Cts, May 26th

A NA SA YFA SIYER HA KKINDA KA VRA M TEFSIRI ONLINE KITA P SA TI VIDEO

arama...

ARAMA

TCRET
Nis, 29; Kavram, 167

TC RET

Ticret/Al-veri; Anlam ve Mhiyeti Kurn- Kerimde Ticret Kavram Hadis-i eriflerde Ticret Kavram Hz. Peygamber'in Ticretle Uramas Maet Temini Asndan Ticretin nemi , Kazan, Meslek ve Ticar likilerde Haramlar Fhi Fiyat Ticr Mumelelerdeki Haramlar ve Haram Kazan Yollar slm Ekonomisinin Genel Prensipleri En Kt Ticret; Allahn yetlerini Az Bir Karla Satmak Hibir Peygamber, Tebli Karlnda nsanlardan cret stemez slm ve Basit kar Gzetmek Allah'n yetlerini Satmak En Zararl; C ihad ve nfak da En Krl Bir Ticrettir

Ey iman edenler! Karlkl rzya dayanan ticret olmas hli mstesn, mallarnz, btl (haksz ve haram yollar) ile aranzda (alp vererek) yemeyin. Ve nefsinizi/kendinizi ldrmeyin. phesiz Allah, size merhamet edecektir. Kim dmanlk ve hakszlk ile bunu (haram yemeyi veya ldrmeyi) yaparsa (bilsin ki) onu atee koyacaz; bu Allaha ok kolaydr. (4/Nis, 29-30)

"Allah, al-verii hell, riby/fizi de haram kld." (2/Bakara, 275)

Ticret/Al-Veri; Anlam ve Mhiyeti

Deeri olan bir mal yine deeri olan baka bir mal veya para karlnda deitirmeye al-veri veya ticret denir. Al-veri taraflarn karlkl onay ile yani icab ve kabl ile gerekleir. ki taraftan biri mal, dieri karl olan para veya kymet tayan baka bir mal ele geirmeleri netcesinde satn gerekletii sylenebilir.

nsanlar dnya hayatlarnda geimlerini salamalar iin belirli bir l iinde karlkl mal mbdelesinde bulunmak zorundadrlar, buna da 'rzk temini' denilir. C enb- Hakk, "Yeryzn size boyun ediren (ondan yararlanmanz iin size itaat ettiren) Allah Tel'dr. O halde yeryznn srtlarnda (dalarnda tepelerinde ve ovalarnda) dolan da Allah'n size verdii rzklardan yararlann." (67/Mlk, 15) buyurmutur. Yeryznde dolamaktan maksat insanlara faydal olan nmetlerin ortaya karlmasn salamak ve bunun iin aratrma yapmaktr. C enb- Allah yeryzn insanlar iin rzk salama yeri klmtr. Abdullah b. Mes'ud (r.a.)'dan rivyet edilen bir hadste Hz. Peygamber (s.a.s.) yle buyurmulardr: "Rzk salamak gyesiyle almak her mslman zerine farzdr." Buna gre mslmanlar hell ve haramlara dikkat ederek kendilerinin ve ile fertlerinin rzklarn salamak zorundadrlar. Ancak bu rzk salamak iin alldnda mutlaka Allah'n rzs ve O'nun koyduu snrlar gzetilmelidir. Hz. Eb Bekr'in: "Haram ile beslenen bir vcda, ancak C ehennem atei yakr" sz mslmann rzk temini ve al-veri anlayn en gzel bir ekilde belirtmektedir. Ashbn, hell al-veri yapmak ve haramlardan uzak durmak iin pheli olan hususlar bile terk ettiklerini biliyoruz. Ticretle uraan bir mslmann, slm'n al-verie dair koyduu btn hkmleri ana hatlaryla bilmesi gerekir. Gnlk hayatta yaplan alverileri Allah'n rz olaca bir uslde yrtebilmek iin de bu hkmleri asgar lde bilmek her mslman iin farzdr.

slm fkhna gre bir mslmann kendisinin ve ilesinin nafakasn salamaya ve varsa borlarn demeye yetecek kadar para kazanmas 'farz'dr. Bunun dnda, fakr mminlerin ihtiyalarn karlamak ve akrabalarna ikram etmek iin kazanmak da 'mstehap'tr. Gzel ve mreffeh bir hayat srmek iin bundan fazlas iin almak 'mubah'tr. Bakalarna kar kibirlenmek, dnyev hrsa kaplarak bakasnn servetiyle yarmaya kalkmak ve bu mal ile azgnlk ve taknlk yapmak iin kazanmak, bu kazan hell yolla dahi olsa 'haram'dr. Buna karlk, kfre kar verilen mcdelede madd katkda bulunmak ve maln Allah

yolunda infak iin samim bir niyetle ok alp para kazanmak da gzel bir ibdettir. Bu gye iin alp para kazanan kii srekli ibdet hlinde saylr.

Ayn ekilde slm, alp kazanabilme gcne sahip olan bir kimsenin dilenmesini yasaklamtr. Hz. Peygamber (s.a.s.) yle buyurmaktadr: "Allah'a yemin ederim ki sizden birinizin, ipini alp da, dadan bir ba odunu tayp getirmesi ve bu odunu satp onunla ilesinin ve kendisinin geimini salamas, baka birinden istemesinden ok hayrldr. Kim bilir yardm istediiniz kimse ya verir minnetine girersin, yahut vermez zilletini ekersin." (Buhr, Muskt 13, Zekt 50, Buy' 15; bn Mce, Zekt 25; Ahmed bin Hanbel, I/167). Buna gre, almaya gc yeten kimsenin dilenmesi mer deildir.

slm'da rzk temin etmenin en faziletli yolu cihad'dan (ganimetten) sonra ticrettir. Sonra ziraat ve sonra da zanaat gelir. Btn bu rzk temin etme yollarnda al-veri ilemi szkonusu olmaktadr. Gerekte insann ihtiyacn gideren eya, tarm veya sanayi rndr. Bundan dolay baz ekonomik sistemler, insanlarn, tarm ve sanayi dndaki yollarla kazan temn etmesini kabul etmezler. Fakat, bir maln retilmi olmas, ihtiyalarn giderilmesi iin yeterli deildir. htiya, ancak retilen eyann, muhta olanlara ulatrlmasyla giderilir. ifti veya sanayicinin rettii mal, ihtiyac olanlara ulatrabilmesi ise mmkn deildir. Trkiye artlarnda dnecek olursak, bir fabrikann rettii mallar tketicisine ulatrabilmesi iin birok yerde ube amas ve bunlarla datmn yapmas gerekir. Dier taraftan tketicilerin, ihtiya duyduklar eyay elde edebilmeleri iin dorudan retici ile iliki kurmalar da imknszdr. yleyse, eya ile tketici arasnda kpr olacak, bunlar birbirine ulatrarak, yukarda zikredilen mahzrlar ortadan kaldracak, fakat yapt bu hizmet iin belirli bir kr elde edebilecek bir hizmet sektrne ihtiya vardr. te bu da, 'Ticret Sektr'dr.

nsanlara hizmet anlayyla yaplan bu mndaki ticreti slm mer ve makbl saymtr. Ticret hakknda Allah Tel yle buyurur; "Allah, al-verii hell, riby/fizi de haram kld." (2/Bakara, 275) "Gvenilir, doru ve mslman tcir, Kymet gn ehidlerle beraberdir." (bn-i Mce, Ticrt, 1). Hads-i erfi de drst ticretin sahibine ne kadar sevap kazandracan belirtmektedir.

slm'a gre ticret; deerli olan bir mal, deerli olan bir dier mal veya para karlnda deitirmektir. Dinimizin ticrette gzettii gye, her ne pahasna olursa olsun kazanmak deil; insanlara, ihtiyalar olan faydal eyay temin ederek hizmette bulunmak, bu vesle ile de normal, mer bir kazan salamaktr. Mer bir ticrette u zellikler bulunmaldr: 1) Alan ve satann rzs, 2) Karlkl iyi niyet ve drstlk, 3) Ticretin, taraflardan birine veya bakalarna zarar vermemesi.

Ticrette bulunmas gereken bu vasflar Kur'an yle zikreder; "Ey man edenler! birbirinizin mallarn hakszlkla deil, karlkl rz ile yaplan ticretle yeyin, (haram ile) nefsinizi mahvetmeyin. Allah phesiz size merhamet eder. Bunu, kim ar giderek hakszlkla yaparsa onu atee sokacaz. Bu, Allah'a kolaydr." (4/Nis, 29-30).

Al-veriin Rkn; Dier akitlerde olduu gibi cab ve kabuldr. cab ve kabul, szle, yazyla veya iretle olur. cab ve kabulde kullanlan ifdelerin kesinlik tamas gerekir; satcnn bu mal sana sattm, verdim; alcnn da aldm, kabul ettim demesi gibi. Satcnn bu szlerine cab, alcnn szne de kabul denir.

Al-verilerde sat akdinin yaz ile tesbiti iyidir. Anlamazlk nnda elde vesika olur. cab ve kabul olunca al-veri kesinleir; tek tarafl cayma hakk yoktur. Ancak alc veya satc, pazarlk devam ederken al-veriten cayabilirler. Al-veri, kabz yani mal teslim alma ile tamam olur. Bylece alc, mala; satc da paraya sahip olur.

Hkm Ynnden Al-veri ekilleri: Al-veriler hkm ynnden; sahih, fsit ve btl nevlerine ayrlr.

1- Sahh al-veriler: Aslen ve vasfen (maddesi ve nitelii) dine uygun olan eylerin al-verii sahhtir. Mesel: Kullanlmas dnen ciz olan bir maln artlarna gre satlmas gibi.

2- Fsit al-veriler: Satlan maln vasf (nitelii) dne uygun deilse, bu tr sat fsittir. Mesel, srden bir koyun diyerek, mehl bir koyunu satmak gibi. Aslnda koyunun sat cizdir. Fakat yukardaki satta, satlan koyunun nasl bir koyun olduu (nitelii) bilinmediinden al-veri fsit olmaktadr.

3- Btl al-veriler: Satlan maln aslnda slm'a aykr bir durumu varsa byle mallarn sat btldr. Kullanlmas veya yenilip iilmesi haram olan bir eyin satlmas gibi. Mesel iki, domuz vs. gibi yenilip iilmesi veya kullanlmas haram olan mal ve eyann sat slm'da yasak bir al-veri trdr.

Bedelleri Asndan Al-veri ekilleri: 1- Bey': Mal para karlnda satmaya bey' denir. Al-verilerin byk bir ksm bu ekilde yaplmaktadr.

2- Sarf: Parann para ile deitirilmesi olayna sarf denir. (Gnmzde, zellikle yabanc paralarn piyasada tedvldeki para ile deitirilmesi veya tersi eklinde olmaktadr. Yine para ile altn alnmas veya altnn para karl satlmasna da sarf, bunu yapanlara da sarraf denir.)

3- Mubdele: Mal mal ile deitirme ilemine denir. Halk arasnda buna trampa ve takas (son zamanlarda da barter) gibi isimler verilmektedir .

4- Selem: Para pein, mal veresiye yaplan ticrete selem denir. Bu tr satlara halk arasnda 'alevra sat' da denir. Bilhassa ifti ve sanayicilerin bavurduu bir sat ekli olan selemin ciz olmas iin bz artlarn bulunmas gerekir. Paraya muhta olan kimse, maln elde etmeden nce satmak ister. slm dini, satcnn darlndan istifade ederek alcnn, mal ucuza kapatmasn nlemek, reticinin maln deerlendirmesine frsat vermek iin baz artlarla bu tip satlar ciz grmtr. Peygamberimiz, Medine'ye geldiinde, Medinelilerin mahsllerini bir-iki sene nceden yahdilere sattklarn grr. Bunun zerine yle der: "Kim hurmasn nceden satacaksa; belirli lde, belirli tartda ve belirli bir vakte kadar olmak artyla satsn." (Mslim, Mskt 25)

Selem, var olmayan (madm) bir maln sat olduundan, ciz olmamas gerekirken, ihtiya ve zarret sebebiyle ciz grlmtr. Bunda her iki tarafn da kr vardr; mteri biraz daha ucuza mal alr, satc da pein para ile ihtiyacn giderir. Mesel bir sanayici nakit skntsna derse, belirli bir sre sonra teslim edilmek artyla, retecei -vasflar belli olan- mallar satar; alaca para ile retimini yapar. Bylece sanayicinin tezgh alr, retim devam eder, alc da normal zamana nisbetle biraz daha ucuz mal alm olur.

Bu imkn reticiyi, tefecilerin eline dmekten de korur. nk retimin devam iin paraya kanlmaz bir ihtiya vardr. Fiyatlarda ar bir dklk olursa byle al-veriler ciz deildir.

Selemin sahh olmas iin u artlarn bulunmas gerekir: a- Maln vasflarnn belli olmas; cinsi, nev'i, niteliinin nceden belirlenmesi, b- Miktarnn belirlenmi olmas; ka kilo, ka metre, ka lek vs. olacann bilinmesi, c- Vdenin belirlenmesi; selem yoluyla satlan maln ne zaman teslim edilecei belirtilmelidir. Belirtilen vakitte maln teslim imkn olmayacaksa veya olmazsa selem btl olur. Mesel; Nisan aynda buday teslimi imknszdr. Nisan aynda buday teslim etmek zere bir iftinin nceden selem tarznda sat yapmas ciz deildir. d- Mal karlnda alnan parann miktarn belirlemek ve paray peinen almak. Ayrca fiyatta ar derecede ucuzluk olmamaldr.

5- Veresiye satlar: Satlan maln bedeli pein alnabilecei gibi, belirli bir sre sonra da alnabilir. Bu tr al-verilerde maln karlnn (bedel) para gibi baka bir cinsten olmas gerekir. Ayn cins mallarn (mesel altnla altnn...) veresiye sat ciz deildir.

Al-veri eitlerinden bir dieri de Bey' bi'l-vef'dr. Vef yoluyla satm akdi yapmak demektir. Bir terim olarak; bir mal, sat bedelini ide edince geri almak zere bir kimseye bir para veya bor karlnda geici olarak satmak anlamna gelir. Satc semeni geri verince veya borcunu deyince, alc satn alm olduu eyi geri verir. Byle bir akit, alcnn maldan yararlanabilmesi dikkate alnrsa sahih satm akdi; taraflarn akdi fesh edebilme yetkilerine baknca da fsid satm akdi niteliindedir. Alc, vef yoluyla satn ald mal bakasna satamayaca cihetle de bu, rehin hkmndedir ve bu rehin olma zellii stndr. Fkhlerin ou, bey' bi'l-vef eklindeki satm akdini ciz grmlerdir (. Nasuhi Bilmen, Istlht- Fkhiyye Kmusu VI/126-127).

Bu mumele faizden kanmak ve borcu teminata balamak amacyla rfleen bir sat eklidir. Burada, satc ileriki bir tarihte sat bedelini geri vermeyi veya daha nceden kalma borcunu demeyi, alc da buna karlk mal ide etmeyi taahht ettii iin akit bu ad almtr. Buna "bey'u'l-mumele" denildii gibi, Msr'da "bey'u'l-emne" ad da verilmitir. Mld XV. yzyl balarnda yaayan eyh Bedruddin Mahmd (. 823/1420) bey' bi'l-vef tarzndaki satn balangc hakknda yle der: "Zamanmzda ribdan/fizden korunmak iin, bey' bi-l-vef eklindeki sat rf haline gelmitir. Bu, gerekte bir rehin mumelesi olup alc meba mlik olamaz ve mlikin izni olmadka gelirinden de yararlanamaz (Ali Efendi, Fetv, c. I. s. 300).

Vef yoluyla satta, taraflar tek yanl irde beynyla diledii zaman akdi feshedebilir. Alc, akit sresince mala mlik olamaz. Satc her an sat bedelini ide edip mal geri isteyebilir. Alc da mal geri verip paray talep edebilir, taraflarn szlemede belirlenen sreye uymalar da gerekmez. Sata konu olan mal, rehin hkmnde olduu iin, ne satc ve ne de alc dierinin izni olmadka mal bakasna satamaz. Bu hak, taraflarn miraslarna da intikal eder. Ancak taraflardan birisi, dierinin izniyle sat yapabilir.

Rehin edenin izni bulununca, rehin braklan eyden, rehin alann yararlanmas mmkn ve cizdir. Vef yoluyla sat da rehin niteliinde olduu iin alcnn bundan yararlanmas mmkndr. Mecelleyi erh eden Ali Haydar Efendi bu konuda yle der: "Meb'in, yani vefen satlan bir gayri menkuln menfaatlerinden bir blm alcya it olmak zere art klnsa, bu arta riyet olunur. nk Mecelle'nin seksen nc maddesinde: "mkn lsnde, er-i erife uygun bulunan arta uymak gerekir" hkm yer alr. Mesel, vefen satlan bir ban zm, satc ile alc arasnda yar yarya paylalmak zere, karlkl rz ile mukavele olunsa, bu mukaveleye gre amel edilmesi gerekir. Ancak zikredilen menfaatlerin alcya ait olmas art klnmad halde, alc o menfaatleri izinsiz olarak istihlk etse tazmin etmesi gerekir. nk vefen satlan maldan meydana gelen mahsle alc mlik olamaz. Ancak satcnn mubah ve hell klmasyla istihlk etmise, satc bunu alcya tazmin ettiremez. Mahsl, alcnn haddi amas veya kusuru bulunmakszn telef olsa, tazmin gerekmez. Ancak telef olan miktar kadar bortan dlr (Ali Haydar, Mecelle erhi, I/664-667).

Bor para bulmaya veya bir borcu ertelemeye ynelik bu gibi areler, Eb Hanfe ve mam fi'ye gre, yararlanma akit srasnda art koulmamas kaydyla cizdir.

Kr Asndan Al-veri ekilleri: 1- Musveme: Satcnn, mal al fiyatn ve krn miktarn sylemeden satmasdr. Serbest pazarlk sretiyle yaplan bir sattr. Ekseriya satlar byledir. Daha nce de belirttiimiz gibi bunda krn fhi miktarda olmamas gerekir.

2- Murbaha: Satcnn, maliyet fiyatn, kr miktarn belirterek satmasdr. Mesel: satcnn "bu mal, 1000 liraya aldm, 100 lira kr ederek 1100 liraya sana sattm" demesi gibi. Bunda satcnn yalan sylememesi gerekir. Bu tr bir al-verite satcnn yalan anlaldnda, yalan sylenilen miktar mteri tarafndan geri istenebilir.

3- Tevliye: Maliyet fiyatna krsz sattr, belirli bir krla veya krsz satlarda mteri, satcnn yalan sylediini anlarsa -yukarda ksmen deindiimiz gibi- alverii bozabilir.

4- Vzia: Maliyetten aasna, zararna sattr. Gnmzde bilhassa mevsim sonlarnda ve dkkn tasfiyelerinde bavurulan bir sat eklidir. (Yine veresiye alp, ald fiyattan daha ucuza yaplan pein spot satlar da bu ekildedir.) Satcnn beyan ettii fiyatlarda yalanc olmamas gerekir. Eer yalan meydana karsa, alc fazla miktar satcdan talep edebilir.

Muhayyer Al-veriler: Alc veya satc, satn gereklemesini baz artlara balayabilirler. Byle al-verilere muhayyer sat denir. Muhayyerlii art koan, artlar gereklemeyince al-verii bozabilir. Peygamberimiz byle al-veriler hakknda yle buyurur: "Alc ve satc al-veri yaptklarnda, birbirlerinden ayrlncaya kadar pazarlktan dnmekte muhayyerdir, veya al-verileri muhayyerdir. Eer al-verilerinde muhayyerlik varsa al-veri (muhayyerlik artlar ile) gereklemi olur. (Mslim, By 10)

Alc ve satc iin gn muhayyerlik mddeti tannmtr. mam A'zama gre al-verite muhayyerlii art koanlar gn iinde bu al-veriten cayma hakkna sahiptirler. Bu mddetin sona ermesinden sonra al-veriten cayma hakk kalmaz.

Satc muhayyerlii art komusa satlan mal onun mlkiyetinde kalr. gn iinde bu mal alcnn elinde helk olursa onu tazmin eder; yani bedelini satcya vermek zorundadr. Ancak alc muhayyerlik art ileri srerse sz konusu mal satcnn mlkiyetinden kmtr. gn iinde alc vazgeerse mal ide eder. Fakat bu gn iinde alcnn elindeki mal yok olursa sat bedeli alc tarafndan mal sahibine denir. Bu duruma gre muhayyerlii art koan taraf bu mddet iinde al-verii bozabilir veya geerli klabilir.

Bir kimsenin, grmedii bir mal satn almas cizdir. Buna gre mal grd zaman muhayyerlik hakkna sahip olur. Mal grdnde isterse kabullenir, isterse mal geri evirir. Maln bedeli olarak nceden konuulmu olan fiyat geerlidir. Alc bu fiyat kabullenir. Mal grmeden aldn ve rz olduunu sylese bile, mal grdnde isterse geri verebilir. Satc ise, kendisine ait olup da grmedii bir mal sattnda muhayyerlik hakkna sahip deildir. Yani sattktan sonra maln grp de piman olursa bu sattan dnemez.

Satlan mallarn tmnn grlmesi art deildir. Numnesinin grlmesi yeterlidir. Ancak maln geri kalan ksm numnenin ayn olmaldr. Buna gre mal grmeden satn alan kimsenin bu mal kabullenmesi veya geri vermesi hussunda muhayyerdir. Zra aldanmas sz konusu olabileceinden dolay bu muhayyerlik

hakk mteriye verilmitir.

Bir mteri satn ald maln bir kusurunu grse, satn alp almama konusunda muhayyerdir. sterse bedeli karlnda alr, isterse mal geri verir. Maln belirli bir zellikte olduu sylenirse, o zellik bulunmaynca sat bozulabilir. Mesel on be kg. st vermesi artyla satn alnan bir inek daha az st verirse alc bu sat bozabilir.

Birka mala ayr ayr fiyat biilip mterinin bunlardan birini tercih etmekte muhayyer olmas da szkonusudur. Maln deerini dren bir ayp veya kusur olursa, yine alc muhayyer olur; Alnan bir kuman defolu olmas gibi. Ama mteri bir maldaki kusuru grerek ve bilerek alrsa bu durumda alcnn muhayyerlii olmaz. Ancak satn ald kuman deerini ykseltecek ekilde boyasa, dikse ve ondan sonra kusurunu grse bundan dolay ortaya kan deer eksikliini satcdan alma hakkna sahiptir. Satc byle bir ilemden geen mal sat bedeli ile geriye almak isterse bu hakka sahip deildir; mal artk geri alamaz.

Al-veriin artlar: Ticrette mbdele edilen maln kymetli olmas: Ticreti yaplan mal, kullanlmas dnen ciz olan maldr; hell olan yiyecekler, giyecekler, eitli eyalar gibi. Kullanlmas haram olan eyann ticreti de haramdr. Peygamberimiz Mekke fethinde insanlara yle demitir: "Allah ve Rasl arap (btn alkoll ikiler), l hayvan, domuz ve putlarn satn yasaklad." (Mslim, Mskt, 13). nsanlara haram klnan eyler, gerekten onlara zararl olan eylerdir. Haram olan mallar satanlar insanlara ktlk yapm olurlar. Dnimiz byle mallarn ticretini yasaklayarak insanlarn birbirine ktlk yapmalarn nlemitir.

Maln zelliklerinin belirli olmas, gizli bir kusuru bulunmamas: Peygamberimiz yle buyurur: "Birbirinden ayrlmadka alan ve satan pazarl bozmakta muhayyerdir. Alan ve satan doru syler, maln zelliklerini aklarlarsa al-verileri bereketlenir; yalan syler ve maln ayplarn gizlerlerse ticretlerinin bereketi yok olur." (Mslim, By, 11). nk byle bir al-veri, taraflardan birinin aldanmas, zarara uramas demektir. Bu ise dinde asla ho grlmez. Satlan malda herhangi bir kusur varsa bu gizlenmemeli; aka belirtilmelidir. Ancak byle satlrsa ticret hell ve bereketli olur.

Satlan maln mevcut olmas: Mevcut olmayan bir maln sat ciz deildir. Mevcut olmayan maln alcya teslimi mmkn olmayabilir. Bu takdirde alc madur olacaktr. Byle bir madriyeti nlemek iin slm hukuku, hemen teslim edilecek veya teslim edilebilmesi mmkn olan mallarn satn uygun grmtr. Peygamberimiz (s.a.s.) meyveler meydana gelmeden, tomurcuk veya ala halinde iken satn yasaklam, ancak dnmeye balad bir zamanda satna izin vermitir (Mslim, By 13). nk, olgunlamasna kadar meyvelerde pek ok hasar ve hastalk meydana gelebilir. Bundan da alc byk zarar grr. Dier taraftan bu safhada meyvelerin miktarlarn tahmin de gtr. Btn bu sakncalarndan dolay mevcut olmayan maln satna izin verilmemitir.

Mal ve bedelin belirli olmas: Al-veri belirli bir maln belirli bir bedelle deitirilmesidir. Mal veya bedelden biri belli olmazsa bu ticret mer deildir. Mteri satlan mal grmeli, kontrol etmeli, gerekli incelemeleri yapabilmelidir. Satcnn da mal karlnda alaca eyi; para ise miktarn, baka bir mal ise, bunun ne olduunu bilmesi lzmdr. Mesel: Mteri, czdanmdaki paraya bu mal bana sat! dese, satc da kabul etse byle bir al-veri ciz deildir. Bu tr alverilerde taraflardan biri iin, mutlaka tehlike ve aldanma vardr. slm'dan nce geerli olan bu tr al-verileri Peygamberimiz (s.a.s.) yasaklamtr. Akit unsurlarndan birinin mehul olduu bu tr al-verilerin hepsine "garar" denir.

Maln teslim alnmas, (Kabz): Satm akdinde, alcnn herhangi bir engelle karlamakszn, satn ald mal zerinde tasarruf yetkisine sahip olmas demektir. Bu ilem, satlan maln teslim alnmas ile gerekleir. Kabz saylan ilemler, satlann durumuna gre deiir. Mesel ev veya arsann teslimi; alcnn iine girmesi veya arsay grecek ekilde yaknnda durmas yahut da evin kap anahtarlarna sahip olmas ile tamam olur. Menkul mallarda ise, satlann fiilen teslim alnmas veya alcnn tasarruf alanna sokulmas ile meydana gelir. Ancak l, tart veya say ile satlan eylerin kabz; lerek, tartarak veya saymak sretiyle tamamnn teslimi ile gerekleir (el-Ksn, Bedyiu's-Sany, V/244).

Menkul mallarn kabzdan nce satnn ciz olmad konusunda gr birlii vardr. Dell Hz. Peygamber'in u hadsidir: "Bir gd maddesini satn alan kimse, onu kabzetmedike (teslim almadka) satmasn " (Buhr, By 54, 55, Mslim, By 29-34, 34-36, 39, 41), Hadste zikredilen gd maddesi rnek kbilinden olup, dier menkul mallar da hads kapsamna girer. slm hukukularnn ounluu bu grtedir (el-Ksn, Bedyu's-Sany, V/234). Buradaki endie; menkul mallarda oka karlalan hasar veya bir aybn siryeti ve bu yzden, sonraki mterinin aldanma tehlikesidir. Dier bir tehlike de ilk mterinin mal kabzedememesi ve kendi mterisine teslim edememesidir. Kabzdan nce satn yzylmz ekonomisinde grlen zararlarndan birisi de sun' fiyat artlarna neden olmasdr. yle ki: Gnmzde, arz ve talep dengesi yznden, zellikle kontroll arz sonucu retici ile tketici arasna, henz mal piyasaya srlmeden aylar nce, pekok ahs veya irket girmektedir. Mesel, ana toptanc, retici firmann belki be-alt ayda retebilecei tm maln daha retilmeden kapatmakta; fakat henz mal eline gemeden, baka toptanclara, onlar da tketiciye kr paylarn ekleyerek satmaktadr. Mal son alcya, sanki birka elden getikten sonra ulamaktadr. Fakat gerekte, ilk toplama ile son muteri arasnda yer alan kiiler, kendi aralarndaki ileri hep evrak zerinde yrtmekte ve sat bedeline her biri ayr ayr kr eklemektedir. Mal, retildiinde son mteriye dorudan intikal etmektedir .

Piyasada akclk gibi grnen bu iler, gerekte fiyatlarn sun' olarak artna, mal arznn kontrol altnda tutulmasna, piyasaya kontroll mal srlmesine sebep olmaktadr. Kabzdan nce sat yasa uygulannca; ticret mumeleleri biraz arlk kazanacak, bunun yannda birtakm araclar ortadan kmak zorunda kalacaktr. nk nakliye, depo kiras, personel istihdam vb. harcamalar, araclar ve parazit irketleri aradan ekilmeye zorlayacaktr. Bylece, piyasada ryi fiyatn tabi olarak olumas imkn dhiline girecektir.

Sonu olarak, satn alnan bir maln kabz ve teslim alnmadan nce sat yolu ak braklrsa; bir ambarda depo edilmi maln fiyat, o mal daha yerinden oynamadan elden ele, dilden dile, dolaa dolaa sebepsiz yere ykseltilmi olur (Tecrd-i Sarh Terc. VI/447, 450-451). Eb Hanfe ve Eb Yusuf'a gre kabzdan nce sat yasa, arsa ve arazi satlarn kapsamna almaz. nk menkul mallarn tesliminde ortaya kabilecek glk ve riskler (garar) gayr-i menkullerde sz konusu deildir. Onun telef olma ihtimli azdr (Al Haydar, Mecelle erhi, I/407, madde 253).

Ticrette kr snr: Ticrette maksat; insanlara hizmetle beraber, o iten bir kr salamaktr. Yalnz bu krn ar (abn-i fhi) olmamas gerekir. Genel olarak slm, ticrette belirli bir kr haddi koymamtr. Kr oran satlan mallarn cinsine, zelliklerine gre deiir. Baz mallarda dk bir kr haddi yeterlidir; toptan satlarda ve deeri yksek olan mallarda olduu gibi. Baz mallarda ise bu oran normal tutulur; bozulma ihtimli olmayan mallar, perakende satlar vs. gibi. Baz mallarda da kr oran yksek olur; bozulma oran fazla, eitli riskleri mevcut olan mallar gibi.

Kr oran artlara gre deiir. Fakat bu, her eyden nce vicdan iidir. nk mslman, kardeini aldatmaz, ona ihnet etmez, onu kendisi gibi dnr. Yani sataca mal almak istediinde, ona ihtiyac olduunda, kendisine kaa veya hangi artlarda satlmasn istiyorsa bakasna da yle satar. slmiyet belirli bir kr haddi koymamtr derken, bundan, hi mdhale edilemez mns karlamaz. Devlet lzum grdnde mallarn cinsine gre belirli kr hadleri (narh) koyar; buna uymayanlar da cezlandrr .

Mslman olarak al-verilerde dikkat edeceimiz baz hususlar vardr: Ticretle megul olan bir mslmann zen gstermesi gereken ilk nemli konu, haram klnan mallarn satn yapmamaktr. Allah bir eyi haram klmsa, onun bedelini de haram klmtr. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.) arapla ilgili olarak "ilmesini haram klan Allah Tel, satlmasn da haram kld." (Eb Dvud, By 64) buyurarak meseleyi gyet ak bir ekilde belirlemitir. Ayn ekilde m'min bir kasabn, Allah'n ad anlarak kesilmemi olan bir hayvann etini satmas da byledir. nk hayvan boazlarken kasden Allah'n ad anlmazsa o et haram olur. Buna gre, bir mslman byle bir eti satamaz. Ayn ekilde put ve benzeri eylerin de sat slm'da yasaktr.

 alnt olan bir maln satlmas veya piyasaya srlmesi de ciz deildir. Hz. Peygamber (s.a.s.)'in: "Kim bildii halde hrszlkla elde edilmi alnt bir mal satn alrsa onun gnahna ve alaklna ortak olmutur" (Beyhak, Snen, V/336) buyurduu bilinmektedir. Buna gre ticretle uraan bir mslmann gerek mal alrken ve gerek satarken bu hususlarda titizlik gstermesi gerekir.

slm toplumunda mallarn fiyatlarna sun' olarak yaplan mdhaleler asla ciz deildir. Raslullah (s.a.s.): "Pahall arttrmak iin fiyatlara mdhale eden kimseyi Kymet gnnde byk bir atein zerinde oturtmay Allah Tel zerine almtr" buyurmaktadr.

slm toplumunda karaborsa (ihtikr) haramdr. Karaborsa, bir maln fiyatnn artmas iin piyasadan ekilmesi, stok edilmesi, satlmamas ve fiyat artnca satlmasdr. Ticrette normal kr helldir. Fakat, ticretin gyesi her ne pahasna olursa olsun kr, hele ar kr elde etmek deildir. slm'n haram kld ar kr yollarndan biri de karaborsadr. Karaborsann insanlara pek ok zarar vardr. Bunlar yle sralayabiliriz: Piyasada sun' darlk meydana getirmek, tketimi sun' olarak artrmak, bu vesleyle enflasyonu ykseltmek, fazla fiyatla tketicinin madur edilmesi, alc-satc arasndaki itimat, iyi niyet, sevgi ve saygnn ortadan kalkmas... Birka kiinin ar para kazanmas iin buna bavurmas, gnah saylmtr. Peygamberimiz karaborsacy yle tehdit eder. "Pazara mal getiren rzklandrlm; ihtikr (stok ve karaborsa) yapan lnetlenmitir." (bn-i Mce, Ticret 6)

htikr dnen haramdr. Baz mctehidler ihtikrn sadece insan ve hayvan yiyeceklerinde olduunu kabul etmilerdir. Yukarda geen hadste ise genel bir ifde vardr; yani insann btn ihtiyalarn iine almaktadr. Buna gre yiyecek maddesi dnda kalan dier ihtiya maddeleri de, karaborsacln snr iine girmektedir. iftinin rettii mal bekletmesi ise ihtikr deildir. ifti emeini deerlendirmek iin bekletebilir. Fakat o mala, ar bir ihtiya duyulursa piyasaya srmesi daha iyidir.

Mal deerinin altnda almak: Satcnn paraya ok ihtiyac olur, mteri de bunu hissederek mal gerek deerinin ok altnda bir fiyata almak isterse, bu da dnen doru bir hareket deildir.

Pazarlk etmek: Maln fiyat; satc ile alcnn anlamas sonucunda, yani pazarlkla ortaya kar. Pazarlk yapmak helldir. Hell olmayan davran, bir mala ar fiyat istemek veya deerinin ok altnda fiyat vermektir. Alc ile satc pazarlk yaparken ikinci bir alcnn pazarlk yapmas ciz deildir. Abdullah b. mer, pazarlk zerine ikinci bir ahsn pazarlk yapmasn Peygamberimizin yasakladn syler (Buhr, By 58; Mslim, By 14). Mal alma niyeti olmakszn fiyat artrmak veya krmak, bylece nc ahslara zarar vermek, kapal veya ak artrmalarda yaplan hle ve gizli anlamalar da haramdr. Btn bu davranlara dinimizde "nec: aldatma" denir ve Peygamberimiz tarafndan yasaklanmtr (Buhr, By 64; Mslim, By 14).

Al-verite yemin etmek: Pazarlk esnsnda yemin etmek ciz deildir. Yalan yere yemin etmek ise daha byk bir haramdr. nk bu, basit bir kazan iin Allah'n adn istismar etmek, mteriyi kandrmaktr. Hz. Peygamberimiz (s.a.s.) Kymet gn, Allah'n, yzlerine bakmayaca gruptan birinin; "...mal u fiyata aldm deyip mterinin kendisini dorulad ve maln satn ald kimse" olduunu bildirmektedir (Buhr, Mskt 5; Mslim, man 46). Baka bir hadiste de Peygamberimiz yle buyurmaktadr: "Ticrette ok yemin etmekten saknn. nk yemin srm artrr, fakat bereketi yok eder." (Mslim, Mskt 27).

l ve tartnn doru olmas, al-verie hilenin kartrlmamas: slm dini, insanlar ahlka, fazlete ve mumelelerinde drstle arr. Mslmann en dikkate deer zellii, drst oluudur. Al-verilerde hleden maksat; bir kimseyi sz, fiil ve davranlaryla etkileyerek satm akdinin onun yararna olduunu telkn etmek ve onu piyasa fiyatnn dnda bir sat bedeline rz etmektir. yet-i Kerme'de yle buyrulur: "Veyl (Azap, yazklar) olsun lde tartda noksanlk edenlere ki, onlar insanlardan lp (haklarn) aldklar zaman tam olarak alrlar. Fakat insanlara (verilmek zere) ltkleri veya onlara tarttklar zaman eksiltirler." (83/Mutaffifn, 1-3). (Ayrca bk. 6/En'm, 152; 17/sr, 35; 28/uar, 181-183).

Hz. Muhammed (s.a.s.) Peygamber olduu zaman Hicaz'da Araplar ticretle urayordu. Peygamber (s.a.s.) vahiy gerei olarak dzenleyici baz hkmler getirerek drst bir piyasann teekkln salad. Eb Hreyreden rivyet edildiine gre, Hz. Peygamber bir gn pazar yerinden geerken, elini bir zhire ynnn iine sokmu, altnn slak olduunu grnce satcya sebebini sormutur. Satc yaan yamurun slattn bildirince, Allahn Elisi yle buyurmutur: Bu slakl herkesin grmesi iin zhirenin zerine karman gerekmez miydi? Bizi aldatan bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50). Bu hadis, alverite hile yapmann haram olduuna dellet eder. Hile sbit olunca satlan eyin veya sat bedelinin geri verilmesi, yalnz gabn- fhi (ar yararlanma) hali varsa gerekli olur. Bu da Hanef mezhebine gre ancak taraflar aldatmas (tarr) hlinde szkonusu olur. Yani hile ve aldatma yannda, fhi gabn hli de varsa satm akdinin bozulmas mmkn ve ciz olur. Satc veya delllin, alcy yanltmas ve fhi bir krla satm akdini yapmaya rz etmesi gibi. Hz. Eb Bekir, halife iken valilerini irdnda fhi gabn nisbetini te bir olarak belirlemitir. Bu duruma gre gabn; bir maln kymetinden ak, yani gze batan bir ekilde fazla veya eksik bir fiyatla satlmasdr. Fazlalk veya noksanlk ak olduu zaman fhi gabn meydana gelir.

Hz. Peygamber, drst ticret yapanlar u hadisi ile vmtr: Sz ve mumelesi doru tccr, kymet gnnde arn glgesi altndadr. (bn Mce, Ticret 1). Ayrca mteri ald bir mal herhangi bir sebeple geri vermek isteyebilir. Hanef fakhlerine gre hem mteri ve hem satc aldklar mal geri verme veya geri alma hakkna sahiptirler. Ancak byle bir geri dnte ilk alnan bedel aynen geri verilir. Yoksa yeni bir fiyat ile verilemez. O zaman yeni bir al-veri olur. Bu durumda iki taraf da zarara sokulmamaldr. Alc mal geri vermek istediinde satc bu mal karl alm olduu paray tketmi ise, bu durum satn bozulmasna engel deildir. Fakat satlan mal ksmen veya tamamen helk olmusa byle bir durumda sattan geri dnlmez. Zira Hz. Peygamber (s.a.s.): Sat bozmak isteyen mmine kolaylk gsteren kimseyi, Allah (c.c.) srp dmekten korur (Eb Dvud, By 54) buyurmaktadr. (1)

Tefecilik, fiz, kumar, rvet, gasb, alma, hiynet gibi hileli kazan yollarnn hepsi btldr. Bu eit yollarla para kazanmak haramdr. Yalnz, kiinin almas, karlkl rzya dayanan hell mallarn ticreti, hibe ve miras yoluyla elde ettii mal helldir. Ticretin merluu, karlkl rzya baldr. Aldatma bulunan ve aldatmann farkna varld zaman, taraflardan birinin rz olmayaca ticret mer deildir. Hz. Peygamber (s.a.s.), "...Aldatan kimse bizden deildir!" (Mslim, man 164; Tirmiz, By' 74; bn Mce, Ticrt 36) buyurmutur.

Kurn- Kerimde Ticret Kavram

Kur'n- Kerim'de "ticret" kelimesi toplam 9 yerde geer (2/Bakara, 16, 282; 4/Nis, 29; 9/Tevbe, 24; 24/Nr, 37; 35/Ftr, 29; 61/Saff, 10; 62/C um'a, 11, 11; 2/Bakara, 9, 44, 48, 48, 54, 54, 57). Al-veri anlamndaki "bey' " ve trevleri ise 14 yerde kullanlr (2/Bakara, 254, 275, 275, 282; 9/Tevbe, 111, 111; 14/ brhim, 31, 37; 48/Fetih, 10, 10, 18; 60/Mmtehne, 12, 12; 62/C um'a, 9). Satn almak anlamndaki er kelimesi ve trevleri ise 25 yerde kullanlr.

Kurn- Kerim, tm zamanlara ynelik ve her lke ve ortamda uygulanmas gereken temel esaslar ieren evrensel bir hayat kitab olduu iin insan kuatan nemli meselelere, dolaysyla temel ekonomi konularna da yer verir. Bu balamda bor hukuku ve ticr yazmalardan (2/Bakara, 280-283), fiz yasandan (2/Bakara, 275-279) bahsettii gibi, ticretle ilgili hususlardan da bahseder. Bu konularda ilkeler koyarak, dikkat edilmesi gereken hususlar belirler. Kurn- Kerim, ticret kavramn, bildiimiz al-veri anlamnda kulland gibi, ayn zamanda Allahla yaplacak mnev ticret iin de kullanr. Allah Tel, zten kendisinin verdii, diledii zaman diledii ekilde alabilecei emneti olan mal ve mlk (3/l-i mrn, 26), nefsi/can C ennet karlnda mmin kullarndan satn almak ister. Bu ticret, hem insann Allahla ilikisi ynyle ok byk eref, hem de byk bir ihsandr; ok krl bir ticrettir.

Kurn- Kerim, mnfklarn hidyeti verip dallet satn almalarn kazanl olmayan zararl bir ticret (2/Bakara, 16) olarak vurgular. Allah, mminlerden mallarn ve canlarn C ennet karl satn almak ister. Bu al-verite, C ennet pein olarak gzle grlr ekilde ve acele verilmedii dncesiyle insann pheye dmesi ok yanltr. nk gvenilir bir tccardan ok daha fazla Allaha gvenilmelidir. O el-Mmindir, kendisine gvenilendir. Mmin de Ona iman edip gvenendir. Ondan daha ok szn yerine getiren kim olabilir? Allahla yaplan bu al-veri, gerekten byk kazan olduu iin bu ticreti yapanlar sevinmelidir (9/Tevbe, 111). Sadece cihad meydanna atlp canlarn Allaha C ennet karl satanlar deil; ayn zamanda Kuran okuyup namaz ikame edenler ve infak edenler de Allahla al-veri yapm sayldklarndan, zarara uramayacak bir ticret umabilirler (35/Ftr, 29). Dnyev ticret, lh kurallara uyulduu takdirde merdur, insann hayrna ve faydasnadr, ama esas kazanl ticret, hirete yatrm yapmaktr. nsan ac bir azaptan kurtaracak ticret ok daha nemli ve hayrldr. Bu ticretin temel art, gl bir iman, malla ve canla Allah yolunda cihad etmektir. Bu sermyeler hazrlannca gnahlar balanacak, byk kurtulu gerekleecek ve C ennetlerdeki gzel kkler ihsan edilecektir (61/Saf, 10-12).

te onlar (mnfklar), hidyete karlk dalleti satn alanlardr. Ancak onlarn bu ticreti kazanl olmam ve kendileri de hidyete/doru yola girememilerdir. (2/Bakara, 16)

Mallarnz aranzda haksz sebeplerle yemeyin. Kendiniz bilip dururken, insanlarn mallarndan bir ksmn haram yollardan yemeniz iin o mallar hkimlere (yneticilere, yetkili kiilere veya mahkeme hkimlerine) vermeyin. (2/Bakara, 188)

(Hac mevsiminde ticret yaparak) Rabbinizden gelecek bir ltfu (kazanc) aramanzda size herhangi bir gnah yoktur. Arafat'tan ayrlp akn ettiinizde Me'ar-i Haram'da Allah' zikredin ve O'nu size rettii/gsterdii ekilde zikredin/ann. phesiz siz daha nce yanl gidenlerden idiniz. (2/Bakara, 198)

Rib/fiz yiyenler ancak eytan arpm olann kalk gibi arplm olmaktan baka (bir tarzda) kalkmazlar. Bu onlarn: Al-veri de ancak fiz gibidir demelerinden dolaydr. Oysa Allah al-verii hell, fizi haram klmtr. Kime Rabbinden bir t gelir de (fize) bir son verirse artk gemii kendisine, ii de Allah'a ittir. Kim (fize) geri dnerse artk onlar atein halkdr, orada srekli kalacaklardr. (2/Bakara, 275)

Ey iman edenler, belirli bir sre iin borlandnz zaman onu yaznz. Aranzdan bir ktip doru olarak yazsn, ktip Allah'n kendisine rettii gibi yazmaktan kanmasn, yazsn. zerinde hak olan (borlu) da yazdrsn ve Rabbi olan Allah'tan saknsn, ondan hibir eyi eksiltmesin. Eer zerinde hak olan (borlu), dk akll ya da zaaf sahibi veya kendisi yazmaya g yetiremeyecekse, velisi dosdoru yazdrsn. Erkeklerinizden de iki hit tutun; eer iki erkek yoksa, hitlerden rz gstereceiniz bir erkek ve biri ardnda br ona hatrlatacak iki kadn (da olur). hitler arldklar zaman kanmasnlar. Onu (borcu) az olsun, ok olsun, sresiyle birlikte yazmaya enmeyin. Bu, Allah katnda en dil, hitlik iin en salam, phelenmemeniz iin de en yakn olandr. Ancak aranzda devredip durduunuz ve pein olarak yaptnz ticret baka, bunu yazmamanzda sizin iin bir saknca yoktur. Al-veri ettiinizde de hit tutun. Yazana da, hide de zarar verilmesin. (Aksini) Yaparsanz, o, kendiniz iin fsk (zulm ve gnah)tr. Allah'tan saknn. Allah size retiyor. Allah hereyi bilendir. (2/Bakara, 282)

Ey iman edenler! Karlkl rzya dayanan ticret olmas hli mstesn, mallarnz, btl (haksz ve haram yollar) ile aranzda (alp vererek) yemeyin. Ve nefsinizi/kendinizi ldrmeyin. phesiz Allah, size merhamet edecektir. Kim dmanlk ve hakszlk ile bunu (haram yemeyi veya ldrmeyi) yaparsa (bilsin ki) onu atee koyacaz; bu Allaha ok kolaydr. (4/Nis, 29-30)

Medyen'e de kardeleri uayb' (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin, sizin ondan baka tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir; artk ly, tarty tam yapn, insanlarn eyalarn eksik vermeyin. Dzeltilmesinden sonra yeryznde fesat/bozgunculuk yapmayn. Eer iman ediyorsanz bunlar sizin iin daha hayrldr. (7/Arf, 85)

De ki: Eer babalarnz, ocuklarnz, kardeleriniz, eleriniz, airetiniz, kazandnz mallar, az kr getireceinden korktuunuz ticret ve hounuza giden evler, sizlere Allah'tan, O'nun Rasl'nden ve O'nun yolunda cihad etmekten daha sevimli ise, artk Allah'n emri gelinceye kadar bekleyedurun. Allah, fsklar topluluuna hidyet vermez. (9/Tevbe, 24)

"Allah, m'minlerden mallarn ve canlarn cennet karlnda satn almtr. Onlar, Allah yolunda savarlar, ldrrler ve ldrlrler. Bu, Tevrat'ta, ncil'de ve Kur'an'da Allah zerine hak bir vaaddir. Allah'tan daha ok szn yerine getiren kim vardr? O halde, O'nunla yapm olduunuz bu al-veriinizden dolay sevinin. te bu, (gerekten) byk kazantr." (9/Tevbe, 111)

Hatrlayn ki Rabbiniz size: Eer krederseniz, elbette size (nimetimi) arttracam ve eer nankrlk ederseniz hi phesiz azbm ok iddetlidir! diye bildirmitir. (14/brhim, 7)

(yle) Adamlar ki, ticret de, al-veri de onlar Allah' zikretmekten, dosdoru namaz klmaktan ve zekt vermekten tutkuya kaptrp alkoymaz; onlar, kalplerin ve gzlerin inklba urayaca (dehetten allak bullak olaca) gnden korkarlar. (24/Nr, 37)

Gerekten Allah'n Kitabn okuyanlar, namaz dosdoru klanlar ve kendilerine rzk olarak verdiklerimizden gizli ve ak infak edenler; kesin olarak zarara uramayacak bir ticreti umabilirler. (35/Ftr, 29)

(Ey Muhammed!) Sana dvclarn haberi ulat m? Mbedin duvarna trmanmlard. Dvud'un yanna girmilerdi de Dvud onlardan korkmutu. "Korkma! Biz birbirine hasm iki davacyz, aramzda adaletle hkmet, hakszlk etme; bize doru yolu gster" dediler. (Onlardan biri yle dedi:) Bu, kardeimdir. Onun doksan dokuz koyunu var. Benimse bir tek koyunum var. Byle iken "Onu da bana ver" dedi ve tartmada beni yendi. Dvud: Andolsun ki, senin koyununu kendi koyunlarna katmak istemekle sana hakszlkta bulunmutur. Dorusu ortaklarn ou, birbirlerinin haklarna tecvz ederler. Yalnz iman edip de slih amel/iyi iler yapanlar mstesn. Bunlar da ne kadar az! dedi. Davud, kendisini denediimizi sand ve Rabbinden mafiret dileyerek eilip secdeye kapand, tevbe edip Allah'a yneldi. (38/Sd, 21-24)

"Ey iman edenler! Sizi ac bir azaptan kurtaracak ticreti size gstereyim mi? Allah'a ve Rasl'ne inanr, mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihad edersiniz. Eer bilirseniz, bu sizin iin daha hayrldr. te bu takdirde O, sizin gnahlarnz balar, sizi zemininden rmaklar akan cennetlere, Adn cennetlerindeki gzel meskenlere koyar. te en byk kurtulu budur." (61/Saf, 10-12)

Ey iman edenler! C uma gn namaza arld (ezan okunduu) zaman, hemen Allah' anmaya koun ve al-verii brakn. Eer bilmi olsanz, elbette bu, sizin iin daha hayrldr. Namaz klnnca artk yeryzne daln ve Allah'n ltfundan isteyin. Allah' ok zikredin; umulur ki kurtulua erersiniz.

Oysa onlar (kendilerini tmyle Allah'a ve slm'a teslim etmeyenler) bir ticret ya da bir elence grdkleri zaman, (hemen) ona skn ettiler ve seni ayakta braktlar. De ki: Allah'n katnda bulunan, elenceden ve ticretten daha hayrldr. Allah, rzk verenlerin en hayrlsdr." (62/C uma, 9-11)

...Kim Allahtan korkar, takv sahibi olursa Allah ona bir k yolu ihsan eder. Ve ona beklemedii, ummad yerden rzk verir. Kim Allaha gvenirse O, ona yeter... (65/Talk, 2-3)

nsanlardan alrken lp tarttklarnda tam, onlara vermek iin lp tarttklarnda ise noksan yapan hilekrlara yazklar olsun! Onlar dnmezler mi ki, byk bir gnde (hesap vermek iin) diriltilecekler! (83/Mutaffifn, 1-5)

Allah'n yetlerini Satmak (Din Ticreti Yapmak) Konusunda yetler "...yetlerimi az bir karlk ile satmayn, yalnz Benden korkun. Hakk btl ile kartrmayn, bilip dururken hakk gizlemeyin." (2/Bakara, 41-42)

"Allah'n indirdii kitaptan bir eyi gizleyip de onu az bir paha ile deienler (onu madd karlk ile satanlar) var ya, ite onlarn yiyip de karnlarna doldurduklar, ateten baka bir ey deildir. Kymet gn Allah ne onlarla konuur ve ne de onlar temize karr. Orada onlar iin actc bir azap vardr." (2/Bakara, 174)

"Ey iman edenler, (biliniz ki) hahamlardan (yahudi bilginlerinden) ve (hristiyan) rhiplerden birou insanlarn mallarn btl/haksz yollarla yerler ve onlar Allah'n yolundan men ederler. Altn ve gm yp biriktirip de onlar Allah yolunda harcamayanlara hemen ackl bir azab mjdele!" (9/Tevbe, 34)

"Ehl-i Kitap'tan yleleri var ki, Allah'a, size ve kendilerine indirilene, tam bir samimiyet-le ve Allah'a boyun eerek iman ederler. Allah'n yetlerini az bir paraya satmazlar. te onlar iin Rableri katnda cretleri/ecirleri vardr. phesiz Allah, hesab abuk olandr." (3/l-i mran, 199)

"Onlarn ardndan (yetleri tahrif karlnda) u deersiz dnya maln alp, 'nasl olsa balanacaz' diyerek Kitab'a vris olan birtakm kt kimseler geldi. Onlara ona benzer bir menfaat daha gelse onu da alrlar. Acaba Allah'a kar hakdan/gerekten baka bir ey sylemeyeceklerine dair kendilerinden, o Kitabn hkm zere msak/kuvvetli sz alnmam myd ve onlar Kitab'n iindekini ders edinip okumadlar m? Halbuki hiret yurdu, takv sahipleri/Allah'tan korkanlar iin daha hayrldr. Hl akllanmayacak msnz?" (7/A'rf, 169)

"...nsanlardan korkmayn, Benden korkun. yetlerimi az bir bedel karlnda satmayn. Kim Allah'n indirdii ile hkmetmezse, ite onlar kfirlerin ta kendileridir." (5/Mide, 44)

Hadis-i eriflerde Ticret Kavram

Gvenilir ve doru tcirin, kymet gnnde ehidlerle beraber bulunacan (bn Mce, Ticrt 1) syleyen Hz. Peygamber (s.a.s.), yalann insan cehenneme srkleyeceini (bn Mce, Mukaddime 7), Allah'n nasip ettii rzk gzel, hell yoldan aramay (bn Mce, Ticrt 2), bakasnn satna engel olmamay (Mslim, By' b. 4), hayvanlarn stlerini memelerinde bekletip satmamay (Mslim, By' b. 4), gereksiz yere ticrete arac ve komisyoncularn girmemesini emretmi (Mslim, Nikh 51; bn Mce, Ticrt 15), vurgunculuu kesin ekilde yasaklamtr (bn Mce, Ticrt 6, 16).

"Doru, drst ve gvenilir tcir, Peygamberlerle, sddklarla ve ehidlerle beraberdir." (Tirmiz, By' 4, h. no: 1209; bn Mce, Ticrt 1, h. no: 2139)

Sz ve mumelesi doru tccr, kymet gnnde arn glgesi altndadr. (bn Mce, Ticrt 1)

"En gzel ve ho kazan o tccarndr ki; konutuunda yalan sylemez, kendisine inanldnda emniyeti ktye kullanmaz, vaad ettiinde vaadinden dnmez, satn aldnda mal ktlemez, sattnda da vmez, borlandnda vdesini geirmez ve alacakl olduunda borluya glk karmaz." (Beyhak, uabu'l-man IV/221; Terb ve Terhb, II/366)

"Kim hacim ls ve tartyla bir yiyecek satn alrsa, lmeden ve tartmadan onu bakasna satmasn." (Mslim, By' 31-39)

"Siz yne al-verii yaptnz, srlarn kuyruuna yaptnz, tarma rz olduunu (sanyilemediiniz) ve cihad terk ettiiniz zaman Allah size zilleti musallat klar. Ondan, cihad yapp dininize dnnceye kadar da kurtulamazsnz." (Eb Dvud, By' 56)

"Alc ve satc ayrlmadka muhayyerdirler. Drst davranr, gerei aklarlarsa satlar bereketlenir. Ama gerei saklar ve yalan sylerlerse satlarndan bereket kaldrlr." (Buhr, By 19; Eb Dvud, By' 51; Tirmiz, By' 26)

"Bizi aldatan bizden deildir." (Mslim, man 164; Tirmiz, By' 74)

"Kim kusurunu sylemeden aypl mal satarsa Allah'n gazab ve meleklerin lneti onun tepesine yamaya devam eder durur." (bn Mce, Ticrt 45)

"Ey tcirler topluluu! Muhakkak ki Allah'tan korkan, iyi ve doru olanlarn hricindeki tcirler gnahkr ve erliler olarak har olunacaklardr!" (Tirmiz, By' 4)

"Yemin, maln tkenmesine, bereketin eksilmesine sebeptir." (Buhr, By 26; Mslim, Mskt 131; Eb Dvud, By' 6)

"Allah'n buzettii kii: Baa kakan cimri, kibirlenen marur ve ok yemin eden tcirdir." (Ahmed bin Hanbel, V/151)

" kiiye Allah kymet gnnde rahmet nazaryla bakmaz. Onlar temize karmaz. Onlar iin elem verici bir azap vardr." Sahbe dediler ki: "Kim onlar y Raslallah? Gerekten onlar byk zarara uradlar, elleri bo kald ve ifls ettiler." Raslullah (s.a.s.) cevaben buyurdu ki: "yiliini baa kakan, kibirlenmek iin uzun elbise giyen ve malnn deerini yalan yeminlerle arttrarak satn kolaylatrmak isteyen. Siz al-verite ok yemin etmekten saknn! nk o sat tevik eder, sonra da bereketi yok eder." (Mslim, man 171; Tirmiz, By 5)

"Mnfn almeti tr: Konutuunda yalan syler. Vaad ettii zaman zaman sznde durmaz. Kendisine gvenildiinde hinlik eder." (Buhr, man 24; Mslim, man 59)

"mkn olann borcunu vdesinde dememesi zulmdr." (Buhr, Havalt 1; Mslim, Mskt 33; bn Mce, Sadkat 8)

"dn alnan geri verilir. yilie kar iyilik yaplr. Bor denmelidir. Kefil de borludur." (Eb Dvud, By 88; Tirmiz, By' 39)

"Mslmanlar verdikleri sze, koyduklar artlara uyarlar. Szlerinin erleridirler." (Buhr, cre 14; Eb Dvud, Akdye 12; Tirmiz, Ahkm 17)

"Allah'm! mmetimden erken kalkanna ok ver, onu bereketlendir." (Tirmiz, By' 6; Ahmed bin Hanbel, I/153)

"Kimse rzkn tamamlamadan lmez. Sabrszlk etmeyin. Allah'tan korkun. Ey insanlar! Rzk mer yollardan gzellikle arayn. Hell olan aln, haram olan brakn." (Mstedrek, II/5, IV/361; Beyhak, es-Snenu'l-Kbr, V/265)

"Zenginlik, mal okluundan deildir. Gerek zenginlik gnl zenginliidir." (bn Mce, Zhd 9)

"Mslman olup yeterli rzk verilen ve Allah'n kendisine verdiine kanaat sahibi kld kimse felh bulmutur." (bn Mce, Zhd 9)

"Bir kimse deme niyetiyle borlanr da Allah (c.c.) onun borcunu deme gayretini grrse, Allah ona borcunu demeyi dnyada nasip eder." (bn Mce, Sadkat 10; Nes, By' 99)

"Kimi kymet gnnn skntlarndan kurtulmak sevindirirse skntda ve zor durumda (kendisine borlu) olana nefes aldrsn veya alacandan vazgeiversin." (Mslim, Mskt 32)

"Sizden nce bir adam vard. Bir melek onun ruhunu almaya geldi. Melek ona; 'hayatnda hi iyilik edip etmediini' sordu. O da bilmediini syledi. Dnmesi sylendiinde, ihtiyac olanlara bor verdiini, zenginlere demeleri iin zaman tandn, fakirlerin borcunu ise affettiini syledi. Bunu zerine C ennete gtrld." (Buhr, By' 18, Enbiy 50; Mslim, Mskat 31, hadis no: 1562; Nes, By' 104)

"Bir adam halka bor para veriyordu. Alacak tahsili iin gnderdii gence, 'eer skntda olana rastlarsan ondan vazgeiver. Umulur ki Allah da bizden vazgeer' diyordu. Derken adam Allah'a kavutu, yani ld ve Allah ondan (onu hesaba ekip azap etmekten) vazgeti." (Ahmed bin Hanbel, II/263, 332, 339; Buhr, Enbiy 56; Mslim, Mskt 31)

" alana gelince, onun creti ancak iini bitirince denir." (Ahmed bin Hanbel, II/292)

"iye cretini teri kurumadan veriniz." (bn Mce, Ruhn 4)

"Dardan pazarmza mal getiren rzklandrlr. htikr yapan/karaborsac ise mel'undur." (bn Mce, Ticrt; Drim, By' 12)

"Kim ihtikr/karaborsaclk yaparsa o s bir gnahkrdr." (Ahmed bin Hanbel, II/351; Mslim, Mskt 26)

"Kim yiyeceklerde mslmanlara ihtikr/karaborsaclk yaparsa Allah onu ifls ettirir, czzam gibi pis hastalklara uratr." (bn Mce, Ticrt 6)

"slm'da zarar vermek ve zarara uramak, zarara zararla karlk vermek yoktur." (bn Mce, Ahkm 17; Muvatt, Akdye 31)

Raslullah (s.a.s.), bir buday satcsna uramlard. Ellerini buday ynna daldrd. Elleri sland. "Bu ne?" diye sordu. Satc yamurdan slandn syledi. Bunun zerine Peygamber Efendimiz: "Islanan halk grsn diye ste karsaydn ya? Bizi aldatan bizden deildir." (Mslim, man 164; Tirmiz, By' 74; bn Mce, Ticrt 36)

"Kim kusurunu aklamad bir mal satarsa, Allah'n gazabna ve hiddetine urar. Melekler de ona lnet eder dururlar." (bn Mce, Ticrt 45)

"Birbirinizin sat zerine sat yapmayn. Birbirinize mteri kztrmayn. ehirli de kyl adna sat yapmasn." (Buhr, By' 64; Mslim, By' 11; Eb Dvud, By' 46)

"Kendisine danlan kii emn olmal, drst davranmaldr." (Eb Dvud, Edeb 113; Tirmiz, Zhd 39, Edeb 57; Drim, Siyer 13)

"Kim arya girer de 'L ilhe illllahu vahdeh l erke leh, lehu'l-mlk ve lehu'l-hamdu yuhy ve yumtu ve huve hayyun l yemt, biyedih'l hayr, ve huve al klli ey'in Kadr (Allah'tan baka hibir ilh/tanr yoktur. O tektir. Orta yoktur. Mlk O'nundur. Hamd O'na mahsustur. ldren ve dirilten O'dur. O lmeyen Hay'dir, diridir. Her trl hayr O'nun elindedir. Ve O her eye Kaadirdir.) derse, Allah ona bir milyon sevap yazar ve onun bir milyon gnahn siler. Ve ona cennette bir kk yapar." (Tirmiz, Deavt 36; Drim, sti'zn 57)

"Bismillhillez l yadurru measmih ey'un fi'l-arz vel fi's-semi ve huve's-semu'l-alm' diye defa syleyen kimseye hibir ey zarar vermez." (Tirmiz, Deavt 13; bn Mce, Du 14; Ahmed bin Hanbel, I/66)

"Muhakkak ki Allah ve Rasl iki, l, domuz ve put alp satmay yasaklam, haram klmtr." (Buhr, By' 105, 112; Mslim, By' 71; Tirmiz, By' 61)

"Komu, komusunun uf'asna (n almna) daha lyktr." (Eb Dvud, By' 73; bn Mce, uf'a; Ahmed bin Hanbel, III/303)

"Allah'n rahmeti, satarken, alrken ve iddi ederken yumuak olan kimseyedir." (Buhr) buyurmutur. Yine Buhr'nin rivyet ettii bir hadiste yle buyrulur: "Al-verite yemin, maln srmn arttrsa bile, hakikatte kazancn bereketini giderir." (Mslim, Mskat, 131, 133, man 117; Buhr, By' 26)

"Alp-satanlar" birbirlerinden ayrlmadka (vazgemekte) muhayyerdirler. Alp-satanlar alverii sdk ve doruluk zere yapar (kusuru) beyan ederlerse alverileri her ikisi hakknda da mbarek klnr. Yalan sylerler (kusurlar) gizlerlerse, belli bir kr salasalar bile, al-verilerinin bereketini kaybederler." Bir rivayet yledir: "Al-verilerinin bereketi yok edilir: Yalan yemin mal rabetli, kazanc bereketsiz klar." (Buhr, By: 19, 22, 44, 46; Mslim, By' 47, h. no: 532; Eb Dvud, By' 53, h. no: 3459; Tirmiz, By' 26, h. no: 1246; Nes, By' 3, h. no: 7, 244-245; . C anan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar 3/11)

"Sat iine yemin ve yalan bulamaktadr, siz (Rabbin gadabn sndren) sadaka kartrn" (Eb Dvud, By 1, h. no: 3326, 3327; Tirmiz, Buy 4, h. no: 1208; Nes, Eymn 7, h. no: 7, 15)

"(Ticarette yalan) yemin, (tccarn zannnca) mala rabeti artrr. (Halbuki gerekte) kazanc giderir." (Buhr, By' 26; Mslim, Mskt 13, h. no: 1607; Eb Dvud, By' 6, h. no: 3335; Nes, By' 5, h. no: 7, 246)

"Ticrette ok yemin etmekten saknn. nk yemin srm artrr, fakat bereketi yok eder." (Mslim, Mskt, 27).

"yle bir devir gelecek ki, insanolu, ald eyin hellden mi, haramdan m olduuna hi aldrmayacak." (Buhr, By' 7, 23; Nes, By' 2). Rezn rivyetinde u ziyde vardr: "...Byle kimselerin hibir dus kabul edilmez."

Yedi helk ediciden kann! Sahbler: Ey Allahn Rasl! Bunlar nelerdir? diye sordular. Hz. Peygamber: Allaha irk/ortak komak, sihir (by) yapmak, Allahn haram kld bir can haksz yere ldrmek, fiz yemek, yetim mal yemek, sava meydanndan kamak, evli, nmuslu ve hibir eyden haberi olmayan kadnlara zin isnad etmektir. (Buhr, Vesy 23, Tb 38, Hudd 44; Mslim, man 145; Eb Dvud, Vesy 10; Nes, Vesy 12)

"Byk gnahlar unlardr: Allah'a irk/ortak komak, ana babaya itaatsizlik etmek, haksz yere bir kimseyi ldrmek ve yalan yere yemin etmek." (Buhr, Eymn 16, Diyt 2, stitbet'l-Mrteddn 1; Tirmiz, Tefsru Sre (4) 6; Nes, Tahrm 3, Kasme 48)

"M'min; insanlar ktleyen, lnetleyen, kt sz ve irkin davran sergileyen kimse deildir." (Tirmiz, Birr 48; Ahmed bin Hanbel, I/405, 416)

"Allah bir eyi haram klnca, onun bedelini de haram klar." (Eb Dvud, By' 38, 63, 64)

"Kim bildii halde hrszlkla elde edilmi alnt bir mal satn alrsa onun gnahna ve alaklna ortak olmutur" (Beyhak, Snen, V/336)

"Pazara mal getiren rzklandrlm; ihtikr (stok ve karaborsa) yapan lnetlenmitir." (bn-i Mce, Ticret, 6)

Bilmi ol ki, haramdan gdsn alp byyen bir ete ancak ate evldr. (Tirmiz, Salt 429, hadis no: 609; Drim, Rikak 60, hadis no: 2779)

Kimin zerinde din kardeinin rz, namusu veya malyla ilgili bir zulm varsa altn ve gmn bulunmayaca kymet gn gelmeden nce o kimseyle helllesin. Yoksa kendisinin slih amelleri vars, yapt zulm miktarnca sevaplarndan alnr, (hak sahibine verilir.) ayet iyilikleri yoksa, kendisine zulm yapt kardeinin gnahlarndan alnarak onun zerine ykletilir. (Buhr, Mezlim 10, Rikak 48)

Her mslmann teki mslmana kan, rz (nmusu) ve mal haramdr. (Mslim, Birr 32; Tirmiz, Birr 18)

Muhakkak hell belli, haram da bellidir. Lkin aralarnda helle de harama da benzer pheli eyler vardr ki, onlar insanlarn ou bilmez. pheli eylerden kanan bir kimse; dinini, rzn/insan kymetini korumu olur. pheli eylere dalan bir kimse, harama dme tehlikesindedir. O, tpk snr kenarnda hayvan otlatan ve nerede ise yasak yerde otlatacak bir oban gibidir. Bilin ki, her hkmdarn huddu vardr; Allahn snrlar ise haramlardr. Haberiniz olsun, bedende bir kk et paras vardr ki, o iyi olursa btn vcut iyi olur, bozuk olursa btn beden bozulur. te o (et paras), kalptir. (Buhr, man 45, By 5; Mslim, Mskat 107-108; bn Mce, Fiten 14, hadis no: 3984; Nesi, By 2, hadis no: 4431; Tirmiz, By 1, hadis no: 1219; Eb Dvud, By 1, hadis no: 3329-3330; bn Mce, Fiten 3984)

Ey insanlar, phesiz ki Allah, Tayyibdir. Tayyibden (temiz, ho ve hell olandan) baka bir ey kabul etmez. Allah, mminlere de, Rasullere emrettii eyi emreder: Ey Rasuller, hell olan eylerden yiyin ve slih amellerde bulunun. nk Ben, sizin yaptklarnz bilirim. (23/Mminn, 51) ve Ey iman edenler, size verdiimiz rzklarn tayyiblerinden (hell ve ho/temiz olanlarndan) yiyin. (2/Bakara, 172) buyurmutur. dedi. Sonra devam etti: Bir kimse (Hak yolunda) uzun sefere kar, salar dalm, toza-topraa bulanm bir halde ellerini semya kaldrarak: Y Rabbi, Y Rabbi diye du eder. Halbuki yedii haram, itii haram, giydii haram, kendisi haramla beslenmi olursa, byle birinin dus nasl kabul edilir? (Mslim, Zekt 65; Tirmiz, Tefsrull-Kuran 3, hadis no: 3173; Drim, Rikak 9, hadis no: 2720)

" snf insan vardr ki kymet gn Allah, onlarla konumaz, yzlerine bakmaz, onlar temize karmaz. Hem de onlar iin can yakc bir azap vardr." (Rvi Eb Zer dedi ki; Raslullah bu cmleyi kere tekrarlad. Eb Zer: 'Bu kimseler tam bir mahrmiyete ve hsrna uramlar. Bunlar kimlerdir, ey Allah'n Rasl?' diye sordu. Raslullah (s.a.s.) de u cevab verdi: "Elbisesini kibirle yerlerde sryen, yapt iyilii baa kakan ve yalan yere yemin ederek ticret maln iyi bir fiyatla satmaya alandr." (Mslim, man 171; Eb Dvud, Libs 25; Tirmiz, By' 5; Nes, Zekt 69, By' 5, Ziynet 103; bn Mce, Ticret 30)

Her kim hell lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar da onun ktlklerinden emin olurlarsa, mutlaka cennete girer. Bunun zerine bir adam: Y Raslallah, bugn halk arasnda bu (vasfta kiiler) pek oktur dedi. Raslullah (s.a.s.) buyurdu: Benden sonraki asrlarda da bulunacaktr. (Tirmiz, Sfatul-Kyme 22, hadis no: 2640)

Kim, hell kazancndan bir hurma deerinde bir sadaka verirse -ki Allah hell maldan verilen sadakadan baka hibir sadakay kabul etmez- ite Allah, bu hell sadakay sa eli ile kabul eder. Sonra o tek hurma deerindeki sadakay da gibi oluncaya kadar, sizin birinizin stten ayrlm tayn byt gibi, sadaka sahibi iin dikkatle bytr. (Buhr, Zekt 14, Tevhid, 57; Mslim, Zekt 63; Tirmiz, Zekt, 28, hadis no: 656; Nes, Zekt 48, hadis no: 2515; bn Mce, Zekt 28, hadis no: 1842)

Allah, haramdan verilen hibir sadakay ve abdestsiz (su veya toprakla temizlenmeden) de hibir namaz kabul etmez. (Eb Dvud, Tahre 31, hadis no: 59; Nes, Zekt 104, hadis no: 139; bn Mce, Tahre 2, hadis no: 271-274; Drim, Tahre 21, hadis no: 692)

"Hibir kimse el emeinden daha hayrl yiyecek yememitir ve Allah'n peygamberi Dvud da el emeini yerdi." (Buhr, By' 15)

demolu, midesinden/karnndan daha erli/fena bir kap doldurmamtr. Belini dorultacak birka lokmack ona yeter. Yok, birka lokma ile yetinmeyecekse (nefsinin galebesiyle) ille de midesini dolduracaksa hi olmazsa onu e ayrsn: (Karnnn) te birini yemee, te birini ieceine/suya, te birini de nefesine (ayrsn, te birden fazlasna yemek koymasn). (Tirmiz, Zhd 47, hadis no: 2381; bn Mce, Etme 50, h. no: 3349)

Eb Zerr (r.a.) anlatyor: "Raslullah (s.a.s.): " ii vardr, kyamet gnnde Allah onlara ne konuur ne nazar eder ne de gnahlardan arndrr, onlar iin elim bir azab vardr!" buyurdu ve bunu kere de tekrar etti. Ben: "Ey Allah'n Rasl! yleyse onlar byk zarar ve hsrana uramlardr. Kimdir bunlar?" dedim. yle

saydlar: "(Elbisesini kibirle, yerlere kadar salp) srndren, yapt iyilii baa kakan, maln yalan yeminlerle reklm eden kimseler!" (Mslim, man 171, (106); Eb Dvud, Libas 28, -087, 4088- Tirmiz, Byu 5, h. no: 1211; Nes, Byu 5, h. no: 7, 245)

"Bir kavimde gull (denen devlet malndan hrszlk) zuhr ederse, Allah o kavmin kalplerine korku atar. Bir kavim iinde zin yaylrsa orada lmler artar. Bir kavim, l ve tartlarda (hile yaparak) miktar azaltrsa Allah ondan rzk keser. Bir kavmin (mahkemelerinde) haksz yere hkmler verilirse, o kavimde mutlaka kan yaygnlar. Bir kavm ahdinden dnp gadre yer verirse, Allah onlara mutlaka dmanlarn musallat eder." (Muvatt, C ihd 26, h. no: 2, 460)

Mal, yeil (taze) ve tatldr. El aklyla (cmertlik ve ikramla) onu ele geirenin malna bereket verilir. nsanlara zulmetmek iin kazanann mal ise bereketlenmez. Onun durumu, yiyip doymayan kimse gibidir. stteki el, alttaki elden hayrldr. (Buhri; Askalani, S. Buhri erhi, c. 3, s. 335)

Benden sonra, mmetim iin hususta korkuyorum. Bunlar, sapk arzular, bilgiden sonra gaflet, ok yemek ve ehvetlere tutulmaktr. (C mius Sar, 1/13)

Yiyin, iin, sadaka verin ve giyinin. Ancak kibirlenmeyin ve israf etmeyin. phesiz Allah (c.c.) nimetinin eserini (grntsn) kulunun zerinde grmek ister. (Buhr, Libas 1; bn Mce, Libas 23, Hadis no: 3605; Nesi, Zekt 66)

Gerekten Allah, alp kazanan mmin kulunu sever. (bn Kesir, c. 4, s. 397)

nsanlarn yedii eylerin en temizi (helli), kendi kazancndan olandr ve kiinin ocuu onun kazancndandr. (Eb Dvud, By 77, hadis no: 3528; bn Mce, Ticre 1, hadis no: 2137-2138; Nes, By 1, hadis no: 4427-4430; Tirmiz Ahkm 22, hadis no: 1372; Drim, By 6, hadis no: 2540)

...Bizi aldatan Bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50)

ki iilmesini yasaklayan Allah Zlcell, ikinin alm ve satmn da haram klmtr. (Mslim, hadis no: 930)

"Allah bir eyi haram klnca, onun bedelini de haram klar." (Eb Dvud, By' 38, 63, 64)

Kazancn en erlisi zin bedelidir. (Mslim; S. Mslim ve Ter. M. Sofuolu, 5/87)

Eb C uhayfe (r.a.) yle demitir: Raslullah (s.a.s.), kan alma bedelinden, kadn klenin (haram olan) kazancndan nehyetti. Ve yine Raslullah dme yaptrana, rib (fiz) yiyene, rib kazanc yediricisine lnet etti. Sret yapan musavvir kiiye de lnet etti. (Buhr, By 180)

Fiz, yetmi eidi olan gnahtr. Bunlarn en hafifi, erkein kendi annesi ile zin etmesi (veya evlenmesi) gnah kadardr. (bn Mce, Ticret 58, hadis no: 2274)

C bir bin Abdullah (r.a.) yle der: Raslullah (s.a.s.); Riby (fizi) yiyene, yedirene, ktibine ve hitlerine lnet etti ve Bunlar, eittirler buyurdu. (Mslim, Mskat 106; Tirmiz, By 2, hadis no: 2277; Nes, Ziynet 25, hadis no: 5071-5073)

nsanlar zerine yle bir zaman gelecek ki, fiz yemeyen hibir kimse kalmayacaktr. Kii, fiz yemese bile, kendisine onun buharndan/tozundan bulaacaktr. (Eb Dvud, By, 3, hadis no: 3331; bn Mce, Ticret 58, hadis no: 2278; Nes, By 2, hadis no: 44333)

"Fizi yemek iin hileli yollara saptnz, kzlerin kuyruklarna yapp ziraatla geindiiniz ve cihad terk ettiiniz zaman Allah zerinize zilleti (aalanma, horlanma, zaafa dmeyi) musallat klar ve dininize dnmedike onu zerinizden syrmaz." (Eb Dvud, By' 54)

Haramla beslenen vcut (cennete girmez;) ona ancak ate yarar. (Miktul Mesbih, hadis no: 2787; Keful Haf, hadis no: 2632)

"...Bir kimse ellerini semya kaldrarak: 'Ya Rabbi, ya Rabbi, diye du eder. Halbuki, yedii haram, itii haram, giydii haram, kendisi haramla beslenmi olursa, dus nasl kabul edilir?" (Mslim, Zekt, 65; Tirmiz, Tefsru'l-Kur'an, 3173; Drim, Rikak 2720)

"Allah ve Rasl arap (btn alkoll ikiler), l hayvan, domuz ve putlarn satn yasaklad." (Mslim, Mskt, 13)

"Birbirinden ayrlmadka alan ve satan pazarl bozmakta muhayyerdir. Alan satan doru syler, maln zelliklerini aklarlarsa al-verileri bereketlenir; yalan syler ve maln ayplarn gizlerlerse ticretlerinin bereketi yok olur. " (Mslim, By, 11)

"Kim hell lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar da, onun ktlklerinden emin olurlarsa, o kii muhakkak cennete girer." (Tirmiz, Sfatu'l Kymet, 2640)

Sizden birinin ipini alarak odun demetini srtlanp onu satmas, -Allah onu dilencilikten korusun- versinler, vermesinler; dilenmesinden daha hayrldr. (Askalni, S. Buhri erhi, c. 3, s. 335)

Eb Bekre (r.a.) yle dedi: Raslullah (s.a.s.): En byk gnh size haber vereyim mi? Biz: Evet, y Raslallah, dedik. Raslullah; Allaha irk komak, ana babaya itaatsizlik etmek buyurduktan sonra, yasland yerden dorulup oturdu ve: yi belleyin, bir de yalan sylemek, yalanc hitlik yapmaktr dedi. Bu son cmleyi srekli tekrarlad. Biz daha fazla zlmesini arzu etmediimiz iin keke sussa diye temennde bulunduk. Buhr, ehdt 10, Edeb 6, stizn 35, stibe 1; Mslim, man 143; Tirmiz, ehdt 3, Birr 4, Tefsru Sre (4) 5)

phesiz ki szde ve ite doruluk hayra ve stn iyilie yneltir. yilik de cennete ilerit. Kii doru syleye syleye Allah katnda sddk (dorucu) diye kaydedilir. Yalanclk, fcra/yoldan kmaya srkler. Fcur da cehenneme gtrr. Kii yalancl meslek edinince Allah katnda ok yalanc (kezzb) diye yazlr. (Buhr, Edeb 69; Mslim, Birr 103-105; Eb Dvud, Edeb 80; Tirmiz, Birr 46; bn Mce, Mukaddime 7, Du 5)

yaptnz zaman, Allah o ite itkan etmenizi yani salam, rzsz ve kusursuz yapmanz sever. (Kenzul-Umml, III/907)

Allah elinden i gelen sanatkr mmin kulu sever (Mnv, Feyzul-Kadr, II/290)

"phesiz Allah, gzeldir, gzeli/gzel ii sever." (Mslim, man, I/93; bn Mce, Du 10)

"phesiz Allah, her eyde ihsn/iyilik ve gzellii yazmtr (farz klmtr)..." (Mslim, Sayd ve'z-Zebh 57; Eb Dvud, Edh 12)

"Kendinize gre makbul bir i yapnz. Srf bakalarna rekabet olsun diye yapmaynz..." (Tirmiz, Birr 63)

"Allah'm, yoksulluk fitnesinin errinden, kfr ve yoksulluktan Sana snrm." (Nesa, Sehv, 90, stize, 16, 29; Ahmed b. Hanbel, Msned, V, 36, 39, 42, 44; VI, 57, 207).

"Ben grmeyen birisiydim, Allah basiretimi at; fakirdim, beni zengin kld." (Buhr, Enbiy, 51) (93/Duh, 7-8)

"phesiz, insan borland m, konuursa yalan syler, vadederse, sznde duramaz." (Buhri, stikrz).

Veren el, alan elden daha stndr/hayrldr. (Buhr, Vesy 9, Zekt 18; Mslim, Zekt 94, hadis no: 1033, 97, h. no: 1036; Tirmiz, Zhd 32, h. no: 2344; Ahmed bin Hanbel, II/4)

Mmin, bir midesi ile yer; kfir ise yedi mide ile yer. (bn Mce, hadis no: 3256) (Bkz. 47/Muhammed, 12).

"Mallarnz zektla koruyun, hastalarnz sadaka ile tedvi edin. Belya du ile kar koyun." (Ktb-i Sitte, c. 7, s. 322)

"Maln zektn dedin mi, kendinden onun errini def ettin demektir." (Ktb-i Sitte, c. 7, s. 323)

Sizden biri, mal ve yaratl itibariyle kendinden stn bir kimseyi grdnde, kendinden daha aa olanna baksn (Kendisini onunla mukayese etsin). (S. Buhri, Askalni erhi, 11, s. 322) Sahih-i Mslimde u ilave rivyet edilmitir: ...te bu, Allahn size olan nimetlerini hakir grmemek iin uygun olan bir davrantr.

"yi mal, slih kimse iin ne gzeldir." (Ahmed bin Hanbel, IV/194)

Hz. mer birgn Raslullahn hne-i sadetlerine girdi ve hkra hkra alamaya balad. Efendimiz niin aladn sorunca, yle dedi: Y Raslallah! Dnya krallar, kisrlar servet iinde yzyorlar. Senin ise altna serecein bir sergin bile yok. Yatan hasr ve teninde yattn yerin izleri var... Allah Rasl u cevab verdi: stemez misin y mer, dnya onlarn, hiret de bizim olsun! (Buhr, Tefsir (66) 2; Mslim, Talk 31)

Bir iftar sofrasnda Hz. Eb Bekire bir bardak souk su ikrm edilir. Suyu azna gtrdnde alamaya balar. Yanndakiler ne olduunu sorarlar. C evap verir: Bir gn Raslullah, kendisine getirilen byle bir bardak souk suyu imi, sonra da alam ve O gn nimetlerden hesaba ekileceksiniz (102/Teksr, 8) yetini okuyarak, te bu nimetten de hesaba ekileceiz buyurmutu. Bunu hatrladm ve onun iin aladm. (Mslim, Eribe 140)

Sizin iin korktuum eylerden biri, dnyann ss ve gzelliklerinin size almasdr... (Buhr, Zekt 47, C uma 28; C ihad 37, Rikak 7; Mslim, Zekt 123; Nes, Zekt 81)

Dnya tatl ve hotur. Allah sizi ona vris klacak ve nasl hareket edeceinize bakacaktr. yleyse dnyadan saknn, kadnlardan da saknn! Zira ben srilin ilk fitnesi kadn yznden kmtr. (Mslim, Zikr 99; Tirmiz, Fiten 26; bn Mce, Fiten 19)

Eer dnya Allahn yannda sivri sinein kanad kadar deer tasayd, tek bir kfire ondan bir yudum su iirmezdi. (bn Mce, Zhd 11, hadis no: 4110; Tirmiz, Zhd 13, hadis no: 2321)

Kim dnyaya ok nem verirse, Allah onun iini datr (zorlatrr). ki gznn arasna fakirlii (a gzll) koyar. (Halbuki) dnyadan ona ulaacak olan kendisi iin yazlandan bakas olamaz. Kimin de niyeti hiret(i kazanma) ise Allah onun iini toparlar (kolaylatrr). Onun kalbine zenginlii koyar. Ona dnyadan da ihtiya duyduu ey ular. (bn Mce, Zhd 1, hadis no: 4104; Tirmiz, Kymet 31, hadis no: 2467)

Mslman olup da kendisine ancak yetecek kadar rzk verilen ve Allahn kendisine verdii ile kanaat getirdii kimse muhakkak felh bulmutur. (Mslim, hadis no: 1054; S. Mslim Terc. ve erhi, c. 5, s. 478)

"Zenginlik mal okluuyla deildir. (Hakiki) zenginlik gz tokluudur, gnl zenginliidir." (Buhr, Rikak 15; Mslim, Zekt 120, hadis no: 1051; Tirmiz, Zhd 40, h. no: 2374)

stteki el (yani veren), alttaki elden (yani alandan) daha hayrldr." (Buhr, Vesy 9, Zekt 18; Mslim, Zekt 94, hadis no: 1033, 97, h. no: 1036; Tirmiz, Zhd 32, h. no: 2344; Ahmed bin Hanbel, II/4)

Hayr, vallahi ey cemaat! Ben sizin iin ancak Allahn size verecei dnya ziynetlerinden korkuyorum. (Mslim, hadis no: 1052; S. Mslim, Terc. ve erhi, A. Davudolu terc, 5/471)

Sizin elde ettiiniz dnya met, hayr deil; bir fitnedir. Evet, hayr, ancak hayr getirir. Lkin bu dnya ziynetleri hayr deildir. nk bunlar fitneye sebep olur. Onlarla siz hiret hususuna ynelmekten megul olursunuz. Baharn yetitirdii nebatlarn bazs, ok yiyen hayvanlar ya patlatp ldrr, yahut lme yaklatrr. Ancak ihtiyacna kadar yiyenlere zarar vermez. Dnya mal da yledir, insanlar ona ho grerek meylederler. Bazs mala gark oldu denilecek ekilde ok mal edinir, bazs fazlasna tamah etmeyerek az ile yetinir. Mala gark olanlar, ekseriyetle onun sebebiyle ya helk olur, yahut helke yaklarlar. (Mslim, S. Mslim Terc. ve erhi, c. 5, s. 474)

nsanlarn zerine yle bir zaman gelecek ki, o zamanda ancak ldrmekle ve zorla mlke eriilir, ancak gasb ve cimrilikle zengin olunur, ancak dinden kmak ve hevya uymakla sevgi kazanlr; kim bu zamana ular da zengin olmaya gc yettii halde fakirlie sabreder, sevgi kazanmaya gc yettii halde buz olunmaya sabreder, izzete gc yettii halde alaltlmaya sabrederse Allah kendisine beni dorulayan elli dorulayc sevab verir. (Naklen: Ali nal, Kuranda Temel Kavramlar, s. 444-445)

htiyarn kalbi iki eyi sevme hususunda gentir: Yaama sevgisi ile mal sevgisinde. Dier rivyetler de yledir: demolu ihtiyarlar, fakat onun iki eyi gen kalr: Yaama sevgisi ve mal sevgisi. demolu byr, onunla beraber iki ey de byr: Mal sevgisi, uzun mr sevgisi. (Mslim, hadis no: 1046; S. Mslim Terc. ve erhi, 5/463)

demolunun iki vdi dolusu mal olsa, nc bir vdi daha isterdi. demolunun karnn topraktan baka bir ey dolduramaz. Ama Allah tevbe eden kimsenin tevbesini kabul eder. (Mslim, hadis no: 1048; S. Mslim, Terc. ve erhi, 5/465)

Sehl bn Sad es-Said (r.a.) anlatyor. Bir gn Raslullah (s.a.s.)a bir adam gelerek: Ey Allahn Rasl! Bana yle bir amel gsterin ki, ben onu yaptm takdirde Allah beni sevsin, halk da beni sevsin dedi. Raslullah yle buyurdu: Dnyaya rabet etme, Allah seni sevsin. nsanlarn elinde bulunanlara gz dikme ki onlar da seni sevsin! (Ktb-i Sitte, 17/563)

"Allah'm, l-i Muhammed'in rzkn belini dorultacak kadar ver. -Bir dier rivyette- "yetecek kadar ver." (Buhr, Rikk 17; Mslim, Zekt 126, hadis no: 1055; Tirmiz, Zhd 38, hadis no: 2362)

Abdullah bnu Muaffel (r.a.) anlatyor: "Bir adam gelerek "Ey Allah'n Resl! Ben seni seviyorum" dedi. Raslullah: "Ne sylediine dikkat et!" diye cevap verdi. Adam: "Vallhi ben seni seviyorum!" deyip, bunu kere tekrar etti. Raslullah (s.a.s.) bunun zerine adama: "Eer beni seviyorsan, fakirlik iin bir zrh hazrla. nk beni sevene fakirlik, hedefine koan selden daha sr'atli gelir." (Tirmiz, Zhd 36, hadis no: 2351)

"Kii mahzurlu olan eyden korkarak mahzursuz olan terketmedike gerek takvya ulaamaz." (Tirmiz, Kymet 20, hadis no: 2453)

"Sizden kim nefsinden emin, bedeni shhatli ve gnlk yiyecei de mevcut ise sanki dnyalar onun olmutur." (Tirmiz, Zhd 34, h. no: 2347; bn Mce, Zhd 9, h. no: 4141).

"demolunun u ey dnda (temel) hakk yoktur. kamet edecei bir ev, avretini rtecei bir elbise, katksz bir ekmek ve su." (Tirmiz, Zhd 30, hadis no: 2342)

"slm hidyeti nasip edilen ve yeterli miktarda maieti olup, buna kanaat edene ne mutlu!" (Tirmiz, Zhd 35, hadis no: 2350)

"Siz Allah'a hakkyla tevekkl edebilseydiniz, sizleri de, kular rzklandrd gibi rzklandrrd: Sabahleyin a kar, akama tok dnerdiniz." (Tirmiz, Zhd 33, hadis no: 2345)

"Sizden biri, mal ve yaratla kendisinden stn olana baknca, nazarn bir de kendisinden aada olana evirsin. Byle yapmak, Allah'n zerinizdeki nimetini kk grmemeniz iin gereklidir." (Buhr, Rikak 30; Mslim, Zhd 8, hadis no: 2963; Tirmiz, Kymet 59, h. no: 2515)

"Sizden biri dilenmeye devam ettii takdirde yznde bir para et kalmam halde Allah'a kavuur." (Buhr, Zekt 52; Mslim, Zekt 103, hadis no: 1040; Nes, Zekt 83 -5, 94-)

"stemeler bir nevi crmalamalardr. Kii onlarla yzn trmalam olur. yle ise, dileyen (haysn koruyup) yz suyunu devam ettirsin, dileyen de bunu terketsin. u var ki, kii, zarr olan (eyleri) iktidar sahibinden istemelidir." (Eb Dvud, Zekt 26, hadis no: 1639; Tirmiz, Zekt 38, h. no: 681; Nes, Zekt 92 -5, 100-)

"Bir adam Raslullah (s.a.s.)'dan bir eyler istedi. Peygamberimiz de verdi. Adam dnmek zere ayan kapnn eiine basar basmaz, Raslullah: "Dilenmede olan (ktlkleri) bilseydiniz kimse kimseye birey istemek iin asla gitmezdi!" buyurdu." (Nes, Zekt 83 -5, 94, 95-)

"Kiinin iplerini alp daa gitmesi, oradan srtnda bir deste odun getirip satmas, onun iin, insanlara gidip dilenmesinden daha hayrldr. nsanlar istediini verseler de vermeseler de." (Buhr, Zekt 50, By' 15)

Enes (r.a.) anlatyor: "Ensr bir zat gelip Raslullah (s.a.s.)'dan bireyler istemiti. "Evinde hibir ey yok mu?" buyurdular. Adam: "Evet, dedi. Bir ulumuz var. Bir ksmyla rtnp, birksmn da yayg olarak yere seriyoruz! Bir de su itiimiz kabmz var." "Onlar bana getir!" diye emrettiler. Adam gidip getirdi. Peygamberimiz eyalar eline alp: "unlar satn alacak yok mu?" buyurdular. Bir adam: "Ben bir dirheme satn alyorum" dedi. Rasulullah: "Bir dirhemden fazla veren yok mu?" dedi ve iki sefer tekrarlad (ak artrmaya kard). Orada bulunan bir adam: "Ben onlara iki dirhem veriyorum" dedi. Raslullah eyalar ona satt. ki dirhemi alp Ensrye verdi ve: "Bunun biriyle ilen iin yiyecek al, ilene ver. Dieriyle de bir balta al bana getir!" buyurdular. Adam gidip bir balta alp getirdi. Raslullah, ona eliyle bir sap geirdi. Sonra: "Git, odun topla, sat ve on be gn bana gzkme!" buyurdu. Adam aynen byle yapt, sonra yanna geldi. Bu esnda on dirhem kazanm, bunun bir ksmyla giyecek, bir ksmyla da yiyecek satn almt. Raslullah: "Bak, bu senin iin, kymet gn alnnda dilenme lekesiyle gelmenden daha hayrldr!" buyurdu ve szlerine yle devam etti: "Dilenmek, sersefil, fakirlie dm veya rsvay edici borca batm ya da elem verici kana bulam insanlar dnda, kimseye ciz deildir." (Eb Dvud, Zekt 26, hadis no: 1641; Tirmiz, By' 10, hadis no: 1218; bn Mce, Ticrt 25, hadis no: 2198)

Dnya sevgisi her eit hatal davrann badr. Bir eye kar olan sevgin, seni kr ve sar yapar. (Eb Dvud, Edeb 125)

ki haslet vardr, bunlar kimde bulunursa Allah onu kredenler ve sabredenler arasna yazar: Din hususunda kendinden stn olana bakp ona uymak; Dnyalkta kendinden aa olana bakp Allahn kendine vermi olduu stnle hamdetmek. te byle olan kimseyi Allah kredici ve sabredici olarak yazar. Kim de din konusunda kendinden aa olana bakar, dnyalkta da kendinden stn olana bakar ve elde edemeyeceine zlrse Allah onu kreden ve sabreden olarak yazmaz. (Tirmiz, Kymet 59, hadis no: 2514)

Himmet ynyle insanlarn en ycesi, hem dnya hem de hiret iine himmet gsteren mmindir. (Ktb-i Sitte, 17/245)

Ey insanlar! Allaha kar muttak olun ve (dnyev) isteklerde mtedil/ll olun. Zira, hibir kimse yoktur ki, (Allahn kendisine takdir ettii) rzkn eksiksiz elde etmeden lm olsun. Rzk gecikse bile ona mutlaka kavuacaktr. yleyse Allahtan korkun ve talepte mtedil olun, (gayr- mer yollara sapmayn) hell olan aln, haram olan terkedin. (Ktb-i Sitte, 17/245)

(Bu dnyada malca) en ok olanlar, kymet gn en aada olacaklardr. Ancak mal yle yle (bol bol) harcayanlar ve onu temiz yoldan kazananlar hri. (Ktb-i Sitte, 17/571)

Mal yle, yle, yle ve yle datanlar hri dnyal ok kazananlara yazklar olsun! yle kelimesini Raslullah drt kere tekrar etti. Bunlarla sandan, solundan, nnden ve arkasndan (hayr iin harcayanlar demek istedi). (Ktb-i Sitte, 17/571)

demolu, malm, malm diyor. Ey demolu, senin yiyip tkettiin, giyip eskittiin, yahut tasadduk edip (sevabn) defterine geirdiinden baka senin maln m

var?! (Riyzus-Slihin, M. Emre Terc. s. 354)

Drt ey, ekavet (hsran) almetidir: Gzn kurumas (gnahlarna alamamak), kalbin katlamas, tl-i emel (dnyada hi lmeyecek gibi plnlar yapmak), dnyaya kar hrs. (Ktb-i Sitte, 7/247)

"Bir ksm insan vardr, Allah'n mlknden haksz bir srette mal elde etmeye giriirler. Halbuki bu, kymet gn onlara bir atetir, baka deil." (Buhr, Hums 7; Tirmiz, Zhd 41, hadis no: 2375)

"(Ben dem'den) Hi kimse elinin emeinden daha hayrl bir yiyecei asla yememitir. Allah'n peygamberi Dvud aleyhisselm elinin emeini yerdi." (Buhr, By' 15)

"yle devir gelecek ki, insanolu, ald eyin hellden mi, haramdan m olduuna hi aldrmayacak." (Buhr, By' 7, 23; Nes, By' 2, -7, 243-). Rezn u ziydede bulunmutur: "Bylelerinin hibir dus kabul edilmez."

"Muhakkak ki yediinizin en temizi kendi kesbinizden olandr. Muhakkak ki evltlarnz da kendi kesbinizdendir (alp kazandnzdandr)." (Eb Dvud, By' 79; Tirmiz, Ahkm 22, hadis no: 1358; Nes, By' 1, -7, 249-; bn Mce, Ticret 1, hadis no: 2137, 64, -2290-)

"Kim bize memur olursa, kendine bir zevce edinsin. Hizmetisi yoksa bir de hizmeti edinsin. Meskeni yoksa bir mesken edinsin." (Hz. Eb Bekir (r.a.) dedi ki: "Raslullah (s.a.s.)'n yle buyurduklar bana haber verildi:) "Kim bunun dnda bir ey edinirse, bu kimse hindir, hrszdr." (Eb Dvud, Harac 10, hadis no: 2945)

"Mslmanlar eyde ortaktrlar: Su, ot ve ate." (Eb Dvud, By' 62, h. no: 3477)

El-Misver bn Mahreme'ye Amr bn Avf (r.a.) unu anlatmtr: "Raslullah (s.a.s.) Eb Ubeyde'yi Bahreyn'e, orann cizyesini getirmek zere yollad. Mallarla dnnce ensr geldiini iitti. Sabah namazn Hz. Peygamber'le kldlar. Namaz bitince, Reslullah'n etrafn sardlar. Raslullah (s.a.s.) tebessm buyurdular ve: "yle zannediyorum, Eb Ubeyde'nin bir eyler getirdiini iittiniz" dedi. Hep birlikte: "Evet!" dediler. Bunun zerine unlar syledi: "yleyse sevinin ve sizi sevindiren eyi mid edin. Allah'a yemin olsun, sizler iin fakirlikten korkmuyorum. Ben size dnyann genilemesinden korkuyorum. Sizden ncekilere dnya genilemiti de hemen dnya iin birbirleriyle boumaya baladlar ve helk oldular. Genileyen dnyann onlar gibi sizi de helak etmesinden korkuyorum." (Buhr, Rikk 7, C izye 1, Mez 11; Mslim, Zhd 6, hadis no: 2961; Tirmiz, Kymet 29, hadis no: 2464)

"... Senin vrislerini zengin olarak brakman, halka ihtiyalarn aan fakir olarak brakmandan daha hayrldr. Sen azz ve cell olan Allah'n rzsn arayarak her ne harcarsan, -hatta bu, hanmnn azna koyduun bir lokma bile olsa-, mutlaka onun sebebiyle mkfatlanacaksn..." (Buhr, C eniz 37, Vesy 2, 3, Fezilu'lAshb 49, Mez 77, Nafakat 1, Marz 13, 16, 43, Feriz 6; Mslim, Vesy 5, hadis no: 1628; Tirmiz, 6, hadis no: 975; Eb Dvud, Vesy 2, hadis no: 2864; Nes, Vesy 3; Muvatt 4 -2, 763-)

mmetler (uluslar), insanlarn birbirlerini sofraya dvet etmeleri gibi birbirlerini sizin zerinize dvet edecek ve zerinize ecekler. Birisi sordu: Bizim azlmzdan m? Raslulullah cevap verdi: Hayr, aksine, siz o gn ok olacaksnz. Fakat selin srkledii er p gibi... Allah, dmanlarnzn kalbinden size kar duyduklar korkuyu kaldracak ve sizin kalbinize de vehn atacak. Yine birisi sordu: Ey Allahn Rasl, vehn nedir? C evap verdi: Dnya sevgisi ve lme kar isteksizlik. (Eb Dvud, Melhim 5; Ahmed bin Hanbel, V/278)

"Satnda, satn alnda, borcunu deyiinde cmert ve kolaylatrc davranan kimseye Allah rahmetini bol klsn" (Buhr, By' 16; Tirmiz, By' 75, h. no: 1320)

"Allah, sizden nce yaam olan bir kimseye rahmetiyle mumele etti. nk bu adam satnca kolaylk gsterir, satn alnca kolaylk gsterir, alacan isteyince (kabalk ve sertlik deil, anlay ve) kolaylk gsterirdi." (Tirmiz, By' 75, h. no: 1320)

"Allah, sattaki msmahay, satn altaki msmahay, demedeki msmahay sever." (Tirmiz, By' 75, h. no: 1319)

"Kim bir Mslmann iklesini (yani alm-satm akdini feshetmesini) kabul ederse, Allah da onu dmekten kurtarr." (Eb Dvd, By' 54, h. no: 3460; bn Mce, Ticrt 26, h. no: 2199)

"Sattn zaman tart, satn alnca tarttr." (Buhr, By 51)

"Allah'n en ok sevdii yerler mescidlerdir. Allah'n en ziyade nefret ettii yerler de ar ve pazarlardr." (Mslim, Mescid 288, h. no: 671)

(Mescidler ibdet, zikir, takva gibi kulluun kmil mnada gerekletii mahallerdir. Bu sebeple Allah nazarnda en ok sevilen yerlerdir. ar pazar ise hilenin, aldatmann, slm'n en az hatra getirildii, en ziyade dnyann, dnyaln dnld, gaflet yerleri de yine ar pazarlardr. Hadis arlarn bu ynne dikkat ekerek, teyakkuza, drstle tevik etmektedir. Aslnda, dinin belirttii erevede yaplan ticaret helldir. Bu eit ticaretin yapld yerler de tebcle deer yerlerdir. Nasl olmasn ki, Hz. Peygamber (s.a.s.) drst tccarlar en yce mertebedeki insanlar arasna dahil etmitir.)

Selman (r.a.) diyor ki: "Elinden geliyorsa, arya ilk giren olma. Oradan son kan da olma. nk ar, eytann, (insanlar artmak iin kyasya) sava verdii yerdir, bayra da orada dalgalanr." (Mslim, Fedilu's-Sahbe 100, h. no: 2451) (Bu hadis Hz. Selman (r.a.)'n ahs sz gibi grnse de hkmen merf saylr. Burada da hereit uyarlara ramen arda hkm srecek fiil duruma dikkat ekiliyor: Hile, hurda, yalan yere yemin, aldatmalar, bo szler vs. hepsi de eytana lyk iler.)

Hz. mer (r.a.): "Bizim armzda dini bilen kimseler satclk yapsn." (Tirmiz, Vitr 21, h. no: 487)

"C enb- Allah iki, lm hayvan, domuz ve putun almsatmn yasaklad." Bunun zerine: "Ey Allah'n Resl "lm hayvanlarn i ya hakknda ne buyurursunuz, zra onunla gemiler yalanr, derilere srlr, kandiller aydnlatlr" dendi. C evben: "O (nun sat) haramdr" buyurdu ve ilve etti: "Allah Yahudilerin cann alsn. Allah onlara lm hayvanlarn i yan haram kld vakit bu ya erittiler, sonra satp parasn yediler." (Buhr, By'': 112, Mez: 50; Mslim, Mskt: 71 (1581); Eb Dvud, By'': 66 (3486); Tirmiz, By'': 61 (1297); Nes, By'': 93, (7, 309-310); bn Mce, Ticart: 11, (2167)

"Kim iki satarsa, hnzr kasapl da yapsn" (Eb Dvud, By' 66, h. no: 3489) (Hadis, taliz ve tenfir yoluyla ikinin yasakln beyan etmektedir. Zira domuz yemekten umumiyetle kanld hlde, ikiye kar alka gsterenler az deildir. Halbuki haram olma ynyle ikisi de birdir ve ikisi de eit ekilde haramdr. Bu

mnay Reslullah (s.a.s.) byle bir benzetme ve mukayese ile ifade buyurmutur.)

"Bir yiyecek satn alan kimse, onu kabzetmeden nce satamaz" (Buhr, By' 49, 51, 54, 55, Hudd: 42; Mslim, By' 29, 35, 40, 41, h. no: 1525-1526-15281529; Nes, By' 55, h. no: 7, 286-287; Eb Dvud, By' 67, h. no: 3492; Tirmiz, By' 56, h. no: 1291; Muvatt, By' 40, h. no: 2, 640-641; bn Mce, Ticart 37, h. no: 2226)

Hakm bn Hizm (r.a.) anlatyor: "Ey Allah'n Raslu, dedim; bana gelip bireyler almak isteyenler oluyor. Halbuki istenen ey bende yoktur. Bu durumda bilhere ardan satn alarak teslim etmek zere istenen eyi sataym m?" yle buyurdu: "Hayr, yannda mevcut olmayan eyi satma!" (Nes, By' 60, h. no: 7, 289; Eb Dvud, By' 70, h. no: 3503; Tirmiz, By' 19, h. no: 1232; bn Mce, Ticart 20, h. no: 2187)

Eb Hreyre (r.a.) anlatyor: "Reslullah (s.a.s.) arda bir yiyecek ynna rastlaynca elini yna daldrp kard. Parmaklarna rutubet bulat. Adama: "Ey satc nedir bu?" diye kt. Adam: "Ey Allah'n Resl, yamur slatt,deyince: "Bu yal ste getirip, herkesin grmesini salyamaz mydn? Kim bizi aldatrsa o bizden deildir" (Mslim, man: 164, (102); Tirmiz, By': 74, (1315); Eb Dvud, By': 52, (3452); bn Mce, Ticart: 36, (2224)

"(Alc olmadnz hlde, fiyatlar kztrmak iin) Mteri ile satcnn aralarna girmeyin." (Buhar, By' 58; Mslim, By' 11, h. no: 1515, Nikh 52 h. no: 1413; Eb Dvud, By' 46, h. no: 3438; Tirmiz, By' 65, h. no: 1304; Nes, By' 21 h. no: 7, 1259; bn Mce, Ticrt 14, h. no: 2174)

bn mer (r.a.) diyor ki: "Hz. Peygamber (s.a.s.) mteri kztrmay yasaklad." mam Mlik u ilvede bulunur: "Kztrma (nec): Aslnda alc olmadn halde, (araya girerek) mala deerinden fazla fiyat vermendir. Bylece (gerekten almak isteyen) bir bakas, seni tkiben mala daha fazla fiyat vererek aldanr." (Buhr, By': 60; Mslim, By': 13, (1216); Muvatta, By': 97, (2, 684); bn Mce, Ticrt: 14 (2173); Nes, By': 16, 17, 21. (7, 258)

"Kyl adna ehirli sat yapmasn. Brakn insanlar, Allah birinin sebebiyle dierini rzklandrsn" buyurdu." (Buhr, By' 58, 64, 67, 69, 70, 71, cre 14, urt 8; Mslim, By' 11, 12, 18-21, h. no: 1515, 1520-1523, Nikh: 51, 52 h. no: 1413; Eb Dvud, By' 47, h. no: 3442; Tirmiz, By' 13, h. no: 1223; Nes, By' 17, h. no: 7, 256; bn Mce, Ticrt 15, h. no: 2176); Muvatt, By' 96, h. no: 2, 683)

Enes (r.a.)'ten gelen bir baka rivyette u eklinde ifde edilmitir: Raslullah (s.a.s.) ana baba bir karde bile olsa ehirlinin kyl adna sat yapmasn menetti." (Buhr, By' 68, Mslim, By' 19, h. no: 1521; Nes, By' 18, h. no: 7, 256; bn Mce, Ticrt 15, h. no. 2177) Eb Dvud ve Nesa'den gelen bir baka rivayette yle buyurulur: "ehirlinin kyl adna sat yapmas yasaktr, ehirli kylnn kardei veya babas bile olsa." Eb Dvud'un Hz. Enes (r.a.)'ten yapt bir baka rivayet u ziydeyi ihtiv eder: "yle denirdi: "ehirli kyl yerine satmasn."

(ehirlinin kyl adna al-veri yapmasnn yasaklanmas cret mukabilinde yapmas durumuyla ilglidir. Buna simsarlk denir. Simsarlk deil de, yardm olsun diye kyl adna ehirlinin yapaca al-veri mumelesi yardm yerine geer. Hanefler, taraflardan biri zarar grmedii takdirde ehirlinin kyl adna almsatmda bulunabileceine hkmederler.)

"Satclar mallarn arya indirmezden nce yolda karlayp alveri yapmayn." Eb Dvud hadisin ba ksmnda u ziyadeye yer verir: "Birbirinizin alveriine kar alveri yapmayn. (Pazara giden) mal yolda karlamayn." Nes'de "ticaret mal (es-Sila') yerine "C eleb mal" tbiri kullanlmtr. (C eleb: Satmak iin celbedilen mala denir). (Tirmiz ve Muvatta dndakilerde tahric edilmitir; brahim C anan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/82)

Maln arya inmezden nce yolda karlanmasnn yasaklanmas aldanmay nlemek iindir. nk eyann pazardaki fiyatn bilmeden sat yapan kimsenin daha ucuza satarak aldanma ihtimli vardr. rihlerin belirttine gre, chiliye devrinde tccarlar yolda karlayp: " ar durgun, fiyatlar dk, mala rabet yok" diyerek aldatp ucuz fiyata mallarn satn almak detmi. Reslullah (s.a.s.) bunu yasaklamtr.

Bu hadise dayanan ulemdan bir ou (Mlik, Evz, fi, Ahmed bni Hanbel) yolda al-verii mekruh addetmilerdir. fi ve Ahmed bn Hanbel satcya muhayyerlik hakk tanr. Eb Hanfe bu al-verii mekruh addetmez ve satcya, pazara vard zaman muhayyerlik de tanmaz. Baz limler, pazarda fiyatlarn yksek olma durumunda satcya muhayyerlik hakk tanmtr, deilse hakk yoktur (brahim C anan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar, 3/82).

bn mer'den gelen bir baka rivayette: "Hz. Peygamber (s.a.s.) satcnn maln vmesini ve daha pazara varmadan maln yolda satn alnmasn veya ehirlinin kyl adna sat yapmasn yasaklad" buyrulur. Bir baka rivayette de sadece "maln daha pazara varmadan satn alnmasn yasaklad" denmektedir. (Buhr, By' 71; Mslim, By' 15, h. no: 1518; Eb Dvud, cre 45 h. no: 3436; Nes, By' 18, h. no: 7, 257; bn Mce, Ticrt 16, h. no: 2179)

"Birinizin sat zerine baka biriniz sat yapmasn." (Buhr, By': 58, 64, 70, 71, urt: 8, Nikh: 45; Mslim, Nikah: 49, (1412), By': 7, 8, 11, (1412), Birr: 29, (2563), 32 (2564); Eb Dvud, Nikah: 17, (2080), By': 45, (3436), 48 (3443); Tirmiz, Nikah: 38 (1134), By': 57, (1292); Nes, Nikh: 20, 21 (6, 72-7374), By': 17, 20, 21, (7, 258); bn Mce, Ticrt: 13, (2171); Muvatta, By': 95, 96, (2, 683)

Eb Hreyre (r.a.) anlatyor: "Raslullah (s.a.s.) ehirlinin kyl adna alveri yapmasn, alc olmad halde alc imi gibi grnp yksek fiyat vererek fiyat artrmay, iki kimsenin balatt alveri muamelesi kesinlik kazanp tamamlanmadan bir bakasnn ayn mal zerinde alverie girimesini, bir kz istetilmi iken ona tlib olmay, bir kadnn, -kz kardeinin kabndakini almak iin- kocasna onu boamasn taleb etmesini yasaklad." (Buhr, By' 58, 70, 71, urt 8, 11; Mslim, Nikh 38, 39, 51, 52, h. no: 1408 -1413-, By' 12, h. no: 1515; Tirmiz, Talk 14, h. no: 1190; Nes, Nikh 20, h. no: 6,71, By' 19, 21, h. no: 7, 258259; Eb Dvud, Nikh 2, h. no: 2176, 18, h. no: 2080; Muvatt, By' 45, h. no: 2, 683). Bir baka rivayette "...Kardeinin sat (kesinlemeden araya girip fiyatn) artrmasn" eklindedir. Bir baka rivayette: "...Kii kardeinin pazarl zerine pazarlk yapmasn." (Mslim, By 9; brahim C anan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 3/87)

"Pazara gitmekte olan mal nceden karlamayn. Hayvanlarn stn memelerinde (gnlence bekleterek) biriktirmeyin. Bir birinize kar (mteriyi kztrmak iin alc olmadnz halde, yksek fiyat vererek) maln deerini artrmayn." (Tirmiz, By' 41, h. no: 1268)

"Hem veresiye hem sat hell olmaz. Bir satta iki art da hell deildir. Zimmette olmayann kr yoktur. Yannda bulunmayan maln sat yoktur." (Eb Dvud, By' 70, h. no: 3503; Tirmiz, By' 19, h. no: 1234; Nes, By' 60, 71, 72, h. no: 7, 288, 295; bn Mce, Ticrt 20, h. no: 2188)

bn Mes'ud (r.a.) anlatyor: "Reslullah (s.a.s.) riby (fizi) yiyene de, yedirene de lnet etti." Eb Dvud ve Tirmiz'nin rivayetlerinde u ziyade vardr: "(Fiz mumelesine) hitlik edenlere de bu mumeleyi yazana da..." (Mslim, Mskt 25, h. no: 1579; Eb Dvud, By' 4, h. no. 3333; Tirmiz, By' 2, h. no: 1206; bn Mce, Ticrt 58, h. no. 2277)

"nsanlar yle bir devre ulaacak ki, o zamanda rib yemeyen kalmayacak. yle ki, (dorudan) yemeyene buhar ulaacak." Bir rivayette "...tozu ulaacak" denir (Eb Dvud, By' 3, h. no: 3331; Nes, By' 2, h. no: 7, 243; bn Mce, Ticrt 58, h. no: 2278)

"Alveri yapanlar, birbirlerinden ayrlmadkca (akdi bozmakta) muhayyerdirler. Veya alveri yapanlardan biri dierine "muhayyersin" demise yine muhayyerdir." Ravi, Reslullah (s.a.s.)'n belki de "Alveri yapanlardan biri "muhayyerlik art zere olsun demise" eklinde buyurmu olacanda phe etmektedir." (Buhr, By' 42, 43, 44, 46; Mslim, By' 45, 47, h. no: 1531; Tirmiz, By' 26, h. no: 1246; Eb Dvud, By' 53, h. no: 3454; Nes, By' 9, h. no: 7, 248; Muvatt, By' 79, h. no: 2, 671; bn Mce, Ticrt 17, h. no: 2181)

"ki kii alverite bulununca, onlar ayrlmadka, veya biri dierini muhayyer brakmadka her ikisi de muhayyerdir. Biri dierini muhayyer brakr da bu artla alveri yaparlarsa artk akit kesinlemitir. Alverii yaptktan sona ayrlrlar da ikisinden biri sattan vazgemezse yine sat kesinlemitir." (Buhr, By' 45; Mslim, By' 44, h. no: 1531)

Mslim'in bir dier rivayetinde yle buyurulmutur: "Alveri yapan herhangi iki kii arasnda, birbirlerinden ayrlmadka akit kesinlemi olmaz. Ancak muhayyerlik artyla yaplan sat mstesn!" (Mslim, By' 46, h. no: 1531). Mslim'in bir dier rivayetinde Nafi der ki: "bn mer ((r.a.)ma) bir kimse ile alveri yapnca bu satn bozulmasn istemedi mi kalkar biraz yrr, sonra geri dnerdi." (Mslim, By' 45, h. no. 1531)

"Alveri yapanlar birbirlerinden ayrlncaya kadar muhayyerdirler. Eer doru syler ve (her eyi) beyan ederlerse bu alverileri her ikisi hakknda da mbarek klnr. Gerei gizlerler ve yalan sylerlerse, alverilerinin bereketi kalmaz." (Buhr, By' 19, 22, 42, 44, 46; Mslim, By' 47, h. no: 1532; Eb Dvud, By' 53, h. no: 3459; Tirmiz, By' 26, h. no. 1246; Nes, By' 8, 57, 244)

"Alveri yapan iki taraf, birbirlerinden ayrlmadka muhayyerdirler. Ancak, aralarnda muhayyerlik anlamas varsa bu mstesna. Bu durumda, "kar taraf piman olur da akdi bozar" korkusuyla birinin oradan ayrlmas hell olmaz." (Tirmiz, By' 26, h. no: 1247; Eb Dvud, By' 53, h. no: 3954; Nes, By' 11, h. no: 7, 251-252)

"Al veri yapan her iki taraf da akitden memnun kalmadka ayrlmasnlar." (Eb Dvud, By' 53, h. no: 3458; Tirmiz, By' 27, h. no: 1248)

"Alveri yapanlar ihtilafa derlerse satann sz esas alnr. Mteri muhayyer braklr." (Muvatt, By' 80, h. no: 2, 671; Tirmiz, By' 43, h. no. 1270. Metin Tirmiz'ye aittir.)

"Evin komusu komunun evine veya tarlaya daha ziyade hak shibidir." (Tirmiz, Ahkm 31, h. no. 1368; Eb Dvud, By' 75, h. no. 3518)

"Komu, yakn komusuna kar daha ok hak sahibidir." (Tirmiz, Ahkm 31, h. no. 1368; Eb Dvud, By' 75, h. no. 3518)

erd (r.a.) anlatyor: "Bir adam, Hz. Peygamber (s.a.s.)'e: "Ey Allah'n Rasl tarlam var, kimsenin bunda ne ortakl ne de hissesi var, ancak komum var" dedi. Hz. Peygamber (s.a.s.): yle buyurdu: "Komu, yakn olan eve daha ziyde hak shibidir." (Nes, By' 109, h. no: 7, 320)

"Kim bir yiyecek veya bir baka eyde selem akdi yapmsa, bu mal fiilen kabzetmedike bir bakasna satmasn." (Eb Dvud, By' 59, h. no. 3468)

bn mer (r.a.) anlatyor: "Bir adam selem yoluyla (yani parasn pein alarak, kacak mahslden verilmek zere) bir aacn hurmasn satt. Fakat o yl o aa hi mahsl vermedi. Satc ile mteri ihtilafa derek dvalarn Hz. Peygamber (s.a.s.)'e getirdiler. Reslullah (s.a.s.) satcya: "Onun parasn nasl helal addedersin, paray geri ver" dedi. Sonra unu syledi: "Hurma (yenmeye) slih oluncaya kadar onu selem yoluyla satmayn." (Eb Dvud, By' 58, h. no: 3467; bn Mce, Ticrat 61, h. no: 2284; Muvatt, By' 21, h. no: 2, 644; Buhr, Selem 2)

"htikr yapan hatakr olmutur." (Mslim, Mskat 129, h. no: 1605; Eb Dvud, By' 49, h. no: 3447; Tirmiz, By' 40 h. no. 1267)

Eb Hreyre (r.a.) anlatyor: "Bir adam gelerek: "Ey Allah'n Resul, bizler iin eyalara fiyat tesbit ediver" diye mracaatta bulundu. Hz. Peygamber (s.a.s.): "Hayr fiyat koymayaym (rzka bolluk vermesi iin) Allah'a dua edeyim" cevabn verdi. Arkadan bir bakas gelerek: "(Ortaklk pahaland, eyalarn) fiyatn bize siz tesbit ediverin" diye talebde bulununca, bu sefer: "Hayr rzk bollatrp, darlatran Allah'tr. Ben hibir kimseye zulmetmemi olarak Allah'a kavumak istiyorum" cevabn verdi." (Eb Dvud, By' 51, h. no. 3450)

Enes (r.a.) anlatyor: "Halk Hz. Peygamber (s.a.s.)'e mracaatla: "Ey Allah'n Resl, fiyatlar ykseldi, bizim iin fiyatlar siz tesbit edin" dediler. Reslullah (s.a.s.) onlara u cevab verdi: "Fiyatlar koyan Allah'tr. Rzk veren, artrp eksilten de O'dur. Ben ise, hi kimse benden ne kan ne de mal hususunda hak talebinde bulunmaz olduu halde Allah'a kavumam diliyorum." (Eb Dvud, By' 51, h. no: 3451; Tirmiz, By' 73, h. no: 1314)

"Pahalanmas iin, kim bir yiyecek maddesini krk gn saklarsa, o, Allah'tan yz evirmitir, Allah da ondan yz evirmitir." (Ahmed bn Hanbel, II/33)

"Alveri yapan iki kii ihtilafa derlerse ve aralarnda da delil yoksa, mal sahibinin syledii esas alnr veya (alverii) terkederler" dediini iittim" dedi. (Eb Dvud, By' 74, h. no: 3511; Nes, By' 82, h. no: 7, 302, 303)

"Sizden biri, mal ve yaratla kendisinden stn olana baknca, nazarn bir de kendisinden aada olana evirsin. Byle yapmak, Allah'n zerinizdeki nimetini kk grmemeniz iin gereklidir." (Buhr, Rikak 30; Mslim, Zhd 8, h. no: 2963; Tirmiz, Kyamet 59, h. no: 2515)

"Iyne usulyle alverite bulunur, srlarn peine der, ziraate raz olur ve cihad da terkederseniz, Allah size yle bir zillet verir ki, dininize tekrar rcu etmedike o zilleti kaldrmaz." (Eb Dvud, By' 56, h. no: 3462)

yne usulyle sat arihler yle tarif etmitir: Tccar, maln veresiye olarak belli bir vade ile mteriye satar. Sonra bu mal mteriden daha ucuz bir fiyatla satn alr. Bu tarz alveri caiz mi, deil mi mnakaa edilmitir. mam Malik Eb Hanife, Ahmed bn Hanbel gibi bir ksm fukaha "caiz deil" derken, mam afii ve ashab "caizdir" demitir.

Hadis, esas itibariyle, insanlarn ticaret ve ziraate kendilerini vererek cihad ihmal etmelerini yasaklamaktadr. lk nazarda, hadisten ticaret ve ziraatin ktlendii anlalabilir. Aksine hadis, cihadn terkinden gelecek zillete dikkat ekmektedir. Daha nce de zikredildii zere Aleyhissaltu vesselm asl meslekler olarak "ticaret, ziraat ve san'at" saymtr. Ama ne ticaret, ne ziraat ne de san'at cihad gibi mhim bir meguliyeti ihmale sevketmemelidir. evkn'nin dedii gibi "slam'n izzet ve dier dinlere stnln izhar vesilesi olan "Allah yolunda cihad"n terki halinde Allah, Mslmanlara, dncelerinin aksiyle muamele ederek zillet verir: Atlarn srtnda olduktan sonra srlarn pelerine takar, halbuki at srt, srn peinden makamca daha stn, daha izzetlidir." (brahim C anan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 16/423)

"Zannediyorum bu hadisin bize anlatt, iaret ettii hususlar ancak, sanay inklb ve sanay hareketlerinden sonra anlayabildik.. onu da doru anlayabildi isek.. cihad, zaten unutmutuk; sanay derken ziraat ve hayvancl da ihmal ettik ve kendimizi bir baka dengesizliin berzahnda bulduk. Oysaki, yaplacak eyi, hem de 14 asr evvel Allah Rasl haber veriyordu. Ve O, her meselede olduu gibi, bu meselede de fevkalde dengeliydi. Elbette ki, ziraat ve hayvanclk olacaktr. Nitekim bu tr almalar tevik eden hadis-i erifler de vardr. Ancak, btn himmeti bunlara hasretmek, ite doru olmayan budur.ehir hayatna karmadan, bir daa ekilip, kendi fyuzt hisleriyle ba baa kalmay arzulayan insandan tutun da, teebbs gcnden mahrum ziraat ve hayvancya kadar mul olan bu ifade, bize mhim bir iktisat ve ekonomi dersi vermektedir. Ayrca, devletler muvazenesinde yerinizi almak iin, gerekli caydrc gc elde tutmadnz, cihad terkettiiniz veya cihad terkedip de, devletler muvazenesindeki yerinizi kaybettiiniz zaman Allah, size altndan kalkamayacanz bir mezellet musallat edeceini.. tegallpler, esaretler, tahakkmler altnda kalp ezileceinizi de hatrlatmaktadr ki, bu durum, yeniden dine dnp, slm' hayata hayat klacanz na kadar da devam edecektir. Verdiimiz misl, -anlatma darl da mahfuz- deryadan bir katredir ve Allah Rasl'nn bu hususta daha nice szleri var. Ne var ki biz, bu biricik mislle iktifa edeceiz. Allah Rasl, nasl ki, istidat ve kabiliyetleri tahdid edip snr altna almam, yle de beden g ve kuvvetleri dahi hakir grmemitir. Grmemi ve aksine yle buyurmutur: "Kuvvetli bir m'min, (beden shhatine sahip olan bir m'min) Allah indinde zayf m'minden daha hayrl ve sevimlidir." Allah indinde sevimli olmak isteyenler, kalb shhatiyle beraber beden shhatine, cisim shhatiyle beraber ruh shhatine de sahip olmaldrlar. Grlyor ki, Allah Rasul (sav): "Zayflayacaksnz, perhize girecek, beden g ve kuvvetinizi kracaksnz ki Allah indinde makbul olasnz" demiyor. Belki ruhbanla, keilie ve papazla kar realiteyi, ftr ve tabi olmay ne karyor ve meselelere, tabiat iinde bir mecra aratryor; ve bizi o istikamete kanalize ediyor.

Kur'an Okuma ve Hatta retme Karlnda cret Almay Yasaklayan Baz Hadis-i erifler

"Her kim Allah'n rzs iin renilmesi gereken bir ilmi, sadece bir dnya meta elde etmek iin renirse, Kymet gnnde cennetin kokusunu duyamaz." (Eb Dvud, lim 12; bn Mce, Mukaddime 23; Msned, II/338)

Ahmed bin Hanbel'in Abdurrahman bin ibl'den rivyet ettii hadis: "Kur'an- Kerim'i okuyun, onu (dnya menfaatlerine vesile klmak sretiyle) yemeyin!" (Heysem, M. Zevid, VI/168)

"Kur'an okuyun, onunla amel edin, On(u okumak)dan asla uzaklamayn, onun hakknda haddi amayn; onun karlnda cret alp yemeyin, onunla dnya menfaati artrmay talep etmeyin." (Ahmed bin Hanbel, Msned II/428; Heysem, VI/167); evkn, Neyl'l-Evtr, V/322; Ayn, Umdet'l-Kaar, XII/95; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/46)

beyy bin K'b: "Bir adama Kur'n- Kerim rettiydim de, bana bir yay hediye etmiti. Durumu Raslullah'a sylediimde: "Onu alrsan, ateten bir yay alm olursun demektir" buyurdular, ben de sahibine geri verdim. (bn Mce, II/157; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/47-48)

Ubde bin Smit: Ehl-i Suffe'den bir ok kimselere Kur'an rettim. Bu rencilerimden birisi bana ok atlan bir yay hediye etti. -Kendi kendime- 'Bu bir mal/para deildir. zellikle bununla ben savalarda Allah yolunda ok atacam' dedim. Bununla beraber, Neb (s.a.s.)'e bu olay arz ettim. Rasl-i Ekrem cevaben yle buyurdu: "Allah Tel'nn Kymet gnnde boynuna ateten bir halka takmasn arzu edersen kabul et!" (Eb Dvud; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/47)

"Kim Kur'an retmesi karlnda bir kavs/yay alrsa, Allah ona ateten bir yay klde yapp boynuna takar." (Drim; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/48)

"Kim Kur'an okuyup Kur'an' insanlarn maln yemeye vesile edinirse, Kymet gnnde yz etten soyulmu bir kemikten ibaret olarak Arasat meydanna gelir." (Ayn, Umdet'l-Kaar, XII/96; Beyhak; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/48)

"Kur'an okuyan, onunla Allah'tan istesin. Zira birtakm insanlar gelecek, Kur'an' okuyacaklar ve onunla insanlardan menfaat temin edeceklerdir." (Tirmiz, V/179, hadis no: 2917; S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. VII/48-49; evkn, Neyl'l-Evtr, V/322; Ayn, Umdet'l-Kaar, XII/96)

mam Buhr, Sahih-i Buhr'nin "Fedilu'l-Kur'an" blmnde "Kur'n'; gsteri, yeme ve vnme iin okuyanlar" diye bir balk am ve ilk olarak u hadis-i erifi almtr:

"Dnyann sonunda birtakm insanlar gelecek ki, onlar basit aklldrlar. Allah'n kelmn okurlar, ama okun yaydan kt gibi slm'dan karlar. manlar grtlaklarndan teye gemez; onlar bulduunuz yerde ldrn. nk onlar ldrmek, Kymet gnnde ecir olacaktr." (Buhri, Tecrid-i Sarih IX/301; XI/248) Buhr'yi erheden limlerden Kirmn, bu hadisle ilgili u aklamay yapar: "Bu hadisin, konulan baln ikinci ksmyla, yani Kur'an' yeme vesilesi yapmakla ilikisi udur: Kur'an okuma, Allah iin olmazsa, elbette ya gsteri, ya yeme vesilesi, ya da benzeri bir ey iin olacaktr." (Kirmn, erhu'l-Buhr XIX/49; Kastaln, rd's-Sr, VII/388)

"Bir kimse, hiret ameli ile dnyay talep ederse, yz insan sretinden kar, zikri de mahvolur. smi de ehl-i nr (C ehennemlikler) siciline girer." (Taberni, Kebir; Eb Nuaym; Rmz el-Ehdis, II/429)

"Kapkaranlk gece paralar gelmeden (fitnelerin karanlnda, nur/k temini iin) amellere sr'atle koun ki, o devirde insan sabah m'min olduu halde akama kfir olarak ular. M'min olarak geceledii halde kfir olarak sabaha kar. Ve o gnn adamlar dinini, dnyadan az bir eye karlk satarlar." (Mslim, Tirmizi, Ahmed bin Hanbel; Rmz el-Ehdis, I/243)

"Sizin iinizde yle zmreler treyecektir ki, siz onlarn namazlarnn yannda kendi namazlarnz, onlarn orular yannda kendi orularnz, onlarn amelleri/iyi ileri yannda kendi slih amellerinizi kk greceksiniz. Onlar Kur'an da okuyacaklar. Fakat Kur'n(n feyzi) onlarn hanerelerinden (boazlarndan) teye gemeyecek. Onlar, okun av delip getii gibi dinden kacaklar..." (Buhri, Tecrid-i Sarih Tercmesi, XI/247; hadis no: 1783)

"Birtakm dler, yani rtkan hatipler treyecek, onlar bizim dilimizle (bizim aziz duygularmza seslenerek) konuurlar (Halbuki gnllerinde hayrdan eser yoktur). Bizim din kaidelerimizle, bizim dn hislerimize hitab edecekler ve mmeti C ehenneme ve felkete dvet edecekler!" (Buhri, Tecrid-i Sarih Tercmesi, IX/298; XI/248)

Peygamber (s.a.s.) ashbndan iki kii bir gn bir mescide geldiler. mam namazdan selm verince, cemaatten biri, bir miktar Kur'an okudu; sonra da yardm istedi. Olaydan mteessir olan sahblerden biri: 'Hepimiz Allah iiniz, O'na aidiz ve O'na dneceiz. Peygamber Efendimiz'i yle derken iitmitim: "Pek yakn bir gelecekte bir grup insan treyecek, bunlar Kur'an' let edip dilenecekler. Bu ii kimin yaptn grrseniz, sakn ona bir ey vereyim demeyiniz." (Fudayl bin Amr'dan, et-Tbyn f db- Hameleti'l-Kur'an, Muhyiddin Nevev, s. 29)

"Kur'n' Arap lhn ve slbu ile okuyun. Fsklarn, yahdi ve hristiyanlarn lhn ve tavr ile onu okumaktan saknn. Benden sonra bir kavim gelecek; onlar Kur'an' arkclarn, rhibelerin ve yas tutan kadnlarn slbu ile okurlar. Ama, okuduklar hanerelerinden (boazlarndan) teye gemez. Onlarn da, bu okuyularndan holananlarn da kalpleri fitne ile dolmutur." (Beyhak, uabu'l-man, I/429; Syt, C miu's-Sar, I/43)

Hz. Peygamber'in Ticretle Uramas

Dedesi Abd'l-Muttalib'in lmnden sonra Peygamberimiz, Kurey'in dier liderleri gibi Mekke halknn geim kayna olan ticretle megul olan amcas Eb Tlib'in yannda yaamaya balad. Eb Tlib, Mekke'den Suriye'ye giden bir ticret kervan ile am'a gidiyordu. Raslullah (s.a.s.) o zaman henz dokuz yandayd. Onu hi krmayan amcasna sarlan Muhammed (s.a.s.)'i de bu yolculukta yanna ald. bn Hiam ve Tirmiz'nin rivyetine gre, kervan Suriye'de Busra denen mevkye vardnda orada konaklad. Manastrda Bahira adnda bir rhip vard. Eb Tlib onunla grt, rhip onlar yemee dvet etti. Bu meyanda Hz. Muhammed (s.a.s.)'i grnce dikkatini ekti. O'nda peygamberlik almetlerini sezdi. Eb Tlib'e: "Kardeinin oluyla geri dn, yahdilerden onu grp zarar vermelerinden korkarm" dedi. Eb Tlib de yeeni ile geri dnd. te Hz. Peygamber'in ilk d gezisi bu ekilde Suriye'ye olmutu.

Amcasnn evinde byyen Muhammed (s.a.s.), ondan ticar iler konusunda birtakm tecrbeler edinmiti. Bydnde, amcasnn o kadar zengin olmadn, beslemek zorunda olduu byk bir ilesinin olduunu anlaynca, Mekke'de kendi adna ticret yapmaya balad. Genelde bilindiinin aksine; ticar hayata Hz. Hadce ile mterek almaya balamasndan ok nce girmitir. Mekke'de kk apta iler yapard. Bir yerden mal alr, bakalarna satard. Bu, Hatce ile almaya balamadan nce bakalaryla ticar ortakla girdiini gsteren sonraki olaylar ile te'yid edilmitir. Kurey'in bir ferdi olarak O'nun da geimi iin kabilesinin dier fertleri gibi ayn meslei, yani ticreti benimsemesi gyet doald. Kendi adna ticret yapacak sermayeye sahip olmamasna karlk, kendi sermayelerini iletemeyecek olan, fakat drst insanlarla ortaklk yapmak isteyen sermaye sahibi birok zengin, dul ve yetime ait byk bir sermaye birikimi bulunuyordu. Dolaysyla Hz. Muhammed (s.a.s.) iin sbit bir maa karl veya kr ortakl yoluyla i hayatna girmesi ynnde birok imknlar vard. Hz. Hadice, Mekke'de temsilcileri vstasyla i yapan zengin hanmlardan biriydi. Muhammed (s.a.s.) ocukluundan beri alkan ve drstl sebebiyle halk arasnda "el-Emn" (gvenilir) ve "Sdk" (doru) isimleriyle tannrd. Bylece O'nu gvenilir ve kr getirici bir ortak olarak gren Hadce de bazen cretle, bazen de krdan pay vererek Hz. Muhammed (s.a.s.)'i birok defalar kuzeydeki ve gneydeki deiik pazarlara, ticar seferlere gndermiti.

Hz. Peygamber onun sermayesiyle pek ok ticar sefere kt. Bunlardan biri ok mehurdur ki; bu seferin sonunda Hadice O'na hizmetkr vstasyla evlenme teklifinde bulunmutu. Bu sefer, Suriye'de Busra'ya yaplmt. Bu geziye ktnda ya 25 civarnda idi. Hz. Hadice ile Suriye seferi iin anlamasndan nce Hz. Peygamber'in tcirlii ve drstl ile, zel olarak ticar piyasada, genel olarak da Kurey'te byk bir isim yapt anlalmaktadr. Yapt ticretin ounluunu Yemen'e yapt ve bu gye ile oradaki ticar merkez ve ticar fuarlara ok sayda katld bilinmektedir. Hz. Hadice iin buralara drt sefer yapmtr. Hz. Peygamber'in Arap yarmadasnn dou ksmnda yer alan Bahreyn'e de birka sefer yapt bilinmektedir.

zetle ifade edebiliriz ki; Hz. Peygamber, ticar ilere olduka gen bir yata, muhtemelen 17-18 yalarnda balamtr. Herhangi bir drst ve kendisine saygs olan kii gibi, madd adan zengin saylamayacak durumda olan amcasna daha fazla yk olmaktan holanmam ve ticrete atlmtr. Bu sebeplerle de komu lkele, zellikle Yemen, Bahreyn ve Suriye ehir ve kasabalarna ve muhtemelen Habeistan'a gitmitir. Muhakkak ki O, hayatn hell yoldan kazanma aray iinde ok gayret sarfetmitir. hayatna, bir sermaye sahibi birinin orta olarak veya belirli bir cret karlnda alan bir kii olarak balam olmaldr. Daha sonra, bu sahada kazand tecrbelerle ve doruluunun, drstlnn evreye yaylmas zerine yukarda sz edilen Hz. Hadice'nin O'nu birok kere maa karl ticret iin eitli yerlere gndermesi ve sonra ayn amala byk bir meblla Suriye'ye gndermesi olaynda olduu gibi, kendisine dier insanlarn sermayesi ile i yapmas teklif edildi.

Bu olaylar, O'nun ocukluunda kk bir cret karlnda Mekke halknn koyunlarna obanlk yaptn rendiimizde (Buhr, cre 2; Muvatt, 18 -2, 971-; bn Mce, Ticrt 5, hadis no: 2149) daha bir gereklik kazanyor. Hz. Peygamber, byrken, genliinin ilk dnemlerinde ticar hayatna muhtemelen sbit cretler karlnda balamt. Daha sonralar bu tarz ticreti, Yemen pazarlarna dzenledii her seferin sonunda ald bir deve karlnda Hz. Hadice iin birka defa yapmt. Bu sebeplerden dolay Peygamberimiz, hayatnn genlik dnemlerinde sbit cret karlnda Hz. Hadice de dhil, Mekke'nin farkl zengin insanlar iin ticret yapyor grmemiz gyet normaldir.

Gnn birinde gen Hz. Muhammed (s.a.s.), birisyle ticar bir anlama yaparken, aralarnda bir problem kt; bunun zerine karsndaki O'ndan iddisn ispatlamas iin "Lt ve Uzz" putlar zerine yemin etmesini istedi. Bunun zerine O "hibir zaman bunu yapmadm. Yolum o heykellerin yaknlarndan gese, kasden onlardan kanyor ve deiik bir yol tutuyorum" buyurdu. O'nun tavrndan olduka etkilenen adam "Sen doru ve dil birisin. Sylediklerin de hakikattir. Allah iin, sen, bilginlerimizin ve kitaplarmzn szn ettii kiisin" dedi (bn Sa'd, c. 1, s. 130).

Tarih kaytlarda O'nun Said bin Ali Saib ile ortak ticret yaptndan sz edilir. Mekke'nin fethinden sonra Saib O'nu ziyrete geldiinde ashb onun iyiliinden sz edince Peygamberimiz (s.a.s.), onu herkesten daha iyi tandn ifde etti. Onu sevgiyle karlayarak "gel, gel, ho geldin kardeim ve benimle hibir zaman tartmayan ticret ortam!" buyurdu. Saib de genliinde Peygamberimiz'le ortaklk yaptn ve O'nun ticret hesaplarn her zaman drste tuttuunu anlatt.

Hz. Muhammed (s.a.s.)'in Hz. Hadice ile evlenmeden nce, Suriye ve Yemen'de eitli yerlere Hz. Hadice adna seferlere kt konusunda hibir phe yoktur. Bununla beraber, maetini temin iin benzeri ticar gezilere defalarca kt muhtemeldir. Zaten O'nun gibi drst bir gen adamn, vaktini amcasnn yannda bo geirdiini dnmek imknszdr. ok kk yalarda iken bile amcasnn omuzundaki geim yknn birazn almak iin Kurey'te obanlk yapt bilinmektedir. 25 yana gelineceye kadar yal amcasna bir yk olarak isiz-gsz gezdiini nasl umabiliriz? O'nun karakteri ve ahlk da gz nne alndnda, tm deliller, en mehurlar Said bin Ali Saib ve Kays bin Saib olmak zere birok kiilerle ortak olarak veya kendi adna eitli ticar faliyetlerde bulunduunu gstermektedir. Yine eldeki kaynaklar bu amala Hz. Hadice kendisini ticar ileri iin semeden nce Yemen'e ve kasabalarnn pazarlarna birka sefer yaptn gstermektedir. Peygamberimiz'in mizacnda gen bir adamn genliinde bu tarz ticar ilere girmi olmas gyet mkul ve olaandr.

Hz. Muhammed (s.a.s.) gibi bir insann, genliinde ve hatta olduka erikin bir yata maeti iin bakalarna balm bir hayat srmesi hibir zaman ileri srlemez. Peygamberimiz'in Hz. Hadce ile anlama yapmadan ve Eb Tlib'in konumas ve istei vuku bulmadan nce en azndan Yemen'e birka ticar sefer yapm olmas kuvvetle muhtemeldir. Bahreyn'e yapt birka sefer, Abdul Kays heyetinin liderine "Sizin topraklarnz ayaklarmla inedim" buyurmas ile kendi azndan te'yid edilmitir. Bu ifde, Peygamberimiz'in ticar amalarla Bahreyn'e birka kez gittiini aka gstermektedir.

Evlilik Sonrasnda Ticr Megaleleri: Hz. Muhammed (s.a.s.), Hz. Hadce ile evlendikten sonra, bu kez iin idrecisi ve hanmnn orta olarak ticrete eskisi gibi devam etti. Buna bal olarak komu lkelerin ve lkesinin eitli ticar merkezlerine ve panayrlarna pek ok kereler yolculuk yapt kesinlik kazanmaktadr. Evlendii 25 yandan itibaren peygamberlik grevi kendisine tevd edilinceye, yani 40 yana kadar Arap yarmadasnn deiik blgelerine ve Yemen, Bahreyn, Irak, Suriye gibi snr komusu lkelere ticar seferlere gitti; yani bugnk tbirle ithlat ve ihrcat iiyle megul oldu.

Otuz yalarnn sonuna doru, daha ok tefekkre vakit ayrd bir gerektir. Bunun iin Hira danda (C ebel-i Nr) gnler, haftalar geirmitir. Ancak daha nceki dnemlerinde otuzlu yalarnn ortasna kadar normal bir ticret adam gibi almt. Evlendikten sonra yapt ticar gezisi tesbit edilmitir. Bunlar srasyla Yemen, Necd ve Necran'adr. Bunun yannda O'nun hac mevsiminde Ukaz ve Z'l-Mecaz panayr (ticar fuarlar) zamannda youn ticar faliyetlerde bulunduu bilinmektedir. Dier zamanlarda da Mekke arsnda toptanclk iiyle urat rivyet edilmektedir.

Al-verileri: O'nun peygamberlik ncesinde ve sonrasnda hem Mekke ve hem de Medine'deki ticar mumeleleri hakknda geni mlmt vardr. rivyetlerde almlarndan bahsedildii gibi sat ilerine de yer verilmitir. Peygamberliin gelii ile Hicretin vukuuna kadar satmdan ok alm akdi yapt bilinir. Medine'ye hicretinden sonra ise sat mumeleleri olduka az olup bunlardan sadece tanesine hadis metinlerinde yer verilmitir. Allarna ise hayli fazla diyebileceimiz rnekler verilir.

Hz. Peygamber, hicretten sonra bazen vekil araclyla, bazen de kendisi bakalarna vekleten ticret yapmtr. Ama i hayatnn ounda kendisi vekiller kullanmtr. Rehin karlnda veya rehinsiz bor alr, pein veya borla mal alrd. len insanlarn borlarnn denmesine de kefil olurdu. Gelirinden sadaka/zekt verdii bir miktar topra vard. Peygamberlik gelmeden nce birok ticar i yapt halde, lh mesajn kendisine tevd edilmesinden sonra bu iler devaml azalma izgisi gstermitir. Medine'ye hicretinden sonra ok az sat yaparken, birok alm yapmtr. Hicretten sonra birok kiiden bor almt. Ama ok cmert bir borlu idi; zira iyi niyet ve teekkr belirtisi olarak her zaman borcundan fazlasn geri derdi ve ayrca o kiiye; "Allah evini ve servetini korusun. Bor iin hediye, Allah rzs ve borcun geri alnmasdr" eklinde du ederdi (Zdu'l-Med)

Bir defasnda birisinden krk s'/lek bor almt. Adam daha sonra muhta duruma dnce Raslullah (s.a.s.)'a gelerek alacan istedi. Adam bir ey syleyecekken Raslullah (s.a.s.): "yilikten baka hibir ey syleme; nk borcunu deme bakmndan ben borlularn en iyisiyim" diyerek krk s' borcuna karlk, krk s' da onun iyi niyetine teekkr eklinde bir jest olarak seksen s' demitir. Yine bir gn bir deve satn almt. Devenin sahibi sonradan gelerek, ok kaba szlerle parasn isteyince, ashb hemen onu yakalad. Fakat Hz. Peygamber: "Onu brakn. Bir hakkn sahibinin (yani alacaklnn) konumaya hakk vardr" buyurdu ve bor ald deveden daha deerli bir deve verdi. Adam: "Bana borcunu tam dedin, Allah da sana desin" dedi. Bunun zerine Allah'n Rasl: "En hayrlnz, borcunu en iyi deyendir." Buyurdu. (Buhr, stikrz 4,6, 7, 13; Mslim, Mskat 118-122, hadis no: 1600, 1601). Bir seferinde ise ald maln karln deyecek paras yoktu. Sonra o mal satarak krn Ben Muttalib'in dullarna harcad ve "bundan sonra karln deyecek param oluncaya kadar hibir ey satn almayacam" (Ahmed bin Hanbel, I/235, 323; Eb Dvud) buyurdu. Baka bir gn, bir alacakls olduka sert szlerle alacan isteyince Hz. mer onun zerine yrd. Peygamberimiz (s.a.s.): "Ey mer, dur! Benden borcumu dememi, ondan da sabrl olmasn istemen daha doru olur" buyurdu (Zdu'l-Med).

Ticretinin Prensipleri: 'nun ticreti dier insanlarnkinden farklyd. O, sadece hayatn kazanmak, yani geimini hell yoldan srdrmek istiyor; zenginlik ve servet biriktirmek gibi arzular peinde komuyordu. nk bu ticar iler, o devirde drst para kazanlabilecek ender ilerdendi. Kazandklar ancak hayatn idme ettirmesine yeterli oluyordu. Ancak, ne olursa olsun, her yapt ii en mkemmel bir ekilde ve "el-Emn" ve "Sdk" vasflarna uygun ekilde yapyordu.

Peygamberimiz, i hayatn gyet dil ve drst olarak srdrd. Al-veri yapt hibir kimsenin ikyetine meydan vermedi. Her zaman szn tutar, mterilerine sz verdii nitelikteki mal tam zamannda teslim ederdi. Henz ok gen yalarda drst ve doru szl bir tcir olduu eklindeki n her tarafa yaylmt. Dier insanlarla olan ilikilerinde daima byk bir sorumluluk ve drstlk anlayna sahip olmutur. O, yalnzca hakkaniyet ve drstlk esaslarna dayal bir ticret yapmakla kalmad, doru ve dil ticar mumeleler konusundaki temel ilkeleri de vaz' etti. likilerindeki drstlk, adlet ve doruluk btn tccar ve iadamlar iin takip edecekleri ebed kurallar haline geldi. Ticrete ilk atld zamandan beri, dier insanlarla olan ilerinde daima sorumluluk ve drstlk gstermitir. Bu konuda kendisi ile ticret yapm insanlarn eitli nakilleri bulunmaktadr: Abdullah bin Hamza, O'nunla bir al-verie baladn, fakat daha ayrntlar belirlemeden cil bir iinin kmasyla hemen ayrlmak zorunda kaldn anlatmaktadr. Geri dnmeye sz verdii halde unuttuu iin, ancak gn sonra hatrlayarak oraya komu ve Hz. Muhammed (s.a.s.)'in orada gn boyunca beklediini belirtmekten baka hibir ey sylemediini belirtmitir. O'nun cmertlii ve dil kiilii sadece kendi andakilere deil; kendinden sonra gelen btn insanlara da ticar mnsebetler iin temel prensipler olarak kabul grmtr.

Hz. Peygamberimiz, ticret yapt insanlara kar ok nzikti ve ashbnn da yle davranmasn isterdi. llah'n Rasl, peygamberliinden nce de sonra da ticar ilerinde devaml drst olduu gibi; ashbna da ayn ekilde davranmalarn tavsiye etmiti. Medine'de devletin bana geince ticar sahadaki btn sahtekrlk, fiz, phe, belirsizlik, haksz kazan, smr, karaborsa gibi unsurlar karp atmtr. Arlk ve uzunluk llerini standartlara balayarak insanlarn, gvenilirlii pheli arlk ve uzunluk birimlerini kullanmasn yasaklamtr.

Maet Temini Asndan Ticretin nemi

slm'da rzk temin etmenin en faziletli yolu cihad'tan (ganimetten) sonra ticrettir. Sonra ziraat ve sonra da zanaattr. Btn bu rzk temin etme yollarnda alveri ilemi szkonusu olmaktadr.

nsanlara hizmet anlayyla yaplan bu mndaki ticreti slm hem mer hem de makbl saymtr. Ticret hakknda Allah'u Tel yle buyurur: "Allah, ticreti hell, riby da haram kld." (2/Bakara, 275). Devrinin en gvenilir tciri olan Peygamberimiz de bu konuda yle der: "Gvenilir, doru ve mslman tcir, Kymet gn ehidlerle beraberdir." (bn-i Mce, Ticrt, 1). Hads-i erfi de drst ticretin sahibine ne kadar sevap kazandracan belirtmektedir.

slm'a gre ticret; deerli olan bir mal, deerli olan bir dier mal veya para karlnda deitirmektir. Dinimizin ticrette gzettii gye, her ne pahasna olursa olsun kazanmak deil, insanlara, ihtiyalar olan faydal eyay temin ederek hizmette bulunmak, bu vesle ile de normal, mer bir kazan salamaktr. Mer bir ticrette u zellikler bulunmaldr: 1) Alan ve satann rzs, 2) Karlkl iyi niyet ve drstlk, 3) Ticretin, taraflardan birine veya bakalarna zarar vermemesi. Dou kltrn yanstan bir al-veri an. Ticrette bulunmas gereken bu vasflar Kur'an yle zikreder; "Ey man edenler! birbirinizin mallarn hakszlkla deil, karlkl rz ile yaplan ticretle yeyin, (haram ile) nefsinizi mahvetmeyin. Allah phesiz size merhamet eder. Bunu, kim ar giderek hakszlkla yaparsa onu atee sokacaz. Bu, Allah'a kolaydr." (4/Nis, 29-30).

Hz. Muhammed (s.a.s.) Peygamber olduu zaman Hicaz'da Araplarn ou ticretle urayordu. Peygamber (s.a.s.) vahiy gerei olarak dzenleyici baz hkmler getirerek drst bir piyasann teekkln salad. Peygamberimiz, kendisi rnek bir tccar olduu gibi, ashbna ve tm mslmanlara ticretle ilgili eitli tavsiye ve emirlerde de bulunmutur.

Evet Allah, eriate uygun ve mer dairede alan, didinen, yorulan ve kazananlar sever. Hz. Peygamber'in dnyasnda ve Onun amel ve aksiyon anlay iinde alma, amellerin en faziletlisi ve Allah sevgisine en abuk ulatrandr. O asla, rhipler gibi kiliselere kapann, evlenmeyi terkedin, yemeyi imeyi brakn, dnyay bo verin, t Allaha vsl olasnz... dememitir. Allah Rasl, insanlardaki evlenme ve hemcinsine alka duyma duygusunu gdkletirmemi, saptrmam, hapsetmemi dolaysyla da depresyonlara sebebiyet verecek yollara girmemitir. O, bu duyguyu, olumluya,, merya kanalize etmi ve bu noktada dahi, mmet-i Muhammedi, Allahn rzsna ve honutluuna ulatracak yollar gstermitir. Onun terbiyesi; ftrat, karakteri ynlendirme ve ona yaratl gyesine uygun hedefler bulma istikametinde olmutur.

Ticret, Ziraat ve C ihad: leri dengeleme mevzunda da Onun ei menendi yoktur. Bir hadis-i eriflerinde O yle buyurur: Siz kendinizi ne al-veriine saldnz; sadece ziraatle iktifa ettiiniz; srlarnzn ardna taklp gittiiniz (yani sadece hayvanclkla uratnz) ve cihad terkettiiniz zaman, Allah sizin banza yle bir mezellet indirir ki tekrar dininize dnmedike de bu mezelletten kurtulamazsnz. (Eb Dvud, By 54; Ahmed bin Hanbel, II/84) buyurmaktadr. ne al verii: Bir ahsn, dier bir ahstan veresiye bir ey satn alp, sonra da ayn adama onu ok daha ucuza satmas eklinde tarif edilmitir

ki, birok tarifinden sadece bunu vermek yeterli olur. Bu, ister kapal bir fiz saylsn, ister baka bir speklasyon, Raslullah'a gre sakncaldr. Bu hadisin bize anlatt, iaret ettii hususlar ancak, sanay devrimi ve sanay hareketlerinden sonra anlayabildik. Onu da doru anlayabildiysek. C ihad, zten unutmutuk; sanay derken ziraat ve hayvancl da ihmal ettik ve kendimizi bir baka dengesizliin uurumunda bulduk.

Oysa ki, yaplacak eyi, hem de 14 asr evvel Allah Rasl haber veriyordu. Ve O, her meselede olduu gibi, bu meselede de fevkalde dengeliydi. Elbette ki, ziraat ve hayvanclk olacaktr. Nitekim bu tr almalar tevik eden hadis-i erifler de vardr. Ancak, btn himmet ve gayreti bunlara ayrmak; ite doru olmayan budur. ehir hayatna karmadan, bir daa ekilip, kendi ibdet anlay ve duygularyla ba baa kalmay arzulayan insandan tutun da, teebbs gcnden mahrum ziraat ve hayvancya kadar ml olan bu ifade, bize nemli bir iktisat ve ekonomi dersi vermektedir. Ayrca, dnya lsnde yerinizi almak iin, gerekli caydrc gc elde tutmadnz, cihad terkettiiniz veya cihad terkedip de, devlet oluturamadnz, gcnz ve dnyadaki deerinizi kaybettiiniz zaman Allah, size altndan kalkamayacanz bir mezellet/rezillik musallat edeceini, malbiyetler, esretler, tahakkmler altnda kalp ezileceinizi de hatrlatmaktadr ki, bu durum, yeniden dine dnp, slm hayata hkim klacanz na kadar da devam edecektir. Allah Rasul, nasl ki, istidat ve kabiliyetleri snrlamam, ayn ekilde beden g ve kuvvetleri de hakir grmemitir. Grmemi ve aksine yle buyurmutur: Kuvvetli bir mmin, (beden shhatine sahip olan bir mmin) Allah indinde zayf mminden daha hayrl ve sevimlidir. (Mslim, Kader 34; bn Mce, Mukaddime 10; Ahmed bin Hanbel, III/366). Allah indinde sevimli olmak isteyenler, kalp shhatiyle beraber beden shhatine, cisim salyla beraber ruh salna da sahip olmaldr. Grlyor ki, Allah Rasl, Zayflayacaksnz, perhize girecek, beden g ve kuvvetinizi kracaksnz ki Allah indinde makbul olasnz... demiyor. Tam tersine; ruhbanla, keilie ve papazla kar realiteyi, ftr ve tabi olmay ne karyor ve meselelere, tabiat iinde bir mecra aratryor; ve bizi o istikamete kanalize ediyor. (F. Glen, Sonsuz Nur, c. 1, s. 385)

En Hayrl Kazan; Kendi Eliyle alp Kazanma: Peygamberimiz (s.a.s.), ocukluundan balayarak drst bir ekilde ok almakla hayatn kazanm, gzel ve nezih bir hayatn temel esaslarn koymutur. "Hibir kimse, kendi elinin emeiyle kazandndan daha hayrlsn yememitir. Allah'n peygamberi Dvud (a.s.) da elinin emeini yerdi" (Buhr, By' 15) buyurmutur. Hz. ie (r.a.)'den rivyetle Peygmaber (s.a.s.): "En gzel eyler, yediinizin en temizi kendi alp kazandnzdan geldii gibi, ocuklarnz da bundan gelir." (Eb Dvud, By' 79; Tirmiz, Ahkm 22; Nes, By' 1; bn Mce, Ticret 1) buyurmutur. En gzel kazancn ne olduu sorulduunda; "Hell yoldan olan ve kiinin kendi eliyle kazanddr" (Ahmed bin Hanbel, Msned) diye cevap vermitir. Beyhak'nin rivyet ettiine gre, "Farz olan birok vazife gibi, hell yoldan maetini temin etmek de bir farzdr."

Bakasna Yk Olmadan Yaamak; Hell Maet Temini: C enb- Hak, "Yeryzn size boyun ediren (ondan yararlanmanz iin size itat ettiren) Allah Tel'dr. O halde yeryznn srtlarnda (dalarnda tepelerinde ve ovalarnda) dolan da Allah'n size verdii rzklardan yararlann." (67/Mlk, 15). buyurmutur. Yeryznde dolamaktan maksat insanlara faydal olan nmetlerin ortaya karlmasn salamak ve bunun iin aratrma yapmaktr. C enb- Allah yeryzn insanlar iin rzk salama yeri klmtr. Abdullah b. Mes'ud (r.a.)'tan rivyet edilen bir hadste Hz. Peygamber (s.a.s.) yle buyurmulardr: "Rzk salamak gyesiyle almak her mslman zerine farzdr. " Buna gre mslmanlar hell ve haramlara dikkat ederek kendilerinin ve ile ferdlerinin rzklarn salamak zorundadrlar. Ancak bu rzk salamak iin alldnda mutlaka Allah'n rzs ve O'nun koyduu snrlar gzetilmelidir. Hz. Eb Bekr'in: "Haram ile beslenen bir vcda ancak C ehennem atei yakr." sz mslmann rzk temini ve al-veri anlayn en gzel bir ekilde belirtmektedir. Ashbn hell al-veri yapmak ve haramlardan uzak durmak iin pheli olan hususlar bile terk ettiklerini biliyoruz.

Ayn ekilde slm, alp kazanabilme gcne sahip olan bir kimsenin dilenmesini yasaklamtr. Hz. Peygamber (s.a.s.) yle buyurmaktadr: "Allah'a yemin ederim ki sizden birinizin, ipini alp da, dadan bir ba odunu tayp getirmesi ve bu odunu satp onunla ilesinin ve kendisinin geimini salamas, baka birinden istemesinden ok hayrldr. Kim bilir yardm istediiniz kimse ya verir minnetine girersin, yahut vermez zilletini ekersin. " (Buhr Muskt, 13, Zekt, 50, Buy', 15; bn Mce, Zekat, 25; bn Hanbel, I, 167)". Buna gre, almaya gc yeten kimsenin dilenmesi mer deildir.

, Kazan, Meslek ve Ticar likilerde Haramlar

ve Meslekler: Allah Tel, insanolunu akl, bilgi ve emei ile imknlar deerlendirerek ihtiyalarn bizzat karlayacak kabiliyette yaratmtr. Bu kabiliyetlerini kullanmamak ve deerlendirebilmek iinde yeteri kadar imkn vermitir. Yeryzn size boyun ediren Odur; yleyse onun srtnda dolan, Allahn verdii rzktan yiyin. (67/Mlk, 15). Yeryznn boyun emesi, ilemeye ve verimli klmaya msait oluudur. Onun srtnda dolaymak; adm adm, kar kar aratrarak insana faydal olan imknlar ortaya karmak, ilemek, istifade etmek ve ettirmektir. Birok hadis-i erif de mecbriyet ve zarret dnda, herkesin rzkn kendi gc ile temin etmesini emretmektedir. ... u kiiden biri olmak mstesn, istemek (dilenmek) kimseye hell deildir: 1- Bir angarya yklenen kimse ki o verdiini almak maksadyla ister, alnca da artk istemez. 2- Mal varl bir felkete urayan kimse ki, geimini salayacak kadar istemesi ona da helldr. 3- evresinden, akl banda kiinin filn kimse yoksul dt diyecei kadar yoksullaan kimse; bu da geimini temin edinceye kadar ister. Bunlar dnda kalan talep haramdr; bunu yiyen haram yemi olur. (Nes, Zekt 80, 86; Mslim, Zekt 109; Eb Dvud, Zekt 26) Herhangi birinizin ipini srtna alp bir demet odun getirerek satmas -ve bununla Allahn onunla erefini korumu olmas- halktan istemesinden daha hayrldr; onlar da ya verirler veya vermezler. (Buhr, Zekt 50, By 15; Mslim, Zekt 106) Hibir kimse el emeinden daha hayrl yiyecek yememitir ve Allahn peygamberi Dvud da el emeini yerdi. (Buhr, By 15)

slm ulems yet ve hadisleri bir arada deerlendirerek u neticeye varmlardr: Mslmanlarn muhta olduu her meslek, zanat ve sanyi farz- kifyedir. Toplum iinde yeterince bulunmazsa btn mslmanlar sorumlu olurlar.

Yasak Edilen Meslek ve ler

a- Yasak Seks (Zin-Fuhu): slm ziny btn ekilleriyle haram klmtr. Bir kadn veya erkek, cins tahrik iin ekilen resimlere modellik etmek, zin yaptran ak veya gizli yerlerde almak gibi bir meslek icr3a edemez.

b- Dans, Oyun vb. slmda kadn-erkek ilikileri snrlanm, haram ve hell tasnifine tbi tutulmutur. Bunlar inemeyi gerektiren veya ehev duygular tahrik eden i, meslek ve sanatlar haram erevesi iinde yer alr: Dans, bale, baz temsil ve oyunlar, baz gsteriler ve modellik/mankenlik burada rnek olarak anlabilir. Bunlarn sanat erevesine girmesi (daha dorusu, sanat diye takdim edilmesi), hell olmalarn gerektirmez; nk slmda sanat, sanat iin deil; slm hedeflere ulamak iindir ve mslmana gre, Allaha isyan olan hususlara sanat ve gzellik vasf verilemez.

c- ki ve Uyuturucu Madde Yapm ve Satm: Alkoll ikileri imek yasak olduu gibi, zm veya arpasn arap veya bira fabrikalarna satan, onun nakliyesini yapan, dkknnda iki satan, arac olan, ikiye direkt ve dolayl vesile olan kimse de lnetlik bir haram ilemitir. Allah araba (alkoll ikilere), yapanna, yaptranna, tayanna, tatanna, alm satmnda bulunanna, parasn yiyenine, kendisi iin satn alnanna, garsonuna ve ienine lnet etti. (Tirmiz, By 58; bn Mce, Eribe 6)

d- slma Kar Olan veya slmn Yasak Ettii lerde almak: Peygamberimiz (s.a.s.) fiz ve ikiyi yasaklarken ikiyi mal edip reten, tayan, hizmet eden, yazan, hidlik eden... kimselerin de lnetlendiini haber vermitir: Allah araba (alkoll ikilere), yapanna, yaptranna, tayanna, tatanna, alm satmnda bulunanna, parasn yiyenine, kendisi iin satn alnanna, garsonuna ve ienine lnet etti. (Tirmiz, By 58; bn Mce, Eribe 6). slm, kazan elde etmek iin i

ve ticret gibi yollar mer klmakla beraber, kapitalist, pragmatist, maddeci grlerden farkl olarak ana tedbir ve prensip zerinde duruyor: 1- Karlkl rz, 2- yi niyet ve drstlk, 3- Menfaat temin ederken bakalarn zarara sokmamak. Ey insanlar! Mallarnz aranzda hakszlkla deil; karlkl rz ile yaplan ticretle yiyin, haram ile nefsinizi mahvetmeyin; Allah phesiz ki size merhamet eder. Bunu, kim ar giderek hakszlkla yaparsa onu atee sokacaz. Bu, Allaha kolaydr. (4/Nis, 29-30). Ayette geen kendinizi mahvetmeyin (ldrmeyin) ifadesi ok dndrcdr. Btl yollarla, bakalarnn rz ve menfaatlerini gzetmeden elde edilen kazanlar grnte menfaat ise de aslnda zarar ve intihardr. Dnyada intihardr; nk birok sularn, cinyetlerin, anarinin temelinde bu milin nemli bir yeri vard. hirette felkettir; nk salad haram kazan kiiyi ateten kurtaramayacaktr.

Fhi Fiyat

Bir maln, normal fiyatnn ok stnde veya ok altnda olan sat bedeli.

Fhi kelimesi, fuhu mastarndan ism-i fil olup, kk anlam; sz veya iin ok irkin olmas, haddi ve ly asmak, yz kzartc i yapmak demektir. Fiyat, bir maln sat bedeli olduuna gre bir maln fiyatnn ok stnde satlmas hlinde, fhi fiyat szkonusu olur.

slm'da eitli mallara yzde hesabyla bir kr haddi belirlenmemitir. Genel olarak arz ve talep kanunlarna bal, serbest rekabet esaslar iinde hibir yapay mdhale sz konusu olmadn kendiliinden oluck piyas fiyatlar l alnmtr.

Hz. Peygamber ve Hulef-i Ridin genel olarak kendi devirlerinde piyasa fiyatlarna mdhale etmemilerdir. Allah Resulu'nden Medine'de fiyatlar ykselince narh koymas istenmi, o bu isteklere yle cevap vermitir: "Fiyat tyin eden, darlk ve bolluk veren, rzklandran ancak Allah 'tr. Ben sizden hi kimsenin mal ve canna yapm olduum bir hakszlk sebebiyle hakkn benden ister olduu halde Rabbime kavumak istemem " (Eb Dvd, Buy,-49; Tirmiz, Buy, 73; bn Mce, Ticrt, 27; Drim, Buy, 1 3; Ahmed bn Hanbel, II, s.327, III, s.85, 106, 286). Hz. mer de hilfeti zamannda fiyatlara mdhale etmek istememitir. Hz. mer (r.a.) bir gn musall arsnda Hatb b. Eb Beltea'ya rastlar. Htb'n nnde iki kap dolusu kuru zm vardr. Fiyat ucuz bulan halife yle der: "Tif'ten zm ykl bir kervann gelmekte olduunu haber aldm. Onlar senin fiyatna aldanrlar. Ya fiyat ykselt yahut da zm al evine gtr, orada istediin fiyatla sat". Daha sonra mer kendi kendine dnm ve Htb'n evine giderek yle demitir: "Sana sylediklerim ne emirdir ne de hkm. Bu belde halknn hayr iin arzu ettiim bir eydir. Nasl ve nerede istersen satabilirsin" (mam fii el-mm, II, s.209; bn Kudme, el-Mun, IV, s.240). Ancak bu delil ve uygulamalar fiyatlara hibir ekilde mdhale edilemez, bu caiz deildir demek iin yeterli aklkta deildir, nk Allahu Tel karaborsaclktan ve yksek fiyatlar koyarak, insanlarn birbirini aldatmasndan honut ve rz olmaz. Ayet-i kerimede, "Birbirinizin mallarn aranzda btl yollarla yemeyiniz" (2/Bakara, 188) buyurulur. Hz. Peygamber de yle buyurmutur: "Bir kimse haksz olarak bakasnn maln alrsa, Allah'n gazbna uram olarak ilh huzura kar" (Buhri, Tevhd, 24; Mslim, man, 222, 224). Buna gre, haksz ve lsz olarak fiyat ykselten kimse, insanlarn mallarn btl yollarla yemi ve onlar Allah'n mubah kld eylerden mahrum etmi olur. te arzedilen delil ve sebeplerle, tabiler devrinde ahlkn bozulmas, fiyatlarn sun' olarak ykselmeye balamas ve halkn bundan zarar grmesi zerine baz tbin hukukular narh koymay caiz grdler. Sad b. el-Mseyyeb (.94/712), Raba b . Abdirrahmn ( . 136/753), Yahy b. Sad el-Ensr (.143/760) bunlar arasndadr (el-Bc, el-Mntek erhu'l-Muvatta', Msr 1331. V. s.18).

Serbest rekabet sonucu oluacak piyasa fiyatlarnn ne kadar stne klr veya altna inilirse fhi fiyat meydana gelir? Bu nokta gabn ile ilgilidir. Gabn; aldatma, eksik verme ve farkna varmama gibi anlamlara gelir. Kendi arasnda fhi gabn (ok aldatma) ve yesir gabn (az aldatma) olmak zere ikiye ayrlr. ok aldatma, baka bir deyimle "fhi fiyt", normal fiyatn ne kadar stne klrsa teekkl eder? Bunun snr ve miktarn belirleyen kesin bir ayet veya hadis yoktur. Belh fakihlerinden Nusayr b. Yahy (.268/881) satm akdine konu olan mallarn az veya ok tasarrufa uramalarn gz nne alarak fhi gabni gayrimenkullerde %20, hayvanlarda %10 ve dier menkul mallarda %5 olarak snrlam ve piyasa fiyatnn stnde veya altnda bu nisbetler alarak yaplacak satlardaki sat bedelinin fhi fiyat oluturacan sylemitir (bn Nceym, el-Bahru'r-Rik, Msr 1334, VII, s, 169) . Hanefilere gre, fhi gabinde satm akdinin feshe sebep olabilmesi iin ayrca mal geree uygun olmayan ekilde anlatmak gibi hile (tarir) halinin bulunmas gerekir. nk aldatma olmamak artyla bir kimse maln diledii fiyata satabilir. Taraflar ergin, akll olunca yaptklar hukuki mumeleler geerli olup, bunu tek yanl iradeleriyle bozmaya gleri yetmez. Mesel, bir kimse bin liralk maln bilerek yz liraya satsa veya yz liralk mal yine bilerek bin liraya satn alsa bu mteberdir, feshe yetkisi olmaz. Hatta Mecelle erhinde ok daha mblaal rneklere yer verilmitir. Mesel, bir kimse bir liralk maln bin liraya satsa akit geerlidir. Yani z bakmndan satm akdinde bir bozukluk yoktur. ok fhi fiyatla satld ne srlerek akdin geerli olmad ne srlemez. Ancak byle bir satm akdi mam Muhammed'e gre mekruhtur. (Ali Haydar, Draru'lHukkm erhu Mecelleti'l-Ahkm, I, s.588; Mecelle, mad. 356-360). Zaman ve yer deiiklii olmadan bu kadar oynak fiyata normal bir piyasada ender rastlanr. zellikle kyem mal denilen ve standart olmayan mallarda bu mmkndr. Mesel, kilo hesabyla bin TL.'na satn alnan eski kaplar arasnda bir tanesinin antika eya olmas yznden yz bin liraya satlmas gibi.

Ancak al-veri yapanlarn birbirlerini uyarmalar ve aldatmaya kar nasihat etmeleri slm ahlknn gereidir. Ashb- kirmdan C err b. Abdillah el-Becel pazar yerinden bir at satn almak ister. Beendii bir at iin satc beyz dirhem fiyat teklif eder. C erir, bu ata altyz dirhem verebileceini, hatta sekizyz dirheme kadar fiyat ykseltebileceini bildirir. nk atn deeri yksek olup, satc bunun farknda deildir. Kendisine "at, beyz dirheme alman mmkn iken, niin sekizyz dirheme kadar fiyat ykselttin" diye sorulduunda u cevab verir: "Biz al-verite hile yapmayacamz hususunda Allh'n Resulune sz verdik" (bn Hazm, el-Muhall, Msr 1389, IX, s.454,vd.). (2)

Ticr Mumelelerdeki Haramlar ve Haram Kazan Yollar

a- Haram Olan eyleri Satmak: Allah ve Rasl arap, boazlanmam hayvan (meyte), domuz ve put satn haram klmtr. (Buhr, Mez 51, By 105; Mslim, By 93) Allah bir eyi haram klnca onun bedelini de haram klar. (Eb Dvud, By 38, 63, 64) ki, zina ve kumar gibi haram yollardan kazan da haramdr: ki iilmesini yasaklayan Allah, ikinin alm ve satmn da haram klmtr. (Mslim, hadis no: 930) irkin eylem ve szlerin mminlerin arasnda yaylmasn arzu edenler (yok mu?) Onlara dnyada da hirette de pek ackl bir azab vardr. (24/Nr, 19) Kazancn en erlisi zin bedelidir. (Mslim; S. Mslim ve Ter. M. Sofuolu, 5/87)

b- Bir Yan Mehul Sat: Fkh ve hadis kitaplarnn cehlet ve arar diye ifade ettikleri ey, akdin unsurlarndan biri mehul kalan, yahut gereklemesi pheli bulunan sattr. Eer bu bilinmezlik, arada anlamazlk kt takdirde zm ve icry imknsz klacak lde ise satm akdi fsiddir. Srden bir koyunu, baaklar olgunlamadan buday veya arpay, denizdeki bal... satmak buna rnektir. Peygamberimiz (s.a.s.) anlamazlk kmasn, bir taraf zarara uramasn diye bu nevi satlar yasaklamtr (Mslim, By 43; Eb Dvud, By 24).

c- Narh Koymak: slm prensip olarak piyasaya mdhale etmez; arz ve talep gibi tabi ve iktisd kurallar iinde pazar serbest brakr. Nitekim Peygamberimizin zamannda fiyatlar ykselmi, narh koyarak fiyatlar snrlamas iin kendisine bavurmulard; yle buyurdu: Fiyat ayarlayan, bolluk, darlk ve rzk veren Allahtr. phesiz ben, -hibir kimsenin, benden talep edecei mal ve can hususundaki bir hakszlm olmadan- Allaha kavumak emelindeyim. (Tirmiz, By 73; Eb Dvud, By 49). Ancak, fertler bu hrriyeti toplumun zararna olacak ekilde ktye kullanrlar, ihtikr (karaborsa), stokuluk, lks tketimi krklemek gibi yollara saparlarsa mdhale ve snrlama zarr olarak ciz grlmtr.

d- Fiyatlarla Oynamak: slmda mukavele ve piyasa hrriyeti esas olmakla beraber, hrriyetin mutlak olmadna, toplumun menfaati ile snrl bulunduuna iaret etmitik. Fiyatlarn yapay olarak artmasna sebep olanlar hakknda Peygamberimiz yle buyurmutur: Pahall arttrmak iin mslmanlarn fiyatlarna mdhale eden kimseyi, kymet gnnde byk bir atee oturtmay Allah zerine almtr. (Ahmed bin Hanbel, 5/27, 50). retimin az, tketimin fazla olmas gibi tabi etkenler dnda fiyatlarn artmas baz mdhalelerle olmaktadr; bunlardan birkan rnek olarak zikredelim:

htikr/Karaborsaclk: htikr, bir mal (fiyat artnca satmak zere) piyasadan ekmek, stok etmek veya piyasaya srmemektir. Pazara mal getiren merzuk (rzk verilmi), ihtikr yapan melundur (lnetlenmitir). (bn Mce, Ticret 6) Fiyatn arttrmak gyesiyle krk gn ihtikr eden kimse, Allahtan uzaklar; Allah da ondan uzaklar. (Miktul Mesbih, hadis no: 2896)

Kabz- mallk ve Komisyonculukla Yapay Olarak Piyasaya Mdhale: Rasl-i Ekrem (s.a.s.), ehirdeki satcnn, kyl maln, pazara gelmeden teslim alarak azar azar pahal satmasn yasaklamtr (Buhr, By 58, 64, 68, 71; Mslim, By 11, 12, 18, 19, 20-22). Bu mndaki birok hadisin mterek hedefi udur: retici mal dorudan doruya pazara arzedecek, araya bakalar girerek fiyatn sun (yapay) bir ekilde artmasna sebep olmayacaktr. Maksat bu olduuna gre fiyat artna sebep olmayan hizmetler, yardmlar, araclklar, pazarlama ve datm ileri yasak deildir. reticinin maln tketiciye arzeden, satcya mteri bulan ve bunun iin de belirli bir cret veya yzde alan hizmetler merdur.

Menkul kymetlerin fiyatlarn sun/yapay olarak artrmak veya drmek iin bavurulan hileler, speklatif faliyetler de fiyatlarda oynamaktr ve ciz deildir.

e- Hileli Arttrma: Peygamberimizin men ettii nec (Buhr, By 60; Mslim, By 13) yle aklanmtr: Mal almak niyeti olmad halde nc ahslar aldatmak iin deerinden fazla fiyat vermek. Ak ve kapal arttrma veya eksiltmelerde yaplan hile ve muvzaalar (dankl pazarlklar) da bu hadisin hkmne dhildir.

f- Hile ve Aldatma: Peygamberimiz bir gn pazar dolarken tahl satan birisinin yanna gelmi, elini daldrm, altnn slak olduunu grerek sormutu: Bu (slaklk) nedir? Yamur slatmt! Halkn grebilmesi iin slak olan ste getirseydin ya? Bizi aldatan bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50). Hadisin son cmlesi hile konusunda bir dstur mhiyetindedir. Reklm, mal tantma snrn geer, ie yalan ve abartma karrsa hile ve aldatma gereklemi olur. (imdiki reklamlarn hemen hepsi hell olan tantm snrn amakta ve kazanc haram edecek aldatma ve yalan alanna girmektedir.)

g- Yemin: Peygamberimiz tccar, genel olarak ok yeminden ve zel olarak da yalan yere yeminden men etmitir: Yemin, mal harcama (elden karma), bereketi mahvetme sebebidir. (Buhr, By 26; Mslim, man 117, Mskat 131)

h- Eksik lmek ve Tartmak: lme ve tartma konusunda elden geldii kadar drst davranmak, hile yapmamak, eksik l ve tart ile sat yapmamak Kurn- Kerimin birok yetine konu tekil etmitir (6/Enm, 152; 17/sr, 35; 26/uar, 181-183; 83/1-6). statistik, anket ve saym hileleri de eksik lme ve tartma kavramna girer. lekte ve tartda hile yapanlarn vay haline... (83/Mutaffifn, 1-6) Kim bize hile yapar (kartrlm mallarla bizi) aldatrsa, bizim yaaymz zerinde yaayanlardan deildir. (Riyzus Slihn Terc. 3/160)

i- alnan ve Gasbedilen eyi Satn Almak: alnan veya hakszlkla sahibinden alnan bir eyi bilerek satn almak bu haksz fiile yardmdr. Peygamberimiz (s.a.s.) yle buyurmutur: Kim, bildii halde hrszlk eyay satn alrsa onun gnahna ve erefsizliine katlm olur. (Beyhak, Snenul-Kbra, V/336)

i- Fiz: "Fiz yiyen kimseler (kabirlerinden), tpk eytan arpm kimseler gibi arplm olarak kalkarlar. Onlarn bu hali, 'al veri (ticret) de fiz gibidir' demelerindendir. Oysa ki Allah, ticreti hell, fizi haram klmtr..." (2/Bakara, 275). slm, btn eitleri ve miktarlaryla fizi yasaklam, haram klmtr. kinin gnah, nasl yalnzca ienin zerinde kalmyorsa, fizin vebali de sadece onu yiyene it deildir. Fizi deyen, mukaveleyi yazan ve hidlik edenler de gnaha girmektedir. Hadiste Allah Telnn fiz yiyeni, yedireni, hidlerini ve yazan lnetledii (Buhr, By 24, 113; Eb Dvud, By 4; Tirmiz, By 2) ifade edilmitir.

Fiz yasann sebep ve hikmetleri, u maddelerle zetlenebilir: 1- Fizli kredi kullananlar fizi de maliyete ekledikleri iin bu fazlalk sonunda tketiciden (sermayesi olmayan, emeki, zanaatkr vb. dar gelirli ve fukarnn cebinden) kmaktadr. Bylece zengin daha zengin, fakir ise daha fakir hale gelmektedir.

2- Fizli kapitalist sistemlerde zengin-fakir arasndaki refah fark gittike byyecei iin bunun sonucu sosyal bunalmlar, anari ve fest toplumu kasp kavuracaktr.

3- Fizsiz kredi insanlar birbirine yaklatrrken, fiz uzaklatrmakta, dmanlk dourmaktadr.

4- Fizcilik, paradan para kazanan, rantiyeci, hortumcu, toplum iinde fiz yiyip yatan, isiz gsz mr tketen, topluma hizmetten uzak yaayan bir snfn domasna sebep olmaktadr.

5- Fizli kredi ile alan kimse gece gndz alp didinirken riziko iindedir; fizci ise, hem emeksiz hem de endiesizdir. Bu durum, kiilerin adlet duygusunu zedelemekte, ahlka ve toplum dayanmasna ters dmektedir.

k- Sigorta irketi: nsanolunun mutluluu zerinde gvenlik duygusunun byk pay vardr. Mal, can, deerleri zerinde kaygs ve korkusu olan kimse huzurlu ve mutlu olamaz. Hibir tedbir almadan Allaha tevekkl, baz havssn hali ve kr olabilir; ancak Rasln mmetine tavsiyesi tedbirdir. Sigorta da dnyev tedbirlerden biridir. Ancak sigorta, insanlarn istikbal endiesini, kaza ve felkete urama korkusunu istismar ederse slmn bunu mer grmesi dnlemez. Bilinen sigorta eidi vardr: Devlet sigortas, yelik sigortas ve cretli (zel) sigorta.

Bunlardan birincisi, slmda en kmil mnda gereklemitir. Btn vatandalarn kaz, felket, angarya yklenme ve yoksulluk karsnda slm devletine (beytl-mle) bavurma hakk vardr. yelik sigortas: Mesel bir i koluna mensup yelerin ilerinden birisi kaz veya felkete urad, yardma muhta olduu zaman yardm edilmek zere periyodik bir mebl vermeleriyle gerekleir. Bu da merdur, tevike deer bir sigorta eididir. cretli (zel) sigortaya gelince; bir sigortacnn kaz, yangn, lm ve benzeri durumlarda zarar demek, bunlar meydana gelmezse hibir ey dememek, para sigortacya kalmak zere bir ahsla cretli sigorta akdi yapmasyla vcut bulur. Bu ekil, zellikle sigortacnn kazanc asndan slm hkmlere aykrdr. Ancak, zarret halinde ciz olabilir. (Geni bilgi iin bk. Hayreddin Karaman, slma Gre Banka ve Sigorta)

l- Tahvil: Tahvil, alnp satlabilen fizli bor senedi mhiyetindedir. Tahvili ister devlet karsn, ister zel ahs ve irketler karsn, esas fiz karlnda bor almaktr. slm fiz alp vermeyi haram kldna gre tahvil alp satmak, bu yoldan kazan elde etmek de hell deildir.

Dvize endeksli tahvil ve dviz karl bor alma: Tahvil alann parasnn deerini de koruyarak gelir salamasn mmkn klmak ve tahvil alm-satmn tevik etmek iin bavurulan yeni bir yol da tahvile yatrlan paray, daha dorusu tahvilin nominal deerini, tahvil ihrac srasnda geerli kura gre dolar ve Euro gibi bir

dvize balamak ve ana para, Trk liras olarak ide edilirken, ide srasndaki kura gre tahvil bedelini demektir. Dvize endeksli tahvillerde fiz de dendii iin bu ilem slm hukuku bakmndan ciz olmamaktadr.

Borlanmalarn karz- hasen (gzel bor, Allah rzs dnda karlk beklemeden bor/dn para vermek) eklinde olmasn Kuran tavsiye etmektedir (2/Bakara, 245; 5/Mide, 12; 57/Hadd, 11, 18; 64/Tebn, 17; 73/Mzzemmil, 20). Dvize veya altna bal dn alp verme ilemleri de parann deer kaybn nlemeye, dolaysyla bor verenin zarara girmesine engel olmaya ynelik tedbirlerdir.

m- Rvet: (Kii ve toplum haklarn kendi zimmetine geirmek iin) Rvet alana, verene ve arac olana Allah lnet etsin! (C mius Sar, 2/124)

n- Emei smrmek: iye hakkn, teri kurumadan veriniz. (bn Mce, hadis no: 2443) Ben kymet gnnde kiinin hasmym. Bana verdii szden cayann, hr bir kimseyi satp hakkn yiyenin, bir iiyi altrp hakkn tam olarak vermeyenin. (bn Mce, hadis no: 2442)

o- Hrszlk, gasp: "Ey iman edenler! Aranzda karlkl rzya dayanan ticret olmas hali mstesna, mallarnz, btl (haksz ve haram yollar) ile aranzda (alp vererek) yemeyin. Ve kendinizi ldrmeyin. phesiz Allah size merhametlidir. Kim dmanlk ve hakszlk ile bunu yaparsa (bilsin ki) onu atee sokacaz; bu ise Allah'a ok kolaydr." (4/Nis, 29-30)

Haram Kazan Yollar: Aslnda hell olan, fakat iki, kumar, fuhu ve fiz paras gibi haram yollarla kazanlm olan paralarla alnan gd maddelerini yemek de haramdr. Byle haram parayla elde edilen yiyecekler, farknda olmasak bile beden ve ruh salmz asndan sakncal, hiret gdlarna ulama asndan engelleyici zelliktedir. Kuran, hell ve temiz gdlardan yememizi emretmi, madd bakmdan temiz olsa da, haram olan gdlar, manev ynden temiz deildir.

Mmin, kendisinin ve bakmakla ykml olduu kimselerin ihtiyalarn karlamak ve gc yetiyorsa toplumdaki ihtiyalar gidermek iin Allahn mer kld, hell yollardan geimini temin etmeye alacaktr. Geim zorluunu bahane ederek haram yollardan para kazanmaya almak, dnyada zulme ve smrye sebep olmak, hirette ilh azaba uramak demektir. Peygamberimiz bu gerei yle aklar: Haramla beslenen vcut (cennete girmez;) ona ancak ate yarar. (Miktul Mesbih, hadis no: 2787; Keful Haf, hadis no: 2632)

Haramla beslenen kimse, Allah'tan uzaklaaca iin, dus da Allah tarafndan kabul edilmeyecektir. "...Bir kimse ellerini semya kaldrarak: 'Ya Rabbi, ya Rabbi, diye du eder. Halbuki, yedii haram, itii haram, giydii haram, kendisi haramla beslenmi olursa, dus nasl kabul edilir?" (Mslim, Zekt, 65; Tirmiz, Tefsru'lKur'an, 3173; Drim, Rikak 2720) Mslmann yiyeceine, ieceine, giyeceine ve dier ihtiyalarna dikkat edip, bu konuda haramlardan tm gcyle uzak durmas gerekmektedir. Hell lokmann getirecei nimet de byk olacaktr: "Kim hell lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar da, onun ktlklerinden emin olurlarsa, o kii muhakkak cennete girer." (Tirmiz, Sfatu'l Kymet, 2640)

Allah'a hakkyla kulluk yapan, temiz ve hell rzklardan bakasn istemeyip nimetlere kreden slih kullara, Allah dnyada da gzellikler ve zenginlikler verir. Nankrlk edenlerin kendilerine gelmesi iin, onlar cezalandrr: "Allah, gven (ve) huzur iinde olan bir ehri misal verir ki, o ehrin (halknn) rzk her taraftan bol bol gelirdi. Fakat, Allah'n nimetlerine nankrlk ettiler de yapmakta olduklar eylerden dolay Allah, onlara alk ve korku elbisesini tattrd. Andolsun ki, onlara kendilerinden peygamber geldi de onu yalanladlar. Onlar (kendilerine) zulmederlerken azap onlar hemen yakalayverdi." (16/Nahl, 112-113)

slm limlerine gre kazan yollarnn fazilet sras yledir: 1. C ihad, 2. Ticret, 3. Ziraat, 4. Zanat. Bu yollarla kazan salamann hkm:

a- Kendine, ilesine ve borlarn demeye yetecek kadar kazanmak farzdr. b- Fakirlere bakmak, akrabaya ikrm etmek iin bundan fazlasn kazanmak mstehaptr. c- Gzel ve mreffeh bir hayat srmek iin kazanmak mubahtr. d- Hell kazan ile de olsa vnmek, yarmak, azgnlk ve taknlk yapmak iin kazanmak mekrh veya haramdr. (El-htiyr, IV/171-172) (3)

slm Ekonomisinin Genel Prensipleri

slma gre hell para ve mal kazanma yollar Kuran- Kerim tarafndan belirlenmitir. slm ekonomisinin genel ilkeleri olarak deerlendirebileceimiz bu hususlar, maddeler halinde yle tesbit edebiliriz:

1) zel mlkiyet yasal, btl yollarla mal kazanmak haramdr (2/Bakara, 267; 4/Nis, 29; 24/Nr, 33; 47/Muhammed, 36-37;...).

2) Rib/Fiz ve kumar yasaktr. nk bunlar, bakasnn maln btl yolla yemektir (2/Bakara, 275-280); 3/l-i mrn, 130).

3) Servet belli ellerde toplanmamal, geni halk kitlelerine yaylmaldr (59/Har, 7).

4) Yetimlerin, akl ermezlerin mallarn korumak iin rde erinceye (doruyu ve yanl birbirinden ayrt edinceye) kadar onlarn, mallarnda tasarruf yetkileri kstlanr (4/Nis, 6).

5) slmn balangcndan itibaren namaz gibi zekt da farzdr (87/Al, 14; 75/Kymet, 31; 51/Zriyt, 19-20; 9/Tevbe, 60, 103). Fakat Kuranda miktar belirlenmemitir. Ancak slm, devlet haline geldikten sonra zektn miktar Peygamber tarafndan belirlenmitir. nk zekt, slm devleti asndan vergi olduu iin devletsiz bunu toplamak zor idi. ayet Mekkede devlet olsayd, zenginlerin gnl holuuyla verecekleri zekt, Mekkede de toplanr, ihtiya sahiplerine datlrd.

Namaz gibi temel hkmlerden olan zekt, Kuranda namazla birlikte anlr. Namaz klmak, zekt vermek slmn ayrc vasf; bunlar yapmamak irkin almeti saylmtr. Mrik iken, halinden dnp namaz klmaya, zekt vermeye balayan,mslmanlarn din kardei olur, can gvenliine kavuur (9/Tevbe, 5, 11; 74/Mddessir, 43-44; 75/Kymet 31; 23/Mminn, 2-4).

6) Para ve ticaret mallarnda zekt miktar: % 2,5; toprak rnlerinde sulama sistemine gre % 10 veya % 5tir. Hayvanlarda zekt miktar da fkh kitaplarnda belirtilmektedir.

7) Toplanan zekt: 9/Tevbe, 60nc yette saylan sekiz snfa veya bunlardan birine datlr. Bunlar: Fakirler, dknler, zekt toplama memurlar, kalpleri slma sndrlacak olanlar, klelikten (esretten) kurtulmak isteyenler, borlular, Allah yolunda cihad edenler ve yolda kalm gariplerdir.

8) Erkek; karsnn, ergen olmayan ocuklarnn, ana-babasnn geimlerini salamaya mecburdur (2/Bakara, 233-236, 240, 266; 4/Nis, 9, 34; 17/sr, 23-24; 31/Llokman, 14; 29/Ankebt, 8; 65/Talk, 6-7).

9) Hangi ulustan ve milletten olursa olsun, her insann geimini salamak, kalacak yeri bulunmayan, otel paras olmayan garipleri barndrmak devletin grevidir. Ancak, slma kar savaanlar, ldrlmesine hkm verilmi bulunanlar bu yardm alamazlar (9/Tevbe, 60; 24/Nr, 22, 33; 59/Har, 7-8 ve bu konudaki hadisler ve snnetteki uygulamalar).

10) Yoksullara Allah rzs iin yardm etmek, baz hatalarn keffreti saylmtr. Mesel zhr keffreti (58/Mcdele, 3-4), yemin keffreti (5/Mide, 89), hata ile ldrme diyeti (4/Nis, 92) gibi.

11) Farz olan zekttan ayr olarak nfile sadaka tevik edilmitir. Allah yolunda infak, Allah yolunda cihad ile beraber anlr. Bu da cihad iin infkn, cihada edeerde olduunu gsterir. nk sava para ile srdrlebilir. Zamann artlarna gre sava ara ve gerelerini salamadan savaa girmek, pein olarak yengilgiyi kabul etmek demektir. lk mslmanlar, gnn artlarna gre gerekli sava malzemesini, kendi balaryla salamlardr. Bylgece mallaryla sava desteklemiler, canlaryla da savamlar; mal ve canlarn Allah yolunda fed etmekten ekinmemilerdir. Bundan dolay da onlar, Allah katnda en yksek dereceye ermilerdir. man edip hicret eden ve Allah yolunda mallaryla, canlaryla savaanlarn, Allah katnda dereceleri daha byktr. te kurtulua erenler onlardr. Rableri onlara, kendisinden bir rahmet, rz ve iinde srekli kalacaklar, nimeti bol cennetleri mjdeler. (9/Tevbe, 20-21)

12) C imrilik edip Allah yolunda infaktan geri durmak, kfr ve nifak almetidir. Kritik dnemlerde bundan kananlarn, o kritik dnemlerden sonraki harcamalar da Allah katnda makbul olmaz. Mallar, dnyada da, hirette de onlarn balarna dert ve bel olur (9/Tevbe, 53-55).

13) Allah, kimseye gcnn stnde bir ey teklif etmez. Herkes gc lsnde sadaka verir. nemli olan, verilenin miktar deil; verildii niyettir. hls ile verilen az sadaka, riy ve art niyetle verilen byk paralardan iyidir (9/Tevbe, 79). Peygamberimiz (s.a.s.): Bir hurmann yars dahi olsa verdiiniz sadaka ile kendinizi cehennem ateinden koruyunuz! hadisiyle, ihlsla verilen sadakann nemini belirtmitir.

14) sraf ve savurganlk kt olduu gibi (17/sr, 26-27), bunlarn kart olan buhl ve uhh (cimrilik ve pintilik) de ktdr (17/sr, 29; 59/Har, 9). Mmin, daima orta yolu izler (31/Lokman, 19).

15) Dnya tutkusu, mal yma sevds, gerek dindarlkla badamaz. Ey iman edenler, hahamlardan ve rhiplerden birou, insanlarn mallarn hakszlkla yerler ve Allah yoluna engel olurlar. Altn ve gm yp da onlar Allah yolunda harcamayanlar var ya, ite onlara ac bir azb mjdele. O gn cehennem ateinde bunlarn zeri stlp (pullanr); bunlarla, onlarn alnlar, brleri ve srtlar dalanr. te nefisleriniz iin ydklarnz, ydklarnz tadn! (denilir.) (9/Tevbe, 34-35)

Eb Zerr-i fr gibi baz sahbler, bu yete: Ve sana Allah yolunda ne infak edeceklerini soruyorlar. De ki: Af (yani, ihtiyacnzdan fazlasn veya hell gzel olan eyleri verin). (2/Bakara, 219) yetine dayanarak zekt verilmi dahi olsa, ihtiyatan fazla mal biriktirmenin, haram olan kenz/yma saylacan sylemitir. Hz. Peygamber (s.a.s.) de, kimin yannda ihtiyatan fazla usu busu varsa, olmayanlara vermesini emretmi, bu szn o kadar tekrar etmitir ki, dinleyen sahbler, hi kimsenin, ihtiyatan fazla bir ey saklamaya hakk olmadn sanmlardr (Mslim, Lukata 18; Eb Dvud, Zekt 32; Ahmed bin Hanbel, 3/34).

16) C izye, zimmet ehlinden alnan bir ba vergisidir. Yirmi yanda altnda ve elli yan stnde olanlardan bu vergi alnmaz. C izye verenler, savaa katlmadan devlet gvencesi altnda yaarlar. ayet bunlar lke savunmas iin mslmanlarla birlikte savaa katlr, yani askerlik yaparlarsa cizye vermezler.

17) Ss ve gzel rzklar helldir (7/Arf, 31-32). Ancak, bakalarn kskandracak davranlardan imknlar lsnde kanmak gerekir.

18) kreden zengin, sabreden fakirden; veren el, alan elden daha iyidir. Allahn sana verdii mal iinde hiret yurdunu ara, fakat dnyadan da payn unutma! (28/Kasas, 77) yeti, her iki cihan iin almay emrettii gibi, Rabbimiz, bize dnyada iyilik ver, hirette de iyilik ver! (2/Bakara, 201) melindeki du yeti de insana, iki cihan iin de almay telkin etmektedir. (4)

En Kt Ticret; Allahn yetlerini Az Bir Karla Satmak

... yetlerimi az bir karlk ile satmayn, yalnz Benden (Benim azbmdan) korkun. Bilerek hakk btl ile kartrmayn, hakk gizlemeyin. (2/Bakara, 41-42)

Az Bir Karlk ile (Ucuza) Satmak: yetlerimi az bir paha ile (semenen kall karlnda) satmayn ifadesinin, mefhm- muhlifi dnlrse, "ok paha ile satn" anlam kar. Ancak Kur'an naslarnn mefhm- muhlifinin alnamayaca bilinmelidir. "yetlerimi az bir karlk ile satmayn" ifadesinin anlam, "aklama, izah etme ve faydal ilmi gizlemeyip insanlara yayma karlnda bir ey almayn" demektir (bn Kesir). Nitekim bir hadis-i erifte yle buyrulur: "Her kim Allah'n rzs iin renilmesi gereken bir ilmi, sadece bir dnya meta elde etmek iin renirse, Kymet gnnde cennetin kokusunu duyamaz." (Eb Dvud, lim 12; bn Mce, Mukaddime 23; Msned, II/338). Allah'n bunu, "semenen kall" diye isimlendirmesi, bu karlklarn ya aslnda az olduklarndan, ya da verdikleri zarara oranla az olduklarndandr (Fahreddin Rzi). Hasan el-Basr'ye yetteki "semenen kallen"in mnsn sordular, o da, "her eyiyle beraber dnyadan ibarettir" dedi. Said bin C beyr, "dnya lezzetlerinden ibarettir" diye aklad. Ebu'l-liye, "yetlerin karlnda cret almayn" demektir diye izah etti (bn Kesir).

"yetlerimi az bir karlk ile satmayn." Dnya ve iindeki altn, gm, dolar, mark, lira vb. kymetli ne varsa, menkul veya gayri menkul tm hazineler hepsi terazinin bir kefesine konsa, br kefesine de Allah'n bir tek yeti konulsa ve satlsa yine de az para karlnda satlm demektir.

Zamanla papazlar ve hahamlar, krallardan aldklar para karlnda ncil ve Tevrat'n iine krallara itaatle ilgili szler sokmu, bir ksm yetleri de kaldrmtr. Gnmzde Allah'a ok kr ki, yetleri yok etmek imkn kaldrlm, ama azck para, makam, mevki karlnda yetlerin mnsn aklamama yolu ak braklmtr. Yllardan beri ahkmla ilgili yetler, nice cami krss ve minberlerinde gndeme getirilememitir. Devletin en st tepesindeki ahs, Kur'an'daki ahkmla ilgili 230 civarndaki yetin, lik anlayla badamad iin, zaten uygulanmadndan tmyle kaldrlmasn teklif edecek duruma gelinmitir. Baz gayretli mslmanlar, ahkmla ilgili yetleri aklamaya balaynca, bir ksm satlk kalem ve diller "o yet, yahudilerle ilgilidir, bu yet hristiyanlarla ilgilidir, bunlar ise Mekke'li mrikler hakknda nzil olmutur" diyerek bizi ilgilendirmediini sylemeye baladlar. Ayetleri dzenin istedii ekilde tevil etmeye, kfirlere ve kfre "hogr"l, mslmanlara ve gerek slm'a "horgr"l bakmaya baladlar. "Sebeb-i nzul, yeti tahsis etmez" kuraln grmezlikten geldiler. Yani "Kur'an'daki yetlerin bir ksm yahudilere, bir ksm hristiyanlara, dierleri de peygamberimiz zamanndaki Mekke'li ve Medine'li insanlara hitap ediyor, bizi ilgilendirmez" demeye getirdiler.

Ayetin devamnn "yalnz benden korkun." (2/Bakara, 41) eklindeki ifadesi de dikkat ekicidir. Allah'n yetlerini satmak istemez ve paraya, makama boyun

emezsen, boynunu emek iin zerine gelirler. "Sakn onlardan deil; yalnz Ben'den saknn" deniliyor. Onlarn gc, kuvveti, azab nedir ki!? C ehennemleri mi vardr onlarn bizi atacak? Allah dilemedike zarar m verebilirler ki bizi korkutabilsinler, Allah'n takdir ettii eceli mi ne alabilirler, O'nun verecei rzk m kesebilirler? iddetli cehennemi, sonsuz azb olan, herkesi hesaba ekecek, gerek anlamda g ve kuvvet sahibi, korkulmaya lyk Allah'tan baka kim vardr ki ondan korkacaksnz? Aynen, onlarn dnyay verseler bile, bunun bir tek yetin kymetiyle, hiretin deeriyle karlatrldnda "az bir karlk" , "ok ucuza satmak" olduu gibi; onlardan korkmak da fobidir, gereksiz korkudur, yanltr ve mslmana yakmaz.

Bu yet-i kerimenin nzul sebebi ile ilgili bir rivyet yledir: bn Abbas diyor ki: "Bu yet-i kerime, yahudi liderlerinden K'b bin Eref, K'b bin Esed, Mlik bin Sayf, Hayy bin Ahtab ve Eb Ysir bin Ahtab hakknda nzil olmutur. Bunlar, taraftarlarndan hediyeler alrlard. Hz. Muhammed (s.a.s.) peygamber olarak gnderilince bu menfaatlerinin kesilmesin-den korktular da, Allah raslnn ve getirdii eriatin mhiyetini gizlediler. Bunun zerine bu yet-i kerme nzil oldu" (Fahreddin Rzi, Meftihu'l Gayb). Bu gn de Kur'an tilvetine cret almann haram olduunu duyan/bilen baz cretli okuyucular, aldklarna cret deil de, "hediye" ad vermektedirler.

Hibir Peygamber, Tebli Karlnda nsanlardan cret stemez

"(Hz. Nuh, kavmine yle dedi:) Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim cretimi (mkfatm) verecek olan, ancak lemlerin Rabbi Allah'tr." (26/ uar, 109)

"(Hz. Hd, kavmine yle dedi:) Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim cretimi (mkfatm verecek olan, ancak lemlerin Rabbi Allah'tr." (26/uar, 127). Ayn ifadeleri, Hz. Slih (26/uar, 145), Hz. Lt (26/uar, 164), Hz. uayb (26/uar, 180) kavimlerine sylerler. Yine insanlardan tebli karlnda cret istememekle ilgili olarak, benzer ifadeler iin bkz. 11/Hd, 29, 50-51, 88; 10/Ynus, 72; 26/uar, 109-110. Ayn ifadeleri Hz. Muhammed'in (s.a.s.) de kavmine belirtmesi istenir:

"(Ey Raslm) de ki: 'Ben bu yaptm teblie kar sizden bir cret istemiyorum, ancak Rabbine bir iman ve itaat yolu tutmak isteyen kimseler istiyorum." (25/Furkan, 57).

"Yoksa sen, onlardan bir cret istiyorsun da, borlu kalmaktan, yk altnda ezilmiler midir?" (52/Tr, 40; 68/Kalem, 46).

"(Ey Raslm) Buna kar (yaptn tebli ve imana dvetten dolay) onlardan bir cret de istemiyorsun. O Kur'an, btn lemlere ancak bir nasihattir." (12/Ysuf, 104) Raslullah'n tebliine kar cret istememsi ile ilgili olarak benzer ifadeler iin bkz. 42/r, 23; 38/Sd, 86; 34/Sebe', 47; 6/En'am, 90.

"Sizden herhangi bir cret istemeyen bu kimselere tbi olun, onlarn szlerine kulak verin; nk onlar hidyete (doru yola) ermi kimselerdir." (36/Ysin, 21)

"Ben Allah tarafndan size gnderilmi bir raslm" diyenlere kavimleri "acaba ne yapmak istiyor bu adam, nedir bunun maksad?" diye phelerini dile getirmilerdir. Allah, rasllerinin zerindeki bu pheyi ncelikle kaldrmak iin onlarn niyetlerinin dnya olmadna dair gvence vermitir. Zannettikleri gibi bu rasllerin maksatlarnn dnya mal olmadn, kadn olmadn, makam ve mevki, yani riyset olmadn sylemi ve syletmitir. Peygamberler, yaadklar hayat ile bunu bilfiil isbat etmilerdir. Maksatlarnn dnya menfaati, kadn ve makam-mevki olmadn halka gstermilerdir.

Buna bugn de gerek vardr; hem de ok. Rasllerin kendilerini isbat ettikleri gibi, peygamberlerin mirasna sahip kanlar, kmak isteyenler, onlarn mmetlerinin velyetlerini devralacak olanlar, insanlara bu gveni vermek zorundadrlar. Maksatlarnn Allah rzs olduunu szle deil; bilfiil yaadklar hayatlaryla ortaya koymaldrlar. Tebli faaliyetinde bulunanlar, mmeti uyarma, mjdeleme ve korkutma grevini yklenenler cretlerini mmetten almamal, lemlerin Rabbi olan Allah'tan almaldrlar; zellikle bu grevlerinin karln. Rasllerin miras olan mmet iin alp abalama karlnda dnyalk elde etmeyi istemek, aslnda ahmaklklarn en bydr. nk ok kymetli bir eyi yok pahasna satmaktr. Hatta C ennet satn alnabilecek eyle tutup C ehennem satn alma ahmakldr.

Meselenin hiret yn elbette daha nemlidir; fakat oray Allah'a havale ederek, biz dnyev adan deerlendiriyoruz. nk ncelikle mmetin bu insanlar karsnda mitlerinin kaybolmamasn, onlara kar gvenlerinin sarslmamasn istiyoruz. Elindeki ok kymetli bir eyi ucuza satn almak isteyenlere kar uyank davranan bir ocuk kadar olsun, mmete olan hizmetini dnyev ynde bozdurup harcamasn isteyen nefsine, eytana veya buna tevik eden insanlara kar mslman uyank olmaldr.

Mslman olmayan kitleler dahi liderlerinde bu zellikleri aramaktadr. Toplumun kendisine tevecchn ktye kullananlar daha sonra srtndan attn gz nne alrsak, m'minlerin limlerine ve az ok isim yapmlarna byk ykmllkler dmektedir. Bunlarn banda sade bir yaant gelmektedir. Mslman toplumun genelinin stnde bir yaantya sahip olan kiiler, asla emniyet ve itimat telkin edemeyeceklerdir. Peygamberler bunun en muazzam rnekleriydi. Hatta Allah Tel onlardan bahsederken "kendi ilerinden birisi" ifadesini kullanmtr. Bu, kendileri gibi bir insa,n, tandklar birisi vs. diye tefsir edilse bile, asl anlam; kendilerinden ayr bir hayat yaamayan, kendi hayat standartlarnda, iini dn bildikleri ve her ynyle kendilerinden olan birisi, anlamndadr. (5)

slm ve Basit kar Gzetmek

Bir insann imannda samimi olduunun, yalnzca Allah'n rzsn gzettiinin en byk gstergesi, basit karlar peinde komamas, ihlsl, yani hlis olarak Allah'n rzs iin almasdr. Her nimetin Allah'tan geldiini kavram, yalnzca O'nun rzsn hedefleyen, O'ndan isteyen ve O'ndan korkan bir m'min, elbette basit ve kk baz hesaplarn peinde komayacaktr. Dolaysyla yapt ilerde kar gzetip gzetmemek, bir insann dorudan imanyla ilgilidir. Allah' ve hireti kavram olan bir insan, elbette bunlarn yannda basit kar hesaplarna itibar etmeyecek ve Kur'an'n fedkrlk emri gerei kendi bencil hrslarn tatmin etmek iin uramayacaktr. Buna karn Allah' ve hireti kavrayamam bir insann bu byk gerekleri gremeyip basit ve ufak menfaatler peinde komas doaldr. Son derece kk bir dnyaya, son derece dar bir kafa yapsna sahip olaca iin, srekli olarak "sahtekr tccar" tavr ortaya koyacaktr.

Kur'an, m'minlerin stlendikleri iman grevinden hibir kar ummamalar gerektiini sk sk hatrlatr. Tm peygamber kssalarnda da, peygamberlerin stlendikleri tebli ve cihad grevinden dolay hibir "cret/kar" aramadklar haber verilir. Yaplan hizmet karlnda makam ve mevki beklentisinde olmak, m'minlere deil; inkrclara yakan bir tavrdr. Nitekim Kur'an, Hz. Musa'ya kar Firavun'a yardm eden sihirbazlarn bu tr bir tavr iinde olduunu vurgulayarak bu konuya dikkat eker: "Sihirbazlar Firavun'a gelip dediler ki: 'Eer biz galip olursak, herhalde bize karlk (armaan) var, deil mi?' 'Evet' dedi. '(O zaman) Siz en yakn klnanlardan olacaksnz." (7/A'rf, 113) Allah'n rzsn gzeten kii, srekli olarak O'na ibdet halinde olur. Basit karlardan getii iin,

dnya hayatnn ss onu etkilemez. Nitekim Kur'an, m'minlerle beraber olmay ve dnya hayatnn ssn hirete tercih etmemeyi emretmektedir: "Sabah akam Rablerine, srf O'nun rzsn dileyerek dua edenlerle birlikte candan sebat et. Dnya hayatnn znetini/ssn isteyerek gzlerini onlardan evirme. Kalbini, bizi zikretmekten/anmaktan gfil kldmz, kt arzularna uymu ve ii gc arlk olan kimseye boyun eme." (18/Kehf, 28)

Burada ok nemli bir nokta vardr: nsan dine yaklarken, "bu yapnn/cemaatin iinde nasl bir kar elde ederim?" gibi sapkn bir mantkla deil; "nasl Allah'a hakkyla ibdet/kulluk edebilirim, O'na itaat edip rzsn kazanabilirim?" mantyla dnmeli ve hareket etmelidir. Aksi bir tavr samimiyetsizlik, mnfklk ve yahudileme zellii olur. Mnfk ve yahudi karakterli kiiler, dinin ancak kendi karlarna uygun ynlerini kabul etmekte, dier hkmlerini reddetmektedirler (24/Nr, 47-49).

M'minin hedefi, Allah'n rzs, rahmeti ve cennetidir. Bunun dnda kk dnyev karlar aramaz. Bu nedenle Allah m'minleri tarif ederken "gerekten biz onlar, katkszca (hiretteki asl) yurdu dnp anan ihls sahipleri kldk" (38/Sd, 46) demektedir. Gerekten de ihls, yani hlis, katksz bir ekilde Allah rzsn aramak, m'mini m'min yapan en nemli zelliktir. "De ki: 'Eer babalarnz, ocuklarnz, kardeleriniz, eleriniz, airetiniz, kazandnz mallar, az kr getireceinden korktuunuz ticret ve hounuza giden evler, sizlere Allah'tan, O'nun Rasl'nden ve O'nun yolunda cihad etmekten daha sevimli ise, artk Allah emrini getirinceye kadar bekleyin. Allah, fsklar topluluuna hidyet vermez." (9/Tevbe, 24)

M'minlerin bu konuda yaptklar yanl hareket, C uma suresinde yle uyarlr: "Onlar, bir ticret ve elence grdkleri zaman hemen dalp oraya giderler ve seni ayakta brakrlar. De ki:'Allah'n yannda bulunan, elenceden ve ticretten daha yararldr. Zira Allah rzk verenlerin en hayrlsdr." (62/C um'a, 11) (6)

Allah'n yetlerini Satmak En Zararl; C ihad ve nfak da En Krl Bir Ticrettir

Kur'an'daki ticret kavramndan ve zellikle 2/Bakara, 16. ve 41. yetinde geen al-veri ve "satn alma" teriminden anlaldna gre bu kavram, insann iledii iyilik ve ktlk sonularna dayanan her trl eylemini kapsamaktadr. Yani insann tm yapt iler, bir ticret niteliinde; zel ve genel yapsnda kr ve zarara elverili birer eylemdir. nsann ortaya koyduu her harekette, her szde kr-zarar sz konusudur. nsan baz eylemleriyle kendisini, hayatn, cenneti satn alabilir. nsann, cann ve maln fed ettii durumlar da bu ticret alanna girer. nk bu durumlarda eylemler karlksz kalmaz. Karlk, m'minler iin esas olarak hirette verilecektir, ama bu veresiye sat da m'mini psikolojik olarak daha dnyadayken bile rahatlatmaktadr.

Kurn- Kerim, ticret kavramn, bildiimiz al-veri anlamnda kulland gibi, ayn zamanda Allahla yaplacak mnev ticret iin de kullanr. Allah Tel, zten kendisinin verdii, diledii zaman diledii ekilde alabilecei emneti olan mal ve mlk (3/l-i mrn, 26), nefsi/can C ennet karlnda mmin kullarndan satn almak ister. Bu ticret, hem insann Allahla ilikisi ynyle ok byk eref, hem de byk bir ihsandr; ok krl bir ticrettir.

Kurn- Kerim, mnfklarn hidyeti verip dallet satn almalarn kazanl olmayan zararl bir ticret (2/Bakara, 16) olarak vurgular. Allah, mminlerden mallarn ve canlarn C ennet karl satn almak ister. Bu al-verite, C ennet pein olarak gzle grlr ekilde ve acele verilmedii dncesiyle insann pheye dmesi ok yanltr. nk gvenilir bir tccardan ok daha fazla Allaha gvenilmelidir. O el-Mmindir, kendisine gvenilendir. Mmin de Ona iman edip gvenendir. Ondan daha ok szn yerine getiren kim olabilir? Allahla yaplan bu al-veri, gerekten byk kazan olduu iin bu ticreti yapanlar sevinmelidir (9/Tevbe, 111). Sadece cihad meydanna atlp canlarn Allaha C ennet karl satanlar deil; ayn zamanda Kuran okuyup namaz ikame edenler ve infak edenler de Allahla al-veri yapm sayldklarndan, zarara uramayacak bir ticret umabilirler (35/Ftr, 29). Dnyev ticret, lh kurallara uyulduu takdirde merdur, insann hayrna ve faydasnadr, ama esas kazanl ticret, hirete yatrm yapmaktr. nsan ac bir azaptan kurtaracak ticret ok daha nemli ve hayrldr. Bu ticretin temel art, gl bir iman, malla ve canla Allah yolunda cihad etmektir. Bu sermyeler hazrlannca gnahlar balanacak, byk kurtulu gerekleecek ve C ennetlerde gzel kkler ihsan edilecektir (61/Saf, 10-12).

nsan, krettii oranda kazanl kacaktr. Eer krederseniz, elbette size (nimetimi) arttracam (14/brhim, 7) diye vaad eden Rabbimiz, kr ve her eit ibdetin/kulluun hem dnyada ve hem de hirette karlnn verileceini belirtir. Elbette kmil bir mmin, ibdet ve tatlerini bir karlk, zellikle de dnyev bir fayda iin yapmaz; sadece Allah rzs iin Ona itaat kasdyla yapar. Ama insan Allaha yaklatran her ibdetin esas karl olarak dller hirette verilecek olmasna ramen, avans cinsinden dnyada da nice faydalar vardr. ...Kendiniz iin nden (dnyada iken) ne iyilik hazrlarsanz Allah katnda onu bulursunuz; hem de daha stn ve mkfata daha byk olmak zere... (73/Mzzemmil, 20) Kim Allahtan korkar, takv sahibi olursa Allah ona bir k yolu ihsan eder. Ve ona beklemedii, ummad yerden rzk verir. Kim Allaha gvenirse O, ona yeter. (65/Talk, 2-3)

Bunun aksi de szkonusudur. Yani, ibdetten lh kurallara uymaktan gfil olanlara hiretteki byk cez yannda dnyada da skntlar, huzursuzluklar verilir. Bunlar, iman edenler ve gnlleri Allahn zikriyle sknete/tatmne erenlerdir. Bilin ki kalpler ancak Allah zikretmekle, (Ona ibdet etmekle) huzur bulur. (13/Rad, 28) Kim de Beni zikredip anmaktan yzevirirse phesiz onun skntl bir hayat (geim sknts) olacak ve Biz onu, kymet gn kr olarak haredeceiz. (20/Th, 124).

Allaha hakkyla iman edip slih amel ileyen ve gnlk ilerinde, ticret ve her trl al-verilerinde Allahn hudutlarna riyet edenlere bereketler verilecektir, rzklar arttrlacaktr. Bunun yannda sadece dnya kazancn dnenler ise byk mahrmiyetlere de urayacaklardr. Bu konudaki Snnetullah, gerekten dikkat ekicidir: Allah, (ibret iin) bir lkeyi rnek verdi: Bu lke gvenli, huzurlu idi; ona rzk her yerden bol bol gelirdi. Sonra onlar Allahn nimetlerine kar nankrlk ettiler. Allah da onlara, yaptklarndan tr alk ve korku skntsn tattrd. (16/Nahl, 112)

"Allah, m'minlerden mallarn ve canlarn cennet karlnda satn almtr. Onlar, Allah yolunda savarlar, ldrrler ve ldrlrler. Bu, Tevrat'ta, ncil'de ve Kur'an'da Allah zerine hak bir vaaddir. Allah'tan daha ok szn yerine getiren kim vardr? O halde, O'nunla yapm olduunuz bu al-veriinizden dolay sevinin. te bu, (gerekten) byk kazantr." (9/Tevbe, 111) "Ey iman edenler! Sizi ac bir azaptan kurtaracak ticreti size gstereyim mi? Allah'a ve Rasl'ne inanr, mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihad edersiniz. Eer bilirseniz, bu sizin iin daha hayrldr. te bu takdirde O, sizin gnahlarnz balar, sizi zemininden rmaklar akan cennetlere, Adn cennetlerindeki gzel meskenlere koyar. te en byk kurtulu budur." (61/Saf, 10-12)

Bylece hayatn tamam, tm alanlarnda ve tm mcdelelerinde ya Allah'la; ya da eytanla bir al-veri eylemine dnr. nsan ne yaparsa, ne verirse mutlaka onun bir karl vardr. Eer sonular iyi, yararl ise, al-veri kr; deilse zarar getir. Mnfklarn, yahdileenlerin, Bel'amlarn, din tccarlarnn, dini gerekten smren, dinin srtndan geinen satlk kalem ve dillerin, ne tr bir ticret yaptklarn bu konular nda anlayabiliriz. Onlar, hem dnyada hem de hirette kendilerini zarara sokacak bir eyi satn almlardr. Yaptklar ticret, kendilerine umduklar kr salamayacaktr. te onlar, hidyete karlk dalleti satn alanlardr. Ancak, onlarn bu ticreti kazanl olmam ve kendileri de doru yola girememilerdir. (2/Bakara, 16). Din tccarlar, hidyeti verdiler, karlnda dalleti satn aldlar. C enneti verdiler; cehennemi satn aldlar. zzeti verip zilleti satn aldlar. Sonunda her iki dnyada da zararl ktlar.

Allah'la al-veri yapan, ok krl ticreti seenlere ne mutlu!

slm'a uyarak yaplan ticret de, ibdettir. Mslmanlar yaptklar ticreti, piyasa kurallarna gre deil; slm kurallarna gre yapmaldr.

"Ticrete devam edin. nk rzkn onda dokuzu ticrettedir." (Hadis rivyeti)

"Hriten yiyecek maddesi getirip onu gnn ryicine gre sata arzeden, tamamn tasadduk etmi gibidir." (Hadis rivyeti)

"Bir mal, kusurunu sylemeden satmak, hi kimseye hell olmaz. Maln bu kusurunu bilene de, onu sylememek hell olmaz." (Hadis rivyeti)

"Ticrette yalan yemin, maln srmn temin ederse de kazancn bereketini giderir." (Hadis rivyeti)

"bdet gibi, ticret de hile kabul etmez." (Hz. Ali r.a.)

"Ticar hayat, kapitalistlerin elinde olursa, slmiyet cmilere ve vicdanlara hapsedilmi demektir."

"Ticret baz pnarlar gibidir, yollarn deitirmeye kalkarsanz kururlar."

"Mteriyi gznden kef eder tcir olan"

" ey srekli kalmaz; ticretsiz mal, tartmasz bilgi, cezasz saltanat." (eyh Sdi)

"Nerede yumuak huylu insanlar varsa orada ticret vardr; nerede ticret varsa orada insanlar yumuak huylu olurlar."

"Ticret, uan kua ne kadar benzer!"

"Bir insan ticrette kaldka masraflar ma'kul, ss ll olmaldr."

"Ticret, sermayeleri bo mit olanlar iin deildir."

"Ticret ahlknn en kuvvetli yaptrm, halk terbiyesidir."

"Mal, ticretsiz dllenmez."

"Al-verii kolay olan, alacanda msmaha gsterip borcunu kolayca deyenlere Allah rahmet etsin." (Hadis rivyeti)

"Alc ile satc, doru syleyip birbirine nasihat ettikleri zaman, al-verileri bereketlenir. Maln kusurunu gizleyip yalan syledikleri zaman, al-verilerinin bereketi kalkar." (Hadis rivyeti)

"Satcya teslim olan kimseden, fazla para almak haramdr." (Hadis rivyeti)

Kim alp kazanmazsa ekmek paras; Dostunun yz karas, dmannn maskaras.

Hatdr hiretten beklemek dnyada her hayr, br dnya bu dnyadan deil, hem hi deil ayr!

" oluk-ocuum iin al-veri ettiim yerde lmeyi, baka bir yerde lmeye tercih ederim." (Hz. mer (r.a.)

"Sakn oturduunuz yerde, 'Allah'm, rzkm ver!' deyip durmayn. Biliyorsunuz ki, gkten ne altn yaar, ne de gm."

" ar ve pazarlar, Allah'n sofralardr. Oralara giden, bu sofralardan faydalanr." (Hadis rivyeti)

"Gnahlarn yleleri var ki, onlar ancak maet urunda ekilen mihnetler/zahmetler mahveder." (Hadis rivyeti)

"Fakire balk vereceimize, balk tutmay retelim daha iyi."

"Materyalistlerin putlatrd para, esir alnp slmiyet'in hizmetine sokulmal."

"Bir ii iyi bilen, bildii iten kr eden, kr ettii ie ortak alan, kr datan dnyann en byk irketini kurar."

"Zemzem anonim irketi deyip kanalizasyonla uramaktansa; yamur anonim irketi deyip millete rahmet olmak daha iyidir."

"Harama teslim olanlarn dnyas, hatta hireti nasl cennet olabilir?"

"Mslman olsun, gvur olsun fark etmez, baarl firma kuranlarn hepsi slm prensipleriyle baarl olmutur. Firma batran mslmanlar da gvur prensipleriyle batmtr."

"Salam mal yapan ve rettii ey kaliteli olanlar, slm'a uyuyor demektir. rk mal imal eden, batan savma i yapan mslman da olsa slm'a uymuyor."

"Almanlar, Japonlar gibi ecnebler, en kt adam en iyi ekilde altrrken, mslmanlar da en iyi adam en kt ekilde altrmakla megul."

"Siz aradnz nizam bulmaya deil, kurmaya geldiniz."

"Artk 'ekonomik kleler' vardr; bunlarn da hayat hakk, efendilerinin iznine baldr."

"Para ve sermaye! Bu tbir ok nemlidir. Her para sermaye deildir, sermaye ise her zaman paraya hkimdir, bu sebeple paral kimseler de paralanr.

"Fabrika bacalar artk minrelesin, / Minrelerin rhu fabrikalara gesin! Bir yanda motor sesi, te yanda tekbr, / Greceksin dinecek; dertler, arlar bir bir."

"Mslmanlar sermayesiyle deil; ortak ettii, cret ve prim verdii insanlarn saysyla vnmelidir."

"Nice mslman Allah iin doru olmazken, yahdiler para iin doru oluyorlar ya da doru gzkyorlar."

"Bilmem ki parada, malda ve makamda mslmanca davranamayan insan neye yarar?"

"Eri terazi tutan, ksa metre kullanan, yalan syleyen, ihtikr ve hile yapan tccarn vicdan 'para'dr, 'kara'dr."

"Para istemem!' diyenlerin para iin kavga ettikleri ok grlmtr."

"Paray putlatrmak ne kadar ifratsa, parayla alkasnn olmadn zannetmek de o kadar tefrittir."

"Alda olak dounca, derede otu biter."

"Kazanmaktan alnacak en byk ders, kazanabileceimizi renmektir."

"Hibir eye sahip deilseniz, hibir ey kaybetmezsiniz."

"erefsiz bir kazan iin kaybetmeyi kabul et."

"Mal kaybeden bir ey kaybetmitir. erefini kaybeden ok ey kaybetmitir. C esret ve inancn kaybeden ise her eyini kaybetmitir."

"Gerektiinden ok kazan getiren bir i, ziyan eden bir i kadar abuk batmaya mahkmdur."

"Kayp, yerine konulunca artk hibir ey kaybedilmemi demektir."

"Birok kii yn bulmaya gider, krplm dner."

"Kk kvlcmlardan byk yangnlar kar."

"Yanl yola sapmak zarar getirir, derecesi ise ancak sonunda anlalr."

"Mjde o kimseye ki, slm hidyetine ulam, geimi yetecek kadar verilmi ve buna kanaat etmitir." (Hadis-i erif Rivyeti)

"Her gn bir melek: 'Ey demolu, sana yetecek kadar az varlk, seni azdracak oktan hayrldr' diye seslenir." (Hadis-i erif Rivyeti)

"pheli eylerden sakn, insanlarn en bidi olursun. Kanaatkr ol, insanlarn en ok kredeni saylrsn. Kendin iin sevdiini bakalar iin de sev ki, m'min olursun." (Hadis-i erif Rivyeti)

"Bir ey btn btn elde edilmezse, tmyle de elden karlmaz."

"Kanaatten nasibi olmayan dnya mal nasl zengin eder?"

"Kanaat, tkenmeyen hazinedir."

"Kanaatten hi kimse lmedi, hrsla da hi kimse pdiah olmad."

"Eln vrnan eyle kanaat / kr kl itme devrndan ikyet."

"Bizi yalnz kanaatler mutlu eder."

"Yeryznde straplarn ou, aza kanaat etmemekten doar."

Dnya, hiretin tarlasdr. (Hadis-i erif Rivyeti)

Ebed olan hirete inand halde btn mesisini aldatc olan dnyalk iin harcayanlara alabildiine aarm.

"Geim kayna iin almasna veya ticretine haram kartranlara unu hatrlatmak gerekir: 'Kendisine isyan ettiin hallerde bile rzkn kesmeyen Allah Tel, kendisine itaat ettiinde mi rzkn vermeyip kesecek?"

nnzde ok zor ve g bir yoku var. Ancak yk hafif olanlar onu aabilecektir.

Dnya derin bir denizdir. ok kimse burada boulmutur. Bu deryada boulmaktan kurtulmak iin gemin takv, yatan iman, yelkenin Allaha tevekkl olsun ki, batmaktan kurtulabilesin. Yoksa kurtulu zordur.

Dnyay kendinize efendi edinmeyin ki, o da sizi kendisine kle etmesin. Servetinizi kaybolmayacak yerde toplayn.

Hasta adam, hastal sebebiyle yemein tadn alamad gibi, dnya malna meyleden de dnya sevgisi sebebiyle ibdetlerin tadn alp zevkine varamaz.

Dnya, bir cfedir. Ondan bir ey isteyen, kpeklerle dalamaya dayankl olmal. (Hz. Ali)

Biz yle kimselere yetitik ki, onlara gre dnya, sahibine ide edilmek zere emanet edilmi bir ey idi. Kolayca ve hafife hirete gmeleri de bundand. (Hasan- Basr)

Dnyann lezzetini, zevkini, sadetini, rahatn isterseniz, mer dairedeki keyifle yetinin. O, keyfe kfidir.

u dnya; imtihan meydandr ve hizmet yeridir; lezzet, cret ve mkfat yeri deildir.

Dnya, kmil mminin kymetsiz oyunca, gfillerin deersiz salncadr.

Dnya, bir gn gibi abucak geecek, Kurann yarn dedii gn uyanacak, dnya iin dn ya! diyeceksin.

Dnya mal, sana oyuncak olarak verilmiken, oyuncak seni oynuyor!

Btn dnya bir oyun sahnesidir. Kadn erkek btn insanlar da sadece oyuncular. Her birinin giri ve k zamanlar vardr.

Kabrin arkas iin aln. Hakiki sadet ve lezzet oradadr.

Dnya bir tahteravallidir.

Kim dnyaya evlenme teklifinde bulunursa, dnya ondan mehir bedeli olarak, dinini ister.

Dnyann karakteri, nce yaldzl eylerle aldatp sonra helk etmektir. O, kendini beendirmek iin sslenip pslenen, evlendikten sonra da kocasn ldren bir kadna benzer.

Kii bu dnyaya tenezzl etti mi, bala kaplm sinee dner.

Dnya mal ok olann, aldanma dnyasna. Dnya benim diyenin, gittik dn yasna.

Ksmetindir gezdiren yer yer seni, / Ge ksan, kbet yer yer seni.

Sen ister boynuna ip tak, diler cevherli kordon tak, Bu dnyadan nasbin en nihayet bir avu toprak.

Bunca varlk var iken bitmez gnl darl.

Bazlar dnyada mekn, hirette iman der; ama dorusu yle olmal: Dnyada salam iman, hirette cennet gibi mekn.

Dnya terzi dkkn, ly veren gider.

Kim dnyaya mlik olursa yorgun der, kim dnyay severse ona kul olur, dnyann az yeter, ou da zengin yapmaz.

hirette mmini bekleyen nimetler, gzellikler yannda, dnya hayat ne kadar gzel ve aal bile olsa, zindan gibi kalmaktadr.

Ey insan! Dnyaya kalbnla sahip ol; fakat kalbini ve himmetini ondan ayr. (Abdullah bin mer)

Mmin, dnyada, doktoru yannda olan bir hastaya benzer. Doktoru, ona faydal olan ve olmayan bilir. Hasta kendisine zararl bir eyi isterse ona engel olur. Mminin hali de buna benzer. O, birok eyi arzu eder; ama iman, ona zararl olan eylere mni olur. lnceye kadar, bu byle srer gider. (Selmn- Fris)

Mslmanlar arasnda nerede ve ne zaman tartma karsa, bilin ki iin iinde servet, hret veya ehvet, yani para, makam veya kadn vardr. Ya bunlardan biri veya birka. Kavgann sebebi bilindiine gre tedvisi kolaydr. Bize verilen hereyin emnet olduunu ve bunlarla snava ekildiimiz uuru. Mslman olduumuzu hibir zaman unutmamak ve Allahn bize devaml grd uurunda yaamak.

ary pazar mslmanlatrmadan, slm evreye hkim klmak mmkn deildir.

Mslman ve para; bu ikisi, birbirini tamamlad gn, sper gler yer deitirecek, gerek sper g hkim olacaktr.

Paraya hkim ol(a)mayan mslmann dnyas da, byk ihtimalle hireti de cehennem olacaktr.

slmda ruhbanlk yoktur. Mumelt tatbik etmek farzdr. Bu yle bir farzdr ki, mslmanlarn ounun haberi bile yoktur. Bilinmeyen gnahlara tevbe edilmedii iin, en byk gnahlar da bunlardr.

Bir mslmann yedii, itii, giydii haram olursa, onun ibdeti ve dus nasl kabul olur?

Her iini para ile grp paraya dman olan mslmanlar; konforlu hayat yaayp dnya sevgisi hatalarn badr diyenler; sermye biriktirip bankayla i grp kapitalizme dman olanlar; kapitalistler gibi yaayp sosyalizmin gelmesini istemeyenler tezat iindedir.

Hapse girmemek iin T.C . kanunlarna gsterilen gayret kadar, C ehenneme girmemek iin Allahn kanunlarna uyulsa, dnyamz da, hiretimiz de cennete dnecektir. niversite snavna hazrlanan bir gen kadar hirette C ennet kazanmak iin dnya imtihanna zen gstersek C ennetin btn kaplar bize alr. Dnya huzuru da avans olur.

Hell-haram gzetmeden para kazanan ehl-i dnyadr, laiktir, kapitalisttir. Haramdan kaan, hell kazan salayan ise ehl-i diynettir, mmindir, mbrektir. Karun gibi, Firavun gibi, yahdiler gibi zengin olmak, dini satp dnyay da mezara kadar srtlamaktr. Her yolcu, bireyler gtrr. hirete giden de sevaptan, gnahtan baka bir ey gtremez.

Kedi, karnn doyurdumu, scak bir yer buldumu, baka eye gerek duymaz, krkne sarlr ve yan gelip yatar. nsana en iyi elbiseler giydirsek, karnn doyursak, cebini de doldursak, kaloriferli kkte bile rahat etmeyebilir. nk beyin midesi slm ilimler, kalp midesi ise iman ve ibdet ister, bunlar olmadan da tam bir huzur bulamaz. Beynini bilginin plne, kalbini seks panayrna evirenler, her trl imkn iinde huzursuz olup, bunalma debilir. in bir de hiret cephesi var. Dnya hiretin tarlas olduuna gre, burada ne ekersen orada onu bieceksin.

Hamdi Dndren, Akif Kten, amil slm Ansiklopedisi, c. 1, s. 103-108 Hamdi Dndren, mil slm Ansiklopedisi, c. 2, s. 137-138 Hayreddin Karaman, Gnlk Hayatmzda Helller Haramlar Sleyman Ate, Kur'an Ansiklopedisi, c. 5, s. 419-425 Mehmed Gkta, Genlerle Tevhid Dersleri, s. 58-60 C avit Yaln, Kur'an'da Temel Kavramlar, s. 123-129 C engiz Duman, Bozuk Dzenin Terazisi ve uayb (a.s.), Haksz 37, Nisan 94

Ticret Konusuyla lgili yet-i Kerimeler

A- "Ticret" Kelimesinin Getii yet-i Kerimeler (Toplam 9 Yerde): 2/Bakara, 16, 282; 4/Nis, 29; 9/Tevbe, 24; 24/Nr, 37; 35/Ftr, 29; 61/Saff, 10; 62/C um'a, 11, 11; 2/Bakara, 9, 44, 48, 48, 54, 54, 57.

B- Al-Veri Anlamndaki "Bey' " ve Trevlerinin Getii yet-i Kermeler (Toplam 14 Yerde): 2/Bakara, 254, 275, 275, 282; 9/Tevbe, 111, 111; 14/brhim, 31, 37; 48/Fetih, 10, 10, 18; 60/Mmtehne, 12, 12; 62/C um'a, 9.

C - Satn Almak Anlamndaki er Kelimesi ve Trevlerinin Getii yet-i Kermeler (Toplam 25 Yerde): 2/Bakara, 16, 41, 79, 86, 90, 102, 102, 174, 175, 207; 3/ l-i mrn, 77, 177, 187, 187, 199; 4/Nis, 44, 74; 5/Mide, 44, 106; 9/Tevbe, 9, 111; 12/Ysuf, 20, 21; 16/Nahl, 95; 31/Lokman, 6.

D- Allahn yetlerini Ucuz Para Karlnda Satmak Konusuyla lgili yet-i Kerimeler: 2/Bakara, 41, 174-176; 3/l-i mran, 199; 5/Mide, 44; 6/En'am, 90; 7/A'rf, 169, 175-176; 9/Tevbe, 34; 10/Ynus, 72: 11/Hd, 29, 50-51, 88; 12/Ysuf, 104; 25/Furkan, 57; 26/uar, 109, 110, 127, 145, 164, 180; 34/Sebe', 47; 36/Ysin, 21; 38/Sd, 86; 42/r, 23; 52/Tr, 40; 68/Kalem, 46.

Ticret Konusuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1. amil slm Ansiklopedisi, amil Y. c. 1, s. 103-108 2. Gnlk Hayatmzda Helller Haramlar, Hayreddin Karaman, 3. Gnmzn Meseleleri, Faiz Ticret, smail Mutlu, Yeni Asya Gaz. Ne. 4. Ticret Dnyas ve Sosyo-Ekonomik likiler, S. Srr enuslu, Nehir Y. 5. slm'da Ticret Prensipleri, M. C evat Akit, Gye Vakf, st. 2001 6. slm'da Ticret Hukuku, Abdlkerim Polat, Sabah Gaz. Kltr Y. st. 1977 1. Delilleriyle Ticret ve ktisat lmihali, Hamdi Dndren, Erkam Y. 7. Ticret Bilgisi, Heyet, Tutibay Y. 8. Ticret Dnyasnda Baarnn Srlar, Marc H. Mc C ormack, nklp Kit. Y. 9. Ticret Szl, Orhan Hanerliolu, Remzi Kitabevi Y. 10. Ticar Terimler Szl, Heyet, GEME Y. 11. Ticret Hukukunun Temel Kavramlar, Sami Karahan, Mimozo Bas. Yay.

12. Ticari Hayat, mer ngt, Hakikat Neriyat 13. Ticret Hukuku, Ouz mregn, Anadolu niv. Ak r. Fak. Y. 14. slm'da Tketici Haklar, Hseyin Arslan, T. Diyanet Vakf Y. Ank. 1994 15. Al-Verite Vde Fark ve Kr Haddi, Hayreddin Karaman, lm Neriyat 16. slmda Mal ve dare, Hasan Tahsin Feyizli, Kltr Bas. Yay. Birlii 17. slm Hukukunda Mlkiyet Hakk ve Servet Dalm, Fahri Demir, D..B. Y. 18. slm cra ve flas Hukuku, Fahrettin Attar, Marm. niv. lhiyat Fak. Vakf Y. 19. Al-veri: Hamdi Dndren, Akif Kten, amil slm Ansiklopedisi, amil Y. c. 1, s. 103-108 20. Zenginlere ve Zengin Olmak steyenlere, Mahmut Topta, C anta Y. st. 1993 21. Fakirler ve Zenginler, Vehbi Karaka, Tima Y. st. 1993 22. Zenginler, Yoksullar ve Robotlar, Deniz C an Saner, Birleim Y. st. 1993 23. Neden Bu Kadar Fakirler, Abdullah Arslan, Akademi Y. st. 1989 24. Hayatn Pahallanmasn Nasl Engelleyebiliriz? Birlik Y. Ank. 1979 25. Niin Yoksuluz? Birlik Yaynclk, Ank. 26. Uluslarn Yeni Zenginlii, Guy Sorman, Afa Y. 27. TDV slm Ansiklopedisi, T.D.V. Y. Fakir: Osman Eskiciolu, c. 12, s. 129-131; Fakr: Sleyman Uluda, c. 12, s. 132-134; sraf: C engiz Kallek, c. 23, s. 179180; Kanaat: Mustafa arc, c. 24, s. 289-290 28. amil slm Ansiklopedisi, amil Y. Fakirlik: Hamdi Dndren, c. 2, s. 141-143 el-an: M. Sait imek, c. 2, s. 212-213; (Kanaat: Zbeyir Tekkein) c. 3, s. 297-298; Tevekkl c. 6, s. 211; Zenginlik: Arif Kten, c. 6, s. 448 ?Miskin, Zhd? sraf?, Msrif? C imrilik? C mertlik? Mal? 29. slm Nizam, A. Rza Demircan, Eymen Y. c. 3, s. 131-163 30. Delilleriyle Ticret ve ktisat lmihali, Hamdi Dndren, Erkam Y. 31. slm'n Temel Kavramlar, Hseyin K. Ece, Beyan Y. st. 2000, Kanaat: 333-336, Mal: 381-382 32. Kur'an Ansiklopedisi, Sleyman Ate, KUBA Y. Fakr: c. 6, s. 150-162 Kanaat: 33. slm'n ktisad Gr, Sabahaddin Zaim, Yeni Asya Y. st. 1981 34. slm ve Ekonomik Hayat, Ahmet Tabakolu, D..B. Y. st. 1987 35. slm'a Gre Banka ve Sigorta, Hayreddin Karaman, Nesil Y. 3. Bs. st. 1992 36. slm'da Para, Ahmed el-Hasen, ev. Adem Esen, z Y. st. 1996 37. deal Ekonomik Politikas, Abdurrahman Maliki, Ta-ha Y. 38. Mslman ve Para, Hekimolu smail, Tima Y. 7. bs. st. 1996 39. Para, Faiz ve slm, Heyet, lm Neriyat, SAV, st. 1987 40. ktisat Penceresinden slm, Ferit Ycel, ahsi Y. st. 1979 41. Herkes in Ekonomi, George Soule, Gerson Antell, ev. Nejat Muallimolu, Avcol Basm Yayn 42. nfak (Allah Yolunda Harcama), Veysel zcan, Mirfak Y. 43. alma Hayat ve slm, Yunus Vehbi Yavuz, Tura Neriyat, st. 1992 44. slm'da i-veren Mnsebetleri, Hayreddin Karaman, Marifet Y.st. 1981 45. slm Hukukunda Mlkiyet Hakk ve Servet Dalm, Fahri Demir, D..B. Y. Ank. 1988 46. ada Ekonomik Problemlere slm Yaklamlar, Hamdi Dndren, klim Y. st. 1988 47. ktisat, Siyaset ve Din, Mustafa zel, Yeni afak, st. 1995 48. Amerikan Yzylnn Sonu, Mustafa zel, z Y. st. 1993 49. Aksiyon, Ahlk, Ekonomi, Zbeyir Yetik, r Y. st. 1975 50. Ekonomi Bir Din midir, Zbeyir Yetik, Beyan Y. st. 1991 51. Snfsz Dnya, Saadettin Elibol, Dergh Y. st. 1978 52. Gazlnin ktisat Felsefesi, Sabri Orman, nsan Y. st. 1984 53. Al-verite Vde Fark ve Kr Haddi, Heyet, lm Neriyat 54. ktisad Kalknma ve slm, Heyet, lm Neriyat 55. Trkiyede Zekt Potansiyeli, Heyet, lm Neriyat 56. i veren Mnasebetleri, Heyet, lm Neriyat, SAV, st. 1990 57. Toplumlarn knde Rvet, Seyyid Hseyin el-Attas, ev. C evdet C erit, Pnar Y. st. 1988 58. Sosyal Siyaset Asndan slm'da cret, Adem Esen, T. Diyanet Vakf Y. 2. Bs. Ank. 1995 59. Ekonomik Adletin Temelleri, Muhammed Nuveyhi, Beyan Y. 2. Bs. st. 1984 60. Tketim Klelii, Ivan llich, ev. Mesut Karaahan, Pnar Y. st. 1990 61. Kreselleen Dnyada zgr Birey, Zengin Toplum, Mehmet Tra, Birey Y. st. 2003 62. Trkiye'de Kapitalizmin Gelimesi ve Sosyal Snflar, Ali Gevgilili, Balam Y. st. 2. Bsk, 1989 63. Ana Hatlaryla slm Ekonomisi, Servet Armaan, Tima Y. 64. ada Ekonomik Doktrinler ve slm, . M. smail, Boazii Y. 65. alma Hayat ve slm, Yunus Vehbi Yavuz, Tura Y. 66. Ekonomiye Deinmeler, Zbeyir Yetik, Akabe Y. 67. El-Hisbe, bn Teymiyye, nsan Y. 68. Hz. Muhammedin Getirdii Ekonomik Dzen, Sadk Ylma, Yeni Ufuklar Neriyat 69. Hz. Peygamber Dneminde Devlet ve Piyasa, C engiz Kellek, Bilim ve Sanat Vakf Y. 70. Hz. mer Dneminde Ekonomik Yap, rfan Mahmud Rn, Bir Y. 71. ktisat Bilinci, Hekimolu smail, Denge Y. st. 1996 72. ktisat, Kzm Gleyz, Nesil Basm Yayn

73. ktisat Risaleleri, Mustafa zel, z Y. 74. slm Devlet Btesi, C ell Yenieri, amil Y. 75. slm Ekonomi Sistemi, Muhammed Bakr Sadr, Rehber Y. 76. slm Ekonomisi Sistemi, M. mer apra, Fikir Y. 77. slm Ekonomi Dncesi, Sddk, Bir Y. 78. slm Ekonomi Toplumunun Kuruluu, Muhammed Abdlmennan, Fikir Y. 79. slm Ekonomisi (Teori ve Pratik), M. A. Mannan, Fikir Y. 80. slm Ekonomisi ve Sosyal Gvenlik Sistemi, Faruk Ylmaz, Marifet Y. 81. slm Ekonomisinde Finansman Meseleleri, Heyet, Ensar Neriyat 82. slm Ekonomisinde Gelir ve Sermaye, M. Sabri Erdodu, Sebil Y. 83. slm Ekonomisinde Tasarruf ve Ekonomik Gelime, M. Sabri Erdodu, Sebil Y./Marm. . l. FkV.Y. 84. slm Ekonomisinin Temel Meseleleri, M. Ekrem Han, Kayhan Y. 85. slm ktisadnda Hell Kazan, mam Muhammed eybani, Seha Neriyat 86. slm ktisadnn Esaslar, C ell Yenieri, amil Y. 87. slm ktisat ve Metodolojisi, Yusuf Msri, Birleik Yaynclk st. 88. slm ktisat Tarihine Giri, Abdulaziz Dur, Endls Y. st. 1991 89. slmda ktisad Nizam, mer apra, ev. Hulsi Yavuz, Sebil Y. 90. slm irketler Hukuku (Emek-Sermaye irketi), Osman ekerci, Marifet Y. 91. slm ve ada Ekonomik Konular, M. A. Mannan, Fikir Y. st. 1984 92. slm ve ada Ekonomik Doktrinler, Muhammed smail, ev. C emal Karaaal, Serda, Yeni Ner. 93. slm Ekonomisinin Strktr, Sezai Karako, Dirili Y. 94. slmda Ekonomik ve Sosyal Dncenin ada Grnm, Heyet, Dnce Y. st. 1978 95. slm Devletinde Mal Yap, S. A. Sddk, ev. Rasim zdenren, Fikir Y. 2. bs. st. 1980 96. slm ve Ekonomik Hayat, Ahmet Tabakolu, D..B. Y. 97. slm ve ktisadi Ekoller, M. Bakr es-Sadr, Akademi Y. st. 1991 98. slm ve Mlkiyet, Mahmud Talegani, Yneli Y. 99. slmda Tketici Haklar, Hseyin Arslan, T. Diyanet Vakf Y. 100. slm Yaklamlar, Hamdi Dndren, Kltr Basn Yay. Birlii 101. slm Adan Borsa, Heyet, Ensar Neriyat 102. slm ktisadn Felsefesi, Murtaza Mutahhari, nsan Y. 103. slm ktisadnda Narh, Davut Aydz, Ik Y. x 104. slmda ktisat Anlaymz, M. Said ekmegil, Nabi-Nida Y. 2. bs. Malatya, 1994 105. ada ktisadi Sistemleri, Beir Hamitoullar, Sava Y. 106. Adil Ekonomik Dzen, Necmettin Erbakan, Ank. 1991 107. Modern ktisat ve slm, Sabahaddin Zaim, MTTB Basn-Yayn Md. Ner. 3. bsk. st. 1969 108. C umhuriyet Dneminin ktisadi Tarihi, Yahya S. Tezel, Tarif Vakf Yurt Y. 109. Trkiyede Ekonomi Politikalar ve sizlik Meselesi, evki obanolu, Uhud Y. 110. Trkiyede zel Finans Kurumlar ve slm Bankacl, smail zsoy, Tima Y. st. 1987 111. Trkiyede Ekonomik Glkler ve zm Yollar, Emin ark, Adm Y. 112. Trkiyede Enflasyonla Mcdele, Tuncay Artun, Tekin Y. 113. Trkiyede zelletirme, C evat Karata, Ziya ni, Yeni Yzyl Kitapl Y. 114. Darbelerin Ekonomisi, Mehmet Altan, Afa Y. st. 1990 115. Yabanc Sermaye, Komisyon, TGAD Y. 116. Toplum Suskun, Sermaye Serbest, Heyet, Bireim Y. 117. Ekonomi ve Ahlk, N. Haydar Nakv, nsan Y. st. 1985 118. Tketim Virs, Mustafa Karaaliolu, Yeni afak Y. st. 1995 119. Ekonomik zm, evki obanolu, Uhud Y. st. 1991 120. Risk Sermayesi, zel Finans Kurumlar ve Para Vakflar, Murat izaka, lm Neriyat 121. Trkiyede Zekt Potansiyeli, Heyet, lm Neriyat 122. Reklm Dnyasnn yz, Jim Ring, Milliyet Gazetesi Y. 123. Reklm Bize Srtan Bir Letir, Oliviero Toscani, Milliyet Gazetesi Y. 124. Parasal Bunalmlar ve Uluslar aras Reform, smail engn, T. Ekonomi Kurumu Y. 125. Trkiyede Ekonomi Politikalar ve sizlik Meselesi, evki obanolu, Uhud Y. 126. Bireysel Yatrm Aralar, Mehmet ava, letiim Y. 127. Tarikat Sermayesinin Ykselii, Faik Bulut, teki Y. 128. Faiz, Ebul-Al Mevdd, ev. M. Hasan Beer, Hill Y. st. 1966 129. Faiz, Seyyid Kutup, ev. C afer Tayyar, slmolu Y. 130. Faiz, Mehmet Zahid Kotku, Seha Neriyat 131. Faiz ve Problemleri, smail zsoy, Nil A.. Y. 132. Faizsiz Bankaclk ve Kalknma, C ihangir Akn, Kayhan Y. 133. Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli, Heyet, lm Neriyat SAV, st. 1987 134. Trkiyede Dnyada Faizsiz Bankaclk ve Hesap Sistemleri, Mustafa Uar, Fey Vakf Y. 135. Faiz Politikalarnn Enflasyon zerindeki Etkileri ve Trkiye, Muhammed Akdi, Yimder Y.

136. slmda Faiz Meselesine Yeni Bir Bak, Sleyman Uluda, Dergh Y. st. 1988 137. Alternatif Faizsiz Banka, Sleyman Karaglle, z Y. st. 1991 138. Tevik Kredileri ve Faiz, Ali zek, lm Neriyat 139. Tefsr-i yetir Rib, Seyyid Kutup, slmolu Y. 140. slma Gre Faizsiz Banka, Kalknma ve Sigorta, M. Ahmet Zerk, Kalem Y. 141. Trkiyede Faiz Politikalar, Adnan Bykdeniz, Bilim ve Sanat Vakf Y. 142. Trkiyede Serbest Faiz Politikas, Tuncay Artun, Tekin Y. 143. Para, Faiz ve slm, Heyet, lm Neriyat, SAV, st. 1987 144. Para, John Kenneth Galbraith, Altn Kit. Y. 145. Para Bulma ve Yatrm, Ali Sait Yksel, Beta Basm Yaym 146. Para ve Banka, Halil Dirimtekin, Anad. niv. A. r. Fak. Y. 147. Finansal Kurumlar ve Piyasalar, Mustafa krk, Derya Kitabevi Y. 148. Finsal Kurumlar, Gven Sevil, Anad. niv. A. r. Fak. Y. 149. Finansal Teknikler, Ali C eylan, Ekin Kit. Y. 150. Finansal Ynetim, Niyazi Berk, Trkmen Kitabevi Y. 151. Dnyada ve Trkiyede Yatrm Fonlar, Grman Tevfik, T. Bankas Y. 152. 100 Soruda Para ve Para Politikas, Sadun Aren, Gerek Y. 153. Akdeniz Dnyasnda Para, Fiyatlar ve Medeniyet, C arlo M. C ipollo, Balam Y. 154. Kriz Ekonomisi, M. lker Parasz, Ezgi Kitabevi Y. 155. Uluslararas Ekonomik Kurulular, S. Rdvan Karluk, Ttnbank Y. 156. Dnya Ekonomisi ve Uluslararas Ekonomik likiler, Tuba Ongun, Evrim Y. 157. Dviz Ekonomisi, Emin Ertrk, Der Y. 158. Altn, Nedim ener, Dnya Y. 159. Altn, stanbul Altn Borsas ve Dnyadaki rnekler, Nedim ener, Dnya Y. 160. Snf Asndan Azgelimilik, Yves Lacoste, Gebe Y. 161. Tek Pazardan Ekonomik ve Parasal Birlie Avrupa Birliinin Yetkileri, Komisyon, KV Y. 162. Trkiye Avrupa Ekonomik Topluluu Ortakl (Anlamalar), Tevfik Saraolu, Akbank Y. 163. Bor Tuza ve Ekonomik Smr Odaklar, evki obanolu, Uhud Y. 164. Borlar Hukuku, Safa Reisolu, Beta Basm Yayn 165. Borlar Hukuku (zel Bor likileri) 1-2, Haluk Tandoan, Evrim Y. 166. Borlar Kanunu, Esat ener, Sekin Y. 167. Bozuk Dzenin Terazisi ve uayb (a.s.), C engiz Duman, Haksz 37, Nisan 94

Hazr ve ynetim panelli siteler Dzenleme Ve Tasarm Webhizmetlerim

st