prozora, oraz dokumenty Komitetu Wojskowego, ktre wprawdzie spali jego ostatni przewodniczcy Stefan Grabowski, ale ktre na podstawie midzy innymi spucizny po Aleksandrze Sapiee z Archiwum Sapiehw (Lwiwska Naukowa Biblioteka im. A. Stefanyka NAN Ukraini), Aleksandra Chodkiewicza z Biblioteki Czartoryskich i Archiwum Pastwowego w Krakowie oraz innych zespow rde mona w duej czci odtworzy9. Odnaleziono wic dokadne dane na temat zasad organizacji i stanu armii litewskiej, nieznane wczeniej historykom. Dzi, na podstawie wymienionych rde, mona duo peniej przedstawi wysiek aprowizacyjny i wojenny kraju oraz organizacj, zasady i przebieg poboru, formowanie pukw i ich sub pod sztandarami Napoleona w roku 1812, korygujc bdne informacje, na jakie natrafia si na ten temat w literaturze. Dotarcie do nieznanych wczeniej materiaw, jak pamitnik Aleksandra Potockiego z 1812 r.10 i jego korespondencja z ojcem Stanisawem Kostk Potockim z tego roku, dziennik Michaa Platera-Zyberga z czerwca-sierpnia 1812 r., dziennik i korespondencja Aleksandra Chodkiewicza, korespondencja
AGAD. APP 144, t. 12. BCzart. Rkps 1573 II, 3184 V. J. Iwaszkiewicz korzysta jedynie z niekompletnych odpisw przechowywanych w Bibliotece Jagielloskiej. Rkps 5802, t. 5. 9 LNBS. AS 451/III c; BCzart. MNK 761/1 ab, 2 ab, 3 b, 4, 762/52; APK. AMCh. 553, 554, 555. 10 AGAD. APP 284. Jest sytuacj szczegln, e gwni aktorzy wydarze na Litwie nie pozostawili po sobie zapisw pamitnikarskich, w ktrych daliby potomnym obraz swej dziaalnoci we wadzach litewskich w 1812 r. Wyjtkiem jest A. Potocki, ktry spisa swe wspomnienia wiosn 1813 r. Pozostali czsto pomijali lub w zdawkowy sposb relacjonowali swe zaangaowanie w powstanie Litwy u boku Napoleona. Analizujc t sytuacj, trzeba pamita, e wikszo uczestnikw wydarze na Litwie pisaa lub moga napisa swe pamitniki w epoce Krlestwa Polskiego, kiedy niewaciwe, a moe i nadal niebezpieczne byo przyznawanie si do antyrosyjskiej dziaalnoci na ziemiach uznawanych przez Rosj za integraln cz cesarstwa. W tej sytuacji zdawkowo relacji, umniejszanie rangi wydarze lub ich przemilczanie wydaj si w peni zrozumiae.
8 7

Wstp

13

Aleksandra Sapiehy, Romualda Giedroycia11, pozwala w nowym ujciu przedstawi jedno z kluczowych zagadnie: proces tworzenia i funkcjonowanie wadz Litwy w 1812 r. Uzupenieniem wymienionych materiaw s dokumenty z archiww moskiewskich, midzy innymi papiery Komisji Rzdu Tymczasowego12, niezwykle istotne materiay z archiww francuskich: korespondencja, memoriay i dokumenty dotyczce dziaalnoci wadz francuskich na Litwie w 1812 r. z Archives Nationales w Paryu13, korespondencja wojskowa z Service Historique de LArme de terre w Vincennes14 oraz korespondencja dyplomatyczna z Archives du Ministre des Affaires trangres w Paryu15. Funkcjonowanie wadz departamentw udao si odtworzy na podstawie wspomnianych ju akt Komisji Administracyjnej Departamentu Wileskiego, ktre w 1812 r. ocali Adam Chreptowicz, a ktre z biblioteki szczorszowskiej przez Petersburg i Moskw po blisko 180 latach powrciy do Wilna16. Niestety, w czasie drugiej wojny wiatowej zniszczeniu ulegy dokumenty Komisji Administracyjnej Departamentu Grodzieskiego, przechowywane w Bibliotece Krasiskich w Warszawie. Na szczcie wikszo interesujcych danych liczbowych z tych akt zostaa opublikowana w rosyjskich wydawnictwach rdowych. Nieznany jest los papierw Komisji Administracyjnej Departamentu Miskiego, by moe zniszczonych w 1812 r., ale pozostae rda pozwalaj na odtworzenie dziaania tamtejszych wadz. Zniszczeniu ulegy rwnie akta wadz departamentu biaostockiego, lecz ich brak rekompensuj nieznane papiery podprefektur tego departamentu, przechowywane w Bibliotece Krnickiej17. Rwnie istotne znaczenie maj materiay archiwalne wadz gubernialnych z czasw rzdw rosyjskich na Litwie, zarwno sprzed wydarze, jak i po wydarzeniach wojny 1812 r., ktrych miejscem przechowywania jest wspomniane ju Lietuvos Valstybes Istorijos Archyvas w Wilnie18 i Nacianalnyj Gistaryczny Archiu Biearusi w Misku19. Papiery gubernatorstwa grodzieskiego, wywie11 Korespondencja A. Potockiego AGAD. APP 285; dziennik M. Platera-Zyberga (w przygotowaniu do druku); korespondencja A. Sapiehy LNBS. AS 451/III c; 452/IV c; korespondencja i wspomnienia A. Chodkiewicza BCzart. MNK 760/31; APK. AMCh. 510, 517, 519522, 524, 530, 535, 553555, 557; korespondencja R. Giedroycia RGVIA. F. 846, op. 16, VUA 3856. 12 RGADA. F. 12, b. 262, cz. 16. 13 AN. AF IV 1643, 16461650. 14 SHAT. C-2, 122, 126134. 15 AMAE. Corr. Pologne 328335. 16 LVIA. F. 1532, a. 1, b. 116. 17 BK. Rkps 1027. 18 LVIA. F. 378. 19 NGAB. F. 76, 320.

14

Wstp

zione przez Rosjan w czerwcu 1812 r., spony w czasie poaru Moskwy. Peny wykaz przywoywanych w pracy archiwaliw znajduje si w zestawieniu rde rkopimiennych. Rwnie istotne znaczenie miay francuskie, rosyjskie, a take polskie wydawnictwa rdowe zawierajce podstawowe dokumenty do przygotowa i dziejw kampanii 1812 r. Na wymienienie zasuguj wydawnictwa G. Fabryego, A. Chuqueta, Ch. Mazadea, M. Handelsmana, H. Mocickiego, A. Skakowskiego, K. Wojeskiego, czy wielotomowa Correspondance de Napolon Ier, publie par ordre de lEmpereur Napolon III oraz rwnie obszerne rosyjskie wydawnictwo rdowe Otieczestwiennaja wojna 1812 goda. Izdanie wojenno-uczennogo komiteta gawnogo sztaba. Przywoane prace nie wyczerpuj listy wszystkich wydawnictw rdowych, ktre posuyy za podstaw rdow niniejszej rozprawy. By da jak najpeniejszy obraz wydarze w 1812 r. na Litwie, starano si zapozna z jak najwiksz liczb pamitnikw francuskich, rosyjskich, polskich etc., ktrych autorzy przebywali na Litwie w 1812 r. lub wypowiadali si na temat opisywanych wydarze. Peny wykaz tych materiaw znajduje si w Bibliografii20. Podstawowym celem pracy jest wykazanie stopnia zaangaowania Litwinw w wojn 1812 r. W stosunku do mieszkacw ziem 4 departamentw, znajdujcych si pod wadz Komisji Rzdu Tymczasowego, a wchodzcych dzi w skad Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Litewskiej i Republiki Biaorusi, uywamy okrelenia Litwini. Nie mona bowiem definiowa wczesnych mieszkacw wymienionych obszarw wedug kryterium etnicznego i jzykowego, o ktrym mona mwi dopiero w odniesieniu do pniejszych lat XIX w., albo wedug kryterium granic obecnego pastwa litewskiego. wiadomo wczesnych mieszkacw 4 departamentw budowaa przynaleno terytorialna, a t w opisywanej epoce nadal identyfikowano z Wielkim Ksistwem Litewskim. Dlatego ludno interesujcych nas obszarw konsekwentnie, i zgodnie z przyjtym na pocztku XIX w. rozumieniem wspomnianego okrelenia, nazywamy Litwinami. Odchodzimy od podziaw narodowociowych, te bowiem zaczy si zarysowywa w XIX w., i okrelenie Polacy, na ktre natrafiamy w rdach z epoki w odniesieniu do mieszkacw Wielkiego Ksistwa Litewskiego, traktujemy nie jako przypisanie do narodowoci, ale jako tosame z byciem obywatelem wsplnoty pastwowej, jak stanowio budowane w 1812 r. Krlestwo Polskie. Takie rozumienie ma swe rdo jeszcze w czasach istnienia Rzeczypospolitej. Zarwno Koroniarze, jak i Litwini byli w wczesnym rozumieniu Polakami. Odzwierciedla to szczegln
Odwoanie do opublikowanych rde i literatury historycznej oraz zawartych w niej ustale umieszczono w odpowiednich partiach pracy.
20

Wstp

15

dwuszczeblowo tosamoci narodowej, w ktrej odrniano cilejsz ojczyzn Litw, od szerszej Rzeczypospolitej. Oba bowiem pojcia miay charakter pastwowy, a nie etniczno-kulturowy. Jak pisa J. Bardach o wiadomoci narodowej na Litwie i Biaorusi w XIX i XX w., Istotn rol odgryway te podziay spoeczne. W warstwach historycznych wiadomo narodowa ksztatowaa si ju od dawna, gdy w rodowiskach chopskich, a take drobnomieszczaskim uwiadamianie sobie przynalenoci do okrelonych narodowoci odbywao si powoli w cigu XIX wieku. Za Litwinw uwaaa si szlachta z ziem etnicznie zarwno litewskich, jak i biaoruskich. To przekonanie pozwalao wwczas powiedzie o sobie, na przykad mieszkacom obszarw Pnocnej Litwy, ktrzy okrelali si mianem mudzini, czy mieszkacom Miszczyzny, e s Litwinami, a jako Litwini, s rwnie Polakami, czyli obywatelami Krlestwa Polskiego21. Prac ogranicza kryterium terytorialne. Przedmiotem opracowania s ziemie 4 departamentw, z ktrych w 1812 r. utworzono Wielkie Ksistwo Litewskie. Nie uwzgldniono zagadnie zwizanych z dziejami guberni mohylewskiej i witebskiej w 1812 r., ktre zostan ujte w osobnej rozprawie. Ramy chronologiczne wyznaczaj: rok 1806, kiedy wojska Napoleona wkroczyy na ziemie polskie i doszo do pierwszych kontaktw Litwy z cesarzem Francuzw, oraz lata 1813 i 1814, kiedy Litwa wrcia pod rzdy rosyjskie. Praca ma konstrukcj chronologiczno-rzeczow. Prolog powicony jest wydarzeniom z lat 18061807, sytuacji ziem litewskich w czasie wojny z cesarzem Francuzw oraz planom powstania na Litwie, ktre zdecydowa miao o klsce armii Aleksandra I. Wydarzenia te bowiem wywary istotny wpyw na przygotowania do nastpnej wojny francusko-rosyjskiej. Kolejne sze rozdziaw ujto w trzy czci, z ktrych pierwsz powicono sytuacji Litwy przed kampani 1812 r. i wydarzeniom wojennym lata tego roku. Rozdzia pierwszy przedstawia miejsce Litwy w rosyjskich i francuskich przygotowaniach do wojny. Omwiono w nim polityk Petersburga wobec Litwy, w tym prby rozbicia spoeczestwa litewskiego zwizane z projektami przyznania au21 J. B a r d a c h: O wiadomoci narodowej Polakw na Litwie i Biaorusi w XIX i XX wieku. W: Midzy Polsk etniczn a historyczn. Polska myl polityczna XIX i XX wieku. Red. W. W r z e s i s k i. WrocawWarszawaKrakw 1988, s. 225234. Autor szeroko omawia stan bada na ten temat. Zob. ocen J. Widackiego, e przez cay okres porozbiorowy, mwic Polska, miano na myli wszystkie ziemie Rzeczypospolitej sprzed pierwszego rozbioru, bez wzgldu na to, gdzie kto mieszka i za kogo si uwaa. J. W i d a c k i: Polskie? Litewskie? Wsplne? W: Kultura Litwy i Polski w dziejach. Red. J. W y r o z u m s k i. Krakw 2000, s. 193195; por. opini B. G e n z e l i s a: Przemiany stereotypw: Polacy nasi wrogowie, Polacy nasi przyjaciele. W: Kultura Litwy i Polski..., s. 187.

16

Wstp

tonomii, plany utworzenia armii litewskiej, ale przede wszystkim polityk gospodarcz, w tym powoanie Komitetu Gwnego Wojennych Powinnoci i represje rosyjskie majce doprowadzi do zrujnowania ziem litewskich przed oddaniem ich Napoleonowi. Przedstawiono rwnie plany cesarza Francuzw i miejsce w nich Litwy, w tym kwesti zawizania Konfederacji Generalnej Krlestwa Polskiego. Rozdzia drugi tej czci zawiera omwienie wkroczenia Wielkiej Armii na Litw, a take kwestii stosunku spoeczestwa kraju do wojsk Napoleona, w tym skutkw dziaa wojennych dla mieszkacw i ich wpywu na relacje z wyzwolicielami, oraz przedstawienie akcji powstaczej Litwinw w lipcu 1812 r. Cz druga powicona jest powoanym przez Napoleona wadzom Litwy. Jej pierwszy rozdzia ma za cel wyjanienie stosunku Napoleona do idei odrodzenia Krlestwa Polskiego i miejsca w nim Litwy, omwienie powoania centralnych i lokalnych wadz litewskich, take utworzenia administracji francuskiej na Litwie oraz prezentacj wzajemnych relacji wadz Litwy, Konfederacji Generalnej i rzdu Ksistwa Warszawskiego. W rozdziale drugim przedstawiono wewntrzne uwarunkowania funkcjonowania wadz Litwy, w tym wpyw dziaa wojennych na gospodark kraju, stosunek spoeczestwa litewskiego do Napoleona i nowych wadz kraju oraz konflikty, ktre paralioway funkcjonowanie administracji na Litwie. W zwizku z tymi ostatnimi omwiono rwnie reform wadz litewskich na szczeblu centralnym i lokalnym oraz powsta u schyku 1812 r. czarn legend w odniesieniu do wydarze na Litwie. Cz trzecia ma na celu przedstawienie wysiku wojennego Litwy w czasie kampanii przeciwko Rosji. Rozdzia pierwszy zawiera omwienie tych dziaa wadz litewskich, ktre zwizane byy z zapenieniem magazynw Wielkiej Armii oraz ze zgromadzeniem rodkw finansowych umoliwiajcych funkcjonowanie wadz i organizacj armii. W rozdziale drugim przedstawiono organizacj regimentw litewskich, w tym etaty pukw, zasady poboru kantonistw do piechoty i zastpcw do kawalerii, wyniki tej rekrutacji, tworzenie oddziaw ochotniczych, batalionw strzelcw, korpusu andarmerii i gwardii narodowej. Szczegowo opisu wynika z faktu, e jest on w duej mierze oparty na nieznanym dotd materiale rdowym. Koczy prac Epilog, w ktrym przedstawiono ostatnie tygodnie dziaania wadz litewskich, udzia nowo sformowanych regimentw w walkach u schyku kampanii 1812 r., odwrt resztek Wielkiej Armii z Litwy oraz powrt rzdw rosyjskich w kraju, a na zakoczenie dalsze dzieje wadz litewskich i uformowanych jesieni 1812 r. regimentw w latach 18131814.

Rozdzia pierwszy 17p. komp.

757

Indeks osobowy

Abov

G.A. 96, 743 Abram, yd litewski 681 Abramowicz Ignacy 380, 394, 562, 563 Abramowicz Kajetan 595 Abramowicz Kazimierz, oficer szwoleerw litewskich 553 Abramowicz Lejb 436 Abramowicz Mikoaj 136, 301, 562, 563, 657, 658, 715 Achmatowicz Bila Murza 558 Achmatowicz Mustafa Murza 557 559 Aglajmov S.P. 119, 250, 733 Ahlestyev D.P. 630, 733 Albignac Philippe de 651 Alcyato Jan 69, 82, 733 Alej Assam 558 Aleksander I, cesarz Rosji 79, 15, 17, 18, 25, 30, 31, 3443, 45, 46, 48, 49, 5365, 6777, 7984, 87, 88, 90, 9598, 102, 105 108, 111, 112, 115120, 123, 125133, 139142, 144147, 151, 156, 157, 159, 164, 165, 168, 179, 183, 190193, 198 200, 204, 211, 219, 250, 252, 261, 266, 267, 269271, 285,

334, 335, 360, 362, 369, 379, 382, 462, 485, 635, 636, 653, 658, 681, 685691, 695, 701, 705, 708, 714, 716721, 724726 Aleksandravicius Egidijus 18, 425, 743 Aleksandrowicz Aleksander 335, 559 Aleksandrowska Elbieta 305, 743 Aleksiejew Ilja 139 Ali Louis E. 661, 733 Allix Vaux Jacques de 181, 182, 213, 733 Allonville A. de 62 Andriejewskij, wicegubernator grodzieski 99 Andrychiewicz Walenty 488 Andrzejkowicz Micha 684 Andrzeykowski (Andrzejkowicz) Tadeusz 305 Angeberg [Chodko Leonard] 44, 49, 70, 73, 95, 192, 331, 332, 337, 378, 559, 686, 733, 735 Ankovskij O.A. 134, 741 Anstett Jean 674 Antoszewski Hiacynt 525, 549 Anusik Zbigniew 44, 49, 92, 156, 281, 743 Arcymowicz Kazimierz 527

758
Armfelt Gustaw Moritz 75, 96, 105, 106, 115, 116, 194 Arnoldi Iwan 628 Askenazy Szymon 22, 24, 26, 28, 38, 39, 53, 60, 84, 88, 89, 91, 140, 142, 346, 360, 481, 661, 662, 695, 701, 733, 743 Assam Alej 558 Assollant Alfred 174, 733 Augustowski Kazimierz 601 Augustyniak Urszula 427, 756 Auriol Charles 674, 733 Austin Paul B. 167, 172, 179, 184, 186, 207, 221, 656, 657, 664, 665, 743 Auvray Pierre 221 Azulewicz Maciej 555

Indeks osobowy

Bachelu

Gilbert 679 Bachulska Halina 89, 743 Bcker Roman 141, 750 Baggehuffwud Carl 104, 125, 179, 180, 191, 192, 194, 212 Bagration Petr 59, 124128, 134, 163165, 179, 192, 193, 211 217, 219, 220, 222, 238, 239, 246, 247, 250, 334 Bairaauskaite Tamara 86, 310, 427, 743 Baliski Ignacy 300, 684 Baliski Micha 105107, 191, 196201, 208210, 263, 265, 273, 274, 280, 284, 289, 293, 310, 334337, 401, 615, 653, 658, 665, 668, 696, 733 Baaszow Aleksandr 105, 192, 193, 204, 268 Batyngose Jakub 250 Barabanszczikow, oficer rosyjski 643, 646 Barankiewicz, lekarz 616 Baranowski Jakub 555 Barbangre Joseph 226, 257, 258, 325 Barclay de Tolly Michai 57, 59, 6163, 100, 103105, 113, 116,

118, 119, 124128, 163165, 179, 191193, 195, 210213, 217, 239, 426 Bardach Juliusz 15, 743 Barlow Joel 380 Bartel Wojciech 25, 743 Barthomeuf, ordonator generalny Litwy 329, 404, 434, 435, 439, 448, 452, 456 Bartkiewicz, zesaniec 686 Bartoszewicz Kazimierz 40, 90, 364, 377, 521, 733, 743, 744 Barzykowski Stanisaw 41, 733 Barzyski Jzef 320 Bassano ksi, patrz Maret Hugues Batowski Aleksander 146 Baudus K. 174, 177, 221, 223, 733 Bazarowski Jan 558 Bazylow Ludwik 23, 745 Beauchamps Alphonse 203, 235, 733 Beauvois Daniel 54, 207, 278, 744 Bcu Jakub 229 Beguelin, radca pruski w poselstwie 380 Belliard Augustine 711 Belza Igor 69, 744 Bennigsen Leontij 40, 46, 47, 59, 62, 94, 190, 207, 680, 734 Bequelin H. 186, 380, 734 Berd (Beord), major pruski 346 Berenz Mowsza 657 Bereniewicz Florian 683 Bernhardi Theodor 46, 126, 191, 744 Berthzne Pierre 205, 429, 680, 734 Berthier Aleksandre 45, 129, 153, 171, 182, 190, 202, 204, 209, 221, 240, 250, 256, 258, 283, 293, 309, 324328, 359, 380, 383, 388, 396, 435, 442, 456, 489, 491, 500, 543, 544, 554, 580, 600, 645, 649652, 660, 666, 672, 697699, 703706, 711, 734

Indeks osobowy

759
Biszping Piotr 407 Biszping (Biszpink) Adam 385, 487, 524, 525, 675, 676, 678 Bitner Mateusz 638, 639, 641, 643, 644 Bloch Czesaw 650, 744 Blocqueville M. Adlade 203, 269, 744 Blumer Ignacy 707 Baejewicz, szlachcic litewski 382 Bdowski Aleksander 28 Bobiatyskij, wicegubernator wileski 689 Bobrowski, czonek municypalnoci Miska 320 Bochenek Czesaw 707, 744 Bogdanovi Modest I. 53, 59, 62, 117, 125, 191, 192, 211, 216, 218, 219, 221, 317, 458, 626, 637, 638, 648, 650, 656, 679, 744 Bogdanowski Antoni 379 Bogusawski Antoni 593 Bogusawski Micha 593 Bogusz (Bohusz), szlachcic litewski 248 Bohuszewicz Minkowski Stanisaw 519 Bomsdorff von Roeder 171, 175, 183, 220, 221, 238, 241, 242, 271, 734 Bonnal Henri 184, 430, 744 Borawski Piotr 555, 559, 560, 744 Borch, zesaniec 688 Bordessoulle tienne 215, 246 Borkowski, czonek municypalnoci Wilna 320 Borowski Adam 528 Borowski Leon 415 Borozdin Michai 125 Borysionok Pietruk 226 Borzyma Jan 313 Boufa, szlachcic litewski 241 Boulart Jean 168, 176, 185, 667, 672, 734 Bourcier Franois 711 Bourgeois Ren 176, 203, 235, 667, 680, 734

Bertin Georges 185, 734 Bertrand Antoine 673 Bertrand Pierre 34, 734 Beskrovnyj L.G. 63, 132, 192, 211, 744 Bessires Jean 171 Bezotosnyj Victor M. 63, 136, 252, 734, 752 Bczkowski Bernard 457, 458 Bial Jean 187, 734 Biakowski Antoni 43, 187, 225, 372, 667, 734 Biaozor Micha 238, 244, 428 Biaopiotrowicz Jerzy 33, 38, 81, 634 Biaopiotrowicz Jerzy, kapitan 33, 38, 81, 501, 585 Biciutko Sulejman 559 Biddiss Michael 186, 744 Biegaski ukasz 678 Bielakiewicz Jerzy 538 Bielecki Robert 49, 156, 176, 214, 493, 498, 602, 655657, 670, 673, 677, 705, 711, 734, 741, 744 Bieliski Jzef 265, 744 Bieliski Piotr 245 Biekowska, Antoniowa, kasztelanowa 92 Bierzyski Adam 553, 629 Bignon Louis Pierre douard 34, 72, 73, 80, 81, 90, 91, 93, 94, 102, 133140, 142, 143, 146, 147, 149153, 155158, 160, 163, 255, 274, 283, 306, 308, 309, 328330, 335, 341, 380 383, 386390, 395, 397401, 404, 408, 409, 414, 432435, 447, 448, 452, 464, 467, 481, 482, 489, 509, 519, 543, 565, 600, 657, 658, 663, 668, 670, 696, 698, 700, 702, 704, 705, 712715, 734 Bigoszewska Wanda 26, 32, 744 Bilewicz Jzef 244 Birika Mykolas 21, 34, 744 Bistrom, kamerdyner Rumiancewa 191

760
Bourgogne Adrien 184, 667, 672, 680, 734 Bourgoing Jean 133 Bourgoing Paul 173, 189, 661, 662, 734 Braesicke Jakub von 321 Brandt Henryk 167, 171, 183, 184, 187, 190, 207, 235, 238, 734 Branicka Aleksandra 94 Branicki Franciszek Ksawery 94 Branicki Wadysaw 73, 252 Breza Stanisaw 95, 107, 146, 265, 276, 336, 338, 399, 400, 708 Briote (Briotet), czonek gwardii honorowej 254 Brodowski Ignacy 369, 377 Bronikowski Ksawery 88, 124, 340, 377, 492, 678, 680, 734, 737, 740 Bronikowski Mikoaj 218, 258, 305, 325, 326, 358, 379, 384, 579, 580, 602, 626, 627, 631, 636645, 648650, 655, 656 Broski Feliks 311 Brotonne Lonce 384, 396, 675, 734 Brun Jean Antoine 325, 326, 383, 626, 651, 677 Brunof Stanisaw 309, 408 Bruyres Pierre 180 Brzozowski Feliks 648 Buchowiecki Jan?, podprefekt 311, 408 Buczyski Daniel 301, 323 Bukiewicz A. 19, 66, 67, 94, 98, 140, 225, 360, 374 Budzyski Stanisaw 257 Bujalski, szlachcic litewski 226 Bujnicki Andrzej?, podprefekt 311, 408 Bujnicki Kazimierz 19, 21, 368, 380, 569, 734 Bukowiec Pawe 19, 734 Buharyn Jzef 311 Buharyn Tadeusz 90 Burgielski Albert 681 Burski, wachmistrz andarmerii wileskiej 703

Indeks osobowy

Burzyski Jan 599 Butenev Apollinarij P. 234, 734 Butkevi B. 111, 168, 170, 176, 183, 439, 734 Buturlin Dimitrij P. 53, 648, 744 Butwio, egzaktor 518 Bykowska Marianna z Prozorw 281 Bykowski Aleksander 251, 318 Bykowski Stefan 311 Antoine 672, 734 Caleudoin, komisarz francuski w Kurlandii 346 Canitz und Dallewitz Carl 175, 219, 240, 734 Carman Georges 176, 735 Caroli T. 194 Cartwirgh Frederic F. 186, 744 Castellane Victor 171175, 177, 184, 185, 187, 192, 199, 201, 205, 206, 208, 210, 333, 370, 429, 658, 661, 672, 696, 735 Castex Bertrand 180 Caulaincourt Armand 8, 130, 132, 142, 171174, 182, 185, 198, 201, 202, 204, 205, 210, 236, 262, 267, 269, 270272, 279, 288, 330, 346, 360, 362, 363, 414, 429, 659, 660662, 667, 735 Cedrowski Antoni 641 Celorungo D.G. 123, 744 Ceys (Cetys) Franciszek lub Aleksander, major 594 Chabrillan Aim 697 Chambray Georges de 173, 178, 183, 184, 187, 189, 209, 370, 373, 375, 397, 428, 456, 650, 659, 662, 663, 667, 669, 671 673, 744 Chamot Marek 141, 750 Champagny Jean 81 Chandler David G. 46, 744 Charkiewicz Walerian 105, 110, 122, 342, 621, 626, 628, 630, 744

Caillot

Indeks osobowy

761
Chuquet Arthur 14, 130, 135, 171, 176, 177, 183, 185, 187, 205 207, 209, 345, 357, 380, 384, 396, 397, 402, 430, 431, 440, 443, 500, 535, 543, 637, 650, 657, 658662, 665, 667, 669, 671673, 675, 677, 696, 709, 735, 744 Ciechanowicz, szlachcic litewski 529 Ciecierski Dominik 93, 311, 316, 702 Ciecierski Faustyn 20, 735 Ciprinus [Przecawski O.A.] 88, 365, 629, 735 Claparde Michel 703 Clausewitz Karl 674, 735 Clercq M. 44, 49, 141, 269, 715, 735 Cochelet Adrien Louis 306, 383 Coignet Jean 185, 680, 735 Compans Jean 179, 215, 221, 735 Courville Xavier 327, 397, 745 Coutard Louis 435, 607 Cywiski Jan, ksidz praat 200 Czacki Tadeusz 34, 79 Czajkowska Krystyna 680, 736 Czajkowski Micha Mikoaj 570 Czaplic Efim 252, 625, 627631, 649, 669, 670, 680, 701, 735 Czapliski Micha 570 Czapski Karol 257, 323 Czapski Stanisaw 488, 603, 636, 639, 640, 642, 647, 648, 655, 678, 702, 715 Czartoryska Izabela 146 Czartoryski Adam Jerzy 20, 23, 3642, 44, 45, 5660, 6870, 72, 74, 7884, 97, 99, 144, 146, 265, 332, 333, 338, 341, 481, 492, 686688, 690, 695, 701, 702, 715, 716, 726, 735 Czartoryski Adam Kazimierz 91, 146148, 265, 276 Czartoryski Konstanty 715 Czeczot Ksawery 223, 247, 248, 459 Czernyszew Aleksandr 710

Chassenon de Curzay Franois Casimir 309, 382, 383, 634 Chemiski, student 240 Chlewiski, czonek gwardii honorowej 254 Chapowski Dezydery 22, 43, 136, 175, 201, 335, 735 Chopicki Jzef 487 Chusowicz Jzef 325, 553, 629 Chodkiewicz Aleksander 12, 13, 28, 29, 35, 38, 4850, 87, 90, 104, 152, 153, 157162, 214, 266, 273, 275, 276, 278, 289, 292, 299, 300, 385, 386, 481, 483, 485487, 490492, 496, 497, 516, 524, 527, 541, 543546, 549, 586, 612, 631, 632, 634, 636, 644, 651, 652, 662, 675 679, 687, 688, 706, 707 Chodko Jan 45, 257, 407 Chodko Leonard, patrz Angeberg Choiseul-Gouffier Zofia z Tyzenhauzw 22, 47, 98, 106, 131, 187, 191, 196, 201, 210, 337, 366, 370, 380, 402, 457, 463, 486, 524, 658, 665, 667, 680, 686, 713, 735 Chomicz, szlachcic litewski 228 Chomiski Antoni 241, 565 Chomiski Franciszek Ksawery 31, 33, 38 Chomiski Ignacy 298 Choroszewska, obywatelka litewska 478 Choroszewski, waciciel manufaktury sukienniczej 536, 537 Chrapowicka z domu Koynwna, ona Antoniego 600 Chrapowicki Antoni 299, 320, 483, 597, 600, 605, 607, 702 Chrapowickij, pukownik, policmajster rosyjski 673 Chreptowicz Adam 13, 33, 38, 81, 184, 205, 222, 292, 304, 381, 382, 684, 685, 689, 696 Chruszczykowski, szlachcic grodzieski 257

762
Cziczagow Pawe 125, 218, 359, 448, 472, 625627, 629, 631, 634638, 640642, 645, 646, 649652, 655, 656, 670, 676, 680, 683, 685 Czubaty Jarosaw 18, 24, 41, 42, 73, 81, 83, 8589, 9294, 98, 112, 123, 124, 250252, 715, 745 Czy Franciszek 298, 320 Czy Jan 595 Czy Kasper 38 Czy Rafa 408, 702

Indeks osobowy

Daendels

Hermann 350, 707 Daniowicz Kalikst 200, 209, 320, 322, 377, 381, 688, 696 Dankiewicz, magazynier 457, 458 Dard mile 142, 143, 745 Daru Pierre 168, 273, 274, 276, 278, 279, 284, 401, 432, 456, 670 Daszkiewicz Micha 304, 305 Daukowic (Daukowitz), kapitan austriacki 327 Davout Louis 29, 54, 59, 128, 129, 131, 133, 158, 164, 165, 168, 171, 173, 174, 176, 178180, 184 186, 203, 204, 206, 212, 213, 215, 220, 221, 237239, 245, 253, 254, 257, 258, 268, 269, 325, 430, 448, 449, 490, 560, 565, 652, 710, 711 Davydov Denis W. 673, 674, 677, 735 Dbrowa T. 351, 549 Dbrowska Barbara 626 Dbrowski, czonek KS 298 Dbrowski Ferdynand 599 Dbrowski Jan Henryk 21, 23, 32, 41, 43, 181, 317, 318, 329, 359, 392, 393, 439, 580, 636639, 641, 642, 647, 649, 650, 652, 655, 656, 712 Decaux Alain 659, 745 Dedem van der Gelder Antoine 167, 173, 176, 183, 189, 201, 236, 332, 671, 672, 735

Dederko Jakub 238, 371, 378 Delinshausen, horodniczy 246 Dembiski Henryk 214, 680, 735 Dembowski Leon 20, 22, 23, 48, 147, 234, 735 Dempsey Guy C. 498, 745 Dennie Pierre 174, 177, 185, 198, 199, 210, 262, 360, 430, 661, 735 Dessaix Joseph 215 Dbicki Ludwik 74, 81, 156, 340, 344, 360, 555, 745 Diaczkin Grigorij 627, 629 Dietrich Tomasz 492 Dietrichstein-Proskau Josef 157 Dihm Jan 23 Duski Mamerty 488, 645, 647 Duski Micha 354 Duski Micha, ksidz praat 371, 686 Duski Wincenty 94 Dmuszewski, aktor 337 Doboszyski, byy porucznik 524 Dobrinskij (Dobrzyski) Pawe 118, 195, 220, 317, 685 Dobrowolski, rzdca 104 Dobrowolski Jzef 616 Dobrowolski Stanisaw 450 Dochturow Dmitrij 125, 126, 192, 212, 213, 215, 239 Domaski Jan 222, 545 Domergue Armand 695, 735 Dorochow Iwan 244, 251 Dowdzi Antoni 599 Dowgird, nadleniczy skarbowy 575 Dowiatt Stanisaw 241, 703, 714 Downarowicz Kazimierz 256, 311 Drabulis Benedykt 250 Dreinowski (Dreionowski), zastpca podprefekta drohiczyskiego 316 Driault Eduard 43, 44, 59, 141, 146, 272, 333, 334, 674, 702, 745 Drozdowski Marek M. 135, 746 Drozdowski Micha 450 Drucka-Lubecka Maria 358, 430

Indeks osobowy

763
Durova Nadieda A. 119, 736 Duszenkiewicz D.W. 194, 681 Dutaillis Adrien 705 Dutheillet de La Mothe A. 183, 428, 705, 736 Duval, porucznik francuski 349 Duverger Brissot-Thivars 185, 736 Dybicz Iwan 674 Dylgowa Hanna 371, 745 Dziekoski Kazimierz 134 Dziekoski Micha 117, 120, 196, 238, 304, 305, 365, 366, 702 Dziewanowski Dominik 72, 134, 167, 182, 209, 214, 222, 233, 317, 318, 404, 405, 438, 452, 639, 655, 656, 670, 690, 741 Dziobowski Bazyli 93, 134 Divelegov A. 55, 751753, 756

Drucki-Lubecki Ksawery 11, 68 71, 73, 74, 7982, 96, 106, 108, 111, 112, 115117, 120, 121, 196, 246, 256, 291, 365 Du Casse Albert 211, 735 Dubiecki Marian 47, 81, 82, 273, 281, 404, 460, 477, 668, 696, 703, 745 Dubiski Aleksander 560, 744 Dubouchet Jean 48 Dubrovin Nikolaj F. 28, 34, 45, 55, 5759, 63, 82, 83, 88, 94, 106, 108, 110, 192, 201, 204, 210, 344, 372, 648, 736, 745 Dukszyski Nikodem 681 Dumas Mathieu 166, 168, 185, 206, 306, 329, 414, 433, 434, 455, 672, 736 Dumonceau Franois 207, 238, 657, 665, 736 Dundulis Bronius 10, 11, 18, 21, 22, 26, 28, 3335, 42, 46, 47, 67, 69, 70, 72, 74, 83, 84, 88, 89, 95, 98, 112, 140, 151, 152, 160, 175, 190, 199, 202, 203, 224, 225, 234, 244, 247, 254, 255, 265, 268270, 272, 273, 275, 276, 283, 285, 286, 291, 293, 294, 296, 302, 304, 309, 310, 321, 326, 328, 330, 331, 333, 335338, 340, 341, 345, 360, 363, 364, 366, 369, 373 376, 384, 396, 399, 400, 415, 421, 429433, 441, 443445, 453, 455, 456, 460, 479, 484, 485, 487, 491, 493496, 497, 509, 520, 522, 544, 547, 552, 554, 557, 565, 566, 573, 596, 600, 602, 617, 622, 629, 635, 654, 657, 660, 662, 673, 674, 680, 681, 694, 716, 745 Dupuy Victor 174, 201, 203, 235, 736 Durkowi-Jaksi Ljubomir 23, 745 Duroc Graud 202, 204, 277, 661 Durosnel Antoine 184, 221

bl Jean 171 Eigenbricht, kapitan 492 Ernouf Alfred 34, 45, 130, 132, 135, 142, 147, 255, 262, 285, 326, 330, 333, 334, 346, 357, 359, 378, 380, 382, 384, 388, 390, 399, 402, 413, 414, 443, 445447, 451, 455457, 459, 629, 631, 634, 650, 653, 658, 659, 662, 665, 668, 671, 696, 702, 745 Essen I Iwan 125127, 240 Estreicher Tadeusz 158, 745 Eugeniusz de Beauharnais, wicekrl woski 129, 164, 177, 178, 211, 213, 217, 374, 653, 703, 705, 706, 709 Eysmont Ignacy lub Nikodem 500 Eysmont Jzef 198, 324, 696 Faber du Faur G. 189, 190, 736 Fabry Gabriel 14, 47, 63, 170, 175180, 182186, 189, 191, 199, 201, 204206, 208, 209, 211215, 217225, 238, 240, 241, 244, 246253, 255, 271, 274, 279, 291, 309, 326329,

764
337, 345, 346, 357, 361, 370, 372, 374, 375, 378, 384, 386, 388390, 402, 414, 428430, 432434, 440442, 485, 491, 496, 497, 500, 520, 542, 543, 561, 566, 570, 626, 627, 634, 637, 644, 658, 736 Fain Agaton 63, 172, 173, 175, 177, 183, 199, 201, 204206, 209, 234, 236, 262, 330, 334, 346, 428, 429, 431, 458, 500, 653, 658, 659, 661, 665, 677, 736 Falkowski Czesaw 371, 745 Falkowski Hipolit 491 Falkowski Juliusz 35, 47, 89, 145, 184, 201, 210, 224, 225, 258, 331, 344, 360, 371, 736 Fantin des Odoards Louis 176, 203, 224, 235, 360, 372, 735 Feldman Wilhelm 84, 746 Feliska Ewa 20, 736 Ferrire Jacques 325327, 357, 383, 631 Fzensac Montesquiou Raymond 22, 173, 183, 187, 327, 372, 665, 666, 672, 673, 680, 736 Fieff E. 172, 746 Fierro Alfred 717, 754 Filipiak Mirosaw 156, 748 Fischer Carl 540 Fiszer Stanisaw 134, 156, 158 160, 214, 487, 491, 492, 639 Fiszerowa Wiridianna 27, 150, 274, 275, 302, 330, 334, 362, 381, 621, 736 Fitingof, major rosyjski 644 Floret Peter 380 Fontana, porucznik francuski 382 Fontana Onufry 639 Foucart Paul 35, 746 Fouch Joseph 25, 27, 28 Framery dAmbreucq Pierre 221, 222, 244 Francesson Antoni 137, 139, 564, 608, 609, 615 Franciszek I, cesarz Austrii 129

Indeks osobowy

Franois Charles 173, 665, 667, 673, 736 Frank Jzef 72, 106, 191, 201, 208, 210, 263, 265, 366, 380, 667, 689, 695, 736 Fredro Aleksander 680, 736 Frehlich Franz 673 Freyend Jzef 601 Frimont Johann 247 Fryderyk August I, krl Saksonii, ksi warszawski 55, 92, 142, 143, 155, 268, 498 Fryderyk Wilhelm II, krl Prus 158 Fryderyk Wilhelm III, krl Prus 129, 272 Fuiski Zbigniew 536, 750 Funck Frantz 167, 218, 637, 736

Gadon

Wodzimierz 381, 736 Gajewski Franciszek 110, 111, 149, 187, 197, 202, 208, 209, 229, 284, 330, 664, 665, 680, 685, 687, 689, 736 Gallaher John G. 172, 214, 661, 746 Garni N.F. 132, 192, 746 Garnier J.P. 669, 746 Gaudziulewicz Antoni 501, 585 Gembarzewski Bronisaw 92, 155, 253, 254, 487, 498, 535, 559, 571, 580, 591, 594, 596, 606, 610, 612, 617, 629, 702, 705, 709, 711, 712, 746 Genzelis Bronius 15, 746 Grard Franoise 215 German, czonek municypalnoci Miska 320 Gervais, kapitan 667, 672, 736 Gessard, oficer francuski 21 Giecewicz Wincenty 79, 257 Giedroyciwna Kunegunda 131 Giedroy Antoni 305, 310 Giedroy Janusz 105, 309, 313, 335, 440 Giedroy Jzef 49, 241, 392, 432, 488, 490, 491, 688, 710

Indeks osobowy

765
Grski Julian 487 Grabowski Jan 251, 323, 407, 702 Grabowski Jzef 257, 400, 737 Grabowski Karol 570 Grabowski Kazimierz 407 Grabowski Micha 68, 304, 702 Grabowski Stanisaw 33 Grabowski Stefan 12, 33, 79, 257, 292, 299, 393, 402, 403, 415, 416, 418, 483, 484, 500, 541, 542, 550, 562, 564, 578, 580, 603, 620, 621, 696, 697, 700702 Grabski Wadysaw 155, 746 Grandjean Charles 679 Grauert Fryderyk 321 Grdzki Wiktor 66, 304, 305, 374 Grekow-11, oficer rosyjski 643, 646 Grekow-8 Petr 646, 648, 649 Griois Lubin 667, 671, 672, 737 Grochulska Barbara 135, 285, 746 Groski P. 308, 345, 746 Grouchy Emmanuel 178, 215, 238, 244, 448 Grzegorzewski Aleksander 250, 544, 545 Grzymaa Franciszek 131, 191, 195197, 201, 203, 224, 235, 253, 254, 258, 265, 274, 294, 372, 373, 737 Grzymaa Lubaski Jan 257, 564, 581 Gutakowski Ludwik 155 Gutakowski Wacaw 488, 489

Giedroy Jzef, biskup 106, 225, 371, 375, 407, 409 Giedroy Jzef, kapitan 548 Giedroy Romuald 13, 33, 49, 79, 93, 265, 292, 299, 350, 353, 365, 385, 390, 391395, 400, 403, 416, 483486, 490, 501, 509, 561, 576, 585, 586, 596, 613, 614, 632, 654, 688, 698, 699, 709, 710, 714 Giedroy Stefan 529, 598, 600 Giegud Antoni 244, 301, 394, 487, 490, 491, 675, 676 Giegud Ignacy 25, 32, 33, 45 Giegud Micha 33, 38 Giesse Friedrich 185, 186, 223, 736 Giewartowski Mateusz 321 Ginter (Gunther) Adam 304, 689 Girod de LAin Jean M. 173, 737 Giycki Bartomiej 79 Glazer Ludwik 487, 525 Glinka Nikolaj F. 674, 685, 737 Gogowski Aleksander 200 Gnat-Witeska Zbigniew 254, 746 Gneisenau Neidhardt 63 Goclon Jacek A. 285, 746 Godard Rock 260, 327, 397, 414, 445, 457, 458, 629, 631, 653, 658, 663, 664, 666668, 671, 674, 737 Godlewski Jzef 570 Godlewski Micha 371, 746 Golejewski, sdzia graniczny 593 Golicyn Sergej 84, 157 Gonnard Philippe 142, 268, 746 Gorayski Jzef 626, 628, 631, 737 Goremykin, major rosyjski 644 Goriainov Sergej M. 177, 291, 345, 380, 445, 737 Gorszman A. 252, 752 Gourgaud Gaspard 172, 176, 253, 333, 456, 622, 659, 737 Gouvion Saint-Cyr Laurent (M.) 166, 217, 234, 337, 655, 737 Grecki Walenty 300 Grski Franciszek 488

Hajdukiewicz

Mikoaj 320 Halicz Emanuel 26, 37, 38, 40, 42, 46, 48, 746 Handelsman Marceli 14, 22, 24, 26, 28, 34, 35, 39, 40, 4345, 47, 48, 50, 55, 56, 60, 73, 89, 90, 93, 107, 108, 133, 135140, 142, 143, 145147, 149, 150154, 157, 174, 176, 177, 198, 201, 236, 238, 252, 262, 271, 274, 331, 332, 334, 340, 341, 344, 346,

766
380, 381, 386, 388, 389, 396, 397, 401, 428, 481, 565, 658, 675, 679, 697705, 709, 712 715, 725, 726, 737, 741, 746 Haski, dowdca batalionu strzelcw 570 Harasimowicz Jzef 226 Harkevi Vladimir 93, 216, 643, 644, 647, 648, 657, 737, 746, 747 Harrandt de, pose badeski 380 Hartwigh J. 240, 370, 737 Hass Ludwik 371, 747 Hausmann Tobiasz 618 Haxo Franois 171 Hebdowski Kajetan 156, 492 Hedemann Otto 194, 342, 358, 370, 621, 682, 747 Henke Carl 710, 747 Henri-Robert Jacques 135, 747 Herbst Stanisaw 44, 707, 747 Hermanowski, szlachcic litewski 528 Hertel Fedor 111, 125, 195, 220, 248, 317, 359, 625, 651, 687, 691, 716 Heudelet tienne 662 Hieronim Bonaparte, krl Westfalii 157, 160, 163, 165, 178, 180182, 213215, 222, 236, 256, 392, 430 Hilchen Ignacy Wincenty 488 Hasko Adam 226 Hoffman Micha 139, 563 Hogendorp Dirk van 205, 254, 255, 326, 328, 329, 341, 357, 380, 384, 386390, 392, 394404, 412414, 418, 431, 434, 435, 443, 444, 450453, 455, 456, 459, 478, 484, 485, 493, 497, 501, 509, 519, 520, 540, 542, 547, 552, 557, 559, 560, 562, 581, 607, 629, 631, 632, 639, 651653, 655, 657, 658, 660, 663, 665668, 670, 671, 675, 676, 696, 698, 737

Indeks osobowy

Hogendorp, ona Dirka 380 Holzhausen Paul 176, 187, 661, 737, 747 Hoownia Adrian 300, 371 Homola Irena 677, 710, 747 Horain Jan Nepomucen 25, 38, 297, 384, 385, 433, 454, 539, 702, 715 Horainowa, szlachcianka litewska 523, 524 Hornicz (Hornwicz) Fabian 246, 570 Hornowski Jzef 491, 492 Hornowski Kasper 492 Hornowski Kazimierz 297 Horodecki Jan 678 Horodyski Andrzej 24, 34, 92 Houwalt (Houwald), czonek Komisji Tymczasowej 467, 684 Hreptovi-Butenev Konstantin A. 216, 737 Huskiski Benedykt 634

Ignatiew Gawri 219, 249, 317, 679,

685 Iowajski V Nikoaj 125, 194 Imbra Feliks 305 Innocenty XI, papie 683 Iwanow Iwan 643 Iwaszkiewicz Janusz 912, 18, 19, 32, 34, 44, 45, 47, 55, 56, 58, 6467, 6974, 76, 77, 8083, 8789, 92, 9496, 105, 107, 110112, 119, 120, 135, 138, 140, 149, 151, 153, 154, 164, 191, 194, 199, 202, 209, 221, 222, 224, 226231, 233, 234, 237, 238, 240, 244, 247, 251258, 265, 273275, 278, 281, 286, 289296, 298302, 304, 305, 308310, 316, 319, 321, 322, 324, 327330, 333, 334, 336, 337, 339345, 350, 356, 360 362, 364366, 369373, 375, 378, 381387, 396, 399, 400 404, 407, 408, 410413, 415, 421, 425, 428, 431, 433, 434,

Indeks osobowy

767
Jasiski Stanisaw 297, 457, 664 Jaworski J. 555, 747 Jazieski Stanisaw 230 Jeanneret, pukownik francuski 240, 241 Jefremow Iwan 710 Jeleski, czonek gwardii honorowej 254 Jeleski Gedeon 244, 561 Jeleski Konstanty 300 Jelski Franciszek 278, 280, 282, 283, 288, 291, 293, 294, 335, 339, 394, 399, 714 Jermoow (Ermolov) Aleksiej P. 46, 124, 193, 216, 669, 736 Jeman (Jesman) A. 45 Jezierski, szef batalionu 488 Jocz Edward 595 Jomini Antoine Henri 173, 325, 326, 330, 384, 388, 395, 397, 401, 414, 607, 609, 737 Jordan Ambroy 517 Jouannin Joseph 341, 700 Jzefina Bonaparte, cesarzowa Francuzw 57, 391 Jucas Meislovas 32, 56, 737 Juchnowski, rzdca 248 Judycki Jan 38 Judycki Jzef 38 Judycki Jzef, genera 38 Judycki Stanisaw 38 Jundzi Stanisaw 106, 265, 381, 687, 737 Junowicz, sdzia 242 Jurewicz, szlachcic litewski 228 Jurgaszko Jakub 601, 634, 703

437, 441, 445454, 457460, 462, 464, 467, 470, 472, 484, 485, 491, 493, 495, 496, 500, 505, 507, 509, 520, 522, 524, 528, 542, 555, 557, 560, 561, 563565, 570, 573, 574, 578, 579, 584, 594, 596, 600, 603, 615, 617620, 622, 626, 629, 631, 634637, 649, 650, 653, 655, 657, 668, 680, 681, 683685, 687690, 692, 695 697, 700704, 709, 713716, 747 Izdebski Hubert 18, 7375, 82, 83, 96, 97, 374, 747

Jabonowski

Maksymilian 97, 144 Jaboski Mustafa 558 Jaboski Szymon 673 Jackowski Micha 88, 124, 377, 680, 737 Jacqueminot, pukownik francuski 657 Jacynicz Jan 385 Jakubowska, szlachcianka litewska 187, 228 Jan III Sobieski, krl Polski, wielki ksi litewski 555, 683 Janik Micha 689, 747 Jankielowicz Abraham 458 Jankowski Czesaw 69, 184, 187, 188, 220, 303, 336, 337, 377, 439, 457, 460, 521, 525, 621, 661, 747 Jankowski Nikodem 250 Janowski Kazimierz 574 Janta Konstantyn 186, 187, 189, 190 Janulaitis Augustinas 86, 371, 375, 376, 737, 747 Januszewski Jzef 599 Jaraczewski J. 104 Jarmoliski, szlachcic litewski 137 Jaroszewicz, szlachcic litewski 248 Jasas Rimantas 425, 747 Jasiski Jakub 546, 563, 608

Kaczanowski

D. 595 Kaji Sayaka 344, 747 Kalinka Walerian 43, 49, 748 Kalinowski, szlachcic litewski 528 Kallas Marian 143, 147, 308, 419, 737, 748 Kamieniecki Ludwik 256 Kamieski, burmistrz Nowogrdka 634

768
Kamieski Fulgenty?, podprefekt 311 Kamieski Henryk Ignacy 93 Kamieski Micha Ignacy 181, 214, 216, 325, 488 Kamieski Jan 385 Kamieski Jzef 488 Kamieski Konstanty 602 Kamieski Ludwik 235, 257 Kamiski Ludwik 92 Kandel Dawid 369, 748 Kankrin Jegor 109, 116 Karamzin Nikoaj 83 Karciszew, major rosyjski 681 Karcov J. 53, 748 Karczewski Jzef 187, 188, 303, 336, 377, 439, 457, 460, 521, 525, 661 Karczewski Piotr 529 Karnicki, szlachcic litewski 450 Karnicki Kazimierz?, podprefekt 311, 459 Karnicki Marcin 574 Karol XII, krl Szwecji 204 Karp Eustachy 300 Karp Ignacy 66, 374 Karpiski Andrzej 427, 756 Karpiski Franciszek 19, 737 Karpowicz Micha 156, 748 Karpus Zbigniew 141, 750 Karsznicki Augustyn 570 Karsztet, pastor, czonek municypalnoci Miska 320 Karwicki Krzysztof 79 Kasparek Norbert 182, 738 Katarzyna II, cesarzowa Rosji 35, 66, 80, 94, 99, 130, 157 Katarzyna Pawowna, wielka ksina 73 Kaziuk Jzef 529 Kiepsz Teofil 599 Kieniewicz Stefan 158, 748 Kiersnowski Nikodem 195, 222, 237, 256, 521, 524, 629, 634, 738 Kiewlicz Jzef 297 Kiewnarski, szlachcic litewski 241

Indeks osobowy

Kijankowski, szlachcic litewski 315 Kipa Emil 26 Kirkor Antoni 501, 585, 697 Kirkor Micha 248 Kirkor Stanisaw 325, 748 Kleczkowski, prezydent sdu granicznego 593 Kleczkowski Piotr?, konsyliarz podprefektury 526 Kleczkowski Robert 657 Kleinmichel Andrej 708 Kleist Friedrich 242, 315 Klengl Heinrich 218, 628 Klonowski, kapitan 519 Kanicki Jzef 618 Knesebeck Carl 63 Kniziewicz Karol 41, 42, 55, 78, 93, 139, 249, 256 Knoetel Heinrich 591 Knoetel Richard 591 Knorring Karl 357, 560, 643, 646, 648, 682 Koetkov A.N. 211, 748 Koczubej Wiktor 105 Koaczkowski Klemens 215, 234, 237, 253, 656, 738 Kotaj Hugo 24, 34, 54 Koyszko Benedykt 79 Komar Jzef 490, 491 Komburlej Michai 110 Kondratowicz Kacper 616 Koneczny Feliks 26 Konopka Florin de Pierdilucca Dominice 626, 628 Konopka Franciszek 30 Konopka Jan 30, 210, 299, 325, 440, 481, 483, 516, 553, 554, 625631, 635 Konowicyn Petr 681 Konstanty Pawowicz, wielki ksi 45, 60, 105, 124, 125, 134, 179, 352, 545, 682, 712 Kontrym Ferdynand? 187 Kontrym Kazimierz 298 Kope Jzef 483 Korbut Jerzy 321

Indeks osobowy

769
Koyre Alexandre 83, 748 Kozakowski Jerzy 266, 597, 601 Kozie Gaspar 571 Kozietulski Jan 174 Kozowski, senator rosyjski 79 Kozowski Eligiusz 254, 748 Kozowski Leonard 501, 585, 679 Komian Andrzej E. 149, 738 Komian Kajetan 18, 145, 251, 331, 360, 738 Krakowski douard 80, 748 Krasiski Izydor 677, 678 Krasiski Jzef 155, 184, 187, 225, 234, 493, 637, 665, 738 Krasiski Wincenty 162, 200, 202, 251, 276278, 553, 622, 711 Krasnnskij V.G. 195, 220, 225, 226, 238, 246248, 258, 305, 342, 369, 371, 372, 378, 384, 448, 449, 459, 574, 600, 621, 638, 650, 685, 687, 693, 748 Krasowskij Afanasij 643 Krassowski Kajetan 210 Kraszewski Jzef I. 182, 579, 580, 639645, 647, 649, 738 Kraszewski Kajetan 195, 738 Krausse Jean 540 Kropiski Ludwik 79, 265, 332, 333, 338, 341 Krugow A.I. 688, 748 Krukowiecki Jan 134 Krusemarck Friedrich 380 Kruszewski, rejent 682, 690 Kryczyski Stanisaw 555, 748 Krydel Aleksander 320 Kryski Jan 257 Krypiski, szlachcic litewski 688 Krzywkowski Henryk? 241 Krzywobocki Stefan 599 Kuczewski Jzef 227, 228, 314, 316, 588 Kuczkow Stefan 679 Kudlicz, aktor 337 Kudriov Il J. 617, 748 Kudrinskij A. 105, 192, 202, 210, 373, 378, 617, 680, 695, 748

Kordzikowski Jzef 301 Korewa, szlachcic litewski 226 Korf Fedor 125, 250 Korolkiewicz Jzef 473 Korsak Florian 655 Korsak K. 227, 241 Korsak Rafa 442 Korycki Abraham Murza 558, 559 Korzeniowski Alojzy 680 Korzon Tadeusz 25, 26, 427, 748 Korzybski Jan 492 Kosielski Kajetan 299, 458, 483, 608, 609, 611, 615, 617 Kosierkiewicz Tomasz 570 Kosmowski Maciej 628, 629 Kosmowski Tomasz 458 Kossakowski Adam, biskup 210, 300, 336, 371 Kossakowski Jan Nepomucen, biskup 33, 38 Kossakowski Jzef Antoni, genera 79, 130, 152, 153, 195, 198, 199, 299, 325, 483, 657 Kossakowski Jzef Dominik 21, 265, 299, 483, 490, 491, 567, 569, 571, 579, 580, 639641, 644, 645, 655657, 677, 710 Kossakowski Jzef Ignacy 33, 280, 281, 283, 293, 296, 380, 386, 395, 412, 451, 591, 668, 714, 715 Kossakowski Leonard 33 Kossakowski Stanisaw 657, 738 Kossecki Franciszek Ksawery 579, 580, 627, 630, 636652, 706, 707 Kostrowicki, kapitan wojsk litewskich 564 Kostrowicki Micha 320 Kociakowski Stanisaw 305, 748 Kociuszko Tadeusz 21, 2528, 156, 157, 159, 275, 281, 301, 367, 546 Kotwicz Jerzy 529 Kotwicz Piotr 529 Kowalewski Jzef 365 Kowalewski Jzef, porucznik 687
49 Litwa...

770
Kukiel Marian 11, 43, 44, 49, 53, 56, 5962, 73, 84, 89, 90, 9295, 97, 99, 108, 117, 122, 123, 125127, 129132, 136, 139142, 145147, 150, 157, 160, 164, 165, 168, 171173, 177185, 192, 193, 203, 211215, 217220, 224, 233, 238239, 246, 247, 249, 251, 255, 268, 269, 271273, 279, 286, 290293, 305, 331333, 340, 344346, 357, 359, 360, 362, 366, 372, 374, 414, 428, 430, 451, 456, 482, 491, 495, 543, 564, 566, 573, 622, 628, 629, 631, 634, 635, 637639, 644, 648650, 653, 655659, 661, 664, 665, 669, 670675, 677, 680, 685, 698, 700, 701, 748 Kukiewicz Tadeusz 300, 684 Kulakauskas Antanas 18, 425, 743 Kulczyski, czonek municypalnoci Miska 320 Kulniew Jakov 180 Kumasz Jan 618 Kunert Antoni 595, 596 Kupica A. 356 Kup Stefan 676 Kurakin Aleksandr 46, 47 Kurczewski Andrzej 570, 572, 579, 581 Kurlandzki, ksidz 228 Kurnatowski Zygmunt 709 Kurz K.G. 205, 738 Kuszelewski Ignacy 523 Kuszelewski Jan 523 Kutuzow Michai I. 648, 680, 682, 684, 685, 738 Kwarcow Fiedor 650

Indeks osobowy

Labaume

Eugne 667, 672, 738 Labuda Gerard 57, 755 Lachnicki Antoni 45, 195, 198, 199, 298, 381 Lachnicki Ignacy 94, 738

Lachnicki Ignacy, pukownik 68, 82, 256, 304, 689 Lacour-Gayet Georges 142, 748 Lafitte, pukownik francuski 645, 646, 649 Lajard Jean 87 LAllemand Henry 711 Lambert Karl 218, 627, 642, 643, 645, 646, 648, 649, 655, 656 Langeron Aleksandr 133, 251, 268, 554, 639, 646, 650, 656, 738 Lariboisire Jean 500 Las Cases Emmanuel A. 142, 268, 273, 334, 738 Lascaris Albert 501, 585, 697 Laskowicz, czonek gwardii honorowej 254 Lassal, komisarz 457 Latour Maubourg Marie Victor 214, 248 Laudaski Antoni 300, 684 Laugier Csare 20, 47, 89, 187, 211, 253, 360, 362, 669, 738 Laurent Jacques 308, 748 Lauriston Jacques 396 Lavrynovi M. 195, 199, 202, 738 Le Viena, porucznik francuski 242, 315 Lecestre L. 268, 738 Lecomte Ferdinand 327, 748 Lefebvre Franois 171, 202, 206 Lefebvre-Desnouttes Charles 657, 661 Legrand tienne 180, 656 Lehmann Max 63, 141, 748 Lejeune Louis 175, 176, 183185, 664, 667, 673, 738 Lelorgne dIdeville lisabeth Louis 245 Lemarois Jean 30 Lengning, kupiec krlewiecki 538 Lepersonn, francuski szef batalionu 647 Levenstern Vladimir I. 101, 211, 738 Levickij N.A. 125, 192, 748 Libiszowska Zofia 69, 749

Indeks osobowy

771
ubieski Feliks 95, 107, 137, 265, 276, 336, 338, 399, 400 ubieski Piotr 707, 708 ukaszewicz Mariusz 679, 703, 705707, 709, 749 yszyski, szlachcic litewski 257 tienne 164, 178, 211, 213, 217, 219, 240, 241, 243, 315, 346, 358, 359, 429, 432, 433, 539, 614, 674, 679 Machwic Zenon 301, 348, 684 Machynia Mariusz 156, 600, 601, 609, 749 Mackiewicz, ksidz 529 Mackiewicz, szlachcic litewski 382 Mackiewicz Krzysztof 657 Madelin Louis 174, 210, 738 Magieramow A. 689, 749 Mailly-Nesle Adrien 738 Maistre Joseph de 96, 97, 189, 738 Majkov B. 96, 749 Maks, czonek municypalnoci Wilna 320 Maksimov Sergej V. 688, 689, 749 Malczewski, czonek municypalnoci Wilna 320 Malczewski Andrzej 298 Maleszewski Piotr 275, 284, 333 Malet Claude 659 Malewski Szymon 320 Malinowski Wincenty 492 Malte-Brun Conrad 94, 271, 738 Maachowski Stanisaw 187, 223, 235, 236, 738 Makowski J. 659, 670 Manfred Albert 46, 130, 132, 749 Mannasein W. 245 Mansuy Abel 262, 321, 749 Mantelzman Jan 385 Marbot Antoine 172, 173, 180, 185, 234, 360, 667, 671, 680, 739 Marchand Jean 213 Marcinkiewicz-aba Jan 300 Marcinowski, kapitan andarmerii 601

Liboszyc Jakub 210 Lignires Marie Henry 666, 667, 738 Linowski Aleksander 74, 89, 340 Lipiski Micha? 642, 644 Lipski Ksawery 257, 320 Listowski Ignacy 298, 348 Loison Louis 651, 659662, 665, 698 Loraine-Petre F. 46, 749 Loret Maciej 24, 26, 34, 35, 371, 749 Lubecki Karol 246, 483 Lubecki Onufry 689 Lubomirski Kazimierz 70, 71, 75, 76, 79, 97 Lubomirski Konstanty 70, 253, 650 Lubowiecki Ignacy 214, 248, 738 Lucchesini Girolamo 146 Ludwik XV, krl Francji 130 Ludwik Bonaparte, krl Holandii 325 Lumbrosso A. 173, 738 Lvov Sergej 250, 648, 748 Piotr 318, 738 anskoj Sergiej 669 anskoj Wasilij 110, 118, 121 apa (appa) Antoni 297, 299, 402, 483, 689 aszewski Konstanty 488, 648 aszewski Wojciech 488 awinskij Aleksandr 118, 193, 194, 684, 685, 687, 688 awrynowicz, oficer szwoleerw litewskich 553 azowski Jzef 257 aniski Franciszek 79 cki Tomasz 38 epkowski Tadeusz 378, 749 obanow-Rostowski Aleksiej 30 ochowski Pawe 570, 581 okuciewski Jzef 457 opaciski Euzebiusz 336, 450, 749 opaciski Pawe 194, 250, 544, 545
49*

Macdonald

agowski

772
Marcinowski, redaktor 451 Marenko Vasilij R. 127, 739 Maret Hugues, ksi Bassano 24, 34, 45, 49, 87, 98, 123, 130, 132, 135, 137, 142, 146, 147, 150 153, 155, 156, 158, 160163, 205, 206, 218, 221, 222, 236, 241, 244, 245, 253255, 271, 274, 276, 277, 279, 285, 288, 289, 309, 330, 331, 333341, 358, 378, 380384, 386397, 399405, 413415, 432435, 437, 443, 444, 447, 454456, 464, 481, 484486, 488, 490, 491, 493, 495497, 500, 509, 519, 535, 542544, 552, 555, 557, 561564, 566, 568, 570, 576, 627, 631, 636638, 650, 653, 654, 657663, 665, 667, 668, 677, 696, 698, 700, 704, 712715, 721 Margueron Louis 73, 81, 98, 107, 108, 129, 133, 137, 138, 140, 543, 609, 749 Marianowicz Grzegorz 529 Markiewicz, szlachcic litewski 232 Markiewicz Jan 523 Martens Carl von 176, 262, 739 Martens Fiodor F. 44, 57, 141, 145, 739 Martinien A. 657, 677, 711, 749 Maslewski A. 251, 314, 355, 356 Massena Andr 44 Masson Frdric 142, 749 Matusiewicz Wincenty 38 Matuszewicz Tadeusz 60, 73, 91, 145148, 340, 389, 390, 460, 701 Mauzer, czonek municypalnoci Wilna 320 Mazade Charles 14, 42, 54, 156, 305, 711, 735, 739 Mda Andr 245 Medeksza Teodor 601 Melard, kapitan francuski 648 Melgunov Sergej 55, 751, 752, 753, 756

Indeks osobowy

Meller-Zakomelskij Petr 125 Melon P. 328, 749 Mneval Claude F. 253, 330, 622, 739 Mering Franz 62, 749 Metternich Klemens (Clement) Lothar 131, 141, 191, 271, 739 Meyer Karol 137 Meyer Maciej 563 Meyer Stefan 570 Micewicz Adam 38, 309, 311 Michalski Jerzy 85, 749 Michaowski, major andarmerii 600 Michaowski, podprefekt 311 Michaowski Dawid 558 Michaowski Ignacy?, oficer szwoleerw litewskich 553 Michelis Jakub 321 Michniewicz, inspektor lasw w dobrach narodowych 576 Michowicz Waldemar 57, 749, 755 Mickiewicz Adam 7, 9, 85, 726 Mickiewicz Fulgenty 595 Mickiewicz Jzef 687 Mickiewicz Mikoaj, ojciec Adama 108 Mickiewicz Tadeusz 441 Midrzuskowicz Stanisaw 526 Mierzejewski Kalikst 257 Mieszkowski Antoni 488 Mignet F.A. 135 Mihajlovskij-Danilevskij Aleksandr I 53, 192, 220, 245, 628, 629, 644, 648, 657, 749 Mihrid Julian 599 Mikoaj Pawowicz, wielki ksi 106 Mikoszewski Kajetan 489 Mikulicz, czonek KSW 301 Milberg Henryk 487, 491 Miadowski (Miladowski), podporucznik wojsk litewskich 688 Mirbach Henryk 241, 255, 565 Mitarnowski, szlachcic litewski 248 Mogielnicki Bogumi 570

Indeks osobowy

773
adiutant podoficer wojsk litewskich 641 Nadzieja Jadwiga 43, 750 Nansouty tienne 239 Napoleon I, cesarz Francuzw passim Narbonne Louis 107, 127, 130, 131, 142, 199, 310, 328 Narbutt Jzef lub Kazimierz 553 Narbutt Wincenty?, marszaek lidzki 311, 478 Narkiewicz Franciszek 321 Narwosz (Narwoysz) Franciszek 263 Naryszkina Maria 46 Natraszkiewicz Micha 523 Nawrot Dariusz 90, 159, 416, 482, 489, 536, 564, 565, 750, 754 Neitailov M.V. 688, 748 Nesselrode Karl (Charles) 57, 70, 272, 739 Nestor Micha 501, 585 Nestorow, porucznik rosyjski 643 Ney Michel 164, 167, 171, 176, 178180, 190, 211213, 217, 221, 352, 652, 669, 670, 672, 673, 676 Neyman Jzef 34 Nicolai Scipion Louis 306, 383 Nicolas Mikhalowitch 59, 60, 82, 83, 140, 686, 739, 750 Niedzielski Kazimierz 360, 750 Niemcewicz Ignacy 257 Niemcewicz Jan 304, 305 Niemcewicz Julian Ursyn 23, 31, 46, 84, 85, 97, 107, 133, 136, 137, 146, 149, 234, 250, 252, 274, 368, 374, 632, 636, 713, 739 Niemcewicz Stanisaw 257 Niemcewicz Stanisaw Ursyn 33, 37, 38, 39, 46, 68, 81 Niemira Micha 316 Niemojewski Jzef 171 Niesioowski Jzef, wojewoda nowogrdzki 33, 38 Niesioowski Ksawery Franciszek 33, 38, 79, 234, 299, 390,

Mogilnicki, oficer szwoleerw litewskich 553 Mohr Hans 626, 627 Monachimowicz Josel 370 Monachimowicz Wulf 370 Moniuszko Dominik 562 Moniuszko Ignacy 237, 257, 311, 430, 494, 561564, 581, 703 Montesquiou de Ambroise 172, 739 Montigny, komisarz francuski w Kurlandii 346 Morand Charles 172, 173 Morawski Karol 93, 152, 153, 156, 157, 159, 289 Morawski Stanisaw 94, 365, 370, 686, 739 Morski Tadeusz 136, 152, 153, 158161, 218, 289 Mortier Adolphe 171, 178, 190 Morykoni Ignacy 21, 38, 309 Morykonina z Koyszkw, szlachcianka litewska 561 Mostowska, szlachcianka litewska 525, 526 Mostowski Edward 311, 701 Mostowski Jzef 33 Mostowski Tadeusz 60 Mocicki Henryk 14, 18, 21, 22, 32, 47, 66, 84, 85, 94, 158, 224, 237, 305, 321, 348, 357, 360, 365, 369, 370, 372, 374, 376, 392, 520, 543, 600, 609, 618, 619, 674, 686, 695, 739, 745, 749, 750 Mouton Georges 661 Mowszczowic Hirsza 436 Mucha Mustafa 558 Muchliski Antoni 557, 750 Muczyski, mer Grodna 320, 344 Murat Joachim, krl Neapolu 43, 156, 164, 165, 176, 177180, 188, 198, 199, 202, 212, 213, 217, 239, 240, 355, 653, 660662, 665, 666, 668, 669, 671, 672, 696 Murza Aleksander 558

Nadratowski,

774
392395, 415, 416, 418, 420, 483485, 494, 501, 509, 543, 560, 561, 585, 632, 634, 644, 651, 654, 675, 676, 697 Niesioowski S. 104 Nieszkowski Augustyn 642 Nieuwany Andrzej 18, 140, 141, 416, 710, 750, 754 Niewiadomski, komisarz 560 Nol Jean N. 667, 672, 739 Norwid, szlachcic litewski 430 Nosarzewski, czonek gwardii honorowej 254 Nosarzewski Jan 123, 338, 544, 566, 609 Nowacki Dominik 619, 739 Nowacki Stanisaw 689 Nowak-Romanowicz Alina 69, 749 Nowicki B. 683 Nowosilcow Nikoaj 34, 37, 97

Indeks osobowy

Obniski

Zygmunt 439 Obniski Franciszek 313 Obniski Ignacy 618 Obrycki Jzef 618 Obst Jan 210, 257, 336, 340, 342, 343, 370, 378, 470, 555, 739 Obuchowicz Franciszek 581 Obuchowicz Ksawery 304, 488, 490, 570, 581, 678 Odental I.P. 695, 739 Odolski Jzef 570 Odyniec Antoni 184, 187, 739 Ogiski Gabriel 198, 253, 254, 622 Ogiski Micha Kleofas 9, 17, 2022, 28, 38, 42, 43, 45, 47, 48, 6776, 7984, 88, 89, 95, 97, 98, 106108, 112, 116, 120, 123, 133, 138, 140, 184, 187, 189, 196, 198, 199, 256, 262, 273, 282, 291, 331, 333, 360, 362, 375, 383, 685687, 689, 718, 739 Okulicz Antoni 467 Okulicz Stanisaw 596 Oldenburski Jerzy, ksi 107

Olesiski, zawiadowca lasw skarbowych 575 Olivier Daira 57, 750 OMeara Barry E. 267, 268, 272, 739 Omelnovi 62, 750 Orieux Jean 142, 751 Orlovskij E.F. 101, 105, 122, 195, 218, 245, 256, 305, 438, 441, 533, 579, 599, 621, 628, 674, 685, 693, 751 Orow Michai 193 Orow-Denisow Wasilij 671 Orowski Julian 619, 620 Orman Elbieta 281, 751 ORourke Josif 644 Orsetti Franciszek 257, 600, 605, 618, 702 Oskierko Pawe 311 Ossowski, chory pruaski 519 Osten-Sacken Fedor 245, 627, 634, 637, 674 Ostrowski, magazynier 349 Ostrowski Antoni 47, 89, 147, 154, 184, 187, 210, 224, 226, 253, 258, 333, 372, 739 Ostrowski Tomasz 154 Osztorp Leon 38, 600, 603, 605, 607 Otroszenko, major rosyjski 643 Oudinot Charlotte 660 Oudinot Nicolas 164, 171, 174, 177, 178180, 211213, 217, 221, 240, 352, 357, 380, 414, 429, 637, 652, 656658, 660, 739 Ludwik 49, 79, 142, 145, 210, 278, 337 Pac Micha 38 Pachniewski, podprefekt 311, 702 Pachoski Jan 36, 43, 317, 392, 580, 626, 627, 637, 638, 649, 655, 656, 677, 751 Pahlen Pawe lub Petr 125, 656 Pajol Pierre 172, 212, 216 Pakosz Czesaw 160, 636

Pac

Indeks osobowy

775
Piotrowski, major rosyjski 251 Piotuch Jzef 602 Planat de La Faye Nicolas 173, 176, 183, 428, 740 Plater, czonek gwardii honorowej 254 Plater Aleksander 136 Plater Ferdynand 199, 304, 305, 335, 382, 684, 696 Plater Jzef 305 Plater Kazimierz 70, 71, 96, 569571, 581, 676, 677, 698, 699 Plater Konstanty Kazimierz 569 Plater Ludwik 44, 72, 73, 74, 78, 79, 115, 117, 291, 365, 482, 687 Plater Stanisaw 501, 585, 697 Platerowa Izabela, ona Michaa 208, 339, 353 Platerowa Rozalia 305 Plater-Zyberg Micha 12, 13, 195, 196199, 202, 207210, 250, 262, 263, 265, 273, 277279, 288, 334337, 339, 345, 346, 365, 366, 545, 546 Pleski Jan 246, 581 Pletniew, kapitan rosyjski 643 Paczkowski Wincenty 174, 740 Patow Matwiej 125, 128, 181, 192194, 212, 213, 215, 216, 669671 Ponczyski Jan 487 Poszczyski Jan 488 Pociej Aleksander 33, 38, 299, 483, 563, 564 Podczaski Wadysaw 492, 570, 740 Podvysockij Aleksandr I 69, 751 Pogodin A.L. 55, 87, 108, 751 Pokubiatto, szlachcic litewski 358 Poubiski Wiktor 311 Pomarnacki, czonek gwardii honorowej 254 Pomarnacki Joachim 593, 595, 601 Poniatowski Antoni 298 Poniatowski Jzef 41, 60, 73, 91, 92, 133, 156, 157, 160, 181, 213,

Palinskis M.P. 210, 248, 451 Palluel-Guillard Andr 717, 754 Pancerzyski Ludwik 256, 304 Parandier Pierre 479 Parczewski Teofil Bogumi 570 Paskiewicz Iwan 128, 216 Pastoret Amde 345, 740 Paszkiewicz Franciszek 297 Paszkowski Micha 298, 408 Pawe I, cesarz Rosji 25, 56, 99, 156, 280, 281, 627 Pawlikowski Jzef 26 Pawowski Antoni 487 Pawowski Bronisaw 53, 134, 136, 154, 740, 751 Pgowski Jzef 79 Pgowski Micha 171 Peretyatkowicz Kalikst 570 Perkowski Jan 594 Pertz J. 63, 751 Peterson Jan 305, 310, 407 Petliski Piotr 570, 571 Petrykowski Jzef (Jzefat) 309, 408, 608, 609, 615 Pczkowski Bernard 313, 314, 595 Pgowski (Pgowski) Jzef 158 Phull Carl 62, 63, 128 Piattoli Scipione 37, 39 Picard Ernest 170, 173175, 177, 184, 201, 203, 205, 235, 244, 253, 345, 373, 428, 430, 432, 440, 740 Pieta V. 55, 90, 255, 751753, 756 Pietraszewski, szlachcic litewski 408 Pilecki, szlachcic litewski 634 Pilecki Marceli 305 Pils Franois 173, 177, 180, 740 Pisudski, czonek gwardii honorowej 254 Pisudski Jan Chryzostom 309, 408 Pino, kapitan francuski 607 Pion des Loches Antoine 176, 185, 671, 672, 740 Piotrkowski Ignacy 593

776
214, 217, 218, 222, 223, 236, 238, 239, 251, 253, 256, 268, 393, 480, 489, 491, 677, 678, 695, 697, 699701, 703, 704, 706 Popawski, ksidz 232 Popawski, starosta 537 Popov Andrej N. 53, 63, 105, 211, 268, 345, 751 Porzecki Franciszek 595 Potkaski Stefan 488, 492 Potocka Aleksandra z Lubomirskich 155 Potocka Anna 482, 740 Potocka Szczsnowa Zofia 75, 94 Potocki Adam 248 Potocki Aleksander 12, 13, 152, 154, 155, 157, 159162, 177, 204, 208, 209, 222, 233, 265, 268, 273279, 283, 286, 289 295, 302304, 306, 310, 319, 321, 330, 334, 335, 339, 343, 345, 356360, 379, 382384, 386, 388, 389, 393396, 399, 400, 403405, 416, 431, 446, 447, 449452, 477, 479, 482, 484, 492, 506509, 513, 514, 526, 527, 552, 566, 582, 586, 609, 611, 629, 634, 635, 640, 644, 649651, 653, 654, 667, 696, 700, 701, 713715 Potocki Aleksander, minister 155 Potocki Feliks 25, 26, 29, 31, 32, 35, 36, 44, 565 Potocki Ignacy 158 Potocki Jan 69 Potocki Seweryn 69, 71, 97 Potocki Stanisaw Kostka 12, 30, 154157, 162, 177, 208, 209, 233, 273, 275279, 289, 290, 292, 294, 359, 360, 393, 404, 405, 447, 451, 452, 477, 509, 527, 552, 582, 586, 629, 634, 635, 640, 644, 649651, 653, 654, 667, 715 Pouget Franois R. 345, 372, 740

Indeks osobowy

Pradt Dominik de 132, 143, 145147, 149, 150, 152, 153, 162, 187, 236, 245, 258, 262, 269, 271, 285, 331, 332, 334, 338, 340, 341, 346, 359, 379, 380, 553, 629, 634, 740 Prdzyski Ignacy 18, 235, 626, 628, 650, 655, 677, 740, 751 Prdzyski Stanisaw 235, 628 Predteenskij Anatolij V. 96, 751 Presnkov Aleksandr E. 62, 751 Prevost, oficer francuski 707 Prorokow, kupiec 430 Proszyski Tomasz 602 Prozor Antoni 184 Prozor Karol 12, 33, 45, 47, 81, 280283, 287, 289, 291295, 356, 386, 399, 404, 421, 460, 465, 479, 688, 696, 714 Prozor Wadysaw 281 Prszyski Atanazy 257 Przeciszewski Adam 298, 545 Przeciszewski Roch 311 Przedziecki Karol 110, 130, 197, 251, 309, 311, 314, 394, 487, 488, 490, 545, 657, 658, 715 Przedziecki Micha 320 Przyagowski A. 377, 740 Przybylski Ryszard 55, 751 Przywecka-Samecka Maria 72, 751 Puciaycki, podporucznik 134 Pugaiauskas Virgiljus 10, 11, 190192, 203, 211, 219, 268, 271, 274, 287, 308, 312, 319, 321, 324, 331, 357, 367, 373, 375, 376, 378, 382, 383, 406, 410, 433, 449, 531, 751 Pusowski Wojciech 33, 223, 428, 689 Puszczin Pawe 119, 250 Putkowski Jan 313 Putrament, szlachcic litewski 241 Puybusque Louis 176, 183, 740 Puzyna, czonek gwardii honorowej 254 Puzyna Apolinary?, genera 361, 519, 548, 549

Indeks osobowy

777
669675, 679, 685, 696, 698, 699, 702, 706, 708, 709, 711, 752 Refinowicz Pawe 245 Reis, burmistrz Kowna 177 Rejzer, czonek municypalnoci Wilna 320 Rembowski Aleksander 147, 149, 155, 174, 331, 341, 632, 709, 740, 752 Renno, czonek gwardii honorowej 254 Renno Feliks 301 Repnin Nikoaj 85 Reuttowicz F. 155, 738 Reynier Jean 181, 182, 214, 217, 218, 237, 247, 257, 359, 625, 637, 638, 645, 651, 673, 674 Ricard tienne 242, 492 Rimski-Korsakow Aleksandr 68, 86, 104, 105, 116, 117, 194, 251, 426, 679, 681, 684, 688, 689 Rogoziski 93 Roguet Franois 177, 205, 206, 210, 234, 428, 429, 740 Rohland Franciszek 487, 631, 651 Rokicki Ignacy 567, 569 Rokicki Stanisaw?, marszaek gubernialny 68, 73, 82, 100, 101, 103, 104, 112, 196, 291 Rokossowski Wojciech 642 Rolle Micha 100, 742 Roman Seweryn 570 Romanow Andrzej 157, 752 Romer, czonek gwardii honorowej 254 Romer Micha 33, 196, 198, 227, 300, 320, 335, 384, 385, 407, 408, 588, 589, 615 Roos Heinrich 176, 184, 209, 740 Rosenkampff Gustav 96 Rosier Halot 384 Rosner A. 86, 752 Rosselet Abraham 176, 740 Rossetti Marie Joseph 173, 201, 740

Puzyna Micha 257, 311, 320 Puzyna Nikodem, biskup 378 Puzyna Stanisaw 21, 300, 402, 454 Puzynina Gabriela 8, 740 Pypin Aleksandr N. 71, 83, 751

Rabowicz Edmund 282, 751 Radowicki Antoni 311 Radwan Augustyn 487, 491 Radziszewski, kapitan 500 Radziszewski Micha 38, 339 Radziszewski Stanisaw 598, 600 Radziwi Antoni 40 Radziwi Dominik 33, 38, 60, 9092, 157, 162, 187, 197, 226, 481, 482, 565, 682, 683, 688 Radziwi Karol zwany Panie Kochanku 156 Radziwi Konstanty 678 Radziwi Ludwik 137, 345, 702 Radziwi Micha, genera 539 Radziwi Micha, syn Mikoaja 600, 602, 605, 705 Radziwi Micha Hieronim 91 Radziwiowa Wiktoria 428 Raeff Marc 96, 752 Rahmanin S. 175, 674, 752 Rajecki, krewny Chodkiewicza 349 Rajecki Franciszek 408 Rajecki Konstanty 488, 711 Rajeski Chasie 559 Rajewskij Nikoaj 125 Rajzer Tomasz 196 Rakutis Valdas 156, 600, 601, 609, 749 Rapp Jean 133, 173, 175, 184, 185, 396, 661, 740 Ratyski, szlachcic litewski 38 Rautenstrauch Helena 381 Raynal, kapitan francuski 350 Rdutowski, syn Chryzostoma 490, 491 Rdutowski Chryzostom 68, 238, 256, 311 Reboul Frdric A. 359, 380, 456, 457, 570, 635, 659662, 665,

778
Rostworowski Emanuel 279, 752 Rostworowski Stefan 488 Rothkirch, genera austriacki 380 Roustam Raza 661, 662, 740 Rozen Fedor 104 Roztopczin Fedor 128 Rozwadowski Antoni 92, 187, 197, 236, 664, 665 Rozwadowski Kazimierz 92 Rniecki Aleksander 134, 182, 214, 216, 256, 489 Rudnicki, porucznik 594 Rulhire Claude 145, 740 Rulikowski Mieczysaw 337, 747 Rumiancew Nikoaj 57, 105, 130, 191 Rumpelly Jan 321 Rppell Eduard 186, 740 Rusinowa Izabela 136, 752 Rutkowski, rzdca 121 Rutkowski, student 240 Rybek Jan 321 Rychlikowa Irena 427, 752 Rychter, komisarz 438 Rykowski, dozorca magazynu 350 Rylski Ksawery 320 Rymiski Stanisaw 487 Rymsza Ksawery 525 Rzewuski Adam 73, 81, 93 Rzewuski Seweryn 79 kanonik, czonek municypalnoci Miska 320 Saint Chamans Alfred 167, 175, 176, 740 Saint Priest Emmanuil 126 Salmonowicz, szlachcic litewski 119 Samuel Leopold 446, 447 Sanglen Jakov I. 130, 140, 191, 740 Sanguszko Eustachy 79, 93, 152, 153, 157, 159, 161, 162, 171, 174, 177, 221, 224, 262, 263, 273, 274, 276278, 288, 289, 325, 331, 361, 366, 367, 372, 387, 682, 690, 715, 740 Sanguszko Hieronim 682

Indeks osobowy

Sadkowski,

Sapieha Aleksander 12, 13, 2229, 32, 33, 36, 44, 49, 135140, 142, 145, 152157, 159162, 198, 202, 233, 247, 248, 252, 258, 262, 263, 265, 266, 273280, 283, 287295, 299, 304, 335, 339, 340, 367, 368, 386395, 399401, 403, 414, 416, 481 484, 486, 494, 495, 498, 500, 507, 509, 543, 544, 560, 564, 566, 600, 607, 609, 726 Sapieha Anna 36, 154, 482 Sapieha Anna z Zamoyskich 23, 27, 32, 36, 154, 274, 275, 284, 333 Sapieha Eustachy 564 Sapieha Franciszek 97, 564 Sapieha Franciszek Ksawery 155 Sapieha Leon 158, 740 Sapieha Pawe 152156, 159162, 277, 278, 289, 298, 299, 345, 483, 564, 612 Sapieha Pelagia z Potockich 156 Sapieha Teresa z Suffczyskich 156 Saulnier Sebastien Louis 306, 358, 383, 435 Saunier Louis 175 Sauzey Joseph C. 187, 740 Savickij Vladimir 225, 621, 752 Sayve Auguste 176, 183, 370, 741 Sazonow Aleksander 536, 679, 711, 752 Schmittlein R. 361, 429, 648, 711, 741, 752 Schoen Theodor 34, 95, 375, 429, 741, 752 Schuermans Albert 170, 198, 210, 661, 741 Schwarzenberg Karl 181, 182, 214, 217, 218, 223, 247, 346, 358, 359, 438, 551, 625, 627, 634, 638, 645, 673, 674, 700 Schweitzer M. 346, 674, 752 Scipio del Campo z Lubeckich Teresa 117 Sebastiani Horace 131, 212, 220 Sgur Octave 197

Indeks osobowy

779
5860, 91, 97, 136, 137, 139, 145, 146, 151, 152, 154, 156, 162, 275, 286, 288, 290, 292, 320, 340, 400, 594, 695, 753 Sawiski Janusz 85, 749 Sowacki Euzebiusz 263, 378, 412 Supecki Kazimierz 487, 651 Smitt D. 629, 753 Smitt Friedrich 62, 753 Smoleska Barbara 155, 753 Smolka Stanisaw 9, 11, 18, 38, 41, 44, 56, 58, 65, 68, 69, 73, 74, 78, 8084, 96, 97, 111, 112, 116, 117, 120, 366, 636, 686, 689, 690, 695, 702, 753 Smorczewski Jzef 313 Smotrycki Jan 570 Sobecki Feliks 483 Sobieski Wacaw 265, 753 Sobociski Wadysaw 308, 753 Sobol Roman 19, 737 Sokolnicki Micha 134, 140, 753 Sokolnicki Micha, genera 123, 134, 139, 140, 146, 188, 399, 481, 520, 544, 555, 566, 599, 741 Sokolov Oleg 522, 753 Sokoowski Jan 320, 321 Sokowicz (Sakowicz) Stanisaw 136, 137 Solur, dostawca francuski 383 Soogub, zesaniec 686 Sotan Adam 488, 628, 629 Sotan Stanisaw 33, 38, 44, 45, 81, 280283, 287289, 291 295, 302, 339, 367, 421, 431, 507, 688, 704, 714 Sotyk Roman 171177, 187, 189, 197, 198, 201, 210, 224, 233, 235, 263, 271373, 399, 401, 402, 404, 497, 656, 741 Soniewicz, szlachcic litewski 408 Sor Ch. 330, 753 Soroka Feliks 489 Speraski (Speranskij) Michai M. 6365, 71, 79, 83, 96, 741

Sgur Philippe 22, 34, 131, 168, 171176, 183, 187, 197, 201, 210, 333, 360, 362, 370, 653, 661, 672, 673, 741 Semevskij V.I. 74, 83, 752 Senfft Friedrich 137, 146, 414 Senkowska-Gluck Monika 286, 752 Serra Jean Charles (Gian Carlo) 60, 94, 133, 135, 146 Sesawin Aleksandr 128, 661, 668, 669 Seydlitz (A.), genera 674, 741 Sidorowicz Jakub 385 Siehe Ignacy 407 Sierakowski Jzef 30, 44, 45, 49, 93, 137, 152, 153, 155, 156, 159, 277, 278, 280, 283, 287295, 302, 335, 336, 339, 345, 386, 394, 399, 404, 416, 460, 465, 564, 654, 701, 714 Sierakowski Karol 79 Sierzputowski Franciszek 681 Sierzputowski Ludwik 570 Sievers Karl 125 Sikorska-Kulesza Jolanta 86, 95, 752, 753 Sivkov K.V. 67, 753 Skakowski Adam 14, 23, 25, 26, 28, 29, 33, 34, 43, 49, 56, 60, 72, 73, 95, 98, 133, 176, 177, 186, 189, 214, 223, 236, 281, 325, 345, 346, 355, 496, 543, 554, 564, 600, 664, 679, 698, 704, 706, 709, 715, 733, 741, 753 Skarbek Fryderyk 143, 147, 373, 753 Skibiski Kazimierz 337, 524, 554, 741 Skinder, szlachcic litewski 226 Skinder Ignacy 311, 407, 408 Skirmunt Adam?, marszaek powiatowy 246 Skopaski (Skopowski) Micha, podinspektor popisw 639 Skowronek Jerzy 2224, 27, 32, 36, 37, 39, 4043, 46, 49, 56,

780
Sperski Feliks 596 Srzednicki Czesaw 156, 600, 601, 609, 749 Stackelberg Gustav 59 Stackelberg Otto Magnus 146 Stalkowski, czonek municypalnoci Wilna 320 Stanisaw August Poniatowski, krl Polski, wielki ksi litewski 107, 248, 263 Starzeski Maciej 257, 323 Staszewski Janusz 32, 43, 216, 223, 318, 629, 637, 657, 741, 753 Staszic Stanisaw 24 Staszkiewicz Micha 601 Stefan Batory, krl Polski, wielki ksi litewski 263, 377 Stefanowska Zofia 85, 749 Stein Carl 105 Stendhal (Beyli) Henri 445 Stepiski Wodzimierz 710, 755 Stpnik Krzysztof 90, 750 Stokowski Ignacy 661 Stompik Stanisaw 529 Strawiski, czonek gwardii honorowej 254 Stroganow Pawe 58, 97 Strowski Andrzej 488 Stroynowski Andrzej 92, 743 Stroynowski Hieronim 371 Stroynowski Walerian 71 Stra Jan 246 Strumio Jzef 301 Stypnowski (Stempnowski Kasper), oficer Wojska Polskiego 657 Suchet Louis 325 Suchodolski Artur 492 Suchodolski Ignacy 253 Suchodolski Tomasz 311, 702 Suchorzewski Tadeusz 197 Suckow Karl 189, 741 Suhr Micha 487, 491, 541, 549, 652, 675, 678 Sulistrowski Kazimierz 73, 82, 94, 105, 106, 111, 152, 153, 196, 291, 682

Indeks osobowy

Sulistrowski Onufry 571 Suek Leon A. 529, 753 Suek Zdzisaw 281, 305, 609, 754 Sukowski Antoni P. 214, 222, 235, 709, 741 Sukowski Ignacy 570 Surwio S. 350 Sybill, oficer francuski 350 Sylwestrowicz Antoni 297 Symonowicz, szlachcic litewski 594 Synoradzki Micha 19, 254, 286, 362, 754 Szadurski, wsppracownik M.K. Ogiskiego 79 Szantyr K. 371, 754 Szczerbatow Aleksiej 673 Szczerbinin Semen Aleksandr 118, 119, 121 Szczuka Lucjan 86, 311, 754 Szczyt, zesaniec 688 ilder Nikolaj K. 83, 128, 130, 211, 685, 754 Sziszkow Aleksandr 192 Szostakowski, porucznik 697 Szostakowski Jzef 305, 618 Szulc Micha Dominik 93, 191, 239 Szultka Zbigniew 710, 755 Szumski Jzef 47, 254, 402, 453, 455, 622, 661 Szumski Stanisaw 54, 658, 741 Szuwaow Pawe 104, 125, 164, 180, 191 Szwankowska Hanna 135, 746 Szweykowski, szlachcic litewski 428 Szwykowski (Szweykowski) Kazimierz 298, 684 Szybieka Zachar 366, 754 Szymanowski, major Wojska Polskiego 646, 647, 648 Szymanowski Jzef 168, 190, 482, 656, 670, 671, 741 Szymanowski Micha 687 Szymkiewicz, czonek municypalnoci Wilna 320 Szymonowicz, szlachcic litewski 594

Indeks osobowy

781
Toliski Jzef 709 Tostoj Petr 30 Towiski Jerzy 257 Tomaszewicz, sekretarz podprefektury 526 Topolski, major gwardii narodowej 618 Tormasow Aleksandr 34, 125, 126, 217, 218, 245, 246, 317, 358, 359, 438, 625, 634 Towiaski Andrzej 247 Trbecki Stanisaw 487, 678 Troickij N.A. 46, 53, 57, 59, 62, 63, 125, 130, 132, 168, 178, 191 193, 204, 211, 216, 218, 224, 272, 372, 373, 637, 669, 754 Trojan, czonek municypalnoci Miska 320 Troland, czonek municypalnoci Wilna 320 Troyat Henri 46, 57, 754 Trunow A. 595 Truska Liudas 425, 747 Trzciski Feliks 488 Trzecieski Augustyn 35, 492 Tuczkow Nikoaj 104, 125, 179, 180 Tuczkow Sergiej 681, 682, 683 Tuetey Louis 170, 173175, 177, 184, 201, 203, 205, 235, 244, 253, 345, 373, 428, 430, 432, 440, 740 Tulard Jean 35, 44, 129, 131, 135, 176, 185, 669, 717, 745, 748, 754 Tupalski Mustafa 558 Turno Szczepan 100, 101, 687, 742 Turski Jzef 110, 123, 243 Twardowski Jzef 246, 311 Tymofiew, przeoony monastyru witego Ducha 617 Tyrowicz Marian 149, 754 Tyszka Andrzej 493, 734 Tyszkiewicz Henryk 488 Tyszkiewicz Jzef 427, 555, 754 Tyszkiewicz Jzef, hrabia 416, 481, 536, 540543, 635, 674, 679, 699, 710, 711, 750, 754

Szyndler Bartomiej 21, 27, 186, 187, 189, 190, 741, 754 Szyszo Jzef 408 czonek municypalnoci Wilna 320 liwowska Wiktoria 688, 754 niadecki Jan 105, 198, 253, 263, 265, 274, 278, 289294, 335, 394, 399401, 431, 668, 689, 696, 700 widowa, szlachcianka litewska 379 widziski Jan Nepomucen 257, 305, 702 witorzecki Antoni 601 witorzecki Tadeusz 230, 320

ledziski,

Talleyrand Charles 23, 48, 142, 150

Taski Kazimierz 254, 553, 626, 627, 630, 742 Tarankiewicz Marceli 320 Tarayre Jean 175, 177 Tarle Evgenij 53, 754 Tarnowski S. 154 Tarnowski Wincenty 298, 348 Tartakovskij A.G. 128, 192194, 216, 656, 664, 681, 742, 754 Tatistcheff Sergiej S. 44, 46, 47, 130, 204, 754 Tatiev A. 612, 681, 754 Tegner E. 106, 189, 194, 754 Terrier Jacob 679 Thery (Therie), pukownik francuski 545 Thiers Adolf 172, 205, 440, 653, 664, 754 Thirion Auguste 176, 185, 666, 672, 742 Thiry J. 36, 754 Thomas, komisarz francuski 257, 429 Thurn und Taxis August 234, 742 Todd Charles B. 414, 754 Tokarz Wacaw 34, 35, 47, 54, 56, 89, 140, 754 Tokarzewski S. 232

782
Tyszkiewicz Jzef Ignacy 38 Tyszkiewicz Ludwik 38 Tyszkiewicz Micha 130, 239, 488, 530, 543, 545, 546, 548, 679, 681 Tyszkiewicz Tadeusz 30, 33, 35, 44, 45, 49, 134, 181 Tyzenhauz Antoni 21, 33, 38, 104, 339, 525 Tyzenhauz Antoni, podskarbi 65, 130 Tyzenhauz Ignacy 81, 104, 130, 278, 292, 299, 304, 335, 366, 386, 401, 402, 431, 454, 457, 483, 714 Tyzenhauz Konstanty 487, 543, 546, 698, 715 Tyzenhauz Rudolf 564, 678 Tyzenhauzwna Zofia, patrz Choiseul-Gouffier Zofia

Indeks osobowy

Villemain M. Abel 127, 130, 133, 142, 742 Vincent tienne 22, 48 Vionet de Maringon Louis J. 176, 667, 672, 742 Voenskij Konstantin 14, 47, 53, 107, 130, 177, 184, 198, 200, 205, 207, 209, 210, 222, 241, 242, 247, 252, 253, 296, 304, 305, 324, 328, 332, 335, 337, 342346, 355, 360, 361, 371, 372, 375, 378, 381, 382, 384, 410, 412, 430, 432, 433, 437 439, 441, 443, 445, 447449, 453, 454, 474, 507, 520, 524, 533, 542, 552, 553, 559, 566, 579, 599, 602, 606, 607, 612, 617, 622, 628630, 635, 636, 658, 663, 674, 685, 692694, 696, 702, 709, 711, 742, 748, 755 Vossler Heinrich 184, 742

Uliski Franciszek 231, 232 Uan Dawid Murza 558 Uan Samuel Murza 558, 559 Umiastowski Tomasz 300 Umiski Jan Nepomucen 250 Ussel J. 622, 674, 754 Uwarow Fedor 125 Uzibo Marcin 491 Uzowski Kazimierz 239, 251
Albert 44, 5356, 5860, 70, 84, 89, 106, 130, 141, 171173, 183, 184, 202204, 235, 262, 268, 428, 430, 755 Vandamme Dominique 214, 222 Vasilev I.N. 252, 629, 643, 644, 648, 752, 755 Vauban Henriette 381 Vaudoncourt Guillaume 637, 649, 673, 680, 742 Vernadskij Georgij 42, 755 Victor Claude, ksi Belluno 178, 350, 359, 378, 437, 581, 634, 637, 638, 649651, 668 Villamov A. 191, 755

Walicki

Vandal

Korneli 618 Walicki Onufry 487, 491 Waliszewski Kazimierz 42, 44, 57, 140, 702, 755 Waltersdorff Ernst 380 Wakowicz A. 257, 355, 382, 574 Wasilczykow Nikoaj 674 Waszkowicz, marszaek powiatowy 38 Watzdorff Karl 380, 414 Wawrzecki Jan 298 Wawrzecki Jzef 79, 390, 393, 394, 416, 484, 485, 488, 490, 501, 585, 639, 645, 679 Wawrzecki Micha 309 Wawrzecki Tomasz 33, 38, 40, 41, 45, 68, 70, 72, 73, 79, 81, 107, 115117, 196, 198, 262, 291, 365, 393, 690692, 716 Wazgird, chory merecki 593 Wsowicz Stanisaw 661 Wedel Carl 742 Wereszczaka Franciszek 467 Wersocki J. 595

Indeks osobowy

783
Wolski Adam 634 Wolzogen Justus 61, 62, 128, 742 Woczacki, kanonik 594 Wok Wilhelm 429 Wokowicki Franciszek 321 Wokowicki Hipollit 323 Woowicz, czonek gwardii honorowej 254 Woowicz Joachim 257 Woowicz Stanisaw 305, 323 Woodkowicz Jzef 38, 102, 304, 478, 522, 682 Woodkowicz Wincenty 257 Woodyka Kajetan 681 Woyski Tadeusz 350, 351 Woolf Stuard 308, 755 Wortnowski Feliks 94, 742 Woyniowicz Jzef?, podprefekt 311 Woyzbun Maciej 602 Wrede Carl 30, 659, 665, 668 Wrotnowski, pisarz grodzki 593 Wrbel Antoni 257, 462 Wrzesiski Wojciech 15, 743, 749 Wybicki Jzef 21, 47, 291, 292, 331, 333, 335 Wyleyski Tadeusz 700, 755 Wyrozumski Jerzy 15, 746, 748, 755 Wyszkowski Franciszek 79, 394, 483, 519

Weyssenhoff Jzef 401 Weyssenhoff Jzef, genera 44, 235, 493, 742 Wgierski Emilian 487, 522, 529 Wgleski Jan 492 Wibers Samuel 385 Widacki Jan 15, 755 Widerszal Ludwik 688, 755 Wielaski Jan 450 Wielhorski Jzef 576 Wielhorski Micha 492 Wieprzowski, oficer szwoleerw litewskich 553 Wierzbicki Franciszek 320 Wilczek Wincenty 203, 235, 658, 661, 742 Wilgocki Ambroy 678 Willaume Juliusz 73, 158, 160, 346, 561, 755 Wilson Robert 46, 131, 239, 377, 670, 681, 695, 742 Wieyko Jzef 297 Wieyko Tomasz 684 Winter Otto F. 328, 752 Wirtemberski Eugeniusz 59, 61, 63 Wiszniewski, inspektor 651 Wiszniewski Antoni 687 Wiszniewski Stanisaw 467 Witanowski Micha 305 Witejni Jzef 595 Witkiewicz Wiktoryn 241, 242, 309, 315 Witkowski Melchior 187, 188 Witkowski Stanisaw 246 Witte Jan 75, 92 Wittgenstein Petr 63, 106, 117, 125, 127, 164, 178180, 191, 192, 211, 358, 625, 634, 637, 650, 652, 655, 681, 710 Wadysaw Jagieo, krl Polski, wielki ksi litewski 31 Wodek Micha 253 Wojnarowski Jzef 489 Wojnicz, chirurg, czonek municypalnoci Wilna 320 Wolmer, wicemarszaek 408

Yorck

Johann 674

Zabieo, czonek gwardii honorowej

254 Zabieo Henryk 489 Zabieo Jerzy 38, 266 Zabieo Jzef 21, 177, 238, 309, 313, 402, 595 Zachwatowicz Jan 707, 747 Zadarnowski Stanisaw 320 Zahorski Andrzej 44, 132, 150, 158, 306, 755 Zahorski Wadysaw 192, 201, 210, 265, 337, 371, 755 Zajczek Jzef 41, 43, 393 Zajczkowski Andrzej 595

784
Zajewski Wadysaw 57, 68, 331, 389, 710, 755 Zakrzewski Andrzej B. 85, 427, 755, 756 Zakrzewski Stanisaw 608, 609, 615 Zaleski, podkomorzy rosieski 298, 402 Zaleski, syn Michaa 188 Zaleski Bronisaw 41, 44, 45, 88, 360, 756 Zaleski Jzef 489 Zaleski Micha 1922, 38, 72, 99101, 103, 104, 187, 188, 295, 298, 355, 360, 370, 460, 478, 479, 667, 674, 680, 696, 701, 742 Zalewski (Zaleski) Wincenty 243, 298, 315, 316 Zauski Andrzej 68, 756 Zauski Jzef 22, 48, 174, 175, 185, 187, 265, 553, 628, 661, 672, 742 Zambrzycki Walenty 492 Zamoyski Andrzej 53, 55, 59, 62, 127, 132, 171, 183, 233, 660, 664, 680, 755 Zamoyski Andrzej, hrabia 340, 701

Indeks osobowy

Zan Tomasz 364 Zaremba Teofil 136 Zawadowskij Petr 71 Zawadzki Jzef 257 Zawisza Ignacy 703 Zenowicz Micha 238, 311, 693 Zielonowicz, szlachcic litewski 241, 242, 315 Zotkowski Dariusz 369, 755 Znosko Jan 298 Zubow Paton 34, 38, 94, 206, 242, 244, 428 Zubowicz Antoni 136 Zych Gabriel 43, 755

aba

Ignacy 309, 408 amov V.E. 219, 755 arinov D.A. 195, 755 ilin P.A. 132, 755 mijewski, czonek komisji do spraw jecw 545 mijewski Bernard 457 kowski, szlachcic litewski 350 yliski Aleksy 594 yliski Stanisaw 594 ytkowicz Leonid 85, 86, 305, 755

Rozdzia pierwszy 17p. komp.

785

Dariusz Nawrot

La Lituanie et Napolon en 1812

Rsum Lan 1806 a apport lintervention de larme napolonienne sur les territoires appartenant la Prusse aprs le partage, ainsi que des contacts de la Lituanie avec lempereur des Franais. Elles procuraient des plans dinciter une insurrection sur les arrires de larme dAlexandre Ier, mais la paix signe Tyla et la constitution du Duch de Varsovie ont barr les esprances des Lituaniens sur la reconstitution de leur patrie en 1807. La crise dans les rapports franais-russes aprs la guerre en 1809 a ressuscit ces aspirations. Premirement la Russie, inquite par lagrandissement du Duch de Varsovie et par la croissance des ambiances patriotiques dans les gouvernements douest a dcid entreprendre des pas diplomatiques envers la France, mais face lchec de ces procds Saint-Ptersbourg on a commenc envisager la guerre. La conception des actions dfensives, o on admettait labandon des gouvernements douest de la Russie et la rpulsion de lattaque de lennemi sur la ligne des grands fleuves Dwina, Berezyna et Dniepr, gagnait successivement. Selon cette stratgie, les territoires cds Napolon devraient tre ravags conomiquement pour quil ne puisse pas profiter de leurs richesses dans la continuation de la guerre contre la Russie. Le mme plan admettait la neutralisation de la socit de la Lituanie lgard de la proclamation par lempereur des Franais la restitution du Royaume Polonais. Contrairement aux opinions rpandues, il faut souligner que les Lituaniens nont pas soutenu le plan de la constitution du Grand-Duch Lituanien autonome. La politique de lexploitation conomique des gouvernements douest, la limitation des droits de lautonomie de la noblesse, des rpressions envers toutes les personnes suspectes de favoriser Napolon, renforcs aprs 1809, ont provoqu labandon de lattitude opportune du tournant des sicles XVIIIe et XIXe, et le regard de la plupart de la socit optait pour lOccident. La sympathie des Lituaniens pour Alexandre Ier ne signifiait pas une approbation de ses fonctionnaires ni du gouvernement russe, de plus en plus agaant. La thse sur le gouvernement russe paisible savre tre un mythe, surtout face au fait qu la veille de la
50 Litwa...

786

Rsum

guerre la Lituanie tait systmatiquement ravage conomiquement. La reforme des impts, en rsultat des dmarches de M.K. Ogiski, na apport que leur augmentation. La cration par les Russes du Comit Gnral des Devoirs de Guerre ne servait pas la formation des sources de lautonomie du pays mais lapprofondissement de lexploitation des richesses de la Lituanie. Alexandre Ier et ses gnraux et fonctionnaires ne doutaient pas quavec la prise de la Lituanie par les Franais et avec la dclaration par Napolon de la reconstitution du Royaume Polonais la plupart de la socit se dresseraient contre la Russie. Napolon, en attaquant la Russie, visait un dnouement militaire rapide de la campagne et une conclusion prompte de la paix. La Lituanie ntait pour lempereur des Franais quun domaine des oprations militaires de ses armes contre celles de la Russie. On a abandonn lide de prparer une insurrection sur le territoire russe, aprs avoir essay de les inciter au printemps 1807. Le problme le plus important pour Napolon, qui sest pos ds les premiers jours de la guerre contre la Russie, tait lincapacit de garantir lapprovisionnement pour son arme; en plus, le climat se dtriorait. En Lituanie une internationale des maraudeurs sassemblait et les Lituaniens devenaient des victimes de la guerre. Les territoires par lesquels les armes napoloniennes passaint ont t compltement dvasts ce qui signifiait pour de nombreux habitants du pays des tragdies personnelles qui modraient le soutien des librateurs . Malgr cela, la plupart des Lituaniens saluaient avec enthousiasme lempereur des Franais. Sur les rgions libres de grands assemblements de soldats une action de soulvement commenait cependant tous les agissements spontans des Lituaniens taient bloqus sous les ordres des autorits franaises. Le 1 juillet 1812 Vilnius Napolon a dcid de fonder le nouveau gouvernement lituanien sous forme de la Commission de Gouvernement Provisoire et des grants pour les gouvernements de Vilnius, Minsk, Grodno et du district administratif de Bialystok. Les membres de ces autorits taient appels par voie dlection par des reprsentants de la socit lituanienne et laccord de Napolon pour cette forme dlection rsultait de ses dcisions successives subordonnaient les nouvelles autorits lituaniennes ladministration franaise. Nominalement leur tte se situait la Commission de Gouvernement pourtant ctait le commissaire imprial qui avait la voix dcisive et qui des intendants franais, des chefs de ladministration des gouvernements-dpartements, taient subordonns. Paralllement on a cr dans le pays une administration franaise militaire. En fait Napolon a fond en Lituanie trois centres concurrents du pouvoir et, en abandonnant Vilnius, il a confi sa surveillance son ancien ministre des affaires trangres, H. Maret. En fait, la directive sur le traitement des territoires occups douest de lancien Royaume, comme un pays conquis sur la Russie, tait en vigueur. Dans ce cadre on a initi une exprimentation dtablir des autorits civiles pour la socit locale. La fondation des autorits distinctives de la Lituanie ne rsultait pas de la volont dapaiser le sparatisme lituanien. Elle ntait non plus

Rsum

787

une rponse la politique dAlexandre Ier, leurrant les Lituaniens la veille de la guerre par un plan de la restitution du Grand-Duch de Lituanie en union avec la Russie, mais tait la rsolution la plus rationnelle du statut des territoires occups en vue dexploiter leurs richesses dans la continuation des actions militaires. Aprs une fin victorieuse de la guerre cela aurait eu permis lunion de ces territoires avec le Duch de Varsovie et la cration dun nouvel organisme politique qui aurait eu adhr au nouveau systme du pouvoir en Europe, qui avait t cr aprs lchec dAlexandre Ier. En juillet 1812 il fallait instituer ds le dbut en Lituanie non seulement ladministration du degr central mais aussi des autorits dpartementales et de district. Ce qui plus est, des autorits nouvellement cres ont t dmunies de toutes ressources de lappareil administratif et statistique, permettant une orientation dans le potentiel du territoire gr. Pendant les trois premiers mois les autorits nont dispos daucuns moyens financiers, en plus certains districts ne se sont pas trouvs sous le plein contrle des autorits lituaniennes. Aussi, appele par des dcisions de Napolon la structure si complique devait causer des conflits et dj aprs le premier mois du fonctionnement de la nouvelle administration le problme sest pos. Tout effort et toute activit des autorits lituaniennes Napolon orientait garantir lapprovisionnement maximal de la Grande Arme, soutenir la paix sur les arrires et mme complter des rangs hors de grandes oprations militaires, en soulignant ainsi dans les questions primordiales le caractre serviable de ladministration du pays. Malgr cela, les Lituaniens soutenaient Napolon. Sans doute la destruction du pays par la Grande Arme et la bestialit des maraudeurs affaiblissaient le premier enthousiasme dune partie de la socit, mais encore en juillet de nombreux habitants de la Lituanie se sont dresss contre les Russes et dans les mois suivants la majorit sest soumise sans rsistance aux directives des autorits. Les gnralisations sur les attitudes des Lituaniens en 1812 doivent tre restreintes, mais il est sr quaprs les premires perturbations en juillet 1812 une grande partie de la socit lituanienne tait prte oublier ses incertitudes, abandonner des positions opportunes dominant sous le gouvernement russe et faire confiance Grand Napolon. La cause de cette situation rsidait dans le passage du fond de lhumiliation nationale, dont la source tait le dmembrement, la hauteur de la splendeur nationale cest--dire la dclaration de la restauration du Royaume Polonais, ce qui semblait tre un miracle, un acte de rdemption dont lauteur tait un vrai gnie Napolon. Il y avait des lments dune croyance pseudo-religieuse, exprime travers le mysticisme dun salut national et dune naissance ritre. Aussi des paysans savaient-ils que le rsultat final de la guerre dciderait de leur condition. La fondation du Royaume Polonais devait signifier ladmission des solutions univoques dans la situation juridique et conomique des paysans et leur apporter la libert. La preuve dcisive pour des jugements ngatifs de lengagement des Lituaniens du ct de Napolon en 1812 tait leffort militaire de la Lituanie. Malgr les premires difficults, aprs une belle rcolte en t 1812, les auto50*

788

Rsum

rits lituaniennes et ladministration franaise ralisaient le but daccumuler lapprovisionnement pour la Grande Arme. En dcembre 1812 les magasins pour les armes napoloniennes taient remplis et ont permis une arme de 100 000 soldats de survivre lhiver. On a form cinq rgiments dinfanterie et quarte rgiments de cavalerie, qui devaient assurer les derrires de la Grande Arme. Larme lituanienne a t cre dans des conditions fort infavorables, en plus en novembre et dcembre 1812 ces actions ont t interrompues par lchec de Napolon en Russie. Cest pourquoi on ne pouvait par achever la formation des rgiments. Les dmarches des autorits lituaniennes ont apport lenrlement des troupes de 16 000 soldats, et en ajoutant aussi des formations comme : des bataillons de tireurs, la gendarmerie, la garde nationale, le rsultat de leffort national donnait des forces dpassant 20 000 soldats, ce qui puisait le potentiel militaire et financier de la Lituanie lpoque. Les armes lituaniennes ne pouvaient avoir aucune influence sur lchec de Napolon dans la guerre contre Alexandre Ier, bien quon ait pu se servir deux, comme dautres forces, pour protger des quartiers dhiver de la Grande Arme sur la ligne VilniusGrodno. La faute de lempereur consistait un abandon trop empress de ses rgiments qui senfonaient dans un chaos de plus en plus grand. Il faut constater fermement quune des causes de la guerre perdue en 1812 tait le fait que Napolon a oubli la Lituanie. Non cinq mille francs mais trois-quatre million demprunt accord aux gouverneurs de la Lituanie, comme le postulait Aleksander Sapieha, aurait facilit le fonctionnement de ladministration, et aurait rendu possible aussi bien lquipement des armes lituaniennes quune mobilisation plus efficace du pays. Cela pouvait influencer les oprations militaires en novembre et en dcembre 1812 et aurait permis de recommencer la campagne du 1813 en une autre position. Pourtant la dfaite a eu lieu aprs laquelle les Lituaniens ont pay le prix lev pour leur soutien de Napolon. Le pays, dvast par des oprations militaires dclenchant de grandes pertes dmographiques et conomiques, dpassant 100 000 personnes et 40 millions de roubles en argent, malgr lamnistie proclame par Alexandre Ier, a t encore soumis une exploitation conomique et aux rpressions politiques de la part de ladministration russe.

Summary

789

Dariusz Nawrot

Lithuania and Napoleon in 1812

Summary In 1806 the Napoleonic army entered the territories under the Prusian rule, and first contacts between Lithuania and the French emperor were made. They resulted in plans of the raising at the back of the army led by Alexander I, however, the peace treatise in Tyla, and the creation of Ksistwo Warszawskie shattered the Lithuanians hope for their contribution to the restoration of their country in 1807. Their hope was reborn by the crisis in French-Russian relationships after the war of 1809. In the beginning, Russia, worried by the fact of the enlargement of Ksistwo Warszawskie and patriotic atmosphere in western provinces of the Empire, decided to approach France in a diplomatic way. When it failed, they started to think about war in Petersburg. Gradually, the idea of defensive actions, which aimed at leaving western Russian provinces, and repulsing the enemys attack on the line of big rivers, such as the Dwina, Berezyna and Dniepr River, was taking over the other ones. According to the strategy employed, the land given back to Napoleon, was to be destroyed economically so that its resources could not be used when continuing the war with Russia. The plan also intended to neutralise the society in Lithuania in the light of the expected announcement the French emperor was to give on the restitution of Krlestwo Polskie. Contrary to the already-made statements, it needs to be emphasised that Lithuanians did not support the plans of the creation of an autonomous Wielkie Ksistwo Litewskie. The economic exploitation policy in western provinces, restriction of the gentry government laws, and repressions towards those suspected of conspiring with Napoleon which grew after 1809, contributed to the change of opportunistic attitudes from the turn of the 18th and 19th centuries, whereas the eyes of the majority of the society were directed to the West. Lithuanians liking for Aleksander did not mean their approval of his clerks and Russian ruling which was getting more and more troublesome. The claim that the Russian ruling was tolerable, when economic exploitation of Lithuania took place one day before the war, is a myth. A nominal lowering of taxes, which was supposed to be the effect of actions taken by

790

Summary

M.K. Ogiski, gave rise to their increase. Komitet Gwny Wojennych Powinnoci created by Russians did not contribute to the development of the countrys autonomy, yet, it deepened the exploitation of resources in Lithuania. Aleksander, his generals, and clerks were certain that the moment the French army entered Lithuania and Napoleon announced the restoration of Krlestwo Polskie, the majority of society would be against Russia. Napoleon, starting the war with Russia, aimed to finish it quickly and make peace immediately. Lithuania was, according to the French emperors plans, merely the area of military operations for his army against Russians. They did not decide to prepare the raising action in the territory under the Russian rule, the beginning of which was planned for spring 1807. The most serious problem Napoleon encountered in the first few days of the war against Russia was his inability to provide his army with suitable provision. In addition to it, the weather got worse. The so-called marauderous International was beginning to form whereas Lithuanians were becoming the victims of the war. The territories which the Napoleonic army went through were totally devastated. For the majority of people, it amounted to personal tragedies which blocked their engagement in war on the side of liberators. Nevertheless, most of the Lithuanians welcomed the French emperor with enthusiasm. The raising action began in the territories free from bigger army concentration, but all spontaneous actions inspiring Lithuanians were stopped on the order of the French authorities. On July 1st 1812 in Vilnius, Napoleon decided to form new authorities in Lithuania in the shape of Komisja Rzdu Tymczasowego (Commission of the Provisional Government) and authorities in the provinces of Vilnius, Misk, Grodziesk, and Biaystok district authorities. The authority members were chosen by means of election in which participated the representatives of the Lithuanian society, gathered in the capital city, whereas the Napoleons consent for this type of selection derived from his subsequent decision, on the basis of which the emperor, in fact, incapacitated the new Lithuanian authorities. Nominally, Komisja Rzdu took the lead, however a deciding vote was given to the emperors commissioner who was in charge of the French intendents, leading administrations of provinces-departments. In fact, Napoleon formed three competitive centres of power in Lithuania, and, when leaving Vilnius, it was H. Maret, his minister of the foreign affairs, who took over the power. In reality, a directive on treating annexed western territories of the former Republic of Poland as a country captured in Russia and given under the strict discipline of occupation, next to which, or even within which, the experiment of creating civil authorities for the local authorities was initiated, was still in force. The creation of separate authorities for Lithuania did not stem from the willingness to fulfill Lithuanians separatism. It was not a reply to Alexanders policy either, deluding Lithuanians with the plan of the restitution of Wielkie Ksistwo Litewskie in union with Russia, a day before the war, but it was then the most rational solution to the problem of the status of the annexed territories of the former Republic of Poland, in order to

Summary

791

exploit their resources to continue the military actions. If the war with Russia was won, it would make it possible to combine these territories with Ksistwo Warszawskie, and create a new political organ, fitting into the new system of power in Europe, which would be established after Alexanders defeat. In July 1812, there was a need to recreate not only administration at the central level, but also departmental and local authorities in Lithuania. What is more, the newly appearing authorities were deprived of any resources of an administrative and statistical type, allowing for getting to know the potential of the territories administered by them. During the first three months the authorities had no financial means either. Also, not all of the 33 Lithuanian counties were fully controlled by the Lithuanian authorities. In addition to it, such an intricate structure of authorities in Lithuania, due to the Napoleons directives, had to provoke conflict, which was fully revealed as early as one month after its activity. All the efforts and activity of the Lithuanian authorities were directed by Napoleon to keeping the peace at the back of Wielka Armia, supplying it maximally, and even completing the military ranks at the back of great war actions, thus emphasising, in most significant issues, an ancillary nature of the newly-created administration of the country. Nevertheless, Lithuanians supported Napoleon. The first wave of enthusiasm partially displayed in the society was gradually weakening as a result of devastations Wielka Armia brought to the country, and marauders bestiality, but it was still in July that many Lithuanians decided to fight against Russians, and, in subsequent months, the majority of them were subject to the authority directives. Generalizations concerning the Lithuanians actions in 1812 must be limited in scope, however, it is clear that after the first shake-ups in July 1812, the majority of the Lithuanian society was ready to forget about their doubts, leave the opportunistic attitudes dominant under the Russian rule, and believe in Napoleon the Great. It was caused by the movement from deep national humiliation, the source of which were partitions, to the uplands of national splendour, it being a declaration of the restoration of Krlestwo Polskie, which, many considered to be a miracle, an act of redemption made by Napoleon, an outstanding genius. It consisted of the elements of almost pseudoreligious faith, translated into the mysticism of national salvation and re-birth. Also, the Lithuanian peasants knew that the final outcome of the war would decide upon their situation. The creation of Krlestwo Polskie must have meant the introduction of uniform solutions in the legal and economic situation of peasants, and their freedom. What decided upon the so far negative evaluation of the Lithuanians involvement supporting Napoleon in 1812 was the Lithuanias war effort. Despite first difficulties, after rich harvest in summer 1812, the Lithuanian authorities and the French administration realised the task of gathering supplies for Wielka Armia. In December 1812, the containers for Napoleonic army were full, and allowed a one hundred army to survive the winter. Also, five infantry and four cavalry regiments were formed which were to protect the back of Wielka Armia. The Lithuanian army was being created in very

792

Summary

difficult conditions. Besides, the action was stopped by Napoleons defeat in Russia in November and December 1812. Because of it, the organization of regiments could not be completed. The actions of the Lithuanian authorities contributed to the establishment of a sixteen-thousand regular units together with such formations as rifle battalions, military police, national guard, the armed forces consisted of more than twenty thousand people. Mobilization and financial capacity of Lithuania were decreasing at that time. The Lithuanian army could not have an influence on Napoleons final defeat in his war with Alexander I, although they could be used, together with other available forces to protect the winter position of Wielka Armia on the VilniusGrodno line. Napoleon made a mistake leaving his army too quickly, which was plunged in chaos. It needs to be stated firmly that one of the reasons of the defeat in 1812 was the fact that Napoleon forgot about Lithuania. Not 5 hundred thousand francs, but a 3 to 4 million loan given to the Lithuanian authorities, which resembled what Alexander Sapieha asked the emperor for, would make the functioning of the administration easier, would equip and dress the Lithuanian army faster, and would mobilise the country on a greater scale. It could influence the course of war events in November and December 1812, and would allow for starting a 1813 campaign at a totally different point. The defeat came, though, after which the Lithuanians had paid much for having taken sides with Napoleon. The country, devastated by the war actions, as a result of which it suffered from great demographic and economic loss beyond one hundred thousand people and fourty million silver rubles, despite amnesty announced by Alexander I, underwent further economic exploitation, and a repressive policy conducted by the Russian administration.