MMET

Bakara, 128; Kavram: 104

MMET mmet; Anlam ve Mhiyeti Kurn- Kerimde mmet Kavram Hadis-i eriflerde mmet Kavram Bir man Toplumu Olarak mmet mmet-mam likisi mmet Bilinci

Ey Rabbimiz! Bizi Sana teslim olanlardan/mslmanlardan kl, neslimizden de Sana teslim olan mslman bir mmet kar, bize ibdet yerlerimizi gster, tevbemizi kabul et; zira, tevbeleri kabul eden, ok merhametli olan ancak Sensin. (2/Bakara, 128)

mmet; Anlam ve Mhiyeti

mmet, anne anlamna gelen mm kelimesinden tremitir. mm, bir eyin meydana gelmesine, terbiyesine, slahna veya balangcna temel olan kkne verilen isimdir. mm kelimesi Kuranda kelime anlamyla hem anne, hem de ana, asl, temel, uygun karlk anlamlarnda gemektedir. mmet, szlkte, cemaat, yol, din, nesil veya topluluk demektir. oulu memdir. Aslnda mmet kelimesi bir ounluu, bir cemaati ifade ederken, mem szc, oulun oulu gibidir. mmet kavram olarak, kendi irdeleriyle veya bir zorunluluk sonucunda ayn yerde, ayn zamanda veya ayn dine uymak sretiyle bir arada yaayan insan topluluudur. Bu tanmdan hareketle birok mslman bilgin, mmet kelimesiyle slm'a inanan topluluklarn kast edildii gr ndedir. Kurn- Kerim mmet kavramn farkl topluluklar iin kullanmaktadr. Sz gelimi, Yerde debelenen hi bir canl ve iki kanadyla uan hi bir ku yoktur ki, sizin gibi mmetler olmasn... (6/Enm. 38) yetinde olduu gibi hayvanlar ve kular da birer mmettir. Peygamberimiz (s.a.s.), kpein ve karncann bile bir mmet (topluluk) olduunu belirtiyor (Mslim, Selm 38, hadis no: 2241, 4/1759; bn Mce, Sayd 2, hadis no: 3205, 2/1069). mmet kelimesinin baz yetlerde topluluk anlamnda kullanldn gryoruz: Sizden, hayra aran, marfu (iyilii) emreden, mnkeri (ktl ) nleyen bir mmet (topluluk/cemaat) olsun... (3/l-i mrn, 104). (Ayn kullanl iin yine bkz. 3/l-i mrn, 113; 5/Mide, 66; 7/Arf, 159, 164, 181; 28/Kasas, 23)

slm mmeti nsanln Hidyet nderidir: mmet kavram, bir dier deyile imam sznden alnm oul bir isimdir ki, eitli insan gruplarna nder olan ve kendisine uyulan cemaat demektir. Yani, mmet, bir imamn (nderin) bakanl altnda salam bir topluluk oluturup dzenli bir ekilde faliyette bulunan ve dier insanlara nderlik yapabilen bir topluluktur. Bu topluluk, iman zere olduu gibi, kfr zere de bulunabilir; Faliyetleri slih amel de olabilir, fitne ve fesat da. Kiilere gre imam-nder hangi konumda ise, gruplara/topluluklara gre de mmet o konumdadr. mmet, kuvvetli bir nderlik kurumunun ynetimi altnda bir araya gelen topluluktur. O topluluun fertleri inan ve gaye ynnden bir kke, bir asla baldrlar. mmet kavram, kendine has bir dine sahip olan kimse anlamna da gelir: Hakikaten brhim, bal bana bir mmet idi ve Allaha itaat ederdi. (16 Nahl/120) Peygamberimiz, slmdan nce yaam ve imanla lm Kuss bin Sadenin de tek bana bir mmet olarak diriltileceini aklyor (Ktb-i Sitte Muht. Terc. 3/367). mmet, ayn yer ve zamanda, ayn dine bal insanlarn oluturduu topluluk anlamnda Kuranda sk sk gemektedir. Aslnda insanlar, balangta tek bir mmet idi. Allahn gnderdii peygamberler, onlarn sorunlarn zyorlard. Ancak daha sonradan aralarndaki bay (taknlk) yznden anlamazla d t ler. Farkl farkl dinler uydurdular ve deiik mmetler haline geldiler (2/Bakara, 213; 10/Ynus, 19). slm mmetinin zellikleri: Allah (c.c.) dileseydi yeryzndeki btn insanlar bir tek mmet olurdu (5/Mide, 48; 11/Hd, 118; 42/r, 8). O zaman da hr irdenin ve imtihann bir anlam kalmazd. nsanlardan dileyen slm mmetinin, dileyen de kfr mmetlerinin bir yesi olabilir. nsan, sonucuna katlanmak artyla bu konuda serbesttir. Marfu (iyilii) emreden, mnkeri (ktl ) nlemeye alan slm mmeti, insanlk ierisinden kartlm en hayrl mmettir (3/l-i mrn, 110). Allahn yarattklar arasnda baz mmetler, hakka iletirler ve hak ile adlet yaparlar (7/Arf, 181). nsanlar arasndan kartlm en hayrl mmet olan slm mmeti, dier mmetlere kar stn bir konumdadr. stnl ; soy, kabile, renk, sosyal snf, zenginlik ve iktidar sahiplii gibi eylerde grmeyen slm, takvy stnlk derecesi saymtr. nsanlar iinde, kim takv sahibi olursa, kim en yce deerleri Allah rzs iin ahlk haline getirirse o stn olur. Bu yce erdemin de, ancak, slmn getirdii ilkelerle kazanlaca aktr. Dar anlamyla slm mmetinin, yani Muhammed mmetinin stn olduunu bizzat Peygamberimiz haber veriyor: Bu mmet (Muhammed mmeti), dier mmetlere kar stn klnd. (Ahmed bin Hanbel, 5/383). Her peygambere uyan topluluk, o peygamberin mmeti saylr. Bu anlamda slma inanan btn mslmanlar Muhammed mmetidir. Peygamberimiz (s.a.s.) btn insanla peygamber olarak gnderildii iin, btn insanlar Onun mmeti, Onun topluluu olarak sayanlar da bulunmaktadr. slm mmeti, Kurana gre bir tek mmettir. Gerek u ki, sizin mmetiniz tek bir mmettir. Ben de sizin Rabbinizim, yleyse Bana ibdet ediniz. (21/Enbiy, 92; ayrca bkz. 23/Mminn, 52) slm mmeti, ayn imam/nder etrafnda (Hz. Muhammedin izinde), ayn vahye tbi olarak bir araya gelmi, Tevhid dinine gnl vererek vahdete ulam, ayn amaca ulama gayretinde olan bir mmettir. Ayrca, slm mmeti, vasat (orta, ar olmayan) bir mmettir, ki dier insanlar zerine, slmn hak din olduu, zerinde olduklar yolun, doru yol olduu hususunda hitlik yapacaklardr. nkrclarn ve haddi aanlarn dvetlerine uymadklarna, onlarn emr lerinin (ilerinin) r d (salam, yarayl) olmadna da tanklk edeceklerdir. slm mmeti, bir denge toplumudur. nanta, amelde, hayat deerlendirmede, ceza vermede ve

yarglamada orta yolu izler. Hi bir konuda ar deildir. Bat toplumlarnda ortaya kan fanatizm ve fundamantalizm ile ilgisi yoktur. Hakka ve adlete uygun hareket etmek, insanlara her konuda rnek olmak onlarn zelliidir. Tabiatta, inanta ve hayat yaamada denge zerindedir. "mmet"i tanmlamada yer; yani mmetin zerinde yaad lke, vatan veya mmetin siyas olarak hkim olduu toprak paras, zaman; yani mmetin beraberce yaadklar a ve zaman, din; yani mmet fertlerinin inand ve hayatna uygulad din nemli rol oynar. Bu ba ve zellikle din ba, mmet topluluunu oluturan kiileri birbirine balar. Belli bir inan, ideal, lk ve dnya gr etrafnda birleen topluluklar birer mmet olutururlar. Ancak, slm kltrnde mmet kavram daha ok slm'a gnl vermi mslman toplumu ifade eder. Dnyadaki btn mslmanlar bu topluluun gnll yeleridir. Onlarn imam/nderi Hz. Muhammed (s.a.s.), kitaplar Kurn- Kerim, lkeleri slm yaayabildikleri, hayata hkim klabildikleri her yer, hedefleri ise slmn gerek uygulayclar olarak dier insanlar zerine Hakkn hitleri olmak ve dnya imtihann kazanmaktr. slm mmeti, siyas ynden g sahibi olduu yerlere slm diyar (Drul-slm) adn verir, slmn btn ynleriyle byle yerlerde yaanabileceini bilir. Ne yazk ki bugn slm mmeti; ideolojiler, gruplar, siyas rejimler ve emperyalizm yznden paralanmtr. Mslmanlarn ounlukta olduu yerlerde bile, siyas iktidar ya igalcilerin elinde ya da slmdan yz evirmi mrtedlerin kontrolndedir. Mslmanlar arasna izilen snrlar ise doal deildir; smrgeci igalciler tarafndan izilmitir. slm mmetinin yaad corafyaya tabi olmayan snrlar izenler, mslmanlarn kafalarna da benzer snrlar izip onlar iyice paralamak, bylece onlarn zerindeki smrlerini srdrmek istemektedirler. Ancak btn bu snrlara, farkl dil ve renklere ramen slm mmeti, Kuran n ifadesiyle bir btndr ve Kurann etrafnda birlik oluturmaktadr. Teorideki bu btnlk, mmet bilincinin tekrar diriliiyle, hayatta da inallah yansmasn bulacaktr. Kimi kavmiyetiler, artk mmet devri geti, imdi ulus zaman deseler bile, bu gerek deimez. Kald ki ulus kavram ne kiiyi, ne de toplumlar tanmlayabilir. Ulusuluk bir kimlik deil, bir rk stn grme hastaldr. mmet anlay ise, en doru iman ilkeleri ve ilh vahiy etrafnda rnek bir toplum meydana getirme abasdr. (1) "nsanlar bir tek mmetti. Sonra Allah, mjdeleyici ve uyarc olarak peygamberleri gnderdi. nsanlar arasnda, anlamazla d tkleri hususlarda hkm vermeleri iin, onlarla beraber hak yolu gsteren kitaplar da gnderdi. Ancak, kendilerine kitap verilenler, apak deliller geldikten sonra, aralarndaki kskanlktan tr dinde anlamazla d tler. Bunun zerine Allah iman edenlere, zerinde ihtilfa d tkleri hakk, izniyle gsterdi. Allah dilediini doru yola iletir." (2/Bakara, 213) limler, bu yeti deiik ekilde yorumlamlardr. Baz limlere gre, btn insanlar nce hak yolda, Allahn yoluna tbi idiler. Sonradan aralarna tefrika girdi, tek mmet olmaktan ktlar. Dier baz limlere gre ise, insanlar tevhid inancnn dnda, kfr yolunda idiler. Kfr de tek mmet/millet idi. Kfr yolundaki insanlar, bir mmettir ve Hz. Muhammed (s.a.s.)e iman eden, onun yolunda olan insanlar da onun mmetidir. Raslullah (s.a.s.), Her mmet, kendi peygamberine tbi olur. (Buhri, Tefsir sre 17, 11) buyararak, her peygamberin kendisine tbi olan mmetinin bulunduunu haber vermitir.

mmet kavramnn kelime ile izah mmkndr: Yer, zaman ve din. Ama mmet kavramnn, temel ta "din"dir. Zaten baz aratrmaclar iin, sadece "din" kavram, mslmanlar asndan "mmet" kavramnn tam karldr. nk slmiyet, dier dinlerin aksine "din"i, hayat ieren, ikinci bir kavrama gerek brakmayan bir kapsamllk ve btnlk iinde getirmi ve yle deerlendirmitir. Zaten mmet deyimi de, bir ulus, ya da benzeri bir yap iin olmaktan ziyade, "mslmanlar" anlamna kullanla gelmitir. Bu ierii ile mmet deyimini u noktalardan tahkik edebiliriz: 1- Yer unsuru: Mslmanlarn Kur'an ve Snnet'i esas alarak kurduklar ve zerinde yaadklar yurt (Dru'l-slm, Dru'l-Adl), yer olarak mmeti barndran birinci unsur saylr. slm'n ilk dneminde byle bir yer salanncaya kadar da Kur'an ve Snnet'teki sosyal konular ertelenmitir. Habeistan'a hicret eden ilk m 'minler orada kraliyetin glgesi altnda rahat bir hayat bulmu olmalarna ramen, topraa hkimiyet imknndan mahrumdular. On yl akn bir zaman orada yaam olmalarna ramen, oras mslmanlar iin vatan olarak iln edilmedi. Medine ise (nceki ad Yesrib), otoriteyi Allah ve Raslne -bir mnda sistem olarak slm'a- brakacan aklaynca Peygamber ve ashb oraya hicrete mecbur edildi. Mekke fethedilip oras da Medine'nin statsne geinceye kadar Medine'ye hicret (mlkiyeti slm'n olan toprakta bulunup yaama) iman bir mesele olarak ele alnyor ve tebli ediliyordu. mmetin corafyas, Kur'an ve Snneti'in hkim olduu blge ile snrlandrlr. Ancak, bu noktada u n bilgiler dikkate alnmaldr: Yeryznn tamam ve evren, Allah'n mlkdr (24/Nr, 42). Yeryz Allah'n kaderinde m 'minlerin mirasna yazlmtr (24/Nur, 55 ve 21/Enbiy, 105). Bu durumda, Allah'n mlknde, Allah'a gerekten ve O'nun istedii gibi iman edenlerin bulunmas normal olandr. Yirminci yzylla beraber ortaya kan mevcut coraf snrlarn hemen hibiri, mmetin corafyasn gstermez. Zira slm topraklarnn byk bir blm bugn slm' kkten reddeden veya birinci d man olarak iln edilip savalan, beer dzenlerin igali ve tasallutu altndadr. En mukaddes blgelerine varncaya kadar mslmanlarn yaadklar topraklar -mslmanlarn otoritesi altndadr gibi bilinse deonlarn inanlarna teslim deildir. Kald ki, snrlarn ilk izimi de mslman olmayan ellerin ve kadehli masalarn rndr. c) Cemaat oluturacak apta bir mslman topluluun bulunduu bir yerde o topluluun mmete mensup olmann gereklerini yerine getirme zorunluluklar vardr. nk din, bir kavramlar ve inanlar btndr; bir renktir. Belli olabilecei bir ortam ister. Dnya, bir btn olarak dinin izhar ve yaanmas iin vardr. nsanlarn dine kalp olma mhiyeti tayan dnyay elde tutmalar, ayn zamanda dini de elde tutmalardr. Usl-i fkhlarn gelitirdii u kural, buna net bir slp izer: Vcip (bir gereklilik) ancak kendisi ile tamamlanabilen de vciptir. 2- Zaman olarak da slm mmetinin bir btnl vardr: Btn peygamberlerin tebli ettii din, gerek kaynaklar ve gerekse ana prensipleri itibar ile birdir. u kadar ki; teferruatla ilgili deimelerin son bulmas ve dinin Allah Tel tarafndan ikml edilmesi noktasnda iki blme ayrlmaktadr: Son peygamber Muhammed (s.a.s.)'den ncesi ve sonras. Bu adan dar anlamyla slm mmeti, yani Muhammed mmeti iin zaman unsuru, son Peygamber'in gnderiliinden (mild 571), dnya hayatnn sonuna kadar belirlenmitir.

3 - Din unsuru: slm mmetinin en temel birletirici gesidir. Yalnz bu unsur l alndnda, Peygamber'in gnderilii (bi'set) ile balayan dnemden sonra mmet iki nemli gruba ayrlmaktadr: Hz. Muhammed (s.a.s.)'in nebliini kabul edip iman edenler, O'nun risleti ile gelen hayat eklini yaayanlar ve bu statye dhil olmayp genel anlam ile "kfr" dairesinde kalanlar. Yani, mmet-i icbet ve mmet-i dvet. nanmayanlar da mmet erevesi iinde kalrlar. Yalnz, onlara, kendilerine dvetin ulatrlmas gereken kitle olarak baklr. nk Peygamberimiz'in risleti btn insanladr. nceki peygamberler ise dar bir erevede gnderiliyorlard. Raslullah (s.a.s.) ise kymete kadar insanln tek peygamberidir: "De ki: 'Ey insanlar! Gerekten ben sizin hepinize, gklerin ve yerin sahibi Allah'n (gnderdii) elisiyim. O'ndan baka ilh yoktur. O diriltir ve ldrr. yle ise Allah'a ve O'nun mm Raslne, Allah'a ve O'nun kelimelerine gnlden inanan Ras lne iman edin ve O'na uyun ki, doru yolu bulasnz." (7/A'rf, 158) Muhammed, sizin erkeklerinizden hi birinin babas deildir. Fakat O, Allah'n ras l ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah her eyi hakkyla bilendir." (33/Ahzb, 40) Birden ok rk barndrmas, mmet iinde bir rk veya dil sorunu karmaz. Kur'n- Kerim, rklarn okluunu insanlar iin kaynamaya gereke olarak aklar (49/Hucurt, 13). Hibir rkn veya rengin dierine stnl d nlemez. stnl n tek ls, takv (Allah'n emir ve yasaklarnda srarl bir gzetme ve tatbik)dr. Son Peygamber'in Araplar iinde ve onlardan biri olarak gelmesi, Araplara mmet iinde bir ayrcalk getirmez. Onlar da dier rklar gibidir. Peygamber (s.a.s.) Ved Hutbesi'nde zellikle Arap kelimesini kullanarak: "Arab'n aceme (Arap olmayan), acemin de Arab'a stnl " gibi bir anlay reddetmitir. Peygamber'in onlardan olmas gibi ltuf dnda, mmet iinde hibir ayrcalk yoktur Araplar iin. slm, rk sorununda alarla alamayacak byk ller getirmitir. slm'n deer ls udur: Irklar Allah yaratmtr. Kaynama ve yardmlamaya bir yoldur bu rklar. nsanlarn hepsi bir babadandr. O baba da toprak aslldr. stnlk, beer l lerle deil; takv iledir. Dier yandan da, her ulusun kendi dilini, hatta velerini konumasn, slm'a ters d meyen kltr ve rflerini devam ettirmesini ok doal kabul eder slm. Ancak, mmet olarak ibdet konularnda dil Arapa'dr. Kur'an ve Snnet/hadis Arapa olarak kalacaktr. Btn mmet, ezan, namazdaki sre ve dular Arapa okurlar. Kur'an'n ve hadislerin Arapa olular, Kur'an'n Arap dilinde i'cz, bu dilin mmet iinde tabi bir ykseli gstermesini, sayg bulmasn salar. (Ama bu konuda arya gidip "kutsal dil" anlay gd lmemelidir.) slm mmetinin corafyasnda gndeme gelen "Dru'l-slm", sadece mslmanlarn yaad yer eklinde anlalmamaldr. Bu deyimin kapsam, Kur'an ve Snnet'in tatbik edildii yer eklindedir. Bir Dru'l-slm'da, mslmanlarn dnda zimmler ve mste'menler de bulunabilir. Bulunularnn da resm vasf vardr. Mste'men, geici bir sre iin kalmasna izin verilen gayr- mslimler iin kullanlan bir deyimdir. Geni anlam ile yabanc diplomatlar da bu statde saylabilir. Zimmler ise, srekli slm topranda yaayan gayr- mslimlerdir. Normal vatanda saylmlardr. Devletin asker ve yksek dzeyde sivil kademelerinde grev alamazlar. Bunun hricinde mslmanlarla, (istisnlar dnda) ayn haklar paylarlar. Asker hizmetlere itirak etmemelerine karlk olarak, kii bana belli bir vergi (cizye) derler.

mmetin siyas yapsnda bata halife (imam veya emru'l-m 'minn) vardr. Halife, Peygamberimiz'in Medine'de kurduu ilk slm devletinin devamn, fiilen yaatp temsil etmek iin vardr. Halife de mslmanlardan bir mslmandr. Dokunulmazl, yarglanmazl gibi olaanst vasflar tamaz. Yrttmede Kur'an ve Snnet ile belirlenmi veya icm ile sbit konularda tek seenei o naslardr. Onlarn dnda kalan genelde, ictihada msait problemlerde ve tatbikatlarda r ile erevelenmi bir yetkisi bulunur. r, halifeyi ve uygulamalarn murkabe (kontrol ve denetleme) edebilen kurula verilen isimdir. Ancak, makam olarak halifenin stnde bir siyas makam yoktur. Mesel; ordunun ynetime mdhalesi tasavvur edilemez. u kadar ki, ordunun ileri gelen kurmay heyeti, r meclisinin yeleri olarak konuabilir ve devreye girebilir. rda grev alabilecek kitleye genel olarak "ehl-i hal ve'l-akd" ad verilmitir. Ynetenleri ve ynetilenleri ile, mmet iinde bir snflama, ne teorik ve ne de pratik alanda vardr. Ynetimin en st tabakasndakiler, halkn iine en az haftada bir defa inerek, onlara Cum namaz kldrmak durumundadrlar. Kur'an ve Snnet'in insanlara tatbikinde hibir ayrm olamaz. mmetin her ferdi, Allah'n bir kuludur. Her kul, kulluunu yapmak durumundadr. Ynetenler kadrosu ise, kulluuna biraz daha fazla sorumluluk eklenmi kitledir. (2)

Kurn- Kerimde mmet Kavram

mmet Kelimesi tekil (51) ve oul (13) olarak Kuranda toplam 64 yerde geer. mmet kelimesinin kk olan mm kelimesi, trevleriyle birlikte toplam 119 yerde geer. mmet, Kuranda genel olarak, herhangi bir zellii ile bir araya gelmi olan cemaat, topluluk anlamnda kullanlr. mmet kavram, Kurn- Kerimde genellikle insan topluluu anlamna gelmekle birlikte; millet, zaman, nder ve din anlamnda da kullanlr. Kuranda kullanld bu anlamlara rnekler verelim: nsan topluluu: 2/Bakara, 128; 3/l-i mrn, 104, 113-114; 5/Mide, 66, 67; 7/Arf, 159-160; 11/Hd, 48. Hayvan, canl topluluu: 6/Enm, 38; 7/Arf, 38-39. Millet: 2/Bakara, 134, 213; 10/Ynus, 19. Zaman: 11/Hd, 8; 12/Ysuf, 45. nder/imam: 16/Nahl, 120. Din: 21/Enbiy, 92; 43/Zuhruf, 22. g- Bir dine balananlar: 2/Bakara, 143; 22/Hacc, 34, 67. Ey Rabbimiz! Bizi Sana teslim olanlardan/mslmanlardan kl, neslimizden de Sana teslim olan mslman bir mmet kar, bize ibdet yerlerimizi gster, tevbemizi kabul et; zira, tevbeleri kabul eden, ok merhametli olan ancak Sensin. (2/Bakara, 128)

"Bylece sizi insanlara hid olmanz iin vasat (orta, dil, dengeli) bir mmet yaptk. Rasl de size hiddir. Biz Rasl'e uyan, kesi zerinde geriye dnenden ayralm diye, yneldiini kble yaptk." (2/Bakara, 143) "nsanlar bir tek mmetti. Sonra Allah, mjdeleyici ve uyarc olarak peygamberleri gnderdi. nsanlar arasnda, anlamazla d tkleri hususlarda hkm vermeleri iin, onlarla beraber hak yolu gsteren kitaplar da gnderdi. Ancak, kendilerine kitap verilenler, apak deliller geldikten sonra, aralarndaki kskanlktan tr dinde anlamazla d tler. Bunun zerine Allah iman edenlere, zerinde ihtilfa d tkleri hakk, izniyle gsterdi. Allah dilediini doru yola iletir." (2/Bakara, 213) inizden hayra aran ve marfu emredip mnkerden nehyeden bir mmet bulunsun. Kurtulua erenler, ite bunlardr. (3/l-i mrn, 104) "Siz insanlar ierisinden karlm, iyilii emreden, ktlkten men eden ve Allah'a iman eden hayrl bir mmetsiniz." (3/l-i mrn, 110) Yerde debelenen hi bir canl ve iki kanadyla uan hi bir ku yoktur ki, ancak sizin gibi mmet olmasnlar... (6/Enm. 38) "Ms'nn kavminden de hakka ynelten ve onunla dilce hkmeden bir mmet vardr." (7/A'rf, 159) Yarattklarmzdan (yle) bir mmet var ki, hakka iletirler ve hak ile adlet yaparlar. (3/l-i mrn, 181) nsanlar bir tek mmettiler; sonra ayrla d tler... (10/Ynus, 19) Her mmetten bir hid getirdiimiz gn, artk ne nankrlere izin verilir, ne de onlarn zr dilemeleri istenir. (16/Nahl, 84) Allah dileseydi sizi bir tek mmet yapard. Ama O, istediini saptrr, istediini doru yola eritirir. lediklerinizden and olsun ki sorumlu tutulacaksnz. (16/Nahl, 93) "brhim, phesiz Allah'a boyun een ve O'na ynelen bir mmetti. Rabbinin nimetlerine krederdi. Rabbi de onu seti ve doru yola eritirdi." (16/Nahl, 120 - 121) Gerek u ki sizin bu mmetiniz tek bir mmettir. Ben de sizin Rabbinizim. yleyse Bana ibdet/kulluk edin. (21/Enbiy, 92) Hayr, dorusu biz, babalarmz bir mmet zerinde bulduk. Biz de onlarn izlerinden gitmekteyiz derler. (43/Zuhruf, 22)

Hadis-i eriflerde mmet Kavram

Bu mmet (Muhammed mmeti), dier mmetlere kar stn klnd. (Ahmed bin Hanbel, 5/383) "...Siz sonuncu mmetsiniz. Siz mmetlerin en hayrls ve Allah yannda en deerli olansnz." (Tirmiz, Tefsir l-i mrn, hadis no: 3004; bn Mce, Zhd 34, hadis no: 4288)

"u mmetim rahmete mazhar olmu bir mmettir. hirette azba mruz kalmayacaktr. Onun azb dnyadadr: Fitneler, zelzeleler ve katl (ldrme)." (Eb Dvud, Fiten, hadis no: 4277) Eb Zerr (r.a.) anlatyor: "Hz. Peygamber (s.a.s.) buyurdular ki: "Bana Cebril a.s. gelerek: 'mmetinden kim Allah'a herhangi bir eyi irk/ortak komadan lrse cennete girer' mjdesini verdi" dedi. Ben (hayretle) 'zina ve hrszlk yapsa da m?' diye sordum. "Hrszlk da etse, zina da yapsa!" cevabn verdi. Ben tekrar: 'Yani hrszlk ve zina yapsa da ha!' dedim. "Evet, dedi, hrszlk da etse, zina da yapsa!" Hz. Peygamber (s.a.s.) drdnc keresinde ilve etti: "Eb Zerr patlasa da cennete girecektir." (Buhr, Tevhid 33; Mslim, man 153, hadis no: 94; Tirmiz, man 18, hadis no: 2646) "mmetimden bir grup, hak iin muzaffer ekilde mcdeleye Kymet gnne kadar devam edecektir..." (Mslim, man 247) Her mmet, kendi peygamberine tbi olur. (Buhri, Tefsir sre 17, 11) Karnca, mmetlerden biridir. (Mslim, Selm 148) "Allah Tel, yeryzn benim iin drp toplad; ben de dousunu da batsn da grdm. mmetimin mlk, bana gsterilen yerlere kadar uzanacaktr. Bana iki hazine verildi: Krmz ve beyaz hazineler. Ben Rabbimden, mmetimi umum bir ktlkla helk etmemesini, mmetime kendi nefislerinden baka bir d man musallat edip ounluu helk etmelerine meydan vermemesini talep ettim. Rabbim bu isteklerime yle cevap verdi: "Ey Muhammed! Bir hkm verdimmi artk o geri alnmaz. Ben senin mmetine 'Onlar umum bir ktlkla helk etmeyeceim, kendileri dnda, ounu helk edecek bir d man da musallat etmeyeceim, hatta yeryznn her tarafnda bulunanlar, onlar aleyhinde toplansalar da. Ama, kendi aralarnda birbirlerini helk edecekler." (Mslim, Fiten 19; hadis no: 2889; Tirmiz, Fiten 14, hadis no: 2177; Eb Dvud, Fiten 1, hadis no: 4252) Raslullah (s.a.s.) Ben Muviye Mescidine girdi. Orada iki rekt namaz kld. Yanndaki sahbeler de onunla beraber kld. Sonra Rabbine uzun uzun du etti. Sonra ashbn yanna dnd ve buyurdu ki: "Rabbimden ey talep ettim. kisini verdi, birini geri evirdi: Rabbimden mmetimi umum bir ktlkla helk etmemesini talep ettim, bunu bana verdi. mmetimi suda boulma sretiyle helk etmemesini diledim, bana bunu da verdi. mmetimin kendi aralarnda savamamalarn da talep etmitim, bu geri evrildi." (Mslim, Fiten 20, hadis no: 2890) "Muhammed'in nefsi elinde olan Zt- Zlcell'e yemin olsun! man edip sonra doru yoldan ayrlmayan hibir kul yoktur ki cennete sokulmasn. Siz ve slih/iyi nesliniz cennetteki meskenlere yerlemedike (dier mmetlerin m 'minleri olan) cennetliklerin cennete girmemelerini de mit ederim ve Rabbim mmetimden yetmi bin kiiyi hesapsz olarak cennete dhil etmeyi bana kesin vaad etti." (Ktb- Sitte Muht. Terc. c. 17, s. 603) "mmetimde drt ey vardr ki, chiliyye ilerindendir; bunlar terk etmeyeceklerdir: Haseple (mal, mevki, zenginlik gibi dnyev zelliklerle) iftihar, nesebi (rkl) sebebiyle insanlara ta'n (kk grp hakaret), yldzlardan yamur bekleme, (lenin ardndan) mtem!" (Mslim, Ceniz 9, hadis no: 934) "Mslman, yahdi ve hristiyanlarn misali una benzer: Bir adam var, bir grup kimseyi cretli olarak

tutmu; kendisi iin belli bir cret mukabilinde, geceye kadar altryor. Bunlar, gndzn yarsna kadar alp:

'Bize art kotuun crete ihtiyacmz yok (biz gideceiz). u na kadar yaptmz i iin de para istemiyoruz' derler. Adam onlara: "Byle yapmayn, iin geri kalan ksmn da tamamlayn ve cretinizi tam olarak aln!" diye rica eder. Ancak onlar buna yanamazlar ve terk edip giderler. Adam onlardan sonra ii iin bakalarn cretle tutar. Onlara: "u gnnz tamamlayn, ncekilere vaad ettiim creti size tam olarak vereyim!" der. Bunlar, ikindi vaktine kadar alrlar. O zaman: 'in senin olsun, yaptmz almann cretini de istemiyoruz (almay terkediyoruz)!' derler. Adam onlara da: "inizin geri ksmn tamamlayn, urada az bir zamannz kald" diye ric eder, ancak onlar dinlemeyip giderler. Adam geri kalan zamanda almalar iin yeni iiler tutar. Bunlar da geri kalan zamanda gne batncaya kadar alrlar ve nceki iki grubun cretini de alrlar. te bu, onlarn ve bu nurdan kabul ettikleri miktarn misalidir." (Buhr, cre 11, Mevktu's-Salt 17) "Sizden nce geen mmetlere nazaran sizin bekanz (dnyada kalnz), ikindi vakti ile gnein batmas arasndaki mddet gibidir. Tevrat ehline Tevrat verildi, onlar gn ortasna kadar onunla amel ettiler. Daha fazla devam etmekten ciz kaldlar. Onlara krat krat cretleri verildi. Sonra ncil ehline ncil verildi. Onlar da ikindi namazna kadar altlar. O zaman onlar da ciz kaldlar, krat krat onlara da cretleri verildi. Sonra bize Kur'an verildi. Biz gnein batmasna kadar alacaz. Bize cretimiz ikier krat, ikier krat verildi. ki kitap mensuplar: "Ey Rabbimiz, Sen bunlara ikier krat, ikier krat olarak verdin. Halbuki bize birer krat, birer krat vermitin. Halbuki biz, amel ynyle onlardan ileriyiz!" dediler. Allah Tela: "Ben cretlerinizde bir hakszlk yaptm m?" buyurdu. Onlar: "Hayr!" dediler. "yleyse, bu Benim ltfumdur, onu Ben dilediime veririm" buyurdu." (Buhr, cre, 8, 9, Mevktu's-Salt 17, Enbiy, 50, Fezilu'l-Kur'an 17, Tevhid 31, 47; Tirmiz, Emsl 7, hadis no: 2875) "stemeyip kananlar hri, btn mmetim cennete girecektir!" "Kananlar da kim?" dediler. Raslullah (s.a.s.) yle buyurdu: "Kim bana itaat ederse cennete girer; kim bana itaat etmez, si olursa, o cennete girmekten kanm demektir." (Buhr, 'tism 2) "Allah sizi (Muhammed mmetini) zellikten himye edip korudu: Hepinizi helk edecek olan peygamberinizin beddusndan, btl ehlinin hak ehline (nrunu sndrecek, kesin) bir galebesinden, dallet zerine birlemenizden." (Eb Dvud, Fiten 1, hadis no: 4253) "mmetim yamur gibidir; evveli mi, sonu mu daha hayrldr, bilinemez." (Tirmiz, Emsl 6, hadis no: 2873) "mmetimden bir grup (hak zerine) glip olmaktan hi geri kalmaz. Allah'n emri (Kymet) gelince de

onlar gliptir." (Hadisin baz rivyetlerinde u ilveler vardr:) "...Onlar hak iin, glip olarak Kymete kadar savarlar.", "Bu din ebediyete kadar ayakta kalacaktr. Bir grup mslman, onun iin Kymet kopuncaya kadar savamaya devam edecektir.", "...Onlara yardm kesenler onlara zarar veremezler, onlar bu halde iken Allah'n emri (Kymet) gelir.", "mmetimden bir grup Allah'n emri zerine savamaya devam eder. Bunlar, d manlarna gliptirler. Muhlifleri onlara zarar veremez, bu hal, Kymete kadar devam eder." (Buhr, 'tism 10, Menkb 27, Tevhid 29; Mslim, mret 171, hadis no: 1921) ".. .mmetimden bir grup, Kymet kopuncaya kadar, mansr (Allah n yardmna mazhar) olmaya devam edecek, onlar mahrum brakanlar onlara zarar veremeyecekler." (Tirmiz, Fiten 27, hadis no: 2193) "Allah Tel, mmetim iin bana iki emn indirdi: 'Sen, aralarnda olduun mddete Allah onlara (umum bir) azap vermeyecektir. Onlar istifrda bulunduklar mddete, Allah onlara azap vermeyecektir.' (8/Enfl, 33). Ben aralarndan ayrldmm, (Allah'n azbn nleyecek ikinci eman olan) istifr Kymete kadar aralarnda brakyorum." (Tirmiz, Tefsir Enfl, hadis no: 3082) "mmetimden (lim, ehid, slih) bazlar var; bir(ok kabilelere mil bir) cemaate efaat eder; bazlar var, bir kabileye efaat eder; bazlar var, bir bl e efaat eder; bazlar da tek bir ferde efaat eder ve cennete girmelerine sebep olur." (Tirmiz, Kymet 11, hadis no: 2442) "Kymet gnnde, mmetimin (iki almeti olacak: Biri) secde sebebiyle alnndaki parlaklk, (dieri de) abdest sebebiyle kollarndaki parlaklktr." (Tirmiz, Salt 427, hadis no: 607) "Allah bir mmete rahmet diledimi, peygamberlerini kendilerinden nce kabzeder ve onu mmete bir nc ve hazrlayc yapar. Bir mmetin helkini de diledimi, onlar peygamberleri hayatta iken cezalandrr da onun gznn nnde onlar helk eder. Bylece o mmetin -inkr ve yalanlamalar sebebiyle- helkleriyle peygamberin ii rahatlar." (Mslim, Fezil 24, hadis no: 2288) "Her peygambere mutlaka insanlarn inanmakta olageldikleri eyler cinsinden bir mcize verilmitir. Ama bana verilen (mcize) ise, vahiydir ve bunu bana Allah vahyetmitir. Bu sebeple Kymet gn, dier peygamberlere nazaran etb (Peygamberlerine bal olan mmetleri) en ok olan peygamberin ben olacam mit ediyorum." (Buhr, Fezilu'l-Kur'an 1, 'tism 1; Mslim, man 239, hadis no: 152)

Bir man Toplumu Olarak mmet

Kuranda mmet kavram, genel olarak topluluk, insan topluluu anlamna gelmekle birlikte, tek bir kaynaktan doan her bir tr, nder/rnek ve zaman gibi eitli anlamlarda da kullanlmaktadr. Bu topluluklar, bazen dorudan, bazen bal olduklar dinlerine, bazen de yaam srelerine atfen mmet kavram ile tanmlanmlardr. mm (anne), imam (nder) ve mmet, ayn kkten gelen ifadelerdir. mm, bir eyin vcuduna, terbiyesine, slhna veya balangcna asllk eden kk veya kken anlamna gelmektedir. Bir baka deyile, bir eyin kendinden kaynaklanp kendine izfe olunduu temeldir. Yerde yryen hayvanlar ve kanatlaryla uan kular da ancak sizin gibi birer mmettirler. (6/Enm, 38). yetten anlald kadaryla her bir tr, tek bir kaynaktan (mm) doan bir mmettir. Bu anlamda tek bir kaynaa (dem ve Havv) dayand iin btn insanlk da tek bir mmettir. Kurana gre: nsanlar bir tek mmettiler; sonra ayrla d tler. (10/Ynus, 19; 2/Bakara, 213)

Bilinmektedir ki, tarihte birok topluluk gelip gemitir (13/Rad, 30) ve her birine peygamber gnderilmitir (16/Nahl, 36). Her bir peygamberin topluluu da bir mmet tekil etmektedir (10/Ynus, 47). Gerek Ynus sresi 47. yeti, gerekse Ynus 19. yeti irdelenirse, insan mmetinin temelinde, bir fikirler btn/bir dnya gr olduu anlalr. Madem ki, nce mmet olma hali vard ve sonradan bu hali bozma, ayrla d me ile gerekleti (10/Ynus, 19), o halde mmet olma hali, ihtilf iinde olmamay gerekli klar demektir. Bu durum, baka bir yet ile daha ak bir ekilde tanmlanmaktadr: Allah dileseydi sizi bir tek mmet yapard. Ama O, istediini saptrr, istediini doru yola eritirir. lediklerinizden and olsun ki sorumlu tutulacaksnz. (16/Nahl, 93) (Benzer yetler iin bkz. 5/Mide, 48; 11/Hd, 118; 42/r, 8).

Bu yette grld gibi, Allah sapanlar ile doru yola erienleri birbirinden farkl mmetlerden saymaktadr. Baka bir ifadeyle sylersek, ayn fikir btnne, ayn ideolojiye sahip olanlar, ayn mmettendir. Esasen bu durum, eitli yetlerdeki dier trl kullanmlarla da uygun bir karmdr. Hayr, dorusu biz, babalarmz bir mmet zerinde bulduk. Biz de onlarn izlerinden gitmekteyiz derler. (43/Zuhruf, 22) (Benzer kullanmlar iin bkz. 21/Enbiy, 92; 43/Zuhruf, 22; 2/Bakara, 143; 22/Hacc, 34, 67). Bu yetin yaln ifadelerinden bile, bir dinin etrafnda toplanm insanlara mmet denildii anlalmaktadr. Eer byle olmasayd, mmetin takip edilecek bir izinden/yolundan bahsetmek anlamsz olurdu. Kuranda mmet kavramnn birok kere kendilerine ras l/eli gnderilen toplumlar iin kullanldn d nrsek konu daha bir anlalr olacaktr (Bkz. 22/Hacc, 34, 67; 6/Enm, 42; 10/Ynus, 47; 16/Nahl, 36, 63; 23/Mminn, 44; 40/Mmin, 5). Kurann bildirdiine gre Allah, eliyi yalanlayan her mmeti cezalandrr ve onlarn yerine baka bir mmeti getirir. Yarg gnnde de Allah kendi ilerinden biri olmak zere her mmetten bir hidi inkr edenlerin mzeretlerine karlk olmak zere huzura getirecektir: Her mmetten bir hid getirdiimiz gn, artk ne nankrlere izin verilir, ne de onlarn zr dilemeleri istenir. (16/Nahl, 84) (Benzer kullanmlar iin bkz. 4/Nis, 41; 16/Nahl, 89; 28/Kasas, 75; 45/Csiye, 28). nsann kendisine verilen tercih yapma zgrl n Ftrat Dininden ayrlma ynnde kullanmasnn (5/Mide, 48; 11/Hd, 118; 16/Nahl, 93; 42/r, 8) bir sonucu olarak Allah, rneklik (hid olmak) iin mmetlere eliler gndermitir. Bylece eliler ve mminler de bir mmet (mmetun vhdeh) tekil etmektedirler (Bkz. 21/Enbiy, 92-93; 22/Hacc, 52). Bu anlamyla mmet, tek bir dine mensup insan topluluudur denilebilir. Bu tanmlama, Kurandaki mmetle ilgili 64 kullanmn (11/Hd, 8; 12/Ysuf, 45; 16/Nahl, 120) dndaki hemen her kullanm iin geerli bir tanmlamadr. Bu kullanmn sonuncusu (16/Nahl, 120), bir istisn olmaktan ziyde, kelimenin anlamnn kuvvetlendirilmesini ve rneklendirilmesini salamaktadr. Dier iki yette (11/Hd, 8; 12/Ysuf, 45) mmet kelimesi, bir vakit, bir zaman periyodunun, yani ecelin tyin edildiini ve bu srenin sonu yaklatnda, onun ne bir an geciktirilebileceini, ne de ne alnabileceini aka ifade etmektedir. Belli bir srenin tyin edilmi olmasyla bir mmet, bir vakit veya bir zaman periyodu veya kelimenin modern anlam ierisinde bir a arm yaptrmaktadr. mmet kelimesinin bu iki mstesn durum ierisinde tad "periyod" veya "a" anlamlar bile, bir dine mensup olan veya belirli bir dneme ait bir insan grubu demek olan kelimenin semantik anlamyla yakndan ilgilidir.

Ayn ama etrafnda btnlemi (28/Kasas, 23), ayn kaynaktan (mm) doan (6/En'm, 38), ortak inanlara sahip (43/Zuhruf, 22-23; 16/Nahl, 93), belirli bir zaman diliminde yaamalar takdir edilmi (7/A'rf, 34) her insan topluluu Kur'an'da mmet olarak tanmlanmaktadr. Burada zellikle zerinde durulmas gerekli nokta; vahyin toplum tanmlamasnda esas l olarak inanc belirlemesidir (bkz. 10/Ynus, 19; 16/Nahl, 93; 43/Zuhruf, 22 -23). Bu nermenin doruluu, Kur'an'daki slm mmeti iin biilen rol (2/Bakara, 143) ve Hz. brhim iin kullanlan ifadelerde (16/Nahl, 120 -121) daha ak bir ekilde grlebilir. Fakat bu durumu yorum yapmaya yer vermeyecek kadar aka belirten yet, A'rf sresinin 159. yetidir: "Ms'nn kavminden de hakka ynelten ve onunla dilce hkmeden bir mmet vardr." (7/A'rf, 159). Grld gibi yette ayn etnik (kavm) kkenden gelenlerin hepsi iin deil; ayn anlay ve davran biimine sahip zel bir ksm iin mmet ifadesi kullanlmtr. (Benzer bir kullanm iin bkz. 7/A'rf, 160). Yani mmet kelimesinin temel nitelii, iaret ettii grubun ideolojik tabiatn yanstmasdr. Bu aklamalardan sonra, mmet-i Muhammed'in konumuna deinebiliriz: "Bylece sizi insanlara hid olmanz iin vasat (orta, dil, dengeli) bir mmet yaptk. Rasl de size hiddir. Biz Ras l'e uyan, kesi zerinde geriye dnenden ayralm diye, yneldiini kble yaptk." (2/Bakara, 143). Gr ld gibi Allah, mslmanlar insanlara hid, yani hakikatin rnekliini ve tankln yapan bir mmet yaptn belirtmektedir. Bu mmet, vasat bir mmettir. Vasatln ve hidliin anlamn kavramak iin de l-i mrn sresinin 110. yetine bakmak, bizi aydnlatacaktr. "Siz insanlar ierisinden karlm, iyilii emreden, ktlkten men eden ve Allah'a iman eden hayrl bir mmetsiniz." (3/l-i mrn, 110) Anlalan o ki, mmet, bir btndr ve onun grevi, ma'rfu emredip mnkerden men etmektir. Bu mmetin mensuplar olarak grevlerimizi kardelik (3/l-i mrn, 103) ve takv stnl n esas alan (49/Hucurt, 13) bir temelde yapmalyz. Mslmanlar gerek kuramsal olarak, gerekse de kiisel olarak bu ilh sorumluluk bilinciyle ana tanklk (ehdet) etmelidir. Kimlik tanmlarnda farkl referanslar (rk, ekonomik, ya da entelektel stat vb.) sunan modern paradigmann ifsd, insanl tam bir yeryz cehenneminde yaamaya mahkm etti. Yeerecek umutlar, bir tl-i emel (refah vb.) yerine; vahy l lerle ekillenmi kimliklerle insanla esenlik sunabilir. Bundan dolay, gittike yabanclaan ve yalnzlaan birey, mmet bilincinin yeerdii bir balamda kendi varln anlaml bulacaktr. brhim (a.s.)'in mmet olarak tanmland vahy referans, insan teki olarak bugnn m 'minlerine de bir eyler sylyor olmal deil midir!? "brhim, phesiz Allah'a boyun een ve O'na ynelen bir mmetti. Rabbinin nimetlerine krederdi. Rabbi de onu seti ve doru yola eritirdi." (16/Nahl, 120-121) (3)

mmet-mam likisi
mam insanlara nclk eden, kendi yolundan giden ve peinden gelen bir mmet (topluluk) oluturan nderdir. Allahn yolunda hidyet imamlar olduu gibi, insanlar atee ve azba gtren imamlar (liderler) da vardr; tpk Firavun gibi (28/Kasas, 41). Kymet gnnde btn insanlar, kendi imamlaryla (nderleriyle) arlacaktr (17/sr, 71 -72). phesiz ki dnya hayatnda haktan sapm, azm ve yoldan km gnahkr kimseleri imam/nder edinenler,

hirette zarara urayacaklardr. Allah btn mmetlere kar kendi ilerinden hid/rnek karacak. Bu hitler onlarn dnyada iken pelerinden gittikleri nderleridir. Yanl yaptklarn, doru yolda olmadklarn bizzat itiraf edecekler (16/Nahl, 84). Ayrca Rabbimiz Hz. Muhammedi de btn mmetler zerine hit olarak getirecektir (16/Nahl, 89; 4/Nis, 41). Rasullere gnderilen kitap, geri insanlar iin imamdr; fakat her insana inmediinden, Allahn setii rasullere bir ekirdek halinde inmekte ve Rasullerin onu yaamas ve uygulamas ile imamlk fonksiyonunu grmektedir. Bu bakmdan, bir Kitapla zdeleen rasullerin onu yaamas ve uygulamasyla Kitap ve Peygamber, imamlk fonksiyonunu grmektedir. Bu bakmdan, bir Kitapla zdeleen rasuller ve onlarn uygulaycs nebler, insanlar iin imamdrlar. te bu imamlar, insanlk iinde, onlara yol gsteren, onlara Allah n hidyetiyle hidyet eden birer nc, yol gsterici ve rehber olarak tek bir topluluk halindedirler; yani, onlara tarih iinde bir mmet olarak baklabilir. Bu mmetin evrensel aptaki ilk babas/mm/imam, Hz. brhim (a.s.) dir. Bu bakmdan o, btn insanlara imam olmasnn yansra, btn imamlarn kendisinden geldii bir mmetttir. Ayrca o, vazife anlay, insanln btn iin besledii kurtulu duygular ve btn insanlara temil ettii himmeti sebebiyle de tek bana bir mmettir; kimin himmeti milletiyse, o, tek bana bir millet olduu gibi (2/Bakara, 124; 16/Nahl, 120). Her imamn evresinde bir mmet vardr; btn mmetlerin imamlar zerinde hid olan Hteml-Enbiynn mmeti ise, kukusuz en byk nimete nil olan, bu nimet karlnda da sorumluluu bulunan bir mmettir. Nasl Hz. brhimin zrriyetinden peygamberler/imamlar silsilesi gelmi, birer imam olarak mmetler oluturmular ve kendileri de insanlar hayra aran en hayrl bir mmet olmularsa, Rasl-i Ekremin oluturduu mmet de insanlar iinden karlm hayrl bir mmet olarak, hak imamn evresinde btn insanla hidyet gtrmek vazifesini, misyonunu yklenmi bir mmettir, byle bir mmet olmak durumundadr. Kuran, bu mmetin birinci derecedeki bu vazifesini yle aklar: Siz, insanlar iin karlm en hayrl bir mmetsiniz. Marfu emreder, mnkerden nehyedersiniz ve Allaha inanrsnz. (3/l-i mrn, 110) Demek ki, Hz. Muhammed mmetinin ana vazifesi, iyilii emredip ktlkten nehyetmektir. Bunu yapmak iin mmet, imamnn evresinde toplanmak ve kendi iinde hayra aran bir topluluk, bir mmet oluturmak zorundadr. te, mmetin iindeki bu mmet, mminleri hayra arr, onlar Allahn yolunda dosdoru gtrmee urar ve bunun sonucu olarak btn bir mmet de, tm insanla slmn mesajn iletir: inizden hayra aran ve marfu emredip mnkerden nehyeden bir mmet bulunsun. (3/l-i mrn, 104) slm mmeti, yalnzca Allah rab kabul ederek Ona ibdet etmek ve Rabbi, Ras l, kblesi bir olarak, ittifak iinde bulunmakla ykmldr: Muhakkak bu mmetiniz bir mmettir ve Ben de Rabbinizim; o halde Bana ibdet edin. (21/Enbiy, 92) (4) Elmall Hamdi Yazr n belirttii zere, mslmanlarn imandan sonra ilk din vazifeleri olan mmet ve immet tekili yerine getirilmeden kurtulanlar onlardr hkm-i cellesine mazhar olabilmek ve ancak mslmanlar olarak can verin!(3/l-i mrn, 102) emrine uyabilmek zordur. (5) mamsz mmet, basz beden gibidir. Organizmann canll, ruhu ne ise; mmet iin imam da odur. mamsz toplum, bir cesetten farkszdr. mmetin bana gelenler, immetin bana gelenlerle doru

orantldr. Kuranda mmet ile immet kavramlar birbiriyle yakn irtibat halindedir. Allah brhim (a.s.)i insanlara imam yapmtr (2/Bakara, 124). O imamlarn badr. Ayn zamanda o, imamlarn kendisinden geldii bir mmettir (16/Nahl, 120). Dolaysyla Hz. brhim'in ahsnda immet ve mmet kavramlar birlikte gndeme gelmilerdir. O yzden rahatlkla u hkme varlabilir: mmet; tek bir imama beyat ederek bal olan mminler topluluudur. mama bal olmadan mmet teekkl edemez. mmetsiz imam, imamsz mmet olmaz. Gerek u ki sizin bu mmetiniz tek bir mmettir. Ben de sizin Rabbinizim. yleyse Bana ibdet/kulluk edin. (21/Enbiy, 92) Mminler olarak hepimiz Allahn huzurunda tek mmet inancn ve uurunu koruyup korumadmz hususunda hesap vereceiz. slm mmeti, tektir, birdir; kfr mmeti ise saysz denecek kadar ok olabilir. Tek mmet inancnn saptrlmadan devam etmesi, tek imamn varlna baldr. Esasen immet, bir mmet sorunudur. mmet olmadan immet de olmaz. mmetin ihys, mmetin varlna balanmtr. nk slmda tek mmet ve tek imam esastr. (6) Kuranda imam kavramnn mmet kelimesi ile yakn ilikisini grmekteyiz. Biri anlalmadan ve gereklemeden, dierinin de anlalmas ve gerekleebilmesi mmkn deildir. Zira mmetin oluumunda onlara belli bir d nme, davran ve yap kazandran imamdr/nderdir. te bu sebeple, Allah her topluma, bir imam ve rehber olan peygamber gndermitir ki, toplumu karanlklardan aydnla karsn (2/Bakara, 257). Onlara, Kitapla yol gstersin, k tutsun, o toplum ierisinde kendisine iman edenlerin karlatklar problemleri zmlesin. Tek kelimeyle hakka, hidyete yneltsin; onlarn dnyalarn mmur ettii gibi, hirette de kurtulularna sebebiyet verecek aydnlk ve nurlu yolu (srt- mstakmi) gstersin. Allah, bozulmaya yz tutmu, kokumu chil toplumlara peygamberler gnderir. Ellerinde klavuz ve rehber (imam) olarak Kitab vardr. Ras ller, toplumlarn o Kitaba iman etmeye ve onunla amel etmeye arrlar. man edenlere, Kitab ve onun hikmetini retirler. Onlar birtakm kt davran ve d ncelerden, nefsin kt arzularndan arndrarak onlara rehberlik ederler. Dvet etmi olduklar dorularla insanlar fiil olarak eitirler; bu bilince dayal sahih davranlarda bulunan slih bir toplumu, mslman bir mmeti olutururlar. (7)

mmet Bilinci
Modern ideolojilerin z ld , tkendii ve yabanclat bir dnemden geiyoruz. Btn bir insanlk, modern ideolojilerin ngrlerinin gereklemediini, bu ideolojilerin nyarglarnn geersiz olduunu, bu ideolojilerin ierisinde yaayarak reniyor. Modern ideolojiler; dengesizlikler, eitsizlikler, zulmler ve soykrmlarla ekillenen bir dnya dourdu. Modern ideolojiler, insanln, insan/rh/mnev/ahlk ihtiyalarna hibir yolla cevap veremediler. Daha doru bir ifade ile, modern ideolojilerin insanln insan/rh/mnev/ahlk sorunlarna cevap aramak gibi bir kaygs yoktu. Modernizmin hkim olduu yllar boyunca yaanan insanlk d olaylar, zellikle mslmanlar iin mmet bilincinin evrensel bir zorunluluk olduunu gstermektedir. mmet bilinci, imn bir zorunluluktur, ahlk bir zorunluluktur. Gnmzde slm ideallerle, yaanan gerekler arasnda, maalesef ok byk boluklar bulunmaktadr. Gnmzde slm mmeti, kendisini kantlayamamaktadr. slm mmeti, kendisini ve sorunlarn ifade edememektedir. slm mmeti, slm anlamlar temsil edememekte, rnek olamamaktadr.

Bugnn dnyasnda mslmanlar iin, mslmanca yaama zgrl yoktur. slm mmeti, slm medeniyeti bugn bir gereklik, yaanan bir vka olmaktan kmtr. erisinde yaadmz dnyada bireysel anlamda inanma zgrl varsa da; inandmz deerleri harekete dn trme zgrl mz yoktur. Mslmanlar, ierisinde yaadklar toplumlar slm toplumlarna dn trmeyi baaramyorlar. Taklide dayal bir kltrle, d nse, kltrel, sosyal, siyasal bir dn m, yenilenme ve deiim gerekletirilemiyor. Smrgecilik ncesi dnemde, k ltrel/sosyal/siyasal hareketler, uluslar/kavimler/rklar st hareketlerdi. nsanlk kltr etnik snrlar aan bir k ltrd. Smrgecilik dneminde smrgeciler; mmet bilincini, mmet gereini, mmet inancn kolaylkla paralayacak bir zemin buldular. slm mmeti bnyesinde yaanan isel yabanclama, smrgecilerin her trl eylem ve etkinlikleri iin byk kolaylklar salad. Smrgeciler halklar istedikleri kalplara dktler, halklar kklerinden kopardlar, halklar bal bulunduklar anlam ve deer sistemlerinden uzaklatrdlar. slm dnyasnda ulus/devlet araylar sonu gelmez sorunlar dourdu. Smrgecilik dnemiyle birlikte balayan yzeysel batllama hareketleri, takliti gelenekilikle btnleince, slm toplumlarnda toplumsal ve kltrel doku derin bir ekilde bozuldu. Biz mslmanlar; temel slm inanlar merkezinde toplanan, farkl etnik kkenleri olan, farkl dilleri konuan, farkl gelenek ve detleri paylaan evrensel bir mmet/milletiz. Gemite slm imparatorluklar bnyesinde gayr-i mslim uyruklar, i ilerinde tamamen zerk, bireysel ve toplumsal zgrl e sahip din aznlklar halinde rgtlenmi olarak sorunsuz bir ekilde yaadlar. slm, mslman olan ve olmayan pek ok ulusu tek bir siyasal at altnda toplad. Yzyllarca rk ve benzer zelliklerde ayrm tanmayan bir slm ailesi ierisinde eitli rklar ve dinler bar ierisinde bir arada yaadlar. slm, tm etnik snrlar amaya son derece elverili insan bir z tar. Mslmanlar nazarnda btn insanln hayrn ve karn d nmeyen bir dnya gr ve hayat anlay, ahlk ve insan olamaz. Coraf ve rk snrlar bulunmayan, uluslarst, lkeler ve halklarst bir dnya ve hayat gr nn ifadesi olan slm, daha dorusu slm anlay, bugn coraf ve rk snrlara hapsedilmi ve bu yolla ulusal ideolojilerle zdeletirilmitir. Coraf ve rk snrlar yznden evrensel slm btnlk ve zgnlk yitirilmitir. Ulusal ideolojilerin ve ulusal snrlarn denetimi altna alnan slm anlay, denetim altna alnd lkelerde her tr deiime kapal, kokumu bir muhfazakrln ifadesi olarak yaatlmak istenmektedir. Tarih, biz mslmanlar iin, zgrlk ve bamszln insan ve ahlk bir yry dr. Bugn mslmanlar olarak slm kiiliimizi temsil edememekteyiz. Bu durumdan hepimiz sorumluyuz. erisinde yaadmz dnyay denetim altna alan; ulusal birlik, ulusal egemenlik, ulusal devlet, vatan, bayrak gibi kavramlar modern zamanlarda yceltilen, takdis edilen, Avrupa kltrne zg tamamen mulak kavramlardr. Bu kavramlar yoluyla bugn her lkede halklar kendisinden olmayanlar dlamakta, aalamaktadr. Btn bu tanmlar insan deerlerin ve zenginliklerin snrlarn daraltmakta, evrensel ilh ve insan iklimi lletirmektedir.

Bugn, yeryzn ve btn insanl ilh anlamlarla kucaklayan slm, bu llemeyi durdurmak istemektedir. Bu llemeyi biz mslmanlar durdurabiliriz. Bunun iin de, btn bir yeryznde ve hayatn her alannda ilh balarn dnda hibir ba kabul etmeyecek ekilde zgrce d nmeyi, zgrce karar vermeyi ve zgrce davranmay renmeliyiz. slm, tarihten ekilmeye zorland modern zamanlara kadar ok halkl, ok dilli, ok renkli yaplar kurdu. Bu yaplar yzlerce yl ayakta tuttu. slm, tarihin iinde olduu dnemlerde insanl blmedi, corafyay blmedi, dnyay blmedi. slm, farkl toplumsal oluumlar, fesad kayna olmamalar kouluyla engin bir anlayla karlad. slm, insanlk tarihinin en geni, en kapsaml, en kuatc, en zengin kimliinin ifadesi oldu. Bu zengin kimlik bugn ulusalc, hnedanc ve kabileci ideolojiler araclyla daraltlm ve klt lm tr. Gnmzde her ulus son derece snrl bir gereklik haline gelmitir. Bu snrl gereklik nedeniyle, hibir ulus, kendisini btn bir insanln yerine koyma hakkna sahip deildir. Gnmzde bir ulusa balanmak, bir baka ulusu dlamak anlamna gelmektedir. slmn tarihten ekilmesiyle birlikte tm dnyada milliyetilikler glendi, insanlk kk kk paralara ayrld. Tarih iinde yeryz apnda byk cemaatler in eden, byk cemaatleri ama edinen slm, ierisinde yaadmz dnemde, ulusal karlar, hnedanc ihtiraslar, kk kabile ekimeleri ve farkl hizip rekabetleri iin son derece basit ve s hesaplarn arac haline getirilmitir. Bu nedenlerle evrensel slm sylem, hzl bir ekilde yerellemekte ve maalesef bir hizip dili haline getirilmektedir. Gnmzde de hizip kendi kutsallna kendisi karar vermektedir. Hizip bencillii ok yaygn bir sapma haline gelmitir. Bugn mslmanlar, temel slm ilkelerden kopuk bir slm mcdele elikisi ile kar karya bulunmaktadr. Hizip dili, ufuklar kltmekte, mmet bilincini zayflatmaktadr. Dnyev aklclk anda dnya, teknik anlamda zenginleti; ancak insan anlamlar asndan yoksullat. slm halklarnn bu yoksullamann dnda kald sylenemez. Bugn btn dnyada mslman toplumlar da dhil olmak zere hayatn btn alanlarnda kapitalist bak alar, kapitalist hayat anlay ve kapitalist sosyal ilikiler yrrlktedir. Bizler, mslmanlar olarak yeryzndeki varolu faliyetlerimizi slm ilke ve ahlk snrlar ierisinde dzenlemek zorundayz. slm ilkelerden bamsz bir slm mcdeleden sz edilemez. Mslmanca varolu hakkmz, slm anlamlar yaatarak ifade etmeliyiz. Hi birimiz, hibir nedenle slm btnsellii bir kenara itemeyiz. man, insan tm yetilerin ve zelliklerin en yce tezhrdr. nsan, tm insan zenginliklere imanla ular. Allahn mlk zerinde her alanda her tr birlik imanla salanacaktr. man bann zayflatld ortamlarda/toplumlarda/alarda kkl birlikler kurulamamaktadr. Btn bir varlk leminde insanlk tarihi boyunca iki ana topluluk var oldu. Bunlar, Kurann ifadesiyle; Allahn taraftarlar ve eytann taraftarlar olarak anlrlar. Allahn taraftar olan mslmanlar her koulda Allaha ait iaretler, zellikler, nitelikler ve davranlar tamak zorundadr. Allah taraftar olan/olmas gereken slm mmeti, yalnzca bir iman ba etrafnda toplanan bir topluluun addr. slm inanlar asndan yalnzca Allaha ibdet edenlerle, Allaha isyan edenler arasnda bir eitsizlik vardr. Biz mslmanlar, insanlar toplumsal mevklerine, ya da siyasal konum ve glerine gre deerlendirmeyiz.

Bizim iin insann deeri, madd seviyesi ile deil; tad faziletlerle ortaya kar. slm nazarnda insanlar, bakalarnn haklarn ihll etmemek ve slm toplumu fesda vermemek kouluyla inan ve d ncelerini serbeste aklayabilirler. Mslman olmayanlar, lh yasalara kar gelmemek artyla, anlamalarla salanacak her trl haktan yararlanabilirler. slm, bizlere kendilerine itaat edeceimiz emir sahiplerinin rklarnn, renklerinin, lkelerinin nemli olmadn, emir sahiplerinin Allaha, Raslne ve Allahn koyduu yasalara uygun hareket ettikleri srece kendilerine itaat edilmesi gerektiini retiyor. Peygamberimiz (s.a.s.), bir chiliyye deti sayd atalarla, soy sopla, kabile ve airetle vnmeyi kesinlikle ortadan kaldrmtr. Mslmanlar, btn zamanlarn en byk ailesidir. Mslmanlar, btn admlarn, bu byk ailenin saln ve geleceini d nerek atmaldrlar. Mslmanlar olarak grevimiz, inanlarmz, deerlerimizi, kavramlarmz insanlk apnda geerli olacak ekilde ykseltmektir. Her eyden nce inanlarmz, deerlerimizi, kavramlarmz zgrletirmeliyiz. Klielemi alara teslim olmamalyz. Modern Bat, kendi dnya gr n evrenselletirmeyi baarrken; mslmanlar yerel, ulusal, blgesel ynelilerle kendilerini snrlandramazlar. erisinde yaadmz dnemde kavim, ulus, lke farkllklar, evrensel btnlk bilinci bozulduu iin, mslmanlar aras birlik ve dayanmay engelliyor. Evrensel ilke ve deerler temelinde alglanmas/yaanmas gereken slm, yerel farkllklar ve gelenekler nedeniyle paralara blnyor. Evrensel ilkelere inanan mslmanlar bu inanlarn yerel kimi sapmalar nedeniyle somutlatryorlar. Evrensel inanlarn temsilcisi olan mslmanlar, ulusal ve blgesel snrlar amak zorundadr. Mslmanlar aras ilikiler, uluslarst bir kltr ve medeniyet kurmaya, uluslarst bir birlii salamaya ynelik olmaldr. Rabbimiz lemlerin Rabbidir. Btn bir yeryz mescidimizdir. Peygamber Efendimiz, sadece Arap ulusuna rahmet olarak deil; btn lemlere rahmet olarak gnderilmitir. Biz mslmanlar, bir rka, bir ulusa, bir lkeye deil; Allaha ibdet iin yaratldk. Btn bir yeryz bizim lkemizdir. Bizler, bir rk, ulusu ve lkeyi putlatramayz. manmz btn unsurlaryla ifade edemediimiz bir topluma ve lkeye mecbur/mahkm deiliz. Allah n arznda yeryznn halifeleri iin snrsz imknlar, yerler, yurtlar yaratlmtr. Hibir rk, ulus ve lke, inanlarmzdan daha deerli olamaz. Bizler, birbirimize iman ba ile bal olan mslmanlarz. Bizler, btn bir yeryzn dolduran tek bir hizbin mensuplaryz. Kendilerini evrensel slm hizbi ile ifade eden mslmanlar laik, liberal, modernist, demokrat dnya gr ve hayat anlayn bir varolu tarz olarak seenleri dost edinemezler. Bu evreleri dost olarak seenlerin Allah ile dostluklar ortadan kalkar. Nm, nian, derecesi, gc, makam ve mansb ne olursa olsun, tercihlerini aka slm dnya gr ve hayat anlay dorultusunda yapmayan kimseler iin, politik pragmatizm adna inanlarmz asla terk edemeyiz. Mslmanlar, herhangi bir beer ideoloji, beer kurum ve kavramlar etrafnda bu ideoloji, kurum ve kavramlara inananlarla uzlaamazlar. Rabbimiz, soyumuza, sopumuza, rk ve rengimize, yaadmz lkeye gre deil; kendisine ynelik ibdetlerimize gre nimetler, balar verecektir. Birliin ve btnl n temeli, lh vahiydir. lh vahiy, insanln btn bir hayatn kuatan tek ve mutlak gerekliin addr. Hangi ileden, kabileden, ulustan gelmi olursak olalm, slm ilesi ierisinde hepimiz temel kardelik balaryla birbirimize balanmalyz.

slm ilesi ierisinde hepimiz eit hak ve sorumluluklara sahibiz. Irk, blge, ulus, kabile, dil, renk asabiyeti insanl fesda veren, insanl paralayan, insanln kamplara blnmesine neden olan bir asabiyettir. nsanlk, gerek anlamda tek Allah inancn btn boyutlaryla bir bilin halinde yaad takdirde, btn temelsiz ve yapay ayrmlar nemini yitirecektir. Btn ilikilerini yalnzca Allah iin dzenleyen mslmanlar araclyla bir kardelik iklimi kurulabilir. Irk, renk, dil, blge farkllklarna gre dzenlenecek olan insan ilikilerin ahlk temelleri yoktur. slm, btn rklar ieren bir sistemin addr. slmn btn imknlarn herkes ayn l ler ierisinde paylar. slm tarihi boyunca birbirinden ok farkl etnik topluluklar, hayatlarn eriat hukuku ierisinde dzenlediler. Irklk ve milliyetilik, tarih boyunca her zaman d manlklara ve savalara neden olmutur, bugn de olmaktadr. slm her topluluu, rengi, insan, lh varoluu idrk edecek niteliklere doutan yetenekli telkki eder. mmet, insanlk apnda temelleri olan bir gerekliin ifadesidir. Ulus-devlet, rksal stnlk fikrine dayal olarak ortaya kmtr. Ulus-devlet ya da etnik topluluk/grup temelinde insanln birlii asla salanamaz. slm, insanlk iin snrsz bir batr. Kfr ve irk hibir nedenle mzur grlemez. nk kfr ve irk insann temiz ftratnn bozulmasdr. Hizipi, rk anlaylarla evrensel var olu bilincine ulalamaz. Baka renkleri, uluslar, mezhepleri dlayarak evrenselci olunamaz. Kavim merkezli bir din anlay, kavim merkezli bir d nce ve kltr evrensel olamaz. Kavim merkezli bir slm anlay, slmn evrensel anlam ve amalaryla badamaz. Tarih boyunca slm, pek ok renkleri, rklar bnyesi ierisinde karde kld. slm bir dzen altnda btn renkler ve rklar evrensel insanlk anlaynn temsilcileri olarak bar iinde yaadlar. Herhangi bir topluluu slm deerlere sahip olmad halde, yalnzca kendi kavmimizden olduklar iin savunamayz. slm deerleri temsil eden bir topluluu, bizim kavmimizden olmadklar iin tahkir edemeyiz. dil olmayan bir tarafgirlik, son derece aalk bir zelliktir. Herhangi bir halk, yalnzca kavm zellikleri nedeniyle yceltmek, lh adlete kesinlikle aykrdr. Mmin bir halk yalnzca kavm nedenlere dayanarak dlamak h l lere ihnet etmektir. Kendi ilemizin, evremizin, kavmimizin karlarna aykr olsa dahi, lh adletten ayrlamayz. lh ller u ya da bu kavmi yceltmek iin kullanlamaz. lh ller, tm insanlk iin geerli olan l lerdir. Bu bakmdan tm lh lleri doru yerlerine koymak gerekir. slma armak, insan insanla ve ftrata armaktr. slm ilesinin ad, mmettir. mmet, bir inan topluluu olduu kadar, bir siyasal topluluktur. slm ilesi bnyesinde d nsel, kltrel bir birlik salanamadan siyasal bir birlik salanamaz. slm, insanlar slm ilesine arrken, zorlamaya bavurmaz. slma arlanlar kendi irdeleriyle karar verirler. nsanlarn bask ve iddet altnda verdikleri hibir karar, hibir ekilde inandrc olamaz. slm, herhangi bir zel halkn mutluluunu deil; btn bir insanln mutluluunu amalar. slm, herhangi bir tarihsel dnemin deil; btn zamanlarn gereidir. Bir topluluun farkl renklere sahip olmas, bu toplulua baka halklar smrme hakk vermez. slm, btn insanlk lemi ierisinde, btn ilikilerin btn bir insanl ve hayat yaratan Allaha iman temelinde gerekletirilmesini ister. nsanlk lemi ierisinde slm, belirleyici tek farkllk olarak iman ve kfr farklln tanr.

Kfr; btn bir varl ve hayat yaratan irdeyi ve bu irdenin koyduu yasalar inkr etmektir. nsan n, kendisini yaratan irdeyi tanmamas kadar bo, anlamsz, temelsiz ve sama bir davran olamaz. Kfr, bal bana bir samalktr. Hangi renge, hangi rka, hangi ulusa ait olursa olsun her mslman, evrensel slm mmetinin erefli bir yesidir. Mslmanlar iin rk ve kabile balar deil; slm balar nemlidir. Mslmanlar, dnyev/madd konularda slm ller ierisinde kalmak kaydyla, mslman olmayanlarla da ilikiler kurabilirler. Ancak, mslmanlar, kendilerini laik dnya gr , laik siyaset anlay ile izah eden oluumlara katlamaz, bu oluumlar ierisinde bulunanlarla ortaklk kuramazlar. Kabile, rk, ulus balar evrensel btnlemenin nndeki en byk engellerdir. Kavim ve yurt asabiyetine sahip olanlar, evrensel gerekliin bilincine ulaamazlar. Evrensel slm inancnn temelini Yaratcnn birlii d ncesi tekil eder. Btn bir insanlk kendisini yaratan irdenin ngrd yasalar/deerler etrafnda btnleebilir. lhmz tek bir ilhtr. Ondan baka ilhmz yoktur. Milletimiz, tek bir millet; yani slm mmetidir. Hepimiz ayn anlam ve amalara balyz. Temel inanlarda mmet olarak hepimiz ayn anlay paylayoruz. slm, insanln ortak deerlerini, ortak menfaatlerini korur ve gzetir. slm bir toplumda imtiyazl kii, imtiyazl ile, imtiyazl snf yoktur. slm, herhangi bir zel topluluun kurtuluunu deil; btn bir insanln kurtuluunu salamak ister. nsan bir toplumun insnda mslmanlar, kavm karlar gzetemezler. Erdemli insanlarn sessizlii, kaytszl, bir toplumda z lmeyi ve bozulmay derinletirir. Sosyal grevlerin yerine getirilmedii toplumlarda ktlkler artar. Yeryznde mslman olarak bulunmak, iyilikleri yaymak, ktlkleri ortadan kaldrmakla mmkndr. Hibir kavim, lh yasalar kendi kavmini takdis etmek amacyla istismar edemez. lh yasalar, btn halklar, btn iklimler iindir. nsanlar hakknda, halklar hakknda karar verilirken, renklerine ve kavimlerine baklmaz. Yeryznde srekli bar, btn halklarn haklarn dil bir ekilde tanmakla salanabilir. slm, btn halklara ayn derecede yakndr. slm, mslmanlardan, d manlarnn haklarn da tanmalarn, dostlar hakszlk yaptnda buna kar kmalarn ister. slm nazarnda gzel olan, btn halklar iin gzeldir. slm nazarnda irkin olan, btn halklar iin irkindir. slm, evrensel bir ilenin addr. Bu ile, bugn ne yazk ki saysz paralara blnm tr. Bu blnmeden hepimiz sorumluyuz ve hesaba ekileceiz. slm ilesi fertleri arasnda sevgi, muhabbet, ballk ve merhamet esastr. Mslmanlar evrensel lleri yitirdikleri iin birbirlerine kar sevgi ve sayglarn da yitirmilerdir. Evrensel slm ilesi ierisinde kavm imtiyazlara yer yoktur. Halklar snflara, derecelere ayran, kimi halklarda ok zel yetenekler, ok zel ayrcalklar olduunu iddia eden anlaylarn evrensel slm ilesi ierisinde yeri yoktur. slmn kimi halklarn zel ayrcalklarla d llendirildiini iddia eden efsnev d nceye saygs yoktur. slm ilesi ierisine giren tm kavimler, slm en gzel ekilde kendilerinin temsil ettiklerine inanyorlar.

Her kavim, kendi kavm zelliklerini desteklemek iin slmn imknlarn kullanyor. Bu durum, slmn evrensel ve btnsel aklamalarn, yorumlarn byk lde engelliyor. Kimi kavimlerin ulusu ve geleneki yorumlar, slm dnyasnda d nsel ve kltrel birliin salanmasn srekli olarak geciktiriyor. Gnmzde de varln koruyan romantik bir tarih anlayna gre, slm ilesi ierisindeki tm kavimler, kendilerini dnyann merkez kavimleri olarak grmektedir. Kimi kavimlere gre slm tarihi demek, yalnzca bu kavmin tarihi demek, slm kltr de bu kavmin k ltr demektir. Evrensel slm ilesi ierisinde ie kapanma dnemleri ulusu akmlarn glenmesiyle balad. Deiik toplumlar, deiik halklar, deiik sosyal yaplar bnyesinde baaryla barndran slm ilesini paralayan nedenlerin banda, kavim merkezli anlaylar, kavim merkezli siyasal ekimeler bulunmaktadr. slm, douuyla birlikte eski dnyann yapsn tmyle deitirdii gibi, evrensellik bilinci etrafnda yeni bir btnlk salayarak, yeni dnyann yapsn da tekrar deitirebilir. Mslman olmak demek, hayatn her alannda putlarla ve put anlaylarla savamak demektir. Mslman olmak demek, hayatn her alannda Hakk temsil etmek, btn kt ve yanl yollar ortadan kaldrmaya almak demektir. Btn bir varolu lemindeki tm zenginlikler ve gzellikler insan iindir. nsan alma ve abasyla bu zenginliklere ular. nsan, kendisini lh hikmetler ve gzelliklerle deitirdii takdirde btn bir yeryz de deiecektir. Evrensel ile bilinci temel alarda uzlama ile salanr. Taklit ve tekrar yoluyla olumu gelenek, din yerine konulamaz. Mslmanlar slmn z, ruhu, anlam ile uyum ierisinde bulunan geleneklerle, bulunmayan gelenekleri yerli yerine koymak zorundadrlar. Biz mslmanlar, halklar birletiren temel unsurlar zerinde almal, ayrmc her anlay ve oluum karsnda hasssiyet gstermeliyiz. slm tarih ve kltr yalnzca bir kavmin etkinliklerinden ibret bilinmemelidir. u ya da bu kavmin tekelci gr lerine itibar edilemez. Tm tekelci gr ler, slm tarih ve kltrnn bir btn olarak alglanmamas sonucunu dourmaktadr. Tm tekelci gr ler slm dar bir ereve ierisine oturtmakta, slmn evrensel renklerine srt evirmektedir. Hangi mezhep ve merep ierisinde olurlarsa olsunlar, slmn asl unsurlarn oluturan temellerde, tarih boyunca dnya mslmanlar arasnda kendiliinden ortaya km doal bir ittifak var olagelmitir. Ayrlk noktalarn daha ok kavim merkezli tekelci din anlaylar tahrik etmektedir. Din, hayatn z olduu iin, insanlk slm bir duyarllkla hayatta kalabilir. slm, dnyay insann bozulmam z ve ftrat zerinde kurmak ister. slm, insanlk lemi ierisinde temel sosyal ba olarak evrensel insan temelleri alr. slm, kendisine ait zellikleri bulunan bir yapnn addr. Gnmze zg kalplarla veya Batl kavramlarla slm yap tanmlanamaz. Hangi kavimden olursak olalm evrensel bir mmetin yeleriyiz. Bu mmetin yeleri ortak bir duyarllk ve bilinle slm hukuku etrafnda toplanr. slm hukuku btn kavm gerekliklerin zerindedir. Kavm gereklikler, iyiliin ve ktl n, hayrn ve errin, irkinliin ve gzelliin kayna olamaz. Kavm ayrcalklar zerinde srar eden kltrler Allaha iftira ediyorlar. lemlerin rabb olan Allah, ayrcalk yapmaz. slm inanlar geici inanlar deildir. Evrensel slm toplumu inanc, btn zamanlar iindir.

slm, hayatn z olan deerleri hayata kazandrma sava vermektedir. slm deerlerin yaand bir dnyada sosyal bir bunalm ve zlme olmaz. Btn dnya mslmanl, iyilikte ve gzellikte, birbirleriyle srekli olarak yardmlarlar. Ktlkler karsnda birbirlerini uyarrlar. slm, ayn renklerin, ayn dillerin, ayn topraklarn birliini ok ilkel bir birlik sayar. slm, ayn inanlarn birliini savunur. Her mslman, gnlk hayatnda slm sorumluluklarn yerine getirirken, ayn zamanda slm hayat anlaynn yaylmasna da katkda bulunmaktadr. slm, kimseye zel bir konum vermez. Hibir mslman verset yoluyla kazanlm ayrcalklara sahip olamaz. Bizim ltlerimiz, genetik ltler deil; blgesel ve ulusal ltler deil; evrensel lh ltlerdir. Hibir sistem, evrensel ilikiler gelitirme konusunda slm kadar msait deildir. Buna ramen, kendimizi yerel snrlar ierisine hapsettiimiz iin, insanln yreine ulaamyoruz. slm, bireylerin, toplumlarn birbirlerine yabanclamalarn nler. nk slm cemaat iinde btnlemeyi ve cemaat dayanmasn ngrr. Halklar birbirleriyle tanp bilisinler ve yardmlasnlar iin yaratlmlardr. Mslmanlar, kendilerini herhangi bir milliyetle snrlandrmazlar. slm mcdele, evrensel amalar ierdiinden, siyasal snrlara gre yaplamaz. Mslmanlar milliyet esasna dayal bir siyasal mcdeleye girimezler. Bugnn dnyas btn cepheleriyle beer ideolojiler bataklna dn m tr. Modern uygarlk temel insanlk sorunlarna cevap verememitir. Modern uygarlk etnik atmalara ve savalara zm bulamamtr. ada dnyada insanla, insan z ve anlamlar arasna byk uurumlar girmitir. lh vahiy, evrensel zelliklere sahiptir. slm, birletirici tm deerleri ierdii iin, tm insanlk ilesine ulamak ister. mmet gereinin tarihte karlat en byk tahribat, ulus-devlet olgusu olmutur. mmet bilincinin yeniden kurulabilmesi iin yerel, blgesel, ulusal farkllklarn alabilmesi gerekir. slm toplumunun yeniden ins, kmil insann, kiilikli, bilinli bireylerin yetimesiyle balar. Salkl bir toplumsal bnye, nitelikli, derinlikli, ufuklu, erdemli bireylerden oluur. Klielerle, sloganlarla, tarafgirlikle kkl bir cemaat tekil edilemez. Gerek bir cemaat yaps gl kiiliklerle in edilebilir. Salkl bir cemaat iin bireylerin benliklerini arndrmalar gerekir. Bireyler, hayatn her alannda Allaha ynelen bir bilinle, eylemle, davranla mkemmellie ularlar. Salkl, tutarl bir kiilik bilincine sahip olanlar, salkl bir cemaat bilinci olutururlar. Salkl bir mmet bilincine, ancak salkl bir cemaat bilinciyle ulalabilir. erisinde bulunduumuz dnemde hem bireyin, hem cemaatin ve hem de mmetin yaps paraland. slm ruhunun ifadesi olan merkez kurumlar, hayatiyetini kaybetti. Cmiler ve mescidler toplumun yrei olmaktan ktlar. slmn ilk dnemlerinde mescidlerin/cmilerin sosyal, toplumsal, kltrel ve siyasal ilevleri vard. Bugn cmiler, sadece namaz klnan meknlar haline dn tr lm tr. Bugn, her mslmann, nce kendi bilincine, ierisinde yaad toplumun bilincine ulamas gerekir. mmet bilinci, slm kardeliinin fiil bir gereklik haline dn mesiyle ifadesini bulur. mmet bilinci, soyut bir d nce deildir; yaanan bir gerekliktir. slm kardeliinin gerek boyutlaryla hayata geirilmemesi durumunda, btn mslman topluluklarn bir btnl e kavuturulmalar mmkn olamaz.

ok halkl, ok dilli, ok k ltrl yaplar; ulusal devletler ve ulusal snrlar tarafndan yok edildiler. Ulusal devletler ve snrlar insanlk ilesini ve dnyasn saysz paralara bld. Ulusal devletler, halklar ve insanl birbirine yabanclatrd. Her milliyetilik, rklk ve kabilecilik; insanlk tarihi boyunca ok kt siciller ald. erisinde yaadmz tarih dneminde de kt siciller almaya devam ediyor. slm, insanlar karde kld. slm, insanl bir mmet kld. slmn ars, btn halklar iine ald. slm peygamberi (s.a.s.) btn bir insanlk iin bir mjdeci ve haberciydi. slm tm ilke ve hkmler, insanln dnya hayatn en gzel, en salkl, en tutarl ekilde dzenlemek zere indirilmitir. slm deerlerin amac, insanlarn en temiz/gzel ekilde yaamalarna katkda bulunmaktr. Herhangi bir snfn, ulusun, blgenin karna dayal olan ideolojiler/sistemler, ya da dinler, insan olamazlar. Yirminci yzylda yaanan byk sarsntlar, byk insanlk aclar, btn beer ideolojiler ve dzenlerin ahlk yetersizlikler, ahlk baarszlklar ierisinde bulunduunu gstermitir. Bugn, Bat kltr ve uygarlna ait btn kavram ve kurumlar, vazgeilmez olmaktan kmaktadr. Bat kltr ve uygarlna zg maddesel deerler ve laik yaplar, insan z ve insan anlamlar btnyle kstlamtr. Halbuki insanlk tarihi boyunca insan mkemmellii lh l ler ve deerler salamtr. Yirminci yzylda uluslar aras siyaset, ikiyzllk ve bencillik temelleri zerinde ykseldi. 20. yzylda slm dnyas denilen corafyada kltrel Hal seferleri yoluyla halklarn bilinci zincire vuruldu. Kltrel Hal seferleri yoluyla, halklarn zihinleri ve ruhlar tutsak edildi. Ruhsal smrgeletirme yntemleriyle halklar, kendi d nce ve kltr iklimlerinden uzaklatrldlar. Kltrel Hal seferleri mmet bilincini, mmet dayanmasn, mmet ahlkn byk lde zayflatt. slm dnyas denilen corafyada halklar, kltr smrgeciliine zg tanmlarn terr altnda yayorlar. Halklara kltr smrgeciliine zg tanmlar ve resm deerler zorla benimsetiliyor. Kltr smrgecilii yoluyla slm dnyas denilen yerlerde yaayan halklar, arptlm, tahrif edilmi, elikili bir kimlik ierisine sokuldular. slm dnyasnda, slm sadece kltrel bir gelenek olarak alglayan anlaylarn egemenlii yznden, k ltrel Hal seferlerine gerei gibi kar konulamad. Yirminci y.y. boyunca slm dnyasnda standartlatrlm resm slm anlaylar zerinden alld. Standartlatrlm resm slma gre, slm, sadece kiisel/duygusal alanda yaatlacak, slmn siyasal/kamusal ilevleri halklara unutturulacakt. Bu yolla slm dnyasnda halklar depolitize edildiler. slm dnyasnda mmet ahlk ve bilinci, 18. y.y.dan bugne gelinceye kadar byk sarsntlar geirdi. Mslmanlar son yzyl siyasal bakmdan gten d erek geirdiler. Mslmanlarn siyasal glerini yitirmeleri balca iki nemli nedene dayaldr. Bu nedenler; d ve i nedenlerdir. D sebepler, Batnn d nsel, k ltrel, bilimsel ve teknolojik zenginliklere sahip olmasyla birlikte balayan smrgeciliktir. sebepler ise, mslman toplumlarda yaanan d nsel, k ltrel, ahlk ve ruh zlmedir. Mslman toplumlarda bu zlme dnemlerinde d nsel ve kltrel hayatn, madd dnya ile ilikileri btnyle koptu. Mslmanlar bu dnemde genellikle soyut ve metafizik konular etrafnda younlatlar. Sadece metafizik konularla snrl bir din hayat nedeniyle mslmanlar, slmn sosyal ve toplumsal bir siyaset olarak ekillenmesi konusu ile ilgilenmediler.

Sade bir hayat, kamu menfaatlerini itenlikle temsil etmek, istikamet ve sadkat eklinde zetlenebilecek olan ilk dneme ait slm siyasetin yerini alan zlme dnemlerindeki iktidar ve ihtiam hrs, an, hret, saltanat, lks tutkular mslmanlarn kurduu imparatorluklarn en nemli ykl nedenleri arasndadr. Modern dnyaya zg btn kavram ve kurumlar, ihra edildikleri her lkede dayatmac kavram ve kurumlar olarak yerletirildi. Btn kavram ve kurumlar, ideolojik bir keyflik iinde kullanldlar. Bugn, slm dnyas denilen btn yerlerde modern kavram ve kurumlarn diktatrl srmektedir. Modern toplumlarda btn deerler, birbirine karmtr. Modern Bat, kltrel bir sefletin ierisindedir. Laiklikle birlikte hayatn z tahrip edilmi, hayat, formel kurallarla ekillendirilmitir. Btn speklatif tarif ve tanmlardan kanarak sylemek gerekir ki, laiklik, bir ateizmdir. Laikleme/ateizm, blc, paralayc, ayrmc zellikler tar. slm, btnc l anlamlar temsil ederken, laiklik blc anlamlar temsil eder. Laiklik, dinden, din olandan katr. Laiklik, madd dnyay, lh dzenden bamsz olarak alglamak demektir. Laiklikle birlikte din, kamusal alann dna srlm , zel alana hapsedilmitir. Hayatn Allahtan, lh irdeden bamsz bir ekilde alglanmas, ahlkn, bilimin, siyasetin tm lh deerlerden soyutlanmas eklinde somutlaan laik sylem, insann Allahtan bamszlaarak kendi deerlerini, kendi yasalarn kendisinin retmesi biiminde hayata geirilmitir. Laiklik, imana bir tepkidir. Laiklik, din kaytszln addr. Laiklik, belirsizlikler tayan bir tanmlamadr; basmakalp bir kavramdr. Laik k ltr nedeniyle insan deerlerden uzaklama, bireycilik ve bireysel hazclk, bir dnya gr haline gelmitir. Endstriyel kitle kltr, teknik ve brokratik akl, insanlk apnda byk bir bunalma sebep olmutur. Teknik ve brokratik akl, hibir insan soruna cevap verememektedir. Sanayi k ltr, insann kendisinden kopmasna neden olmutur. Gnmzde modern insan, ierisine d t boluk yznden erdemli bir evre, erdemli bir topluluk aramaktadr. Laik boluk yznden insanlar, daha insan bir hayat tarz istemektedir. Laikliin toplum ve insanlk d kalaca gnler yaklamaktadr. Laik k ltrn bir klie olarak kulland din ve vicdan zgrl byk bir safsatadan ibarettir. Din ve vicdan zgrl , laik dnya gr asndan ok zel duygular olarak tannmakta; ancak, din ve vicdan zgrl nn toplumsallamas, toplumsal hayata kmas kesinlikle kabul edilmemektedir. Modern zamanlarda temel inanlar laik k ltr yoluyla yklnca toplumsal btn balar da ykld. Sosyal bnye dald. Sosyal bnyenin birlii kayboldu. Biimsel ideolojiler, dzenler, sistemler grld gibi sosyal bnyenin yeniden oluturulmasn, yeniden yaplandrlmasn baaramadlar. Btn dnyada, btn toplumlarda yaanan varolu bunalm zmlenemedi. Modern dnyada, modern toplumlarda, bireysel karlar tm insan deerlerden stn tutan bir anlay egemendir. Modern insann tm eylemleri, ekonomik amalar etrafnda younlamaktadr. Modern hayat ve modern toplum, madd/fizik l lere gre tanmlanmaktadr. Modern dnyada ve modern toplumlarda dnyevleme tek inan haline gelmektedir. Modern insan, insan erdemlerle deil; tkettii ya da sahip olduu mallarla bir kiilik kazanmaya almaktadr. Gnmzde btn ilikiler, btn boyutlaryla ticarlemektedir. erisinde yaadmz dnyada d nsel ve kltrel hayat, souk ve ieriksiz kimi kavram ve kuramlarla srdrlmektedir. Modern hayatn ierisinde, gnl zenginliklerinin ve aklarn yerini, lks ve ihtiraslar almtr.

slm, btn mslmanlar, insanlk hizmetinde iyilikleri temsil eden, ktlklerle mcdele eden hayrl bir mmet olarak tanmlamaktadr. slmn getirdii btn ahlk ve sosyal ilkeler, mmet apnda bir dayanmann gerekletirilmesi iindir. Btn bu mutlak gerekliklere ramen mslman, btn bir evrensel iklime geni alardan bakmay baaramyor, geni al ilikiler kuramyorlar. slm merkezci bak alarn, slm merkezci iliki biimlerini, slm merkezci ahlk anlayn ortak bir insanlk bilinci haline getirmeye mecburuz. Kavim merkezci, hizip merkezci, grup merkezci bak alaryla mmet bilinci kurulamaz. mmet bilincinin salkl bir ekilde in edilebilmesi iin r ve icm gibi kavram ve kuramlarn en geni anlamda iletilmesi gerekir. Bir d ncenin, bir k ltrn, bir toplumun ve halkn kendisini dnya apnda kabul ettirebilmesi iin, yerel ve ulusal snrlar amas gerekir. Tevhid dnya gr ve varolu biimi olarak slm, bireye olduu kadar, topluma; toplumdan btn insanla uzanan bir btnleme yolu ve yntemidir. Tevhid, bireyin i ve d hayatnn, d nce ve davranlarnn btnl n ifade eder. Tevhid, sosyal planda insan topluluklarnn btnlemesini salar. Siyasal planda tevhid, mmet apnda nih birlii gerekletirmek ister. slm, btn dnyaya dalm, ancak ayn amalar etrafnda toplanm tek bir toplum rneidir. slm, bireysel hayat ve sosyal hayat, siyasal hayat, din dnya gr ve varolu biimi ierisinde btnletirir. Kurn- Kerim; mslmanlar, btn bir insanlk iin ortaya karlm, iyilikleri emreden, ktlklerden alkoyan, iman eden, namaz klan, zekt veren, Allah'a ve Raslne itaat eden en hayrl ve vasat bir mmet olarak tarif etmektedir. Mslman olmak, ayn zamanda hakikatin, adletin, faziletin ve takvnn szcs, temsilcisi olmak anlamna gelir. Varoluun anlamn hakikatle btnleerek, dnyann anlamn adletle btnleerek, hayatn anlamn faziletle btnleerek, ibdetin anlamn takv ile btnleerek kavrayabiliriz. mmet apnda btn mslmanlar, iyilik ve adlet temelinde birbirlerinin yardmclar ve dostlardr. Mslmanlar, mslman olmayanlarn da iyi olmalar iin aba harcarlar. Mslmanlar, mslman olmayanlarn da ktlkten kurtulmalarn isterler. Mslmanlarn en byk eylemi, insanlar srekli olarak Allaha armaktr. Allah tanmak, Allahn btn irdesine teslim olmak demektir. Mslmanlar iin her artta, her durumda, en stn tutulmas gereken tek gereklik, slma ait temel ilkelerdir. Mslmanlarla kfirler ve m rikler arasnda hibir ortak yan yoktur. Allahn mutlak irdesine kar savaanlardan insan davranlar beklenemez. Mslmanlar, gnahkrlarn balanmasn ve iyiliklerini dileyebilirler, ancak, m rikler iin byle bir talepte bulunamazlar. Mslmanlar, ortak ilkeler etrafnda, ortak amalar gerekletirmek zere toplanan bir cemaat/mmettir. slm mmeti; rk, renk, dil ve kltr snrlarn aan bir bilinci temsil etmektedir. Hibir mslman, insan ilikiler erevesinde hibir insann etnik kkenini aratrma ihtiyac duymaz. erisinde yaadmz dnya hakkndaki bilgilerimizin dnya apnda bir ilgi/dikkat zerinde temellendirilmesi mmet bilincinin bir gereidir. lgilerimizi, mmet apnda geniletmek, d nce, kltr ve bilin alveriini hzlandrmak, d nsel ufkumuzun, anlay, birikim ve gcmzn zenginlemesini salayacaktr. mmet bilincinin yenilenebilmesi iin, nce insann yenilenmesi gerekmektedir. mmet bilinci, btn bir insanla ak bir bilintir. Ulusalc alarla ortak insanlk kltrne ulalamaz. Ulusal alarla insanlk kltr deerlendirilemez.

Ulusal yaklamlarla insanlk sorunlar zmlenemez, insanlk aclar sonulandrlamaz. Ulusalc her aray ve zmleme, insan insanlk dnyasndan soyutlar. Ulusal kimlik, ulusal kiilik, boyutsuz, derinliksiz bir kimlik ve kiiliktir. nsan anlamlar, insan deerler ve insan ufuklar, yalnzca bir ulus iin deil; btn bir insanlk iindir. Tarih boyunca btn ulusu hareketler, insan temeller zerinde deil; efsnev temeller zerinde yaplandrlmtr. slm kltr, dnya apnda bir k ltrdr; insanlk apnda bir k ltrdr. slm mmeti, insanlar rklar sz konusu olmakszn bnyesi ierisine alr. erisinde yaadmz dnyada k ltrn laiklemesi, deersizlii, zevksizlii, bayal, yapayl ve yzeysellii dourmutur. Bugnn dnyasnda belirleyici tek unsur, fiziksel gtr. Modern insan, ii bo kimi tanmlara/kavramlara tapnmakta, kalplar ve klielerle d nmektedir. Kalplara ve klielere artlandrlan ynlar, bu yolla etkisizletirilmekte ve kleletirilmektedir. Gnmz insannn btn ufku, fizik dnya ile snrldr. Modern emperyalizm yoluyla smrge haline getirilen mslmanlarn yaad lkelerde gerekletirilen yapsal kimi deiiklikler; mslman toplumlar Batl kavram ve kurumlara baml kld. Bu lkelerde kavram ve kurumlarla balayan bamllk, daha sonra siyasal ynetimin ve ynetici kadrolarn da smrgecilerin denetimi altna girmesi sonucunu dourdu. Mslmanlarn yaad lkeler, kendi halklarna btnyle yabanclam, halklarla ve halklarn deerleriyle ilgileri kopmu, Batnn ideallerini ve karlarn benimseyen/savunan yneticiler tarafndan ynetilmektedir.

Gnmz dnyasnda slm, bir mneviyat ve k ltr olarak dolamdadr. slm, siyasal/toplumsal bir sistem olarak, daha ok, genlik evrelerinde telaffuz edilmektedir. slm dnyasnda slmn evrensel dili daha ok, gen kesimlerin kulland bir dildir. Mslman genlik, zellikle slmn zgn temelleri zerinde younlamakta, ulusalc alar, mezhepi alar amaya almakta, mmet ufkuna daha ok yaklamaktadr. slm genlii bir yanda kendi evrensel deerleriyle btnleirken, bir dier yanda da ierisinde yaad aty, dnyay, hayat tanmaya almaktadr. Bugn slm dnyas, mmet apnda bir aray ierisindedir. Bu aray, zengin bir kltrel temele sahip bulunmakla birlikte, henz gl siyasal zeminlere, perspektiflere, programlara sahip deildir. Yerel anlay biimleriyle snrl slm oluumlar nedeniyle, slm aray, mmet apnda ortak bir yntem dili gerekletirememitir. mmet bilincinin yeniden tesis edilmesi, slm araylarn dnya apnda etkili sonular vermesini salayacaktr. mmet bilincinin, ahlknn, dilinin ve dayanmasnn yeniden kuruluu sorunu, bugn mslman halklarn en nemli, en hayat sorunudur. slm dnyasnda yeni bir toplumsal yap; hareketli, ak gr l, katlmc bir cemaatilikle birlikte, paylamaya ve dayanmaya dayal kardelikle in edilecektir. Siyasal anlamda bir slm mcdele srecine girmeden nce, btn slm anlamlar itenlikle yaatan ve savunan bir slm toplumun gerekletirilmesi gerekir. mmet kurumunun yeniden siyasal anlamda hayat bulmas, bir d ya da topya deildir. Temel slm anlam ve amalar dorultusunda bireysel ve toplumsal hayatn yeniden yaplandrlmas, mmet plannda yaanacak bir gelecek iin nemli bir balangtr. Bugn slm dnyasnda halklar, genellikle devletin

ngrd din anlayna baldr. slm dnyasnda devletler, dini hem devletin karlar iin, hem de ilgili lkelerin ve uluslarn ulusal karlar iin bir ara olarak kullanyor. Bylece, btn bir insanln ruhu olmas gereken din, her ulus tarafndan blc milliyetilik akmlarn desteklemeye memur ediliyor. Gerek resm/cretli din adamlar denen kiiler ve gerekse modernist akmn ierisinde yer alan unsurlar, her lkede statkonun aralar ve sesidirler. Bunlar her durumda gelenei ve muhfazakrl savunurlar. Bu kesimlerin her abas, ulusal devletin mslmanlar aleyhinde glenmesine katkda bulunur. Bu kesimler, mslman kitleleri slmn siyasal ve toplumsal amalar dnda ekillendirmek iin olaanst abalar harcar. Her resm ve modernist akm, slmn siyasal mcdelesini d manca bir tavrla karlamaktadr. Mslman toplamlarda en kuatc, en genel, en derin balar; mmet bilinci yoluyla salanmt. Bu toplumlar zerinde ykc etkileri olan smrgecilik hareketleri; laikleme, modernleme ve milliyetilik akmlarn dourdu. Bu akmlar, mmet ahlkn paralayan en nemli etkenler arasndadr. Smrge sonras dnemde kurulan ulus devletler, yalnzca devlet ve ulusun karlaryla btnleen bir din anlayn kurumlatrarak, mmet ruhuna byk bir darbe indirdiler. Ulus-devlet dneminde ulusal/yerel kltr, dinin yerine geti. slm da, bu yerel kltrn bir paras sayld. mmet bilincinin paralanmas, mslman gcnn de paralanmas sonucunu dourdu. Bugn, mslman toplumda ve mslmanlarn yaadklar lkelerde Batnn denetimi etkili bir ekilde sryor. Bu toplarda Batnn kltrel ve siyasal yaylmacl devam ediyor. Bu toplumlar, kendi gerekleriyle ilgili kararlar alamyorlar. Bu toplumlarda her alanda gelimeleri Batllar belirliyor. Mslmanlarn kendi toplumlarnda her tr denetimi yitirmi olmalar gerei zerinde ciddiyetle d nmek gerekiyor. erisinde bulunduumuz dnemde, emperyalizme kar mcdele veren yerel slm direni hareketleri, mmet apnda bir destek alamyor. slm dnyas diye adlandrlan kesimde emperyalistlerin karlarna gre ekillenen siyasal birimler, bugn de ayn karlara hizmet ediyor. Mslmanlar, yirminci yzyl boyunca yurtlarn/topraklarn asker igallerden kurtarmay (Filistin dnda) baardlar; ancak, bu topraklar siyasal igallerden kurtarlamad. mmet bilincinin zayflamasyla birlikte, siyasal bilin de byk lde zayflad. mmet bilincini, tarih boyunca tahrip eden i ve d olgular, bugn de varln koruyor. slm mmeti, bugn yapsal bir bunalm ierisindedir. Bu bunalm amak iin, bunalm douran nedenlerle gl bir hesaplamaya girmek gerekir. Gnmzde dnya mslmanl, modern dnya karsnda tavrszdr. Bu dnya ile hesaplamay d nmemektedir. slm anlamlar ykan, yok eden bir dnya ile hesaplama abas ierisinde bulunan mslmanlar, geleneki, greneki, mistik yaplar tarafndan yalnzlatrlmakta ve dlanmaktadr. erisinde bulunduumuz dnemde mslmanlar olarak yeni bir dn m sreci ierisinde bulunuyoruz. Bu dn m sreci ierisinde mslmanlar, dnyann dnda kalan bir kltrle dnyann deitirilemeyeceini reniyorlar. Bu sre ierisinde mslmanlar, slm n geleneksel anlamyla sadece bir din deil; hayat ve dnyay btnyle kuatan bir varolu tarz olduunu kavryorlar. Bu sre ierisinde mslmanlar, Peygamber Efendimizin (s.a.s.) yalnzca din bir nder olmayp, ayn zamanda siyasal bir nder olduunu, sosyal ve toplumsal bir dzenleyici olduunu da anlyorlar.

slm mmeti bugn; d nsel, kltrel, sosyal bir deiim zleminin ierisine girmi bulunmaktadr. Deiim, mmet bilincinin, mmet ruhunun, mmet ahlknn btnc l anlamda hayata kyla tamamlanacaktr. (8)

1 - Hseyin K. Ece, slm'n Temel Kavramlar, s. 728 -731 2 - Nurettin Yldz, Sosyal Bilgiler Ansiklopedisi, c. 6, s. 195 -198 Vahdettin Ik, Bir man Toplumu Olarak mmet, Haksz, say 60 Ali nal, Kuranda Temel Kavramlar, Nil Y. s. 558-559 5- M.Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, Eser Y. c. 2, s. 1154-1155 Mustafa elik, slm Hareket Fkh, c. 4, s. 42 C. Tayyar Soykk, Kur'an'da mam ve mamet, Haksz, say 62 8- Atasoy Mftolu, mmet Bilinci Konuyla lgili yet-i Kerimeler mmet Kelimesinin Getii yetler (51 yerde): 2/Bakara, 128, 134, 141, 143, 213; 3/l-i mrn, 104, 110, 113; 4/Nis, 41; 5/Mide, 48, 66; 6/Enm, 108; 7/Arf, 34, 38, 159, 164, 181; 10/Ynus, 19, 47, 49; 11/Hd, 8, 118; 12/Ysuf, 45; 13/Rad, 30; 15/Hcr, 5; 16/Nahl, 36, 48, 89, 92, 92, 93, 120; 21/Enbiy, 92, 92; 22/Hac, 34, 67; 23/Mminn, 43, 44, 52, 52; 27/Neml, 83, 28/Kasas, 23, 75; 35/Ftr, 24; 40/Mmin, 5; 42/r, 8; 43/Zuhruf, 22, 23, 33; 45/Csiye, 28, 28. mmet Kelimesinin oulu Olan mem Kelimesinin Getii yetler (13 yerde): 6/Enm, 38, 42; 7/Arf, 38, 160, 168; 11/Hd, 48, 48; 13/Rad, 30; 16/Nahl, 63; 29/Ankebt, 18; 35/Ftr, 42; 41/Fusslet, 25; 46/Ahkaf, 18. mmet Kavramyla lgili Baz Hadis-i erif Kaynaklar: Buhr, Tevhid 29, 31, 33, 47; Buhr, cre 11; Mevktu's-Salt 17; cre, 8, 9; Enbiy, 50; Fezilu'l-Kur'an 1, 17; 'tism 1, 2, 10; Menkb 27; Tefsir sre 17, 11. Mslim, man 153, hadis no: 94; man 239, hadis no: 152; man 247; Fiten 19; hadis no: 2889; Fiten 20, hadis no: 2890; Ceniz 9, hadis no: 934; mret 171, hadis no: 1921; Fezil 24, hadis no: 2288; Selm 148. Tirmiz, Fiten 14, hadis no: 2177; man 18, hadis no: 2646; Emsl 6, hadis no: 2873; Emsl 7, hadis no: 2875; Tefsir l-i mrn, hadis no: 3004; Tefsir Enfl, hadis no: 3082; Kymet 11, hadis no: 2442; Salt 427, hadis no: 607; Sayd, 16, 17. Nes, Sayd 10. Eb Dvud, Fiten 1, hadis no: 4252, 4253; Fiten, hadis no: 4277; Edh, 22. bn Mce, Zhd 34, hadis no: 4288, Sayd 2. Ahmed bin Hanbel, 5/383. Ktb-i Sitte Muht. Terc. c. 17, s. 603 Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar El-Mzan F Tefsri'l-Kur'an, Muhammed Hseyin Tabatabai, Kevser Y. c. 1, s. 420 El-Cmiu li-Ahkmi'l-Kur'an, mam Kurtubi, Buruc Y. c. 2, s. 342 Kur'an Ansiklopedisi, Sleyman Ate, KUBA Y. c. 10, s. 287-291 Ktb-i Sitte Muhtasar Tercme ve erhi, brahim Canan, Aka Y. c. 3, s. 367-368 amil slm Ansiklopedisi, (Nureddin Turgay,) c. 6, s. 268-269 Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, (Nurettin Yldz,) Risale Y. c. 4, s. 195-198 Kuranda Siyas Kavramlar, Vecdi Akyz, Kitabevi Y. s. 169-172 slmn Temel Kavramlar, Hseyin K. Ece, Beyan Y. s. 728-731 Diriliin evresinde, Sezai Karako, Dirili Y. s. 103-110 Bu Byledir, Kul Sadi Yksel, Yenda Y. s. 193-218 Kuran Inda Evrensel Dengeler ve nsan, Yaar Dzenli, FAV Y. s. 153-154 Trkiyede slm ve Irklk Meselesi, M. Erturul Dzda, Cihad Y. s. 324 -348 Kuranda Temel Kavramlar, Ali nal, Beyan Y. s. 536 -537, Nil Y. s. 554 -559 lm ve Siyas Tahliller, Molla Mansur Gzelsoy, Ftrat Y. s. 15-35 slm Hareket Fkh, Mustafa elik, Yenda Y. c. 4, s. 37-47 mmet Bilinci, Atasoy Mftolu, Denge Y. mmet ve Ulus Kimliklerin atmas, Abdullah Ahsen, ev. Kemal ayr, nklb Y. mmet ve mmet, Ali eriati, ev. Ahmet Sait, Fecr Y.

mmet ve Uygarlk Krizi, A. Eb Sleyman, ev. Alim Gner, Akabe Y. mmeti Ykan thal zmler, Yusuf Kardavi, ev. Res l Tosun, Akabe Y. mmet ve Yahdiler, Mustafa Yaln, lke Y. slm Toplumu, Mcteba Uur, ar Y. slm Toplumuna Doru, smail Ltfi akan, amil Y. slm Toplumuna Doru, Seyyit Kutub, slmolu Y. 25. slm Topluma Doru, Reyyan erif, Akabe Y. slm Toplumunun Oluumu, Said Ramazan Bt, r Y. slmda Ferd ve Cemiyet, Muhammed Kutup, Hikmet Y. slmda Toplum Dzeni, Muhammed Eb Zehra, Kayhan Y. slmda Sosyal Dzen, Mustafa Rfii, Fikir Y. slm ahsiyet ve Toplumsal Deiim, Mehmet Pamak, Buruc Y. rnek slm Toplumu, Muhammed Kutup, Risale Y. zlenen slm Toplumu, Seyyid Kutup, Kltr Basn Yay. Birlii Siyasal ve Sosyal Boyutlaryla slm, Yunus Vehbi Yavuz, Tura Y. Sosyalleme, Sosyal Gelime ve slm, zzet Er, Furkan Y. Dnya slm Birlii, Muhammed Eb Zehra, Esra Y. slm Dnyasna Siyasi Baklar, saf Hseyin, z Y. Modern ada slmn Politik Sistemi, Lokman Tayyib, lke Y. Siyasal Katlm, Zbeyir Yetik, Fikir Y. Bir man Toplumu Olarak mmet, Vahdettin Ik, Haksz Dergisi, say 60 (Mart 1996) 40. mmet ve mmet Soruturmas, Tevhid Dergisi, say 18, 19, 20, Haz, Tem, Austos 1991