Cts, May 26th

A NA SA YFA SIYER HA KKINDA KA VRA M TEFSIRI ONLINE KITA P SA TI VIDEO

arama...

ARAMA

YSR/KOLAYLIK
Bakara, 185; Kavram 123

YS R/KOLA YLIK

Ysrr/Kolaylk; Anlam ve Mhiyeti Kur'n- Kerim'de Kolaylk-Zorluk Kavram Hadis-i eriflerde Kolaylk-Zorluk Kavram slm; Basitlik Deildir Ama Kolaylktr! Mslmanca Yaay Gzel ve Kolay; Gayri slm Hayat irkin ve Zor Bir Yaamdr Geleneksel Din Anlay ve Yozlamasnn Sonucu: Dinin Zorlatrlmas Kolayln Snr; lh l ve Hev slm Yaamayanlara C ez: Hayatn Zorlamas

Ramazan ay, insanlara yol gsterici, dorunun ve hidyeti/doruyu eriden ayrmann (furkann) ak delilleri olarak kendisinde Kuran indirilen aydr. Sizden her kim hilli (Ramazan aynn ilk hillini) grrse oru tutsun (oruca balasn). Kim o anda hasta veya yolcu olursa tutamad gnler saysnca baka gnlerde tutsun. Allah size kolaylk diler, zorluk istemez. O, sayy tamamlamanz, size doru yolu gsterdii iin Allah tazim etmenizi ister. Umulur ki, kredersiniz. " (2/Bakara, 185)

Ysr/Kolaylk; Anlam ve Mhiyeti

Ysr zorluun kartdr; Kolaylatrma, kolay, hafif, hafifletme, zorluu giderme gibi anlamlara gelir. Kuran, bu mnlar ifde etmek zere ysr, ysr, yesr, meysr ve tahff gibi kelimeleri kullanmaktadir. Ysr'n kart usr (zorluk)dr.

Ysr, iin kolay olmas demektir. Yesr, az olan, kolay olan ey, hakir (deersiz) anlamlarna gelir. Ysr, kolay, kolaylk, sol taraf, sol el; meysr, kolaylk, kolay klnm ey; tahff, hafifletme, ykn arln giderme gibi mnlara gelmektedirler.

mtihan iin yaratlan insanolu, denemenin gerei olarak birtakm ykmllkleri yerine getirecek, baz glkleri gsleyecek, baz zor gibi grnen ibbetleri yapacak, nefsinin ok arzu etmesine ramen, snavn bir gerei olarak baz isteklerinden vazgeecektir .

Dnyada insan nefsinin houna giden ok ey vardr. Nefis onlara sahip olmak ister. Hatta onlara sahip olmak uruna yanl yollara sapabilir, mer olmayan ilere meyledebilir. Nefis ou zaman Dinin tekliflerini ar bulur, onlar yerine getirme noktasnda tembellik yapar. Nefsin, dnyalklar peine dp daha da azgnlamas, Dinin tekliflerinden uzaklap kendi houna gidecei eyleri yapmas iin eytan srekli kkrtc bir rol stlenir.

mtihann gerei baz zorluklarn, daha dorusu nefsin ar bulduu birtakm glklerin olmas doaldr. Aslnda Dinin teklifleri insann yapsna, tabiatna uygundur. Rabbimiz insana tayamayaca hibir yk yklemez (2/Bakara, 286). Ancak, yeryznde bulunuunun, var olmasnn sebebini anlamayp, kendi hevsna gre yaamay semi kimseler; Dinin tekliflerini ar bulurlar. Nitekim mrikler, kendilerinin Kurana dvet edilmelerini ok ar bir teklif olarak kabul etmektedirler (42/r, 13).

Dinde Kolaylk Esastr: Allahn gnderdii llere gre yaayan, yani slma uyanlar; hem dnya hayatn dzene koyarlar, hem hayat snavn baarrlar, hem de Allahn muttak kullar iin hazrlad hesapsz nimetlere ve mkfatlara kavuurlar. Kullarnn bu gzelliklere kendi abalaryla kavumalarn isteyen Rahmn ve Rahm olan Rabbimiz, zayf bir yapda yaratlm insan iin tekliflerini yumuatm, kolaylatrm ve onun srtndaki ar ykleri indirmitir. Rabbimiz bu konuda buyuruyor ki: Allah size kolaylk (ysr) ister, sizin iin zorluk (usr) istemez. (2/Bakara, 185)

slmn amac insanlar ar yklerle zorlua brakmak deil, aksine her trl kolayl gstererek, onlarn iyi birer insan olup lh mkfatlar hak etmelerini salamaktr. Allah (ar ykleri) sizden hafifletmek ister. nsan zayf olarak yaratlmtr. (4/Nis, 28). slm, ftrat (yaradl) dinidir, yani insann yaratlna uygun, tabi bir yaama biimidir. nsan yaratan Rabbimiz, onun ftratna uygun tekliflerini slm adyla ona gndermitir. Bunu Peygamberimiz (s.a.s.) yle aklyor: phesiz ki bu Din kolaylktr. Her kim, (kolay olan) bu dini zorlatrrsa altnda kalr. Onun iin orta bir yol tutun ve Dini en uygun bir biimde uygulayn. (Buhr, man 29)

slmn prensibi her ite kolaylktr; zorluk karmak, insanlar yokua srmek, zor tekliflerle onlara glk vermek, yapamayacaklarn emredip de onlar bunaltmak deildir. Allah (c.c.) -h- kullarna ikence etmez, onlardan intikam almaya kalkmaz. slmn bu kolaylk prensibini birok konuda grmemiz mmkndr. Allah (c.c.), Kuran, okunup anlalsn, t alnsn diye kolaylatrmtr (54/Kamer, 17, 22, 32, 40). Kuran, Hz. Muhammed (s.a.s.)in dilinde de kolaylatrlmtr ki, takv sahiplerini mjdelesin, inat topluluklar da uyarsn (19/Meryem, 97; ayrca bkz. 44/Duhn, 58).

Mminler gerek namazda gerekse gnlk hayatlarnda Kurandan kolaylarna gelen ksm okurlar, bu konuda bir snrlama yoktur (73/Mzzemmil, 20). Peygamberimize hitben sylenmi u gerek, Kurann asl amacn ortaya koymas bakmndan dikkat ekicidir: T H. Biz sana bu Kuran glk ekmen iin indirmedik. i titreyerek korku duyanlara ancak t ve hatrlatma olsun (diye indirdik). (20/Th, 1-3). Allah (c.c.), Peygamber tebliini gzel yapsn diye Onun iini kolaylatrr, nndeki engelleri amas iin Ona yardm eder (92/Leyl, 7-10). Kuran, deme gl eken borluya kolaylk salanmasn tavsiye ederken (2/Bakara, 280), Kymet gn ameli iyi olanlarn hesabnn ok kolay, ameli kt olanlarn ise hesabnn ok zor olacan haber vermektedir (84/nikak, 7-13). Allah (c.c.) takv sahiplerine ilerinde kolaylk gstereceini mjdeliyor (65/Talak, 4). Demek ki, Dinin ve ona ait tekliflerin insana kolay gsterilmesinin sebebi takvdr ve Allah (c.c.) bu lh ba da muttaklere vermektedir.

Bir baka deyile takv sahibi mminler, Allaha ihlsl bir ekilde ibdet ettikleri, Allaha hakkyla teslim olduklar iin, Dinin tekliflerini kolaylkla yerine getirirler, onlarda bir zorluk grmezler. Dier taraftan slm karsnda inatlk edip, Allaha boyun emeyen kibirliler, slmn emir ve yasaklar karsnda sknt duyarlar, bocalarlar; deyim yerinde ise souk ter dkerler, zorluundan bahsederler, kendi statlerine ve zamana uymadndan dem vururlar ve onun hkmlerini tartmaya amaya yeltenirler. nsan, Allahtan hakkya korkup saknabilse, phesiz Dinin emirleri ona ok kolay ve ok sevimli gelir. nk onlar yerine getirdii zaman llemeyecek kadar ok karla kavuacaktr.

Burada, kendilerine hidyet verilen ile saptanlarn psikolojisini hatrlamak faydal olacaktr: Allah, kime hidyet vermek isterse, onun gsn slma aar; kimi de saptrmak isterse onun gsn, -sanki ge ykseliyormu gibi- dar ve skntl klar (6/Enm, 125). Mallarn Allah yolunda harcamayan cimrilerle, gzellie srtn dnen kimselere, zorluklar, skntlar, darlklar ve azap kolaylatrlr. nk bu kimseler bunu hak etmilerdir (92/Leyl, 8-10). Allah (c.c.) her zorluktan sonra bir kolaylk olduunu haber veriyor (nirh, 5-6; 65/Talak, 7). Zorluktan sonra kolayln olmas, gerekli tedbirleri almakla, du ve ibdetle Allaha rabet etmek, Ona yaklamakla mmkndr.

uras kesindir ki, slmn emir ve yasaklar ierisinde insann ftratyla ve hayatn gerekleriyle atan hibir ey yoktur. slm hkmlerin zor ve aa uymadn zannedenler; kendi hevlarna uyan, Allah brakp tapacaklar putlar elleriyle icat edenler, ya da kendi grn Allahn koyduu lden daha doru sanan ahmaklardr. Allah (c.c.) ve Onun son peygamberi, insanlara, altlarndan kalkamayaca hi bir eyi teklif etmemitir. Dinin btn emir ve yasaklar (hkmleri), insanlara faydal olan eyleri kazandrmak, zararl olan eyleri de onlardan uzaklatrmak gyesine mtuftur.

Emredilen ibdetler, bir zorluk, sknt veya ikence deil; huzur, rahatlk, dzen ve i ferahl ve dengeli bir yaayn plan ve programdr. Dinimizde nassla (kesin deliller ile) sbit olan eyleri deitirmek, zamana ve toplumlara uydurmak mmkn deildir. Dinin kesin hkmlerini saa sola ekmek, onlar yerli yersiz tartmalara konu etmek insan slmn snrlarnn dna karabilir. Ancak, hakknda hkm olmayan, yani mubah alan dediimiz konularda en kolay ve Dine uygun olan tercih etmek Peygamberimizin tavrdr. Mslmanlar da ayn ekilde hareket ederler. Hz. ie yle diyor: Yce Peygamber, biri daha kolay, biri daha zor iki tercih karsnda kald zaman, mutlaka kolay olan semitir. (Buhr, Menkb 23, Edeb 80; Mslim, Fezil 77-78)

Nitekim baz ibdetlerde yerine gre kolaylklar gsterilmitir. Bunun sebebi ibdetlerin her art ve ortamda yerine getirilmesi, mslmann kolaylkla kulluunu yapabilmesidir. Oru tutmaya gc yetmeyenlerin orularn Ramazandan sonra kaz etmeleri, ayakta namaz klamayanlarn namazlarn oturarak klmalar, su olmad veya suyu kullanma imkn kalmad zaman teyemmm edilmesi, yolculukta namazn ksatlmas; bilinen kolaylklardandr.

slmda ruhbanlk olmad gibi, geveklik de yoktur. Ne yaparsam yapaym, Allah beni affeder mant sakat bir mantktr. Allah (c.c.) dilerse btn gnahlar affeder, dorudur. Ancak hi kimse tevbe edebilme ve tevbesinin kabul edilme garantisi veremez. Kul iin Allah (c.c.) rzsndan daha byk kazan var mdr? Bize her trl nimeti karlksz veren Rabbimiz, kredilmeye lyk deil midir? Allahn katndaki yce makamlar hak etmek zararl mdr? Allahn azbna lyk olmaktan daha korkun bir kayp var mdr?

Dinimiz her eyde olduu gibi ibdette de dengeyi emrediyor. Ne geveklik ne de ruhbanlar gibi dnyadan el etek ekme anlay; her iki tutum da slm deildir. Her konuda en byk rnek Peygamberimizdir. Allaha en gzel kulluu O yapmt. Onun ibdet hayat da llyd, ar ve insan gcnn zerinde deildi. Ne kadar gayret ederse etsin, hi kimse Peygamberden daha takv sahibi olamaz. O, ibdetini insan olmann snrlar ierisinde yapard, emredilenlerin dnda nfile ibdet de ederdi. mmetine de az da olsa, devaml ibdet etmeyi tavsiye ederdi. yleyse, slm her adan zorlatrarak, yaanamaz, uygulanamaz bir hale getirmek, hayatn ac ve zor gerekleriyle kar karya brakmak doru deildir. Anlatlan ve gsterilen slm, yok, biz bunu yaayamayz, ok zor, tahamml edilmez bir ey dedirtiyorsa, anlatanlarn ve slm yle sunanlarn vebli vardr. Dinde olmad halde, dinin emri gibi lanse edilen bir sr formalite ve zorlama eyler, gerekten insanlar pheye drebilir, llaha ibdetten uzaklatrabilir.

Evet, Din kolaydr; her devirde, her lkede ve her iklimde yaanabilir. nk ftrat dinidir. Kimileri slm hayattan uzaklatrmak ve mslmanlar kendi sahte tanrlarna tbi klmak iin, slmn ok zor olduu propagandasn yapsalar da, bu byledir. Ancak, Allahn Dini Kuranda ve Peygamberin Snnetinde tebli edildii gibidir. Hibir kiinin, rejimin ve lkenin kalbna gre ekil almaz. nsanlarn uydurduu ideolojilere gre ekillenmez. nsanlar, gnlden, ihlsla Hak Dine balandklar ve samimi bir ekilde yaadklar zaman, ne kadar kolay olduunu bizzat grrler. Dnya hayatnda bile gzellikleri, mutluluklar ve C enneti tadarlar. Buyursun; insanlar bunu bir denesinler, kesinlikle kayplar olmayacaktr. (1)

Kur'n- Kerim'de Kolaylk-Zorluk Kavram

Kurn- Kerimde "ysr/kolaylk" kelimesi, trevleriyle birlikte 41 yerde; "usr/zorluk" kelimesi ise trevleriyle birlikte 12 yerde kullanlr. Zorlama anlamndaki "ikrh" kelimesi ise 7 yerde geer.

Allahn temel vasf merhamettir. O Rahmn ve Rahmdir. nsanlara, kaldramayaca yk, zorluklar yklemez; ancak gc yettii kadar sorumluluk ykler (2/Bakara, 286). Allah hi kimseye gcnn yettiinden bakasn yklemez. Allah, daima bir glkten sonra bir kolaylk yaratr. (5/Talk, 6-7). Allah, insanlara zorluk dilemez, kolaylk ister (2/Bakara, 185). nsan zayf olarak yaratld, zorluklarn altna girmek istemediinden, Allah ar ykleri hafifletmek ister (4/Nis, 28).

slm'da insann tabiatna aykr den, ftratn zorlayan hibir glk yoktur. Allah, ballarna 'mslmanlar' ismini verdii bu din hussunda insanlarn zerine hibir zorluk yklememitir (22/Hacc, 78). bdet ve ykmllklerde bir azmet, yani normal artlardaki genel hkm yannda, bir de ruhsat, yani mzeret sebebiyle kolaylk vardr. Ayrca, gnahlar iin tevbe, keffret vb. kurtulu ve arnma yollar ak tutulmutur. Dolaysyla bu din, Allah tarafndan kolaylatrlmtr.

Allah, insana daha hayata adm atarken yolunu kolaylatrm, anasnn karnndan kolayca kmasn salamtr (80/Abese, 17-20). Dnyada rahat etmemiz, kolayca yaayabilmemiz iin saysz nimetler ve imknlar vermitir. Ftrata uygun yaamak, aslnda hayat kolaylatrmak demektir. Dnya hayatn, insanlar, chiliyye dzenleri ve chiller zorlatrmtr. Bu konuda zm takvya sarlmaktr. Takv, hem hiret ve hem de dnya ilerimizin kolaylamas iin anahtar grevi yapar. Din ve dnya ilerimizin Allah tarafndan kolaylatrlmasn istiyorsak takv sahibi olmal, Allahtan hakkyla korkmalyz (65/Talk, 4).

Zorluk ftrata ters olduu gibi insan zorla dine sokmaya almak, zorlayarak slma girmesini mecbur etmek de yanl ve yasaktr. Din hidyet iidir, iman ve tercih iidir, hr irdeyi kullanmaktr. Bir insan zorla mslman etmek, dinde zorlamak, farknda olmadan da olsa, ounlukla muhtab mnfk yapmakla sonulanr. Dinde zorlama yoktur (2/Bakara, 256). man etmeleri iin insanlar zorlamak yanltr, yasaktr; nk Rabbimiz dileseydi, yeryzndekilerin hepsi iman ederdi (10/Ynus, 99).

Yalnz, dinde zorlama yoktur hkm, dine girme konusundadr, yoksa, bazlarnn zannettii gibi, mslman kimsenin dinini yaama konusuyla ilgili deildir. Bir insan, kendi hr irdesiyle slma girip mslman olduktan sonra, Allah ve Raslnn verdii hkmde, baka bir alternatifi seme hakkna sahip deildir (33/Ahzb, 36). Mslman Allaha teslim olan kimse demektir; bir mslman, Allaha isyan eder, Onun emirlerini mzeretsiz olarak yerine getirmezse, hirette cezy hak ettii gibi, dnyada da slm otorite tarafndan cezalandrlr; bu, dinde zorlama anlamna gelmez, irdesiyle dini seeni disipline etmek, ona setii hayat biiminde doru yolu yaama ve yolu hayrla sona erdirmede baary kolaylatrmaktr.

Zorla din deitirmek, her art altnda geersiz ve temelsizdir. nanmayan bir kiiyi slm kabule zorlamak, sevap olmas bir tarafa, gnaha girmektir. Kiiyi zorla dine sokmaya almak yanl olduu gibi, bir mslman zorla dinden karma giriimi daha byk yanltr ve bu konu, mslmana Allah tarafndan kolaylk verilen bir durumdur. Kalbi iman ile dolu olduu halde, dinden dnmeye ikrh olunan/zorlanan kimsenin, zorland sz sylemesi, Allahn verdii bir ruhsattr (16/Nahl, 106).

Kuran; renilmesi, okunmas, ezberlenmesi ve hayata geirilmesi kolay olan, Allah tarafndan kolaylatrlm olan bir kitaptr. Dnmek, t ve ibret almak, bireysel ve sosyal hayatta tatbik edilmek iin indirilmi ve Allah tarafndan kolaylatrlmtr (54/Kamer, 17, 22, 32, 40). Yine, Kuran, muttakleri (Allahtan korkup saknanlar) mjdelemek ve inat edenleri uyarmak iin Raslullahn diliyle Arapa olarak indirilmi ve kolaylatrlmtr (19/Meryem, 97). Arapa indirilmesinin bir sebebi, insanlar t alsn diye kolayca anlalmasn salamak iindir (44/Duhn, 58). Kuran, Raslullaha (ve insanlara) glk ve meakkat vermek iin indirilmemitir (20/Th, 1-3). zellikle namazlarda Kurandan kolaymza gelen yet ve sreleri okumalyz (73/Mzzemmil, 20).

Kolaylk ve zorluk Allahn elindedir. Bir ii insana kolay ve zor klan Odur. Zorluk insanlar iin szkonusudur. Allah iin hibir i zor deildir, Ona zor gelen hibir ey yoktur. Allah, yerde ve gkte ne varsa hepsini ve her eyi bilir. Eya ve olaylarn bilgisine sahip olmak, Allah iin ok kolaydr (22/Hacc, 70). Allah, mahlkunu ilk batan yaratt gibi, lmden sonra bunu tekrarlamakta, lden diri kartmakta, yeniden hayat vermektedir ve insanlar tekrar diriltecektir; phesiz bu, Allaha gre ok kolaydr (29/Ankebt, 19). O gn yer yarlr, onlar abucak karlar. Bu, Bize gre kolay olan bir hairdir. (50/Kaf, 44)

nsanlar iin esas zorluk, hiret zorluudur. Dnyadaki zorluklar, hirete gre hem ok az ve hafif ve hem de geicidir. Kymetle balayan teki hayat, kfirler iin pek etin ve zor gndr (25/Furkan, 26). O sra frld gn ve sonras zorlu gndr; kfirler iin (hi de) kolay deildir (74/Mddessir, 8-10). Kimin kitab sandan verilirse, kolay bir hesapla hesaba ekilecektir, ama dnyada kt ameller yapp da kitabn solundan veya arkasndan alanlar iin i, hi de kolay olmayacaktr (84/nikak, 6-13).

Kolaylk-zorluk kavram, psikolojik ve sbjektif bir kavramdr. Bazen en basit ve ok kolay grlen bir ey bir insan iin dalar amak kadar zor gelebilir, bazen de ou insan asndan ok zor kabul edilen bir ey, birisi iin kolay gelir. Bunlar, her eyden nce kalpleri elinde bulunduran Allaha it bir tasarruftur. Tabii, bu rastgele olmaz. Bunun da bir lh kural, snnetullah dediimiz Allah tarafndan konulmu ls vardr: Kim takv sahibi olur, Allahtan korkarsa, Allah ona iinde kolaylklar verir (65/Talk, 4). nsanlara emr-i bil-maruf ve nehy-i anil-mnker yapan, onlara t veren kiileri Allah, en kolaya yneltip onda baarl klacaktr (87/A'l, 6-9). Bu konudaki lh snnet, iman-takv-infak konusunda grevini yapanlara kolayln ihsn edilmesidir (92/Leyl, 5-7). Kim cimrilik edip vermez, kendini zengin sayp Hakka boyun emez, en gzeli de yalanlarsa, o da lh kudret eliyle en zora yneltilecektir (92/Leyl, 8-10).

Dnya, hiretten farkldr, dnyada hi zorluk olmayacak olsayd, cennetin kymeti azalalr, dnyann imtihan olduu hikmeti ortadan kalkard. Dnya, dnyev zafer, insanlar arasnda evrilip evrildii gibi, bir insan iin de kolaylk ve zorluk da gelip geicidir. Zahmetsiz rahmet olmaz. Ama, her rahmet, bedeli olan o zahmeti de gzelletirir, zorluklar kolaylatrr. Muhakkak zorlukla beraber bir kolaylk vardr. Sonra tekrar zorluklar kacaktr. Ama bu zorluktan sonra da yine bir kolaylk vardr (94/nirh, 5-6). Allah, her zorluktan hemen sonra bir kolaylk getirecektir (65/Talk, 7). Hz. Ms gibi Rabbimizden iimizi kolaylatrmas iin du etmeliyiz: Rabbim, iimi bana kolaylatr. (20/Th, 25-28). nk Sen, bir eyi kolaylatrmazsan, o i aslnda kolay da olsa bize zor gelir. Sen merhametlilerin en merhametlisisin. Ey Rabbimiz! Bizden ncekilere yklediin gibi bize de ar bir yk ykleme. Ey Rabbimiz! Bizim gcmzn yetmedii ilerden bizi sorumlu tutma, bizi affet, bizi bala, bize merhamet et. (2/Bakara, 286) &#

Allah size kolaylk (ysr) diler, sizin iin zorluk (usr) istemez. (2/Bakara, 185)

Dinde ikrh/zorlama yoktur. nk doruluk, sapklk ve erilikten ayrt edilmitir. O halde kim tutu inkr edip Allaha iman ederse, hibir zaman kopmayan salam bir kulpa yapmtr. Allah (her eyi) iitir ve bilir. (2/Bakara, 256)

Eer (borlu) darlk iinde ise, bir kolayla ulancaya kadar ona mhlet vermek (gerekir). Eer gerekleri ok iyi anlayan kimseler iseniz, (deyemeyecek derecede gsz olan borlunun borcunu) sadaka (veya zekt) saymak sizin iin daha hayrl bir i olur. (2/Bakara, 280)

Allah her ahsa, ancak gc yettii kadar sorumluluk ykler. Herkesin kazand, ya kendi lehine, yahut aleyhinedir. (Bundan sonra yle du edin:) Ey Rabbimiz! Unutursak veya hataya dersek bizi hesaba ekme (bala). Ey Rabbimiz! Bizden ncekilere yklediin gibi bize de ar bir yk ykleme. Ey Rabbimiz! Bizim gcmzn yetmedii ilerden bizi sorumlu tutma, bizi affet, bizi bala, bize merhamet et. nk Sen, bizim mevlmzsn. Kfir kavimlere kar bize yardm et. (2/Bakara, 286)

Allah (ar ykleri) sizden hafifletmek ister. nk insan zayf olarak yaratlmtr. (4/Nis, 28)

Kfr/inkr edip zulmedenleri Allah asla balayacak deildir. Onlar (baka) bir yola iletecek de deildir. Ancak orada ebed kalmak zere cehennem yoluna (onlar iletecektir.). Bu da Allaha ok kolaydr. (4/Nis, 168-169)

"...Allah size herhangi bir glk karmak istemez; fakat sizi tertemiz klmak ve size ihsn ettii) nimetini tamamlamak ister; umulur ki kredersiniz." (5/Mide, 6)

Yanlarndaki Tevrat ve ncilde yazl bulduklar o Rasle/eliye, o mm Nebye/Peygambere uyanlar (var ya), ite o Peygamber onlara iyilii emreder, onlar ktlkten men eder, onlara temiz (ve gzel) eyleri hell, pis (ve zararl) eyleri haram klar. Ve zerlerindeki arlklar, srtlarndaki zincirleri atar (yani, hata ile adam ldrmekte ksas icrsn ve gnah ileyen zlarn, pislik deen elbisenin kesilmesi gibi ar teklifleri kaldrr). O Peygambere iman edip ona sayg gsteren, yardm eden ve onunla birlikte gnderilen Nra (Kurana) uyanlar var ya, ite kurtulua erenler onlardr. (7/Arf, 157)

Ey Peygamber! Mminleri savaa tevik et. Eer sizden sabrl yirmi (kii) bulunursa, (onlar) iki yz kfire glip gelirler. Eer sizden yz (kii) olursa, kfir olanlardan bin kiiye glip gelirler. nk onlar, kavramas olmayan bir topluluktur. imdi sizde (savaa kar) bir zaaf olduunu bildii iin Allah sizden (yk) hafifletti. O halde sizden sabrl yz (kii) bulunursa, (onlardan) iki yzne glip gelir. Ve eer sizden bin (kii) olurs, Allahn izniyle (onlardan) iki bin (kiiye) glip gelirler. nk Allah sabredenlerle beraberdir. (8/Enfl, 65-66)

Andolsun ki Allah, mslmanlardan bir grubun kalpleri erilmeye yz tuttuktan sonra, Peygamberi ve glk zamannda ona uyan muhcirlerle ensr affetti. Sonra da onlarn tevbelerini kabul etti. nk O, onlara kar ok efkatli, pek merhametlidir. (9/Tevbe, 117)

Eer Rabbin dileseydi, yeryzndekilerin hepsi elbette iman ederlerdi. O halde sen, iman etmeleri iin insanlar zorluyor musun? Allahn izni olmadan hi kimse iman etmez. O, murdarlk (azbn), akllarn kullanmayanlara verir. (10/Ynus, 99-100)

Dnya hayatnda onlara sadece bir azap vardr. hiret azb ise daha meakkatlidir/iddetli ve zordur. Onlar Allahtan (Onun azbndan) koruyacak kimse de yoktur. (13/Ra'd, 34)

Kalbi iman ile mutmain olduu halde (dinden dnmeye) ikrh olunan/zorlanan hri, kim, iman ettikten sonra Allah inkr ederse (ona Allahn gazab vardr). Ama kim, kfirlie gs aarsa, onlarn zerine Allahtan bir gazap ve onlara byk bir azap vardr. (16/Nahl, 106)

Ms: Unuttuum eyden dolay beni muheze etme; iimde bana glk karma dedi. (18/Kehf, 73)

man edip de slih amel ileyen kimseye gelince, onun iin en gzel bir karlk vardr. Emrimizden ona kolay olann syleyeceiz. (18/Kehf, 88)

(Raslm!) Biz Kuran, sadece, onunla muttakleri/Allahtan saknanlar mjdeleyesin ve inat edenleri uyarasn diye senin dilinle (indirip okutarak) kolaylatrdk. (19/Meryem, 97)

T H. Biz sana bu Kuran glk ekmen iin indirmedik. Hu duyan/ii titreyerek Allahtan korkanlara, ancak t ve hatrlatma olsun diye indirdik. (20/Th, 1-3)

Dedi: Rabbim, ruhuma genilik ver, a gsm; Kolaylatr bana iimi; z ban dilimin; ki anlasnlar szm. (20/Th, 25-28)

Bilmez misin ki, Allah, yerde ve gkte ne varsa bilir? Bu, bir kitapta mevcuttur. Bu (eya ve olaylarn bilgisine sahip olmak), Allah iin ok kolaydr. (22/Hacc, 70)

"Allah urunda, hakkn vererek cihad edin. O, sizi seti; din hususunda zerinize hibir zorluk yklemedi; babanz brhim'in dininde (de byleydi). Peygamberin size hit olmas, sizin de insanlara hit olmanz iin, O, gerek daha nce (gelmi kitaplarda), gerekse bunda (Kur'an'da) size 'mslmanlar' adn verdi. yle ise namaz kln; zekt verin ve Allah'a smsk sarln. O, sizin mevlnzdr. Ne gzel mevldr, ne gzel yardmcdr!" (22/Hacc, 78)

te o gn, gerek hkmranlk, ok merhametli olan Allahndr. Kfirler iin ise, o asr/zor (pek etin) bir gndr. (25/Furkan, 26)

Allahn, mahlkunu ilk batan nasl yarattn, (lmden) sonra bunu tekrarladn grmediler mi? phesiz bu, Allaha gre kolaydr. (29/Ankebt, 19)

Biz onu (Kuran) senin dilinde indirerek kolayca anlalmasn saladk. Umulur ki t alrlar. (44/Duhn, 58)

O gn yer yarlr, onlar abucak karlar. Bu, Bize gre kolay olan bir hairdir. Biz onlarn dediklerini ok iyi biliriz. Sen onlarn zerinde bir cebbr/zorlayc deilsin, sadece tehddimden korkanlara Kuranla t ver. (50/Kaf, 44-45)

Andolsun Biz Kuran t almak iin kolaylatrdk. Dnp t alan yok mudur? (54/Kamer, 17, 22, 32, 40)

"Sonra bunlarn izinden ardarda peygamberlerimizi gnderdik. Meryem olu sa'y da arkalarndan gnderdik, ona ncil'i verdik; ona uyanlarn kalplerine efkat ve merhamet vermitik. Uydurduklar ruhbanla gelince, onu Biz yazmadk/farz klmadk. Fakat kendileri Allah rzsn kazanmak iin yaptlar. Ama buna da gerei gibi uymadlar. Biz de onlardan iman edenlere mkfatlarn verdik. lerinden ou da yoldan kmlardr." (57/Hadd, 27)

...Kim takv sahibi olur, Allahtan korkarsa, Allah ona iinde bir kolaylk verir. (65/Talk, 4)

mkn geni olan, infak imknlarna gre versin. Rzk daralm bulunan da infak, Allahn kendisine verdiinden ayrsn. Allah hi kimseye gcnn yettiinden bakasn yklemez. Allah, daima bir glkten sonra bir kolaylk yaratr. (5/Talk, 6-7)

...Artk, Kurandan kolaynza geleni okuyun... (73/Mzzemmil, 20)

O sra frld zaman var ya, te o gn zorlu bir gndr; Kfirler iin (hi de) kolay deildir. (74/Mddessir, 8-10)

Kahrolas insan! Ne de nankr! Allah onu neden yaratt? Bir nutfeden yaratt da ona biim verip hayatn programlad. Sonra yolunu kolaylatrd (Ana karnndan kolayca kmasn salad). (80/Abese, 17-20)

Ey insan! phe yok ki sen Rabbine doru aba gstermektesin ve Ona varacaksn. Kimin kitab sandan verilirse, Kolay bir hesapla hesaba ekilecek. Ve sevinli olarak ilesine dnecektir. (84/nikak, 6-9)

Sana Kuran okutacaz, Allahn dilemesi hri, sen onu hi unutmayacaksn. nk Allah, a ve gizleneni bilir. Seni en kolaya yneltip onda baarl klacaz. imdi sen t ver; yet fayda verirse (mesele yok). (87/A'l, 6-9)

Kim verir ve ittika eder, Allahtan saknrsa, en gzeli de tasdik ederse Biz de onu en kolaya hazrlar, onda barl klarz. Kim cimrilik edip vermez, kendini zengin sayp Hakka boyun emez, en gzeli de yalanlarsa, Biz de onu en zora yneltiriz. ylesi ukura yuvarland zaman mal kendisine hi fayda vermez. (92/Leyl, 511)

Biz senin gsn (kalbini) amadk m? Arlndan dolay belini bken ykn senden alp atmadk m? Senin nn ve nn yceltmedik mi? unu iyi bil ki;

Muhakkak zorlukla beraber bir kolaylk vardr. (Evet) zorlukla beraber bir kolaylk vardr. lerinden boaldn vakit, tekrar al ve (ibdet ve du ile) yorul, Rabbine rabet et (Ona ynel; bo durma!) (94/nirh, 1-8)

Hadis-i eriflerde Kolaylk-Zorluk Kavram

phesiz ki bu Din kolaylktr. Her kim, (kolay olan ) bu dini zorlatrrsa altnda kalr. Onun iin orta bir yol tutun ve Dini en uygun bir biimde uygulayn. (Buhr, man 29)

Dinin en hayrl olan, en kolay olandr. (Ahmed bin Hanbel, III/479)

Mjdeleyin, nefret ettirmeyin; kolaylatrn, zorlatrmayn. (Buhr, lim 12, C ihad 164; Mslim, Eribe 70-71)

"Din kolaylktr." (Buhr, man 30; Nes, man 28)

"Amellerinizde tidli ve doruyu bulmaya aln." (Mslim, Birr 52; Tirmiz, Tefsr Nis Sresi, hadis no: 3041)

Allah, koyduu yasaklara uyulmasn sevdii gibi, koyduu kolaylklarn uygulanmasn da sever. (Ahmed bin Hanbel, II/108)

Dinle yara giren her insan, mutlaka yere serilir. (Buhr, man 69)

"Heleke'l-mtenattn -Taknlar/ar gidenler helk oldu.-" Bunu Raslullah defa syledi. (Mslim, lim 7)

Kul, Rabbinin affn nasl seviyorsa, Allah da koyduu kolayln uygulanmasn yle sever. (et-Terb vet-Terhb, II/135)

Hz. ie (r.a.) yle diyor: Yce Peygamber, biri daha kolay, biri daha zor iki seenekle karlatnda, mutlaka kolay olan seerdi. (Buhr, Menkb 23, Edeb 80; Mslim, Fezil 77-78)

"Amelin az da olsa devaml olan, Allah yannda daha makbuldr." (Buhr, man 16; Mslim, Salt 283)

slm; Basitlik Deildir Ama Kolaylktr!

Kendisini, ftratn ve hayatn dini olarak tantan bir sistemin insan iin en kolay ve henkli olan sunduu kukusuzdur. nk ftrat/yaradl nizam olmann ilk art, yaradl ve insanla atmamaktr. atmamann ilk gerei de, hitb edilen varl zora srmemek olduu kesindir. slm dncesinin temel kabullerinden biri de udur: nsan yokua sren, hayat ve insan gereiyle atp elien ne varsa yaradla ve insana terstir. Byle terslik ve aykrlklar hayat tarafndan itilir ve insan hayatnda uzun sre tutunamazlar. Fakat burada bir noktay akldan karmamak lzmdr: Ftrat dinindeki kolaylk ve hogr prensibi, herkesin kendisine kolay geleni yapmas anlamn tamaz. Bunun anlam; ftrat dininin, insanlar iin en kolay ve uygulanabilir olan getirdii merkezindedir.

Allah ve Onun setii ve mminler iin rnek gsterdii, tebli grevlisi Hz. Peygamber, altndan kalkamayaca hibir yk insana yklememitir. slmiyet, insan yokua sren, zorlayan, hayat ikenceye eviren emir ve disiplinler iermez ve bylesi emir ve disiplinleri kendi bnyesinin dnda sayar. Nefsi ldrmek, bedene ikence ektirmek, hayat ve insanlardan kap dalarda mnzev olarak yaamak, evlenmemek, gd ve uykuyu terk gibi tavrlar Raslullah (s.a.s.) tarafndan reddedilmi ve din d ilan edilmitir. Zorluk ve ikence bir yana; din kolaylktr. (Buhr, man 29), Dinin en hayrl olan, en kolay olandr. (Ahmed bin Hanbel, III/479). Esas, peygamberlik ve rahmet olan dini (Drim, Eribe 8) insan iin azap haline getirmek dine en byk ihnet olacaktr. bdetler bir ikence, bir sknt deil; bir i ferahl ve Yaratcya huzur dolu bir yaklama olduklar srece anlam tarlar. Bunun iindir ki, Dinde zorlama ve bask yoktur (2/Bakara, 256). D grn bakmndan ne kadar mkemmel olursa olsun, insann iten gelen isteklerinden kaynaklanmayan bir davran, Allah katnda deer ifde etmemektedir.

slm, insan keye sktrp ezmedii gibi, insann kendi kendini bask altna alp ezmesine de kar kmtr. Tahrm sresinin ilk yetinin meli yledir: Ey Peygamber! Allahn sana hell kld eyleri neden kendine haram ediyorsun? (66/Tahrm, 1) Bir baka yette ise yle deniyor: De ki: Allahn kullar iin ortaya serdii ss ve gzellii, ho ve temiz rzklar kim haram etmitir? De ki: Onlar, dnya hayatnda (inanmayanlarla birlikte) iman edenlerindir. Kymet gnnde ise yalnz mminlerindir. (7Arf, 32). Bu lh beyanlara dayanarak unu rahatlkla syleyebiliriz: Madd ve mnev btn zevkler, en ideal anlamda, vahyin gsterdii helller diresinde mevcuttur. Allah, bu konuda kullar adna, kullarndan daha cmert davranmtr. Haram alanna kp orada zevkler arayanlar, slm dncesine gre, ftrat bozuk, sapm ve yaradl hengi bozulmu dejenere ruhlardr. Dini, hayata zt, yaanmas imknsz denecek kadar zor bir kurum olarak grp ondan kamalarna sebep olmak, din adna bir cinyettir. Ftrat dini, hayat ve insanla atmaz.

Allahn koyduu llere mdhale edilemez. Bunlar, kinat kanunlardr. Bu llerin zedelenmesi insan slmn dna karr. Fakat, bir konuda vahyin koyduu kesin bir l yoksa, baka bir deyimle konu, mubahlar diresine giriyorsa, o noktada kolayl semek, Hz. Peygamberin tavr ve emridir. Hz. ie (r.a.) anlatyor: Yce Peygamber, biri daha kolay, biri daha zor iki seenekle karlatnda, mutlaka kolay olan seerdi. (bn Sad, 1/369). Mjdeleyin, nefret ettirmeyin; kolaylatrn, zorlatrmayn. (Buhr, lim 12, C ihad 164; Mslim, Eribe 70-71). Zoru semek, bir ifrattr. Her ifrat, bir tefriti gerektirir. Bu yzdendir ki, Rahmet Peygamberi, Allah tarafndan konmu emir ve yasaklar az bularak bunlara ilveler yapmaya kalkanlar knamtr. Esasen byle bir tutum, dinin tek vaz edeni/koyucusu olan Allaha noksanlk izfe etmek anlamna gelebilir ve insan irke drebilir. te yandan, byle bir tutum Allaha gvenmekten ok, kendi nefsine yaslanmay ve bu da insann uuraltnda bir bozukluun varln gsterir. Bu tip davranlarla, kitle iinde sivrilmek isteyenlerin Hz. Peygamberden asla itibar grmemeleri bunun en arpc delilidir. Hz. ie (r.a.) unu anlatyor: Evlerine gelen bir kadnn kim olduu Peygamber tarafndan sorulmu, ie annemiz bu kadn tantrken onun ok namaz kldn sylemi. Hz. Peygamber, bunun zerine, takdir beklenen bir srada, yle demitir: Heh! Sanki bir ey! Ben size fazlasn deil; gcnzn yettii kadarn tavsiye ederim. (et-Tc, I/48). Hz. Peygamber, orulu insann iftar etmeden akam namazn klmasn yasaklamtr. Bunun da tesinde, bu tavr, snnete uymann en gzel belirii olarak gstermitir. Burada vurgulanmak istenen udur: Allahn bir emrini yerine getirmek iin btn bir gn nefsini ezmi bir insan; orucunu amaya hazr ve msit hale geldii bir zamanda, ikinci bir beklentiye, ikinci bir zorlua itmek yersizdir.

Baz nfile ibdetleri yerine getirme, azmeti tercih etme konular, btn toplumu balamaz, onlara emredilmez. Bu eit takv ile ilgili gayretler, sekin benliklere hitb edilen istisnlardr. Kolay olan tercih, slmn genel tavr ve insana tand bir haktr. Fert, bu hakkn kullanmayabilir. Problem, bu hakkn inkr edilmesidir. Varl kabul ve ilan edilen hakkn, sahibi tarafndan kullanlmamasna gelince, bu bir fedkrlk olarak vlebilir, bir ahlk fazlet olabilir. Byle bir tutum, filine madd ve mnev deerler de kazandrr. Fakat unutmayalm ki, bunu baarabilecek ruhlar ok azdr. slm ise, btn insanla, byk kitlelere k tutar. O, daima geneli, kamuyu, byk ynlar dikkate alarak kurallar koyar; ancak bu kurallara mnis yaklamlarla ve sekin benliklere hitap edecek istisnlar getirir. slmn bu istisn yanlarn kurallatrarak onu, hayat zora sren bir kurum haline getirenler, slmn karakteristik yapsn, genel tavrn bozmaktadr. Bir hak ve yetki, nce teslim edilir, sonra bu haktan fergat iin sahibine dvet edilebilir. O, bu dvete icbet eder veya etmez. Hak sahibini hakkndan vazgemeye zorlamak ayr bir eydir. Bunun ad zulmdr. (2)

slm, hayata/ftrata ramen gelmi bir din deildir. Onun amac insana dnyay dar etmek de deildir. Bilakis, hayata hayat vermek iin gelmitir. Dinin gyesi, insann ftratn zorlamakszn dnya ve hiret sadetini te'mine mtuftur. Din, insan yeniden in eden, ahlk tekmln gerekletirmesine zemin hazrlayan bir hakikattir. nsan gerilimlerden uzak tutarak ihtiyalarnn giderilmesini ngrr. Ftrat dini slm, bu yaps ile "kolaylk" zere in edilmitir; kolaylk/yaanlabilirlik bu dinin tabiatnda vardr.

bdetlerin miktar Allah tarafndan belirlenmi ve Elisi tarafndan da pratie aktarlmtr. Bu adan, herhangi bir ziydeletirme ya da noksanlatrma kesin bir ekilde yasaklanm ve bu yndeki her davran haddi ama/bid'at olarak isimlendirilmitir. Nitekim mam Gazzl, ibdetlerin miktarn, illarn karmna benzetmi ve salkl bir netice alnabilmesi iin bu lye dikkat edilmesi gerektiini ifde etmitir (Gazzl, el-Munkzu mine'd-Dall, s. 111). bn Teymiyye de, amelinin daha makbul olmas iin ameldeki meakkati artranlar hakknda yle der: "Bilmek lzmdr ki, C enb- Hakk'n rzs ve sevgisi, faydasz bir ekilde kendi kendine azap ektirmek, cann zorluklara srmekte deildir (bn Teymiyye, el-Fetv, 10/192-193). Buna gre, kn ortasnda, scak su varken sevb ok olsun dncesiyle souk su ile abdest almak ve ayn anlayla, yaknda cmi varken uzaktaki bir cmiye gitmek, mkul ve doru deildir.

slm, kolaylk zere bin edilmitir; yaanlabilirlik bu dinin tabiatnda vardr. Ancak bu, bir baboluu, her eyin ciz ve serbest olabileceini ifde etmez. Elbette ki bu kolayln da bir snr vardr. Kur'n- Kerim'de yer yer u ifdelere rastlamaktayz: "te bunlar Allah'n snrlardr. Kim Allah'a ve Raslne itaat ederse, onu orada ebediyyen kalmak zere zemninden rmaklar akan cennetlere sokar. te en byk kurtulu budur. Kim de Allah'a ve Raslne isyan eder, snrlarn aarsa, onu da orada ebed kalmak zere atee sokar." (4/Nis, 13-14) "te bunlar Allah'n snrlardr. Kim Allah'n snrlarn aarsa, phe yok ki kendine zulmetmi olur." (65/Talk, 1)

nsann kendine zulmetmesi, ifrta kamas ya da tefrte dmesi sretiyle olur. Allah Rasl, mmetini ibddetlerle ilgili hayatta da i'tidl zere olmaya armtr. Hadislerde belirtildiine gre, Rasl-i Ekrem, mmetine farz klnp fsnda zorluk ekilecei endiesiyle tervih namaznn cemaatle klnmasna nc veya drdnc geceden sonra ara vermi, hastalk ve yolculuk esnsnda namaz ve oru gibi ibdetler iin tannan ruhsatlar kullanmamay uygun bulmam, insan gcn zorlayacak ekilde nfile namaz klmay tasvip etmemi, imamlk yapanlarn namaz uzatmalarn eletirmi ve din hkmleri arla kaarak uygulamaya alanlarn bunda muvaffak olamayacaklarna dikkatleri ekmitir.

slm, sadece takv sahibi elitlerin, lim ve mchidlerin/savalarn dini deil; bedevlerin, ihtiyar kadnlarn, ortalama kltr ve bilgiye sahip ynlarn da dinidir. Sa ba dank, bedev bir mslman, Raslullaha gelerek, Allahn kendini ykml tuttuu ibdetleri sormutu. Peygamberimiz de; ehdet kelimesi ve farz olan 5 vakit namaz, Ramazan orucu, her yl zekt ve mrde bir kere hac konusunu ve zekt saymt. Adam: Sana ikramda bulunan Allaha yemin olsun ki, bu sylenenlerden fazla bir ey de yapmam, eksik de brakmam diyerek ekip gitmi, Peygamberimiz (s.a.s.) de arkasndan yle demitir: yet dediini yaparsa bu adam kurtulmutur. (Buhr, Savm 1; Mslim, man 9)

Dinin tm hkmleri, beer ve asker yapda emirler ve yasaklar sralamas halinde deildir. Farz, vcip, snnet, mstehap, mubah sralamas ve haram, tahrmen mekruh, tenzhen mekruh, mfsid gibi merdiven basamaklar vardr. Yine, azmet ve ruhsat tercihi szkonusudur. Ruhsatlar, slmn her art ve ortamda kolaylkla yaanabilmesi, ykmllerden ar yklerin kaldrlmas ve slm hkmlere henz yeterince bal olmayanlar onlara altrmak iin bavurulan kolaylklardr. Mslmanlar, hayatn ak ierisinde eitli zorluklarla karlarlar. bdetlerini yerine getirirlerken, kendilerinden kaynaklanmayan zarret durumuyla kar karya gelebilirler. Bu gibi durumlarda ruhsatlar onlarn nn aabilir. htiya olduu zaman ruhsatlardan herkes yararlanabilir. Bir konuda ruhsat gndeme gelirse, mminler azmetle amel etmeye zorlanamaz. Dileyen azmet ile, dileyen ruhsat ile amel eder. Rurhsat ve kolayl kullanma da, Yaratcnn kuluna verdi bir hak olduuna gre, bu haktan yararlanp yararlanmama meselesi, kulun tamamen serbest seimine kalmtr.

Nfile ibdetler, snnet olan snr almamak artyla istenildii kadar yaplabilir. Ama, bakalarna emredilemez, bunlar dinin olmazsa olmazlar arasna sokulamaz. Tebli ve tavsiyede ncelii alamaz. Tevhid hususlardan, farzlardan daha nemli gibi gsterilemez. Aksi takdirde din zorlatrlm, l karlp ifrta gidilmi olur.

Mslmanca Yaay Gzel ve Kolay; Gayri slm Hayat irkin ve Zor Bir Yaamdr

nsan en iyi tanyan, onun gcnn neye yeteceini bilen merhametli Allah, ona kolay dini vermi, kaldrabilecei yk yklemitir. Allah'a teslim olmu mslman bir kula da Allah'a itimat, gven, ve tevekkl yakr. "Sen bunlar yapabilirsin, gcn yeter, bunlar kolaydr, senden zorluk istemiyorum" deniyorsa, "hayr, yapamamam, zor!" demek, her eyden nce bir isyan ve yalanlamadr. Srt- mstakm, dosdoru yol demektir; Peygamberlerin, sddklarn, ehid ve slihlerin (4/Nis, 69) yoludur. Bu dosdoru slm yolda yolculuk kolaydr, aya kaymadan nice insan bu yoldan yrmtr. Ayrca bu yolda tehlikelere kar uyarlar, iaretler, yardmlamalar, lh ikram ve ihsanlar vardr. Dier yollar sapklktr, dolambal, zigzaglarla dolu ve kaygandr, zordur. Yaadmz lke dhil, hemen btn dnyada yrrlkteki kapitalizm, insanlarn hayatn zorlatrmaktan baka bir ey getirmemitir. Tketim ve israf toplumu, bunalm toplumuna dnmtr. Herkes daha ok tketmek iin, daha ok kazanmaya, dolaysyla daha zor bir hayata kendini mahkm ediyor. Bu, krlmas mmkn olmayan bir ksr dngdr.

slm'n dndaki tm dzenler, dnya grleri ve ideolojiler birer irk dzenidir. irk ise, byk bir zulmdr. "Gerekten irk, byk bir zulmdr." (31/Lokman, 13). slm d dzenler ve uygulamalar zorbalk ve zulmdr, ar yktr. Haksz vergiler, hortumlar, adletsiz hukuk dzenlemeler, halkn srtndaki ar ykler. Toplumdaki btn bireylerin ikyet ve huzursuzluu, zorluklarn isbatdr. nsanlarn hayatn kolaylatrma vaadiyle ortaya kan materyalizm ve kapitalizm hayatn dzenini bozmu, insanlarn ftratn dejenere etmi ve ihtiya kavramn alabildiine geniletip bitmek tkenmek bilmeyen yar iinde insanlar tketim aralarnn, teknolojik aygtlarn klesi yapm, madd-mnev zorluk stne zorluklar retmitir.

man cesrettir, takv sahibi olmak gl olmaktr. M'min inanr ki, Allah zoru kolaylatrr, kolay zorlatrr; btn bunlar lh hikmet ve snnetullah dhilinde ortaya kar. Hayattaki zorluklarn kolaylatrlmasnn ad slm'dr. eytan olumlu bir eyi terkettirmek iin onu zor gsterir. nsan zordan kamaya meyillidir. Ama bu eytan/nefs oyuna gelmeyen nice insan sebat ve srar ederek baarl olmu, bir zamanlar kendisinin veya bakalarnn zor dediinin hi de zor olmadn anlam ve isbat etmitir.

Sevgi dalar deldirir, olmazlar oldurur. Esas sevgi, Allah sevgisi ve Allah iin olan sevgidir. Dini, iman sevdiren de Allah'tr. "Allah, size iman sevdirdi, onu kalplerinizde ssleyip ekici kld ve size kfr, fsk ve isyn irkin gsterdi. te onlar, doru yolu bulmu/ird olmu olanlardr." (49/Hucurt, 7). man sevgisi, dnyadaki her zorluu kolay ve gzel klan esrrengiz bir gtr. Zorluklarn en by, fedkrln en ycesi, candan gemektir. Ama Allah sevgisiyle dolu bir m'min ehdeti kolaylkla arzular ve bu arzusuna ulamak iin gzne gzel gelen lm de ona kolaylatrlr: "Sizden biriniz karncann srmasndan ne kadar ac duyarsa, ehid olan kimse de lmden ancak o kadar ac duyar." (Tirmiz, Fezilu'l-C ihd 26; Nes, C ihad 35; bn Mce, C ihad 16)

Gnmzde slm' yaamak ve hayata geirmekle ilgili zorluk, dinin ve din kurallarn zorluundan ileri gelmiyor; slm dman egemen glerin ve tt dzenlerin, mslmanlarn dinlerini yaamas nne saysz engeller koymasndan, bask ve zulmlerinden kaynaklanyor. Dinin yaanmas zorlatrlp haramlar, mecbr istikamet iaretleriyle topluma dayatlnca ksr dng eklinde hayatn her alan da zorlatrlm oluyor.

Kolaylk, gerek din iin geerlidir. Dini paralara ayrmak veya infak, slih amel ve takv gibi esaslar ihmal etmek, snnetullah gerei kolaylk yolunu terketmektir. Din, bir btn olarak kolaydr. lve veya eksiltmelerle deitirilen, atma ve katmalarla dejenere ve tahrf edilen bu din Allah'n rz olduu, tamamlanm slm dini olmaktan kt iin kolaylk da kaybolur. Namaz klmayan kimsenin, fah ve mnkerden uzaklamas zordur. Oru tutmayann sabrl olmas ve cihada hazrlanmas kolay deildir; aynen zekt vermeyenin, infak etmesi ve fedkrlk gstermesinin zor olduu gibi. bdetlerle glenmeyen ve ftratndaki gzellii korumayan bir insana slm'n baz emir ve yasaklar zor gelebilecektir. Temel gdalarla yeterli ekilde beslenmeyen, vcut iin zarr yiyecekleri yemeyen kimse gerekli enerjiye sahip olamad iin za'fiyetten dolay nasl basit ileri yapmakta zorlanrsa, mnev/rh gdalarn almayan kimse de mnev ve psikolojik za'fiyetinden tr, aslnda hi de zor olmayan grevleri yerine getirmekte zorlanacaktr.

Allah'a kulluun zor olduunu zannedenler, nasl zorluklar iinde kvranyorlar, farknda deiller. Hakk grmek istemedikleri iin, btl kendilerine irin, din de zor geliyor. Kula kulluk ve kendi gibi ya da daha aalarna boyun emek, insan ftratna ve onuruna ters nice zorluklar bu insanmslar nasl deerlendiriyorlar? Stres ve bunalmlar, psikolojik rahatszlklar, ahlk problemler, madd kayplar, hastalklar, bitmeyen ikyetler... hep gayri slm ynelilerin bu dnyadaki zorluklardr. eytan, gzel amelleri zor gstermeye alt gibi, fsklarn da amellerini ssler, zorlar kolay zannettirir. ki imek ve sonrasna katlanmak hi de kolay olmad halde, eytan ikiyi gzel ve kolaylk gibi sunabilir. Fhielik ve onlarla zin etmek, AIDS gibi riskleriyle, madd-mnev pislik ve skntlaryla hi de kolay bir ey olmasa gerektir.

"L rhate fi'ddnya." nsan, zaten dnyada tam ve mutlak bir kolaylk iinde yaayamaz; Bu kural, zengin-fakir, her dnem ve her yerdeki tm insanlar iin geerlidir. Yoksa, cennetin kymeti olmazd. nsan, hayatn zorluklarn ya Allah iin ekecek ve bu zorluklar kolaylk ve gzelliklere evirecek ve hiret sermayesi yapacak, ya da gayri mer bir ama uruna zorluklara katlanacak, zorluklar katlanarak byyecek ve teki dnyada zor bir hayat onu bekleyecektir.

Geleneksel Din Anlay ve Yozlamasnn Sonucu: Dinin Zorlatrlmas

Kur'an ve Snnet izgisinden sapma, Hz. Peygamber tarafndan her bid'atin dallet/sapklk olduu belirtilmesine ramen baz bid'atlerin "hasene/gzel" olduu anlay ve bu dncenin sonucu "tamamlanm din"e ilveler, dini zorlatrma izgisini balatmtr. Giderek, fkh/mezhebi hkmler Kur'an ahkm gibi, ictihad ve yorumlar dinin kendisi gibi, beer ve greceli dorular mutlak hakikat gibi, fazlet ve tavsiyeler farz gibi grlmeye/gsterilmeye balanm, din ortalama insann kaldramayaca zorluklarla dolmutur.

Kuran; renilmesi, okunmas, ezberlenmesi ve hayata geirilmesi kolay olan, Allah tarafndan kolaylatrlm olan bir kitap olduu halde (54/Kamer, 17, 22, 32, 40; 19/Meryem, 97), Kur'an'n zor olduu, halkn anlamasnn mmkn olmad belirli evrelerce srarla belirtilmitir. Kur'an'n sadece okunmas, ezberlenmesi deil, ayn zamanda insanlar t alsn diye kolayca anlalmasn salamak iin Arapa indirildii halde (44/Duhn, 58), kolaylatrlm Kur'an'n yerine tavsiye edilen baka beer kitaplar dini zorlatrmtr. Ruhbanlk benzeri arlklar yasaklanm olmasna ramen; ile, inziv hayat, azmet ve zorluu tercih etmek gerektii, zora tlip olunmasnn art olduu, kendine ez verme, bir lokma-bir hrka anlay, dinin zorlatrlmasnda byk etkenlerdendir. Szgelimi resmin ve mziin her eidi haram kabul edilmi, baz yiyecek ve giyecekler dinden, hatta kutsal kabul edilmitir. Allah ve Rasl'nn haram klmad nice hususlar, birok yazarn eserinde ve konumacnn dilinde haram ve gnah ilan edilmi, halk da "o haram, bu haram; unu yapmak gnah, bunu yapmak gnah; slm' yaamak mmkn deil, yleyse bo ver gitsin!" demitir.

slm hayat ve hayatn slmletirilmesini ar idealize etmek de dini zorlatran baka bir etkendir. Toplumun tm veya nemli bir blmnn harekete gemesiyle ya da bir kyamla gerekleebilecek eylerin suunu karmzdaki mslman bireylere atfetmek ve bunlar ikyet tarznda, sknt ve grev kaknl olarak sunmak, mkemmeliyetilik, hem hastalkl bir tipi ortaya karmakta ve hem de hastalkl/topik/hayata uygulanamayan ideal bir din anlayn dourmakta ve dini yaamann imknszl vurgulanarak din zorlatrlmaktadr. Kendini dvet ve tebli grevini yklenmek zorunda hisseden, samimi, ama "kolaylatrn, zorlatrmayn!" ilkesinden ve bunun nasl pratize edileceinden habersiz gen, ar idealize edilmi, zor bir tablo ile, "cihad, slm devleti, tutlara sava, zorluklara tlip olmak..." kavramlarnn ne kt dini sunmakta, muhtabn da sulamakta ve ilk elde ve hemen ok ey beklemektedir. Bu tavr, brakn "ok"u, "az"n bile olumasna engel olmakta, hatta bazen eldekinin bile gitmesini neticelendirmektedir.

Bu tavrn bir benzeri, baz mslmanlarn bireysel slm yaay iin de szkonusudur. Gl iman, sabr, ibdetlere zen, ahlk tutarlk, insan ilikilerde dzey gibi hususlarda yeterli olmad ve mnev/psikolojik altyap eksiklii ve bazen hastalkl ve zigzaglarla dolu tavrlarna ramen, dozu yksek tutulmu nfile ibdetler, fazla infak, fedkrlk ve ar faliyet iinde ezilebiliyor, ifrattan tefrte yuvarlanabiliyor. Belirli bir zaman sonra da, bir mslmann asgar grevlerini bile terkeden izgiye gelebiliyor. Hfzla zorlanp, insan ve slm olmayan usllerle zorla hfz yaplan nice gencin, hayat boyunca Kur'an'dan ve dvdan uzak yaamas gibi durumlar hep dinin zorlatrlmas ve idealize edilmesiyle ilgili problemlerdir.

slm faliyet ve hizmetlerde dvnn yk ve sorumluluu fedkr ve gayretli bir tek kiinin zerine yklenmekte, onlarca insann yapacan bu bir kii ar zorluklarla yerine getirmektedir. C emaatin dier fertleri de sadece onu eletirip onun moralini bozmaktadr. Bunun sonucu olarak zerine ar yk yklenen kii madd ve mnev ynden ypranmakta ve bir zaman sonra ister istemez bir keye ekilip pasifize olmakta, hatta bazen dvdan, faliyetten soumaktadr.

Kolayln Snr; lh l ve Hev

Allah Tel, zor gibi grnen ibdetleri farz klmakla, esasen mmin kullarn hayat mcdelesine, zorluktan kurtarp kolayla ve rahatla kavuturmay dilemitir. Namazla hevsna direnecek, ktlk ve fahdan uzaklaacak, orula kolay kolay cihad etmeye alacak, lzumunda sabr yollar renilecek, zektla nefsinin paraya kul olmasndan kurtulacak, hayatn zorluklar yenilecek, hiret sadetindeki gzellik, kolaylk ve sadetlere eriecektir. bdetler insan olgunlatrr, insan madd ve zellikle mnev ynden glendirir. bdet ve Allaha tat, Onun hkmlerine riyet, hevsnn/nefsinin kulluundan kurtulmu mmin iin hi de zor deildir. Allaha iman edip Ona teslim olan insan, zorluklar aacak, daha dorusu eytann zor gsterdii kolaylklar seecektir. eytan, insana ktl emreder, insann kendini kltp basitletirmesine, ibdetleri zor zannedip onlarla ycelip glenmesine engel olmak ister.

Mmin eytana ve hevsna kanmayacak, imtihann kazanma gayreti iinde Allaha kul olmann, baka tm kulluklardan daha kolay ve daha gzel olduunu unutmayacaktr. slmn hkmleri ne zordur, ne de ok basit. Mslman da en kk grevi zor kabul edip kaan basitlikte ve tembellikte bir insan deildir. Sen bir devsin, yk ardr devin! Devin yk ardr, ama kaldramayaca kadar deildir. Dev iin o yk kolay bir yktr, ama seviyesi kk olanlar iin o yk, kaldrlamayacak kadar zor kabul edilebilir; bu konudaki problem, eyann iyzne vkf olamayan, kandrlp ynlendirilebilen ciz alclarla bakmakta, yani serab su, suyu da serap zannetmektedir. Mmin, Allahn nruyla bakar, kalp ve iman gzn devreden kartmaz. Bilir ki, kfirler, bakmasn bilmeyen bakar krlerdir. ...Onlarn gzleri vardr, fakat onlarla grmezler, onlar gfillerin t kendileridir. (7/Arf, 179) Gerek u ki, gzler kr olmaz; lkin gslerdeki kalpler kr olur. (22/Hacc, 46)

Sahip olduklarndan veren, takvya sarlan, gzellii benimseyen kii ve toplumlar iin hayat kolaylatrlr; onlarn ysre ulamalar rahatlkla salanr. Kur'an, bu konuyu ifde ederken "ysrn teysri" deyimini kullanyor ki bu ysr ysr ile elde etmeyi salamak demektir. Kolay sevip aramak yetmez, kolay elde etme kolayln da yakalamak lzmdr. te, Kur'an bu srra dikkat ekiyor (92/Leyl, 5-7; 87/A'l, 8). C imrilik yolunu seen, insanlarla hibir madde ve gnl alveriinde bulunmayan, gzellii yalanlayp gerek gzele srt eviren kii ve toplumlar ise zora, zorlua srlr. Kur'an burada "usrn teysri" deyimini kullanyor ki, zorluu kolay zannettirmek demek olur. nsanolu, kuruntu, gaflet ve yanl bilgilerin tutsa haline gelince, zoru kolay sanabilir ve hi farknda olmadan bana binlerce sknt ve problem sarabilir (Bkz. 92/Leyl, 8-10).

nsann hevs/nefsi, arzu ve hevesleri, dorunun ls olmad gibi, kolayln ls de olamaz. Hounuza gitmedii halde sava size yazld/farz klnd. Sizin iin daha hayrl olduu halde bir eyi sevmemeniz mmkndr. Sizin iin daha kt olduu halde bir eyi sevmeniz de mmkndr. Allah bilir, halbuki siz bilmezsiniz. (2/Bakara, 216). Dnyada insan nefsinin houna giden ok ey vardr. Nefis onlara sahip olmak ister. Hatta onlara sahip olmak uruna yanl yollara sapabilir, mer olmayan ilere meyledebilir. Nefis ou zaman Dinin tekliflerini ar bulur, onlar yerine getirme noktasnda tembellik yapar. Nefsin, dnyalklar peine dp daha da azgnlamas, Dinin tekliflerinden uzaklap kendi houna gidecei eyleri yapmas iin eytan srekli kkrtc bir rol stlenir.

mtihann gerei baz zorluklarn, daha dorusu nefsin ar bulduu birtakm glklerin, ya da zor zannedilen baz grevlerin olmas normaldir. Aslnda Dinin teklifleri insann yapsna, tabiatna uygundur. Rabbimiz insana tayamayaca hibir yk yklemez (2/Bakara, 286). Ancak, yeryznde bulunuunun, var olmasnn sebebini anlamayp, kendi hevsna gre yaamay semi kimseler; Dinin tekliflerini ar bulurlar. Nitekim mrikler, kendilerinin Kurana dvet edilmelerini ok ar bir teklif olarak kabul etmektedirler (42/r, 13).

Eski mmetler, balarnda peygamberler olduu halde, ok byk zorluklarla imtihan olmulard. Habbb bnu'l-Eret (r.a.) anlatyor: "Rasulullah (s.a.s.) Kbe'nin glgesinde bir brdeye yaslanm otururken, gelip (mriklerin yaptklarndan) ikyette bulunduk: "Bize yardm etmiyor musun, bize du etmiyor musun?" dedik. u cevab verdi: "Sizden nce yleleri vard ki, kii yakalanyor, onun iin hazrlanan ukura konuyor, sonra getirilen bir testere ile bann ortasndan ikiye blnyordu. Bazs vard, demir taraklarla taranyor, vcudunda sadece et ve kemik kalyordu. Bu yaplanlar onlar dininden eviremiyordu. Allah'a kasem olsun Allah bu dini tamamlayacaktr. yle ki, bir yolcu devesine bindimi San'a'dan kalkp Hadramt'e kadar gidecek, Allah'tan baka hibir eyden korkmayacak, koyunu iin de sadece kurttan korkacak. Ancak siz acele ediyorsunuz." (S. Buhr, Menkbu'l-Ensr 29, Menkb 25, krh 1; Eb Dvud, C ihad 107, hadis no: 2649; Nes, Znet 98, 8/204)

Allah, eski mmetlerin bu zor imtihanlar gibi imtihana tbi tutulmamamz ve ar yklerden muaf olmamz iin Kendisine du etmemizi bize retir: Rabbimiz, bize, bizden ncekilere yklediin gibi ar yk ykleme. Rabbimiz, bize gcmzn yetmedii eyleri ykleme. Bizi affet, bizi bala, bize ac! (2/Bakara, 286). Hz. Ms eriatnn sriloullarna ykledii ibdetlerin arl, Hz. sann kendi tkipilerine tavsiye ettii dnyay terk etmeye ve ondan sonra hristiyanlarn icat ettii ruhbanlk zellikleri gibi durumlar, kaldramayacamz veya ok zorlanacamz imtihanlardan Allahn bizi muaf tutmasn istiyoruz. Rabbimiz, bizden nce Senin yolundan gidenlerin snand zor engel ve snavlarla bizi snama! diye du etmemiz gerekiyor. Hak yola tbi olanlarn zor snav ve denemelerden geirilmelerinin Allahn kanunu olmasna ramen, bir mmin bu yolda kendisine kolaylklar gstermesi ve zorluklarla karlatnda cesret ve sabr vermesi, zorluklar kolaylklara evirmesi iin Allaha du etmelidir.

Konuyla ilgili byk mfessir Elmall u aklamalar yapar: Allah kimseye gcnn yettiinden bakasn yklemez. (2/Bakara, 286). Ykleyemez deil; yklemez. Allahn kendi kullarna ykledii sorumluluk, kullarn g yetirecei kadardr ve hatta onun ok altndadr. Allah insan zora komaz, glerini son snrna kadar zorlamaz, skntya sokmaz, mklt ve meakkat vermez. Mkellef olan kullar o grevleri gleri rahat rahat yetecek ekilde yapabilirler. Hak din kolaylktr, onda zahmet yoktur. Byle olmas da g yetmez bir sorumluluu yklemeye Allahn kudreti olmadndan deildir; srf fazl u kereminden ve rahmetindendir. Bu sretle Allahn kullarna bahettii g ve tkat onlara emrettii grevlerden daha fazladr. Bu syede onlara grevlerini yaptktan sonra dinlenecek, gezip dolaacak, dnya ve maet ilerinde alacak, hatta daha baka emredilmemi olan hayr ve hizmet ileriyle ilgilenecek zaman ve imkn kalabilecektir.

Nitekim kullar farzlar yaptktan sonra daha neler neler yapabilirler. Mesel, gnde be vakit namazdan baka daha nice iler grebilirler. Geri sorumluluk, irdeye bir anlamda zahmet yklemek demektir, her zahmet de bir enerji tketimini gerektirir. Bu hikmetten dolay, her ykletilen sorumluluk ona g yetirebilme artna baldr. Fakat o ykn bu gc zorlamamas da arttr. Yani her bir ferdin sorumluluu, gcyle ve kapasitesiyle llmek gerekir. Bundan dolay kiilerin g ve tkatleri farkl olduundan, gc ve kapasitesi fazla olanlarn sorumluluk dereceleri de fazla olacaktr ki, adlet ve eitlik de bunu gerektirir. Mesel, mal olmayan zektla mkellef olmayaca gibi, farkl derecede zenginlerin zektlar da bir l erevesinde deiik olur. Zenginlik derecesine gre kimi on, kimi yz verir. Fakat hepsi de ayn nisbet dhilinde, mesel krkta birdir. G ve imkn hesaba katlmayarak nfus bana eit olarak herkes u kadar verecek demek, bu temele aykr der. Yine bunun gibi, mmete toptan ynelik olan farz- kifyenin fertlere ilikisi de byledir. Ayrca bir ahsn uhdesine den sorumluluklarn toplam hesap edildii zaman dahi onun gcn amamaldr. Bunun iin baz sorumluluklarda zahmetsiz ve klfetsiz kudret-i mmekkineden baka bir de kudret-i myessire denilen, yani daha da kolaylk esasna dayanan bir kudret de art olmutur. Velhsl bu yet, hikmet-i terin en byk esasn zet olarak ifde etmitir. Sorumluluk onu yklenecek olann kapasitesi ile orantldr.

Ey Rabbimiz! Bize bizden nceki mmetlere yklettiin gibi ar yk de ykleme. (2/Bakara, 286). Bizi isyan eden toplumlar gibi yapma! Yani bizi dier milletlere yaptn gibi yerinden kmldatmaz, sktrr, zor dayanlr ar boyunduruklar, iddetli msaklar, ar ballklar, meakkatli buyruklar, kat kanun, kural ve uygulamalar altnda bulundurma, sonuta mkelleflerini meshederek (sretlerini deitirerek) maymunlara, domuzlara evirecek skntlara koma. Bizim kurallarmzda ve sosyal hayatmzda zorluklar, zorlamalar, basklar olmasn Rabbimiz.

Bu yette geen sr kelimesinin, lgatte esas anlam, esret ve hapis mnsyla ilgili olup, altndakini ezen ve yerinden kprdatmayan ar yk ve ba demektir ki, boyunduruk gibi, ar msaka, zor dayanlr ahde ve bamlla, yine bunun gibi akrabalk ve yaknla da denilir. Anlalyor ki, tarihlerde grld zere, yahdi ve hristiyanlar gibi nceki mmetlerde kat ykmllkler vard. Tefsir limlerinin aklamalarna gre, mesel yahdiler gnde elli vakit namaz klmak ve mallarnn drtte birini vergi vermek, pislik bulaan elbiseyi kesmek, vatanlarndan srlp karlmak, birok konuda hemen idam cezs uygulanmak, tevbe etmek iin intihar ile ykml olmak, bir isyan zerine hemen cez verilmek, herhangi bir hata meydana gelirse hell olan yiyeceklerden bazlar yasak klnmak gibi hkmler vard. Kaffal Tefsirinde denilmitir ki, Yahdilerin ellerinde Tevrat diye iddi ettikleri kitabn beinci sifri iyice gzden geirilirse, onlarn ne kadar kat hkmlere, ne kadar etin msaklara tbi tutulmu olduklar daha birok acyip hkmlerle birlikte grlr. te mminler bu gibi skntlardan, zorluklardan korunmalarn niyz ettiler ki, Allah da fazl u keremi ile, zerlerindeki ar yk kaldran ve balar zen Peygamber... (7/Arf, 157) yetiyle bunlar giderdi.

Allah kimseye gcnn yetmeyecei yk yklemez (2/Bakara, 286) buyurulduktan sonra, ayn yetin devamnda bu duya ne hcet vard? denilmesin. nk

nce vs, yani kapasite kelimesinin anlam, tkat kelimesinin anlamndan daha geni kapsaml ise de, onun tkat yerine kullanld da mehurdur. O halde mkellefiyetin tkat ile orantl olmas da ihtimal dhilindedir. Bu da bask ve iddetten baka bir ey deildir. nceki mmetlerde bunun meydana gelmi olduu da sbittir. Bundan dolay bu mcmel mnnn ortadan kaldrlp vsun ak olan kolaylk anlamna olmas dilenmitir.

kinci olarak, amel, ykmllk kelimesinden bir bakma daha geni kapsamldr. Bunlarn bizzat lh teklifin ve terin eseri olarak deil; tam aksine bunlarn zddna hareket eden Firavun ve benzerleri gibi azgnlarn tasallutu ile terbiye olmas da mmkndr. Bunun iin l tkellif (mkellef tutma) yerine; ve l tahmil (ykleme) denilmitir. Srenin bandan beri srp gelen sriloullar kssalarnda her iki ynden de uyarlar olmutur. Ayn mn, yetin devamndaki u duda daha ziyde dnlebilmektedir: Ey Rabbimiz! Bize gcmz yetmeyen eyleri de ykletme (2/Bakara, 286); hi ekilmez, tkat getirilmez, ykletilecek olursa yerine getirilemez, isyana sevkeder, uygulanacak olursa cezlandrma olur, mahveder, helk eder, tkat yetimez bellar, sevdlar altnda inletme ey Kaadir Rabbimiz! nk Sen her eye kaadirsin. Bunu rahmetinden dolay ykmllk olarak yapmazsan da imtihana ekmek iin ve isyankrlara gazabndan dolay cezlandrmak iin yapabilirsin. Her ey, Senin istek ve irdene baldr. Bundan dolay bize ykmllk olarak, imtihan cinsinden de cez eklinde de g yetiremeyeceimiz eyleri ykletme.

Evet, Allah kimseye gcnn yetmeyecei yk yklemez (2/Bakara, 286) mjden Muhammed mmetinedir. te saladn bu kolaylk, bu hafifletme, bu mmete bahettiin iman feyzi, itaat duygusu, ihls, irde gc ve Hakka ballk gibi gzel hasletler ile balantldr. Elbette bu kanunu tanmayanlar, bunun erevesinden dar kabilecek deiller; o zaman onlara birbirlerinin gerei olan, hak ve hukuk tanmayan kapasite ve g dinlemeyen ykmllkler koyduracaksn; kfir, kfir olmakla mkellefiyetsiz yaayamayacak, fakat hakka uymadndan halka haksz ve yersiz ykmllkler getirecek ve karlnda da haksz tepkiler alacaktr ki, bu da ayn zamanda adlet ve hakkn gerei olarak yine Senin ykletmi olduun bir yk olacaktr. Bu adan baklrsa lemde her kavmin kendine gre bir kanunu olduu grlr. Ve o kanun kanlmaz ekilde lh bir yklemenin varlna dayanr. u kadar ki, mminlerinki mstakmdir ve lh rahmet eseridir; kfirlerinki gayr-i mstakmdir, dolayl olarak lh adletin ve gazabn eseridir. Mminlere adlet olan ey, kfirlere adlet olmaz; kfirlere adlet olan ey de mminlere adlet olmaz. Btn bu liykat mmetin rhunda ve kalbindedir. Kalpler, Rahmn ve Zlcellin iki parma arasndadr. Y Rab! Sen kalbimizi dilediin gibi evirir evirirsin. Bundan dolay bizi, slm dininin kolay hkmlerinin ykmllnden ve doru yoldan ayrma! Bundan ayrlmaya ve rahmetinden uzak dmeye dayanamayz. Bizi byle dayanlmaz dertlere uratma!

O ekilde sorumlu tutma ve bu ekilde yk ykletme de, Vafu ann (gnahlarmzn izlerini bizden gider) (2/Bakara, 286). tiraf ederiz ki, biz Senin koyduun hkmlere itaat etmeyi btn gcmz ve ihlsmzla taahht etmi olduumuz halde, yine de kusurdan, gnahtan uzak kalabilmi deiliz, btn almalarmz esas itibaryla Senin bir nimetinin bile krn edya yetmez. Sarfettiimiz ve edeceimiz g ve vsat essen Senin bize ihsn ettiin bir nimettir. Onun kullanlmasndan doacak faydalar da yine bize bahedilmi olduu halde, bizim de onu tamamen Senin yolunda kullanmamz gerekirken, biz tutuyoruz da onunla Senin rzna aykr olarak kendimize zararlar bile verebiliyoruz. Kesb ve kazan sermyesi olarak verdiin irde ve gcmz, akl ve fikrimizi tamamen bir araya getirip hepsini kendi menfaatimizle ilgili yollara kullanamyoruz. Bunun iin Senden dilediimiz dilekleri, hak etmi olduumuzdan dolay deil; fazl u rahmetinden mid ederek diliyoruz. Halbuki olacak, olacaktr: Bizden herhangi bir ekilde sdr olmu olan gnahlar, Senin lh bilginde zten belli ve sbittir. Onlarn oradan silinmesi imknszdr. Fakat Sen, yce kudretinle onlarn bize ynelik olan sonularn istersen silebilirsin. Zira sebepleri yaratan ve gerekten etki sahibi olan ancak Sensin. Bizim kt ilerimizle onlarn douracaklar sonular arasndaki ilikiyi dilersen mahvedebilirsin. (3)

Allah, hi kimseyi, yapmas mmkn olmayan bir eyden sorumlu tutmaz (2/Bakara, 286). Bununla birlikte, kiinin neyi yapp neyi yapamayacana kendisi karar veremeyecei de aka anlalmaldr. Belirli bir kimsenin, neyi yapabilip neyi yapamayacana karar verecek olan Allahtr. Ayn ekilde, bir eyin kolay veya zor olduuna hkmetmek; eytann ve insan hevsnn/nefsinin kararna braklmamaldr. Allah bizim iin zorluk dilemedii, kolaylk istedii iin (2/Bakara, 185), Allahn bize emrettii tm hkmler kolaydr. Ama, nasl birok zorluu ve irkinlii bulunan haramlar eytan ssledii (6/Enm, 43), kolay ve gzel gsterdii gibi; Allaha ibdet ve itaati de zor gstermeye alr.

Mslmanca yaamak, ibdet ve tatla Allaha teslim olup Ona ynelmek, aslnda hayat kolaylatrmaktr. Fakat insan eytanla ve gnahlarla imtihan edildiinden nefsi/hevs ona ibdetleri ve slm hayat zor gibi gsterir. Bu konuda Rabbimiz yle buyurur: Dnya hayatnda onlara sadece bir azap vardr. hiret azb ise daha meakkatlidir/iddetli ve zordur. Onlar Allahtan (Onun azbndan) koruyacak kimse de yoktur. (13/Ra'd, 34)

Dindeki kolayln ls, Allah'n huddudur. Allah'n gstermedii kolaylklar Allah adna, din adna gstermek dini tahrf etmeye kalkmaktr. Szgelimi, halka kolay cennet vaadleri yaplmakta, bol keseden sevap datlmaktadr. Mesel, una benzer ifdeler ok duyulmu ve yazlmtr: "Filan kandil gecesinde u ekilde, u rektta nfile namaz bir yl boyunca btn gnahlarn silinmesine sebep olur." (Halbuki, Peygamber snnetinde ne kandil gecesi kutlamak, ne de anlatlan rekt ve ekilde namaz vardr, ne de bol keseden vaatler.) "Namaz klmayan bir erkek, ban rtmeyen bir kadn, bu davranlarla nasl olsa kfir olmaz, Allah affeder, o yzden bu insanlarn davranlar eletirilmemeli, din zorlatrlmamaldr; zaman sana uymazsa sen zamana uyarsn, sen Kitaba uymuyorsan, Kitabna uydurursun, tviz vermeden yaanmaz, devlete kar tavr alnmaz, herkesle iyi geinmeli, kfirlere kar da hogrl olunmaldr..." gibi yaklamlar, dini kolaylatrmak adna tahrf etmek demektir.Dine ilveler (bid'atler) ve bu ekilde dini zorlatrmalar ne kadar byk susa, dinden eksiltmeler, dini insanlarn arzu ve hevesine uygun hale getirecek tvizler de o oranda cinyettir. "Yoksa onlarn birtakm ortaklar m var ki, Allah'n izin vermedii eyleri, dinden kendilerine eriat kldlar? Eer (azbn hirete ertelenmesiyle ilgili) o fasl kelimesi olmasayd, elbette aralarnda hkm (helk karar) verilirdi. Gerekten zlimler iin ackl bir azap vardr." (42/r, 21)

Halktan, hatta hoca geinenlerden bazlar, dini kolaylatrma konusunda bir rnek verirler. Hemen herkesin defalarca duyduu bu mehur misal udur: Bir ky imam, yeni tyin olduu kydeki cmiye cemaatin hi gelmediini grr. Gnlerce bekler, dvet eder, fakat kylleri cmiye namaz klmaya getirmeye muvaffak olamaz. Sorar bir gn cemaat olmas gereken ama olmayan kyllere: Niye namaz klmak iin cmiye gelmiyorsunuz? diye. Onlar da Aslnda biz mslmanz, namaz da klmak istiyoruz. Fakat, abdest alrken ayaklarmz ykamak bize ok zor geliyor; ayakkablarmz karmak istemiyoruz. Hem, ayakkabyla da cmiye girilmez; bir kolayn da bulamadmz iin cmiye gelemiyoruz derler. Hoca da: Kolay! der, hi bunun iin cmi terk edilir mi? Siz ayaklarnz ykamadan abdest aln, ayakkablarnzla cmiye girin, namaznz kln, yle de olur, cizdir! Kyl, bu kolaylatrma ile ve bu ekilde abdeste ve cmiye alr, namazlarn hep bu ekilde klmaya devam ederler. Aradan uzun bir zaman getikten sonra, o kyn imam baka yere tyin edilir, baka bir imam da o kye. Kye gelen yeni imam, cemaatin ayaklarn ykamadan abdest almas ve cmiiye ayakkab ile girmesini ok yadrgar. Bu nasl itir, byle namaz olur mu? Size kim bu fetvy verdi? diye kr. Onlar da eski hocalarnn "cizdir" diye fetv verdiini syleyince, yeni imam, selefi olan eski imam arar bulur ve ondan hesap sorar. Eski imamn verdii cevap udur: Ben onlar ayakkabyla abdest alp namaz kldrmaya altrdm; sen de ayakkablarn karttr!

Bu fkrams hikye, olmu veya olmamtr; hi nemli deil. nemli olan bunun din gibi, nass gibi halk arasnda benimsenmesi ve hatta dinin uygulanmas iin rnek tekil edecek temel bir l kabul edilmesidir. Bu hikyeden karlan hkme/hikmete gre dine arnn yntemi yle olmaldr: Din kolaylatrlmal, halkn istedii ekilde zor gelen grevler yumuatlmal, insanlar snsn diye dinin hkmleri yava yava, baz tvizler verilerek uygulatlmaya allmaldr. teki trl, kestirip atmak, tviz vermemek insanlarn cmiden namazdan soumasna sebep olacandan yanltr. Usl/metod ayakkabyla namaza altrma cinsinden olmal, dine ve ibdetlere dvette bu yol tkip edilmelidir ve ondan sonra da yava yava o hatalar/tvizler dzeltilmeli, sra geldiinde ayakkab karlmaya allmaldr. yle birden bire yasaklar uygulanmaz, farzlar yerine getirilmez...

ncelikle syleyelim ki, kssa ve hikyelerle, uydurmalarla din, ibdet ve tebli usl belirlenmez. Kurana ve Snnete ters den hibir mantk neri, hikye din asndan delil de olmaz, balayc da; hatta, daha da ilerisi, bunlar eski veya modern sriliyattr, dinin tahrif edilmesine vesile olacak btl inanlar ve tavrlardr. Allahn gstermedii kolayl, Onun adna hikimse gsterme hakkna sahip deildir. Allahn dinini oyuncak haline getirme, onu kua evirme dnyada ve hiret asndan byk hsrndr. Abdestin nasl alnacan, namazn nasl klnacan tyin ve tesbit, Allaha it bir haktr. Kimse, kendi kafasndan Allah ve Raslnn

belirledii hkm deitiremez, insanlarn hevsna ya da kendi arzusuna gre kolaylklar icat edip dinden tviz veremez. Yoksa onlarn, dinden Allahn izin vermedii eyleri eriat/din kaide klan ortaklar m var? Eer azb erteleme sz olmasayd, derhal aralarnda hkm verilir (ileri bitirilir)di. phesiz zlimler iin can yakc bir azap vardr. (42/r, 21)

Mslman, Allaha teslim olan demektir. Akln, hevsn, evresini, insanlarn isteklerini deil; Allahn hkmn l alan kimse... Onun kolay-zor ls de, slmdr; Allahn hkm... Allah ve Rasl bir ie hkm verdii zaman, inanm bir kadn ve erkee, o ii kendi isteklerine gre seme (zgrce farkl eylem yapma) hakk yoktur. Her kim Allah ve Raslne kar gelirse, apak bir sapkla dm olur. (33/Ahzb, 36) Bunlar, Allahn (koyduu) hudutlar/snrlardr. Kim Allaha ve peygamberine itaat ederse Allah onu, zemininden rmaklar akan cennetlere koyacaktr; orada devaml kalcdrlar; ite byk kurtulu budur. Kim de Allaha ve Peygamberine kar isyan eder ve snrlarn aarsa Allah onu, devaml kalaca bir atee sokar ve onun iin alaltc bir azp vardr. (4/Nis, 13- 14)

"...De ki: 'Doru yol/hidyet, ancak Allah'n yoludur. Sana gelen ilimden sonra onlarn hevlarna/kt arzu ve keyiflerine uyacak olursan, andolsun ki, Allah'tan sana ne bir dost ne de bir yardmc vardr." (2/Bakara, 120). "(Sana u tlimt verdik:) Aralarnda Allah'n indirdii ile hkmet ve onlarn hevlarna/arzularna uyma. Allah'n sana indirdii hkmlerin bir ksmndan seni fitneye drp ondan saptrmamalarndan sakn, buna dikkat et. Eer yz evirirlerse bil ki (bununla) Allah ancak, gnahlarnn bir ksmn onlarn bana bel etmek ister. nsanlarn birou da zaten yoldan kmlardr." (5/Mide, 49). "... Dorusu biroklar bilgisizce kendi hevlarna/kt arzularna uyarak saptryorlar. Muhakkak ki Rabbin haddi aanlar ok iyi bilir." (6/En'm,119) Eer hak, onlarn hevlarna uyacak olsayd hi tartmasz gkler, yer ve bunlarn iinde olan herkes (ve her ey) fesda (bozulmaya) urard (23/Mminn, 71) Grdn m hevsn (arzularn, keyiflerini, isteklerini) tanr haline getireni? Onun zerine sen mi vekil olacaksn? (25/Furkan, 43) imdi sen, kendi hevsn ilh edinen ve Allahn bir ilim zere kendisini saptrd, kula ve kalbini mhrledii ve gznn stne de bir perde ektii kimseyi grdn m? Artk Allahtan sonra ona kim hidyet verecektir? Siz hl t ve ibret alp dnmeyecek misiniz? (45/C siye, 23) "Sonra da Seni din konusunda eriat sahibi kldk. Sen ona uy; bilmeyenlerin hevlarna/isteklerine uyma." (45/C siye, 18) Yce Allahn yannda gk kubbe altnda Allahtan baka tapnlan tanrlar iinde, kendisine uyulan hev (ar istek ve tutkulardan) daha by yoktur. (Tabern; bn Kayyim el-C evziyye, setul-Lehfn, 2/148; Elmall, 6/70)

Mslman olmak iin kendilerinin namaz, zekt ve cihadla mkellef tutulmamalarn art koan Tiflilere; Peygamberimizin, kesinlikle namazsz dinde hayr olmadn belirterek byle bir tvizi kabul etmediini biliyoruz (Ahmed bin Hanbel, IV/218). ie vlidemiz, Efendimizin msmahasn anlatrken, ahs hibir meselesinden, urad zararlardan dolay kimseleri incitmediini, kimseden intikam almaya kalkmadn belirttikten sonra der ki: Allaha it bir hak ayaklar altnda inenirse, onu hi affetmez, hemen o kimseden Allah adna intikam alrd. (Mslim, Fedil 79)

Dini, Allah'n koyduu lleri hie sayarak kendi kafasna gre kolaylatrmak, Allah'n gstermedii kolaylklara msade etmek, -h- Allah'tan fazla merhametli olmaya kalkmak demektir ki, bu Allah'a kar isyan, dine kar da zulmdr. Bu ifrtn yannda, Allah'n mubah kld eyleri haram klan tefrt izgisi de ayn oranda sakattr/btldr. Eski kavimlerde bu tefrt izgisi, dinde tahrfi ortaya karmtr. Bu yahdileme izgisiyle ilgili olarak Mustafa slmolu u tesbitte bulunuyor:

Dini zorlatrmann ve uydurmacln en tehlikeli yanlarndan biri, Allahn koyduu haram ve hell snrlarn deitirmektir. sriloullarna mubah olan birok eyi hahamlarn haram kldn Kurandan reniyoruz: Tevrat indirilmeden nce, sril (Yakup Peygamber)in kendisine haram kld eyler dnda sriloullarna btn yiyecekler helldi. De ki: Getirip okuyun Tevrat, eer doruysanz! (3/l-i mrn, 93). (Gerekten de sriloullarnn kendilerine yasak kldklar inek etinin Tevratta hell klndn gryoruz: Levliler, 22/20-30).

Allahn koymad yasaklar koymak, snnetullaha aykr olduu gibi, ftrata da aykryd. nk, eer vahiy bir konuda yasak koymamsa elbette bunun bir hikmeti vard. Bu hikmet dn kmamsa bugn, bugn deilse yarn kendini gsterebilirdi. nk din evrenseldi ve getirdii kurallar da btn insanln ihtiyacn karlayacak apta olmalyd.

Arap rkna has hayat tarzn, giyim stilini, damak zevkini, estetik anlayn din pyesi altnda tm dnyaya dayatmaya kalkmak, ncelikle dinin deiken ve sbitelerini birbirine kartrmak demekti. Bu, dinde lublileme sonucunu doururdu. nk insanlar, hayat sorunlarn zmede hi gerei yokken yerli-yersiz din ile kar karya getirildiinde, din, kalabalklarn dini olmaktan kp bir sekinler snfnn dini olmaya balyor; kalabalklar ise artk dinin deimez deerlerine kar lublileiyordu. Bu, tam sriloullarnn Hz. Msdan sonra dinlerine kar lubli olu serveninin aynsyd.

Dn, tiyatro konusunda konulan snr belirlenmemi yasaklarn ardndan, bugn slm tiyatronun farziyyeti derecesine, dn erkek ocuklarn dahi okula gndermeme ifrtnn ardndan bugn delikanl kzlarn okumas hatrna balarn aversinler canm tefritine, dn vesikalk resmin dahi zarrete binen ancak tecvzinden, bugn Altn Portakala aday hidyet filmlerine, dn telli alglarn haramlndan bugn telli alglarn, yannda dut yemi blble dnd orglar ve orkestralar eliinde verilen slm konserlere, dn dinlenmesi haram olan radyodan bugn kurulmas farz olan televizyon istasyonuna kadar bir yn rnek, yukarda vardmz yargy sadece dorulamakla kalmyor, iine dlen kmaz da bir kara mizah halinde gzlerimizin nne seriyor. (4)

Hz. Peygamber'in zorluklara mruz kald dnemde Allah, raslnn gsn genilettiini, ykn kaldrdn, nn ycelttiini (94/nirh, 1-4) zikretmektedir. Ve eklemektedir: "Her glkle beraber bir kolaylk vardr. Evet her glkle birlikte bir kolaylk vardr." (94/nirh, 5-6). Glk bittikten sonra deil; glkle beraber kolaylk. Glkle kolaylk net izgilerle birbirinden ayrlmam; tersine geili, her ikisi de belirli bir oranda bir arada bulunabilmektedir. Glklerin, skntlarn artt dnemlerde, zm yollar yava yava alr, skntlar sre iinde azalrken, kolaylk da artar.

Yaadmz skntlar, hatta malbiyetler; moralimizi bozabilir, ypranmamza neden olabilir. Ama bunlar kesinlikle trajedilere, aresizliklere dntrlmemeli. Ne zorluk, ne de kolaylk mutlaktr. Zorluklarn almas, ancak dorular zerindeki srar ve sabrla mmkndr. Allah Tel, bizi baardklarmzla deil; yapp ettiklerimizle hesaba ekeceine gre, zor zamanlarda zerimize deni yerine getirmeli, btn gcmzle cehdetmeli ve Allah'a tevekkl etmeliyiz. Karanln en fazla koyulat, mitlerin yitirilmeye baland an, lh yardmn yaklat andr (2/Bakara, 214). Zorluklar amada gsterdiimiz aba, kolaylkta da srmeli, dinamizm srekliletirilmelidir: "O halde, bo kaldnda yeniden ynel." (94/nirh, 7). mtihan, her zaman bel, sknt ve zorlukla olmaz; bazen de kolaylk ve nimetlerin bolluu ile olur. Allah'a iman edenler iin mitsizlie yer yoktur: "Gevemeyin, zlmeyin; eer gerekten iman etmi iseniz, mutlaka siz stn geleceksiniz." (3/l-i mrn, 139) (5)

Dinde Kolaylk ve Msmaha Esastr: Yce Allah buyuruyor ki: Ben kulumun, benim hakkmdaki zann zereyim. Kulum Beni nerede zikreder/anarsa Ben oradaym. Bana bir kar yaklaana Ben bir kula yaklarm. Bana bir kula yaklaana Ben iki kula yaklarm. Bana yryerek gelene Ben koarak giderim. (Mslim, Tevbe 1)

Elinizden geldii kadar mslmanlarn cezalarn kaldrmaya alnz. Onun iin bir k yolu varsa serbest braknz. Devlet bakannn afta hata etmesi, cezalandrmada hata etmesinden daha iyidir. (Msned, Ahmed b. Hanbel, 5/160)

smah ysmehu lek = Hogrl ol ki, ho grlesin. (Msned, Ahmed bin Hanbel, 1/248)

Yeni mslman olmu ve slmn yce ahlk esaslarn btn varl ile benimseyip olgunlama frsatn henz bulamam bedevlerin (lde yaayan ve meden

hayatn dnda kalm kltrsz insanlar) kaba ve hain davranlar olurdu. inde yaadklar iklim ve meden imknlardan uzak hayat artlar, onlar biraz da byle olmaya deta zorlard. Bir defasnda Efendimiz Mescid-i Nebevde ashab ile oturmu konuuyorlard. Bedevnin biri ieri girdi. ki rekt namaz kldktan sonra ellerini kaldrp: Allahm! Bana ve Muhammede rahmet et! Baka kimseye de bizimle beraber rahmet etme! diye dua etti. Bunu duyan peygamberimiz: Pek geni olan ilh rahmete snr ektin yahu! buyurarak bedevnin hatasn dzeltmeye alt. Bu bedev, biraz sonra kalkp Mescidin bir tarafna giderek abdest bozmaya balaynca, aknlklar iinde kalan sahbiler bartlar. Hz. Peygamber (s.a.s.) ie mdhale ederek yle buyurdu: Brakn (iini grsn). Sonra bevlinin zerine bir kova su dkn; zira siz glk deil, kolaylk gstermek zere gnderildiniz. Sonra bedevyi yanna ararak ona dedi ki: Bu mescidler ne bevil, ne de baka pislik iindir. Bunlar, Allah anmak, namaz klmak ve Kuran okumak iin yaplmtr. (Buhri, Vud, 58, Edeb 35, 80; Mslim, Tahret 98-100; Eb Dvud, Tahret 136; Tirmiz, Tahret 112)

nsana yle geliyor ki, sahbelerden ok Hz. Peygamberin hiddetlenmesi, kendi mbarek mescidinin mruz kald byle bir hakaret karsnda asl onun fkelenmesi gerekirdi. Fakat Rasl-i Ekrem dnyor ki, bedev bu ii kasten ve hakaret olsun diye yapmamatr. C ehleti sebebiyle byle davranmtr. u halde ona kzp barmak, azarlamak doru bir hareket olmazd.

"Yoksa siz de (ey mslmanlar), daha nce Ms'ya sorulduu gibi peygamberinize sorular sormak (,onu sorguya ekmek; daha nce Msdan istenen eyler gibi talepte bulunmak) m istiyorsunuz? Kim iman kfre deiirse, phesiz dosdoru yoldan sapm olur." (2/Bakara, 108). Bu yet-i kerimede Allah Tel, zor gelebilecek grevler insana yklenmesin diye, olaylarn olmasndan nce Hz.Peygambere ok soru sorulmasn yasaklamaktadr. Nitekim bir baka yette yle buyurulur: Ey iman edenler, size aklannca hounuza gitmeyen eyleri sormayn. Kuran indirilirken onlar sorarsanz size aklanr. Allah (sorduunuz eyleri veya aklanmadna gre dier hususlar) affetmitir. Ve Allah afrdur, halmdir. (5/Mide, 101)

Eer yetin nzlnden sonra tafsltn soracak olursanz o konu size aklanr. Ayrca bir eyi, olmazdan nce sormayn; belki sormanz nedeniyle o ey yasaklanabilir, din zorlatrlm olur. Bunun iin, sahih hadiste ifade edilmitir ki; mslmanlardan vebli en byk olan, yasaklanmam olan bir eyi sorup da bu soru sebebiyle o eyin yasaklanmasna sebep olanlardr. Bunun iin Buhr ve Mslimde Mure bin ubeden naklen zikredilen hadiste Raslullah (s.a.s.)n, denilmi ve dedi gibi eyleri ok sormay ve mal boa harcamay yasaklad belirtilir. Mslimin Sahhinde de buyrulur ki; Benim braktm eyleri, siz de brakn. nk sizden ncekiler ok soru sormalar ve peygamberlerine kar kmalar sebebiyle helk olmulardr. Ben, size bir eyi emredersem gcnzn yettiince yerine getirin. Size bir eyi de yasaklarsam ondan saknn. Hz. Peygamberin Allah Telnn mslmanlarn zerine hacc farz kldn bildirmesinden sonra, adamn biri, her yl m y Raslallah? dediinde Hz. Peygamber susmu. Adam kere tekrarlaynca O, hayr! demi. Eer evet deseydim, byle gerekirdi ve sizin buna gcnz yetmezdi. Benim braktm eyleri siz de bana brakn! buyurmutur.

slm Yaamayanlara C ez: Hayatn Zorlamas

Bunca teknolojik imkn ve aralar, hayat kolaylatrmas gerekirken, para ve ehir hayatnn rahat artlar... hayat daha zorlatrd. Kyde-kentte bunca imknszlklara ramen eskiden hayat daha sade, daha kolay, daha bereketli ve huzurluydu. Bu, Allahn nimetidir; slm yaayan insanlara kolaylklar lutfedilir, yaamayan her eit imkna ramen zorluklar iinde bocalar durur. slm hayat hem huzur verir, hem kolaylk... Evde, ite, ihtiya kabulnde, tketimde, eitimde, insanlar aras ilikilerde... kolaylklar, ftrata uygun durumlar. Kolaylk, ftrata uyum demektir. Kolaylk, gtr, potansiyele uymaktr. Bir kovay tamak, iki kovay tamaktan zordur. Tek kanatl olmak daha zayflktr. Kanat, yk deil, imkndr/kolaylktr. Bo durmak, tembellik, lzumsuz iler veya gayri slm uralar... daha zor, daha harap edicidir: Fe iz ferate fensab (lerinden boaldn vakit, tekrar al -bo durma-!) (94/nirh, 7). slm, insann kapasitesini, gcn arttrr.

Srekli antrenmanla glenen kimseye, antrenmansz kimsenin zorlanaca eyler kolay gelir. "Kolay" deerlendirmesinin psikolojik yn de unutulmamal; Allahn zorluk yklemediine inanan, dnyann imtihan dnyas olduu bilincinde olan ve sabr gibi, kanaat gibi olgunluklara sahip olan kimse iin bakalarnn gznde bytt ve onlara zor gelen hususlar ok kolay gzkecektir. Allahn yardmn dnen ve onu hak etmeye alan kimse, hibir zaman gsz olmayacak ve gzne hibir ey zor gzkmeyecektir. Allah dana gre k verir.

Kim Benim zikrimden (Kurandan, Allah anmaktan) yz evirirse phesiz onun iin dar bir geim vardr ve Biz onu, kymet gn kr olarak harederiz. (20/Th, 124). yette geen maeten dank; dar bir geim veya geim sknts eklinde iki trl anlalabilir. Allahn zikrinden gfil, zikrin esas olan Kuran ve namaz gibi ibdetlerden uzak yaayanlar iin hayat skntlarla, zorluklarla, darlklarla geecektir; Bu, Allah unutanlara esas olarak verecei hiret cezsnn dnyadaki avansdr. Kalp Allahn zikriyle huzura kavuur (13/Rad, 28). Allah kimi doru yola iletmek isterse onun gsn (kalbini) slma aar; kimi de saptrmak isterse onun gsn daraltr ve ge kyormu gibi meakkatlendirir. Allah inanmayanlarn stne ite byle murdarlk indirir. (6/Enm, 125).

Takv sahiplerine Allah furkan (hak ile btl, hayrla erri, kolaylkla zorluu ayrdedecek bir anlay) verir: "Ey iman edenler, Allah'tan ittika ederseniz (korkarsanz), O size iyi ile kty ayrdedecek bir anlay verir, ktlklerinizi rter ve sizi balar. Allah byk ltuf sahibidir." (8/Enfl, 29). yette geen "iyi ile kty ayrdedecek bir anlay" olarak tercme edilen "furkan" kelimesi, "takv" gibi mutlak ve kapsaml bir kelimedir. Takv'y meyve veren aaca benzetirsek, furkan da onun meyvesidir, diyebiliriz. "Furkan" lgatta, iki veya daha ok eyler arasn amaktr. Buna gre yetin mns yledir: "Dini, eriat ve yaratklarn nizam konusundaki snneti (kanunu) gereince, korkulmas gereken her eyde Allah'tan korkarsanz, bu takv sebebiyle Allah size hak ile btl ayracak ilm bir meleke (bilgi ve yetenek), hidyet ve kalplerinizde nur verir; Bu syede insan hakk bulur ve yolunu armaz, btl da onu aldatamaz.

Takv sahiplerine Allah, k yolu gsterir. Skntlardan kurtarr, gzel ve temiz rzk verir: "Kim Allah'tan ittika ederse (korkarsa), (Allah) ona bir k (yolu ve kolaylk) yaratr. Ve onu ummad yerden rzklandrr. Kim Allah'a gvenirse, O, ona yeter." (65/Talk, 2-3). Yani, Allah, emrettiini yapmak, yasakladndan kanmak sretiyle Allah'tan korkan kimseye her trl skntdan (kurtulacak) bir k yolu ve kolaylk verir, ummad yerden onu rzklandrr ve verdii eylerde bereket nasib eder. Kim Allah'a tevekkl eder, yani iini O'na havle ederse, nemsedii eyleri temin konusunda Allah ona yeter: "Kim Allah'tan ittika ederse (korkup saknrsa), (Allah) ona iinde bir kolaylk verir." (65/Talk, 4).

ktisad mndaki refah ve bolluk, iman ve takv iledir: "O lkelerin halk iman edip ittika etselerdi (gnahtan saknsalard), elbette onlarn stne gkten ve yerden nice bereket (bolluk) kaplar aardk; fakat yalanladlar, biz de ettikleri yznden onlar yakalayverdik." (7/A'rf, 96). Yani, kent halk Allah'a iman edip, O'nun haram klarak yasakladklarndan kanrsa, yamur ve bitki vererek yerden ve gkten bereket kaplarn aarz. Fakat, peygamberlerini yalanlaynca Allah, kfr ve msiyetlerinin bir cezs olarak, onlar kuraklk ve ktlkla yakalayp cezalandrd. "Eer ehl-i kitap iman edip takv sahibi olsalard (ktlklerden saknsalard), elbette onlarn ktlklerini rter ve onlar nimetlerle donatlm cennetlere sokardk. Eer onlar Tevrat', ncil'i ve Rablerinden kendilerine indirileni (Kur'an') doru drst uygulasalard, phesiz hem stlerinden, hem de ayaklarnn altndan (saysz nimetleri) yerlerdi (yeralt ve yerst zenginliklerinden istifade ederek refah iinde yaarlard). Onlardan arla kamayan (mu'tedil) bir zmre vardr; fakat ounun yaptklar ne ktdr!" (5/Mide, 65-66). Dini uygulamak, takv sahibi olmak; meden ve iktisad bakmdan toplumlar geri brakmak yle dursun, refah ve mutluluun zirvesine karr. Dini brakp menfaat felsefesine gre hareket edenler, zayflar, baka uluslar smrme yoluna gittikleri iin gerilik, sefalet, sava ve kargaalara sebep olmaktadrlar. Allah'n hkimiyetine boyun eildii takdirde yeryznde hibir kimse zerrece zulme uramayacak, herkes hakkn alacak, zenginlik, bolluk ve refah mer yollarda arayacak ve ite o zaman gkten nimetler yaacak, bolluk ve bereket olacak, yerden de zenginlikler fkracaktr.

"Sizden herhangi biriniz hevsn benim getirdiime tbi klmadka iman etmi saylmaz." (mam Nevev, Krk Hadis). Nefsin srekli olarak kullukla ilgili grevlerle, hayrla uramas gerekir. nk nefsi kirlerden, paslardan temizleyecek olan ey bunlardr. ayet nefis, hayrla megul olup uramazsa, bu takdirde insan er ve ktlklerle megul eder. Hayat, boluk kabul etmez. nk kii devaml ibadet halindedir: Ya Allah'a, ya da Allah'n dndakilere.

Ebu Zerr (r.a.) anlatyor: Rasulllah (s.a.s.) buyurdular ki: "Ben bir yet biliyorum. Eer insanlarn hepsi onu tutsaydlar, hepsine kfi gelirdi." Ashab, "Ey Allah'n Rasul, bu hangi ayettir?" diye sordular. Peygamberimiz: "Ve men yettekllahe yec'al leh mahracen (Ve kim Allah'tan korkarsa -takva sahibi olursa- Allah o kimseye bir k yolu ihsan eder.)" (65/Talk, 2) yetini okudu. (Ktb-i Sitte, hadis no: 7297, c. 17, s. 591).

"Zorluklar, baarnn deerini arttran sslerdir."

"nsann en byk dostu zorluklardr. nk insan karlat zorluklar glendirir."

"Bir ii, en zor yanndan dn ki, yaparken glk ekmeyesin."

"En zor ey vardr: Bir srr saklamak, bir yaray unutmak, bo zaman iyi kullanmak."

"Glkler, insann ne olduunu gsterir."

"Zorluk eken rahat bulur." "Bir kova tamak, iki kova tamaktan zordur."

"Hayatta en zor ey, amasz insanlarla birlikte yaamak zorunluudur."

"Zorluklardan korkup kaan, eninde sonunda onun iine der."

"Her zorlua ilgisizlik gsteren, hayatta ok zorluk eker."

"Her yokuun bir inii vardr."

Rabbi yessir ve l tuassir, Rabbi temmim bil-hayr (Rabbim! Zorlatrma, kolaylatr. imi hayrla tamamlamay nasib et!)

1- slm'n Temel Kavramlar, Hseyin K. Ece, Beyan Y. s.762-765 2- slm Dncesinde Din ve Ftrat, s. 262-268 3- Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, c. 2, s. 273-274, 280-2281 4- Mustafa slmolu, Yahdileme Temyl, Denge Y. s. 206 5- Oktay Altn, Hak Sz, Say: 114, Eyll 2000, s. 36

Ysr/Kolaylk Konusuyla lgili yet-i Kerimeler

A- "Ysr/Kolaylk" Kelimesinin, Trevleriyle Birlikte Getii yetler (41 yerde): 2/Bakara, 185, 196, 196, 280; 4/Nis, 30, 169; 12/Ysuf, 65; 17/sr, 28; 18/Kehf, 88; 19/Meryem, 97; 20/Th, 26; 22/Hacc, 70; 25/Furkan, 46; 29/Ankebt, 19; 33/Ahzb, 14, 19, 30; 35/Ftr, 11; 44/Duhn, 58; 50/Kaf, 44; 51/Zriyt, 3; 54/Kamer, 17, 22, 32, 40; 57/Hadd, 22; 64/Tebn, 7; 65/Talk, 4, 7; 73/Mzzemmil, 20, 20; 74/Mddessir, 10; 80/Abese, 20; 84/nikak, 8; 87/A'l, 8, 8; 92/Leyl, 7, 7, 10; 94/nirh, 5, 6.

B- "Usr/Zorluk" Kelimesinin Getii yetler (12 yerde): 2/Bakara, 185, 280; 9/Tevbe, 117; 18/Kehf, 73; 25/Furkan, 26; 54/Kamer, 8; 65/Talk 6, 7; 74/Mddessir, 9; 92/Leyl, 10; 94/nirh, 5, 6.

C - "krh/Zorlama" Kelimesinin Getii yetler (7 yerde): 2/Bakara, 256; 3/l-i mrn,83; 4/Nis, 19; 9/Tevbe, 53; 10/Ynus, 99; 13/Ra'd, 15; 16/Nahl, 106; 20/Th, 73; 24/Nr, 33, 33, 33; 41/Fusslet, 11

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1- Kur'an Ansiklopedisi, Sleyman Ate, KUBA Y. krh: c. 9, s. 399-404; Hogr: c. 8, s. 409-420 2- mil slm Ansiklopedisi, mil Y. Ysr: c. 6, s. 416-417 krh: (Hamdi Dndren,) c. 3, s. 120-121 3- slm'n Temel Kavramlar, Hseyin K. Ece, Beyan Y. s.762-765 4- Raslullahn slma Dvet Metodu, Ahmet nkal, Esra Y. s. 258-265 5- slmda Msamaha, mam Gazli, Marifet Y. 6- Msamahada l, Heyet, ttihad Y.

7- Nebevi Hareket Metodu, Mnir Muhammed Gadban, Nehir Y. 8- Hangi slm? Erhan Akta, Anlam Y. 9- slm Uyann Problemleri, Yusuf el-Kardavi, Risale Y. 10- slm Hareketin Problemleri, Fethi Yeken, Ravza Y. 11- slm Harekette Fikr Hastalklar, Fethi Yeken, Ravza Y. 12- Dinde ll Olmak, Abdurrahman bin el-Luveyhk, Kayhan Y. s. 54-69, 390-424 13- Zorlanan nsan, zcan Kknel, Altn Kitaplar Y. 14- Zorluklarla Mcadele, Herbert N. Gasson, ev. R. kr Apuhan, Tima Y. 15- slm Dnyasnda nan Sorunlar, Hasan el-Hudaybi, nklab Y. 16- slm Hukukunda Ahkmn Deimesi, Mehmet Erdoan, Marm. n. lhiyat Fak. Vakf. Y. 17- slm Hukukunda Kanuna Kar Hile, Saffet Kse, Birleik Y.

Hazr ve ynetim panelli siteler Dzenleme Ve Tasarm Webhizmetlerim

st