Cts, May 26th

A NA SA YFA SIYER HA KKINDA KA VRA M TEFSIRI ONLINE KITA P SA TI VIDEO

arama...

ARAMA

U A Y B (A. S.) V E M E D Y E N K A V M
uayb (a.s.); Hayt, Tevhid ve Ahlk Mcdelesi uayb (a.s.)n Kavmi Medyen Kurn- Kerimde uayb (a.s.) ve Medyen Kavmi l-Tart ve Hile Ticr Mumelelerdeki Haramlar ve Haram Kazan Yollar Hadis-i eriflerde Ticaretin vlmesi, Hilenin Yerilmesi Bozuk Dzenin Terazisi ve uayb (a.s.) Medyen Kavmi ve Almamz Gereken Dersler, Mesajlar Medyen Kavmi ve Gnmz

Medyen (oullarna) da kardeleri uayb (peygamber olarak gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allaha ibdet/kulluk edin. Sizin Ondan baka ilhnz/tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir: Artk ly tarty tam yapn. nsanlarn eyalarn eksik vermeyin. Islah edildikten sonra yeryznde ifsd/bozgunculuk yapmayn. Eer inananlardan iseniz bunlar sizin iin daha hayrldr. (85) man edenleri tehdit ederek Allah yolundan alkoymak iin ve o yolda arpklk arayarak yle her yolun (ban) kesip oturmayn. Dnn ki siz az idiniz de O sizi oaltt. Bakn ki, fesatlarn/bozguncularn sonu nasl olmutur! (86) Eer iinizden bir grup benimle gnderilene iman eder, bir grup da inanmazsa, Allah aramzda hkmedinceye kadar sabredin. O hkimlerin en hayrls/iyisidir. (87) Kavminden mstekbir mele (ileri gelen kibirliler/byklk taslayanlar) dediler ki: Ey uayb! Kesinlikle seni ve seninle beraber iman edenleri memleketimizden karacaz, yahut dinimize dneceksiniz. (uayb) dedi ki: stemesek de mi (bizi yurdumuzdan karacak veya dinimizden dndreceksiniz)?! (88) (Andolsun ki,) Allah bizi ondan (kfirlikten) kurtardktan sonra tekrar sizin dininize dnersek, Allaha kar iftir emi oluruz. Rabbimiz Allahn dilemesi hali mstesn, geri dnmemiz bizim iin olacak ey deildir. Rabbimizin ilmi her eyi kuatmtr. Biz sadece Allaha tevekkl eder/dayanrz. Ey Rabbimiz! Bizimle kavmimiz arasnda adletle hkmet (kimin hakl, kimin haksz olduunu adletle aa kar). nk Sen hkmedenlerin en hayrlssn. (89) Kavminden mele (ileri gelen) kfirler dediler ki: Eer uaybe uyarsanz o takdirde siz mutlaka ziyana urarsnz. (90) Derken o iddetli deprem onlar yakalayverdi de yurtlarnda diz st donakaldlar (diz st kerek helk oldular). (91) uaybi yalanlayanlar sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. Asl ziyana urayanlar uaybi yalanlayanlarn kendileridir. (92) (uayb) Onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim! Ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm! (7/Arf, 85-93)

uayb (a.s.); Hayt, Tevhid ve Ahlk Mcdelesi

uayb (a.s.), Kuranda ad geen peygamberlerden biridir. Medyen ve Eyke halkna peygamber olarak gnderildi. Bu iki lkede ayr ayr mcdelede bulundu. Bu

iki toplumla yapt mcdelesi, eitli yetlerde gemektedir. Medyen ve Eyke, dalk ve ormanlk olan iki lke idi. Medyen topraklar, Hicazn kuzey batsnda, oradan Kzldenizin dou sahiline, gney Filistine, Akabe Krfezine ve Sina Yarmadasnn bir blmne kadar uzanan blgelerde yer alr.

Kurann Medyen halk hakknda anlattklarnn nemini kavramak iin, bu insanlarn, Hz. brahimin nc hanm Katurahtan olma olu Midyann soyundan geldikleri iddialarna dikkat edilmelidir. Dorudan doruya onun neslinden gelmemi olduklar halde, tm onun soyundan olduklarn iddia etmilerdir. nk eski bir gelenee gre, byk bir zta bal olan herkes, daha sonra yava yava onun torunlar arasnda saylmaya balanrd. Nitekim Hz. smailin (a.s.) soyundan gelmemesine ramen btn Araplara "smailoullar" denmitir. Hz. Yakub (a.s.)n soyu (srailoullar) iin de durum ayndr. Ayn ekilde, Hz. brahim (a.s.)n ocuklarndan biri olan Midyann etkisi altna giren tm blge halkna Ben Medyen (Medyenoullar) ve onlarn oturduu yerlere de, Medyen blgesi dendi (ezZirikl, Kamsul-AIm, VI, 4244; Yakut el-Hamev, Muceml-Bldan, Beyrut 1956, V, 77).

uayb (a.s.), soyu anne tarafndan Ltun (a.s.) kzna ulat ve Eyybla (a.s.) teyze oullar olduklar rivyet edilmitir. Msnn (a.s.) kaynpederidir. Kavmine gzel sz sylemesi, tatl ve tesirli hitb etmesi sebebiyle kendisine Hatb-ul-Enbiy (peygamberlerin hatibi) denilir. nsanlara brhime (a.s.) bildirilen dinin emir ve yasaklarn tebli etti. Arabistan Yarmadasnn kuzeybatsnda Hiczla Filistin arasnda Kzldeniz shilinde yer alan Akabe krfezinden Humus vdisine kadar uzanan Medyen blgesinde doup byyen uayb (a.s.), o kavmin asil bir ilesine mensuptu. Genlii, dedelerinden Medyen adl bir ahsn etrfnda toplandklar iin bu adla anlan Medyen halk arasnda geen uayb (a.s.), azgn ve sapk kavminin ktlklerinden uzak yaar, babasndan kalan koyunlaryla megul olur ve namaz klard. Medyenliler atalarnn doru yolundan ayrlmlar ve kt yollara sapmlard. Allah Telya iman ve ibdet etmeyi brakmlar, kendi elleriyle yaptklar putlara ve heykellere tapyorlard. Medyen, ticret kervanlarnn gelip getii yollar zerinde olduundan ticretle urayorlard. Yaptklar al-verite hep hile yapyorlard. Yiyecek maddelerini alp stok yapyorlar, pahalannca fhi fiyatla satyorlard. l ve tart iin iki deiik lek kullanyorlar, alrken byk lekle alyorlar, satarken kk lekle veriyorlard. nsanlarn yollarn kesiyorlar, onlarn mallarna zorla el koyuyorlard. Yol stnde durup, bilhassa yabanc ve gariplerin mallarn eitli hilelere bavurarak ellerinden alyorlard. Ayrca sahip olduklar pekok nimetin krn yapmayp nankrlk ediyorlard. Allah Tel onlara, doru yola dvet etmek iin uayb (a.s.) peygamber olarak gnderdi. uayb (a.s.) onlara nasihatlerde bulunup Allah Telya irk komamalarn ve yanlzca Ona ibdet etmelerini, al-verite, l ve tartda hakszlk ve hile yapmamalarn, yeryznde bozgunculuk etmemelerini syledi. Ktlklere devam ettikleri takdirde azba urayacaklarn, vazgetikleri takdirde mkfta kavuacaklarn anlatt. Fakat azgn Medyen kavmi, uaybn (a.s.) szlerini dinlemeyip ona kar ktlar. Ona inananlar tehdit ettiler. uayb (a.s.), btn sknt, eziyet ve horlamalara ramen, Medyenlileri doru yola dvete devm etti. bret olarak isyanlar sebebiyle helk edilen Nh kavminin, Hd ve Lt kavminin bana gelen azaplar ve helk olmalarn anlatt. nkrdan vazgeip imn etmelerini, mafiret dilemelerini, aksi halde kendilerinin de isyan edip helk olan kavimler gibi azba deceklerini ve helk olacaklarn ak bir lisanla anlatt. Onun peygamberlii ama kadar duyulmutu. Pekok kimse gelerek uayb (a.s.)a iman etmekle ereflendiler. Fakat Medyenliler yolda durup uayb (a.s.)a gelenlere mni olmaya altlar. uayb (a.s.) ve ona iman edenleri kendi sapk dinlerine dnmedikleri takdirde yurtlarndan karacaklarn syleyip tehdit ettiler. uayb (a.s.) azgn Medyen halknn, btn nasihatlerine ramen imana gelmelerinden mit kesince, onlar Allah Telya havle etti. uayb (a.s.) Allah Telya; Y Rabbi! Bizimle kavmimiz arasnda hak ile hkm ver. Sen hkmedicilerin en hayrlssn (7/Arf, 89) diye du etti.

Azgnlklarna ve mminlere kar dmanlklarna devam eden Medyen halk zerine, Allah Tel azap gnderdi. Bir sayha ve bir zelzeleyle onlarn hepsini helk etti. Hepsi yok oldular. Sanki onlar o beldede yaamamlard. uayb (a.s.) ve ona inananlar kurtulup Medyene yakn bir yerde, yeillik, aalk ve bolluk iinde bir ehir olan Eykeye giderek oradaki insanlara doru yolu gstermekle vazifelendirildi. Medyen halknn btn hussiyetlerini tayan Eyke halk, paray tart ile alrlar, kenarlarndan krptktan sonra, tane ile verirlerdi. Al-verilerinde kar taraftakine muhakkak zarar verirler ve onu aldatrlard. Alrken ucuz ve fazla fazla alrlar, satarken pahal ve eksik verirlerdi. Yolcular soyarlar, putlara taparlard. uayb (a.s.)a inanmak iin gelenleri vazgeirmek iin alyorlar, uayb (a.s.)a yalanc diyorlard. stekleri olmazsa, tehditte bulunup, eziyet ediyorlard. uayb (a.s.) Eyke halkn Allah Telya iman ve ibdet etmeye dvet etti. uayb (a.s.) son def ikaz edip puta tapmaktan vazgemelerini, Allaha iman etmelerini l ve tartda adletli olmalarn ve her trl zulmden vazgeip kurtulmalarn sylediyse de inkr edip inanmadlar. Alay ettiler, onun yalanc, sihirbaz biri olduunu ileri srdler. man etmeyeceklerini akca syleyip; Eer sen doru szlysen, bize gkten azap indir. dediler.

uayb (a.s.) bu azgn kavmi Allah Telya havle etti. Allah Tela onlara isyanlar sebebiyle iddetli bir azap gndererek hepsini helk etti. nce ortal kasp kavuran iddetli bir scakla tutuldular. Sular fokur fokur kaynad. Susuzluktan kvranyorlar scak sular itike ileri yanyordu. resizlikten glge ve iecek su aryorlar, bir tarafdan bir tarafa kouyorlard. Bu hl yedi gn devm etti. Sekizinci gn ufukta koyu glgeli siyah bir bulut kp ykseldi. Bunu gren Eykeliler serinlemek iin koup hepsi bulutun altnda toplandlar. Onlar bulutun altna toplanr toplanmaz buluttan zerlerine iddetli bir ate yamaya balad ve hepsi ate altnda helk olup gittiler. Eykelilerin helk edildii bugn, Kurn- Kerimde (glge gn) olarak bildirilmekte ve melen yle buyurulmaktadr: O glge (zlle) gnnn azb onlar yakalyverdi. Gerekten o azap byk bir gnah azb idi. (26/uar, 189). uayb (a.s.), Eyke ahlisinin helk olmasndan sonra, inananlarla birlikte Medyene gidip yerleti. nananlardan birinin kzyla evlendi. ki kz oldu. Kzlar byd. Kendisi iyice yaland. Allah korkusundan ok gz ya dkt. Gzleri zayflad, vcudu kuvvetten dt.

Bu srada Msrdan kp Medyene gelen Ms (a.s.), kuyu banda koyunlarn sulamak iin bekleyen uayb (a.s.)n kzlarna yardm ederek koyunlarn sulad. uayb (a.s.) cret vermek iin onu evine dvet etti. Onu emin/gvenilir bir kimse olarak grp koyunlarna oban tuttu. Sekiz sene koyunlarn gtmesi artyla kzlarndan birini ona nikhlad. Ms (a.s.) orada on sene kald. ocuklar oldu. Daha sonra Msra g etti. Shhati dzelip gzleri alan uayb (a.s.), her sene Medyenden Msra giderek kz va damdn ziyret etti. Bir mddet sonra (rivyete gre orada) veft etti.

uayb (a.s.) ok namaz klard. Tevrtta ismi Mikil olarak bildirilmitir. Kurn- Kerimde Arf, uar, Hd ve Ankebt srelerinde uayb (a.s.) ve Medyen kavmi hakknda yet-i kerimeler mevcuttur.

uayb (a.s.), Hz. brahimin torunlarndan Mikilin oludur. Annesi ise Hz. Ltun kzdr (et-Taber, Tarih, Msr 1326, I, 167; es-Saleb el-Aris, Msr 1951, s. 164; M. Asm Kksal, Peygamberler Tarihi, Ankara 1990, I, 327).

Yce Allahtan uayb (a.s.)a kitab veya sahife gnderilmedi. O, dem, it, dris, Nuh ve brahime indirilen sahifeleri okudu ve onlarla teblide bulundu (bn Askir, Tarih, Beyrut 1979, VI, 322).

uayb (a.s.) byk bir hatipti. nsanlar gzel sz ve nasihatlerle aydnlatmaya alt. Dolaysyla ona peygamberler hatibi denilmitir (ez-Zemaher, el-Kesf, Kahire 1977, II, 118). uayb (a.s.) ayn zamanda Ms (a.s.)n kaynpederi idi. Kz Safuray Ms (a.s.) ile evlendirmiti (bnl-Esir, el-Kmil, Beyrut 1965, 177).

uayb (a.s.)n peygamber olarak Medyene gnderilmesi ve Medyenlilerle mcdelesi, Kuranda yle bildirilir: "Medyene de kardeleri uayb (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim, Allaha kulluk edin, sizin ondan baka ilhnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil geldi. ly ve tarty tam yapn, insanlarn eyalarn eksik vermeyin, dzeltildikten sonra yeryznde bozgunculuk yapmayn. Eer inanan (insan)lar iseniz bylesi sizin iin daha iyidir!... Ve her yolun bana oturup da tehdit ederek insanlar Allah yolundan evirmeye ve O (Allah yolu)nu eriltmeye almayn. Dnn siz az idiniz, O sizi oaltt ve bakn bozguncularn sonu nasl oldu!... Eer iinizden bir ksm benimle gnderilene inanm, bir ksm da inanmam ise, Allah aramzda hkmedinceye kadar sabredin. O, hkmedenlerin en iyisidir." (7/Arf, 85-87)

Grlyor ki uayb (a.s.) onlar Allaha kulluk etmeye, insan haklarna saygl olmaya, her trl bozgunculuktan uzak durmaya ve bu yolda sabrla hareket etmeye dvet ediyordu. Fakat Medyen halk uayb (a.s.)in nasihatlerini dinlemediler ve kt hareketlerinde daha ileri gittiler. Onlarn bu isyan ve sapknlklar, Kuranda yle haber verilir: "Dediler ki: Ey uayb, senin sylediklerinden ounu anlamyoruz, biz seni iimizde zayf gryoruz. Kabilen olmasayd, seni mutlaka talarla(ldrr)dk! Senin bize kar hi bir stnln yoktur! (11/Hd, 91)

uayb (a.s.) onlarn bu taknlklarna kar nasihat ediyor ve onlar byk bir azap ile kokutuyordu: (uayb onlara de ki): Ey kavmim, size gre kabilem Allahtan daha m stn ki, Onu arkanza atp unuttunuz? phesiz Rabbim, yaptklarnz kuatcdr (Ondan bir ey gizli kalmaz). Ey kavmim, olduunuz yerde (yaptnz) yapn, ben de yapyorum. Yaknda kime azbn gelip kendisini rezil edeceini ve kimin yalanc olduunu bileceksiniz. Gzetin, ben de sizinle beraber gzetmekteyim. (11/Hd, 92-93)

Her trl mcdelede, tebli ve nasihate ramen, Allahn emirlerini dinlemeyen, zulm, taknlk ve ktlkte srar eden Medyen halk, azb hak etmiti: Derken o (mthi) sarsnt onlar yakalayverdi, yurtlarnda diz st ke kaldlar. uayb yalanlayanlar, sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. uayb yalanlayanlar... te ziyana urayanlar, onlar oldular. (7/Arf, 91-92)

Medyen halk, kfirlerin kanlmaz sonu olan azba maruz kaldktan sonra uayb (a.s.) onlara acmt. Bu durum, Kuranda yle bildirilir: (uayb), onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim, ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm!.. (7/Arf, 93)

Buna gre, Allahn emirlerini dinlememede srar eden ve bunun neticesinde Allahn azb ile cezlandrlanlara acmamak gerekir. nk bu cezy hak etmi oluyorlar.

uayb (a.s.) Medyenlilerle beraber, Eyke halkna da peygamber olarak gnderilmiti. Onlarla da nemli mcdelelerde bulundu. Onlarla olan mcdelesi ve onlarn isyankrl, Kuranda yle zetlenmektedir: Gerekten Eyke halk da zlim kimselerdi (59/Har, 78).

Eyke halk da gnderilen elileri yalanlad. uayb, onlara demiti ki: (Allahn azbndan) korunmaz msnz? Ben size gnderilen gvenilir bir eliyim. Artk Allahtan korkun ve bana itaat edin. Ben sizden buna kar bir cret istemiyorum. Benim cretim yalnz lemlerin Rabbine aittir. ly tam yapn, eksiltenlerden olmayn. Doru terazi ile tartn. nsanlarn haklarn ksmayn. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn, Sizi ve nceki nesilleri yaratan (Allah)dan korkun. (26/uar, 176-184)

Eykeliler, uayb (a.s.)n telkinlerine kar ters hareket ettiler. Sz dinlemeyip isyanda bulundular. Hatta, uayb (a.s.)a hakaret ettiler. Onlarn bu isyan, Kuranda yle dile getirilir: "Dediler ki: Sen iyice bylenmilerdensin. Sen de bizim gibi bir insansn, biz seni mutlaka yalanclardan sanyoruz." (26/uar, 185, 186)

Eykeliler bununla da yetinmediler. Azap isteyecek kadar ileri gittiler: "Eer dorulardansan, o halde zerimize gkten paralar dr!" (26/uar, 187) diyerek uayb (a.s.)a meydan okudular. uayb (a.s.) onlara yle cevap verdi: "Rabbim, yaptnz daha iyi bilir (26/uar, 188). Yce Allah da, onlara verilen azb, yle haber veriyor: "Onu yalanladlar. Nihyet o glge gnnn azb, kendilerini yakalad. Gerekten o, byk bir gnn azb idi. Muhakkak ki, bunda bir ibret vardr. Ama yine oklar inanmazlar" (26/uar, 189, 190).

yette sz konusu olan "glge gnnn azb" hakknda, mfessirler yle bir aklamada bulunuyorlar: Eykeliler azap isteyince, gne yedi gn mthi bir scaklk yayd. O srada gkyznde bir bulut belirdi ve serin bir rzgr esti. Eykeliler bulutun glgesinde toplandlar. Birden o buluttan bir ate indi ve Eyke halk yeryznden silindi (el-Beydav, Envrut-Tenzl, Msr 1955, II, 84).

Medyen ve Eyke halk Hz. uayb dinlemediler ve bunun neticesinde, yukarda sunulan yetlerde ifde edildii gibi helk oldular. Allah dinlememenin, peygambere uymamann ve yanl yollara sapmann cezsn buldular. uayb (a.s.), kendisine uyanlarla birlikte Mekkeye gidip yerleti.

Orta boylu, buday benizli biri olan uayb (a.s.), hayatnn sonuna doru gzlerini kaybetmiti, m olarak yayordu. Mekkede veft etti. Trbesinin, Kbenin batsnda, Darnnedve ile Ben Semh kapsnn arasnda olduu rivyet edilir (et-Taber, Tarih, Msr 1326, I, 167; bn Kuteybe, Kitabl-Marif, Beyrut 1970, s. 19; bn Askir, Tarih, Beyrut, 1979, VI, 322). (1)

Yukarda iktibas edilen metinde ifde edildii ekilde, bazlar Eykenin ayr bir kavim olduunu belirtirler. Ama, biz Eyke ile Medyenin ayn kavim olduu kanaatini tayoruz. Kuranda ashbul-Eyke (15/Hcr, 78) diye bahsi geen aal vdilerin skinlerinden kast, peygamberleri Hz. uaybn uyarlarna aldrmayan ve bu yzden de, bir yer sarsnts ve/veya volkanik pskrt sonucu yok olup giden Medyen halkdr. Kurn- Kerimde Eyke kelimesinin getii drt yette de (15/Hcr, 78; 26/uar, 176; 38/Sd, 13; 50/Kaf, 14) ashbul-Eyke diye bahsedilip kavm kelimesiyle bahsedilmemesi, burann Medyendeki en nemli yerleim yeri/ ehir olduunu dndrmektedir. Eyke: sk ormanlk, aal vdi demektir. uayb (a.s.) ve kavminin oturduu lke, ormanlk olduu iin olraka, ashbul-Eyke (Eyke halk) denilmitir.

Aalar sk ve birbirine rlm koruluk ve orman demek olan Eyke, uayb Peygamberin kavmi Medyenlilerin yurdudur. Tebukun kuzeyinde, rdn nehrinin dou yakasnda bir yer olup Leyke diye de isimlendirilmitir. Bir gre gre, Eyke yerleim merkezinin ad, Leyke ise genel olarak bu blgenin addr.

uayb (a.s.)n Kavmi Medyen

Medyen, Kurn- Kerimde Hz. uayb (a.s.)in kavmini tevhide dvet ettii yer olarak ad geen lkedir. Kurn- Kerimde Medyen kelimesi on kere geer. Yce Allah Medyen halkna kardeleri uayb gnderdii (7/Arf, 85; 11/Hd, 84; 29/Ankebt, 36), Hz. uayb onlara Allaha kulluk etmeleri, hirete inanmalar ve bozgunculuk yapmamalar (29/Ankebt, 36), lye-tartya dikkat etmeleri, inananlar yoldan karmamalar, hell kra kanaat etmelerini bildirdi. Kavminin ileri gelenleri ona, daha nce yumuak huylu ve akll bir insan iken kendilerini niin babalarnn tapt eylerden vazgeirmeye alp mallarn diledikleri gibi tasarruftan alkoymak istediini sordular. Hz. uayb, kendisinin Rabbi tarafndan grevlendirildiini, onlara yasaklad eyleri, kendisinin de yapmadn, bylelikle onlarn hallerini dzeltmeye altn ifade etti. Medyen halk, bu sylediklerini anlayamadklarn ileri srp kmser szler sarfederek onu tehdit ettiler, onun kendilerinden bir stnl bulunmadn ileri srdler. Hz. uayb onlara; "Allahtan daha m stnsnz ki onu unuttunuz" deyip onlar Rabbine havle etti ve balarna gelecek felketi beklemelerini de ilve etti. Bunun zerine onu ve inananlar ya ehri terketmeleri veya dinlerine dnmeleri yolunda uyardlar. nananlar bunlara kulak asmadlar. "Rabbimiz gerei aa karr" diye beklediler. nanmayanlar, onlara eer uaybe uyarlarsa ziyana urayacaklarn sylediklerinde o korkun ses ve sarsnt geldi. Medyenliler sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular, diz st kekaldlar. Hz. uayb ve inananlar Yce Allahn rahmetiyle kurtuldular (7/Arf, 85, 93; 11/Hd, 84-95). Hz. uayb, "Ey kavmim, dedi; ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duyurdum

ve size t verdim." (7/Arf, 93)

Hz. uayb, onlar Nuh, Slih ve Lt kavimlerinin bana gelenlerle uyardysa da Medyen halk dinlemedi (11/Hd, 89). Peygamberleri ak deliller getirdii halde d ve Semd kavimleri, Nuh, brahim ve Lt kavimlerinin bana gelenler Medyen halkn da yakalam, ehirleri balar stnde ters dnmt (9/Tevbe, 70; 22/Hacc, 42). Yce Allahn d ve Semdu nasl helk ettii, vaktiyle oturduklar yerlerden bellidir. Karun, Firavun ve Hmn da helk edilmitir; Medyen halk da (29/Ankebt, 36, 40).

Medyen halkn ve dierlerini helk eden korkun ses, onlar anszn yakalamt. ekiip duruyorlard. Sur da gfilleri yle yakalayacak ve o zaman peygamberlerin doru syledii son bir kere ortaya kacak. O da sadece korkun bir sesten ibret olacaktr (36/Ysin, 48-54).

Hz. Ms (a.s.), Medyende yllarca kalmt. O, Firavun ve evresinin zulmnden Yce Allaha iltic edip Medyene yneldi. Medyen suyu banda hayvan sulama srasna girememi iki kzn hayvanlarn sulayverdi. Babalar o zaman ihtiyarlam olan bu iki kzdan biriyle evlenip burada sekiz yldan az olmayan uzun bir sre kald (28/Kasas, 22-30). Bu kzlarn babasnn Hz. uayb olduu kanaati vardr.

Dokuz hadis kitabnda Medyen ismi gemez. Hz. uayb, "Hatbul Enbiy" diye bilinir. Medyenliler ticaretle meguldler. Hz. uaybin ikaz bu ynden de dikkate alnmaldr. Bu halk yahdi ve hristiyanlarn kutsal kitaplarnda "Mudyniler" (midianites) diye geer. Bu ad, kuzey bat Arabistanda Akabe krfezinin dou kylarna uzanan alan ierisinde yer alan bu l ehri skinlerine Hz. brahimin Keturahdan (Tekvin 25: 1) olma olu Midiandan geldii sylenir. Hz. Yusufu Gileaddan Msra giderken alp gtren Midyni tccarlardr (Tekvin, 37: 25-28, 36). Hz. uayb iin yahdi ve hristiyan kutsal kitaplarnda Hz. Msnn kaynpederi olarak Yetro (Jethro, Revel) diye bahsedilir ( k 2: 15, 3: 1). (2)

Kurn- Kerimde uayb (a.s.) ve Medyen Kavmi Allah (c.c.) uayb (a.s.)in ismini, Kuranda toplam on bir yerde zirketmitir: 7/Arf, 85, 88, 90, 92, 92; 11/Hd, 84, 87, 90, 95; 26/uar, 177; 29/Ankebt, 36. uayb (a.s.) ile kavmi arasndaki tevhid mcdelesi, Kurn- Kerimin 7/Arf, 11/Hd, 26/uar ve 29/Ankebt srelerinde gndeme gelir. uayb (a.s.)n kavmi Medyen ismi de Kurn- Kerimde toplam 10 yerde zikredilir. Kavmin dier ad olan Eyke ise toplam 4 yerde kullanlr.

Medyen (oullarna) da kardeleri uayb (peygamber olarak gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allaha ibdet/kulluk edin. Sizin Ondan baka ilhnz/tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir: Artk ly tarty tam yapn. nsanlarn eyalarn eksik vermeyin. Islah edildikten sonra yeryznde ifsd/bozgunculuk yapmayn. Eer inananlardan iseniz bunlar sizin iin daha hayrldr. (7/85) man edenleri tehdit ederek Allah yolundan alkoymak iin ve o yolda arpklk arayarak yle her yolun (ban) kesip oturmayn. Dnn ki siz az idiniz de O sizi oaltt. Bakn ki, fesatlarn/bozguncularn sonu nasl olmutur! (7/86) Eer iinizden bir grup benimle gnderilene iman eder, bir grup da inanmazsa, Allah aramzda hkmedinceye kadar sabredin. O hkimlerin en hayrls/iyisidir. (7/87) Kavminden mstekbir mele (ileri gelen kibirliler/byklk taslayanlar) dediler ki: Ey uayb! Kesinlikle seni ve seninle beraber iman edenleri memleketimizden karacaz, yahut dinimize dneceksiniz. (uayb) dedi ki: stemesek de mi (bizi yurdumuzdan karacak veya dinimizden dndreceksiniz)?! (7/88) (Andolsun ki,) Allah bizi ondan (kfirlikten) kurtardktan sonra tekrar sizin dininize dnersek, Allaha kar iftir emi oluruz. Rabbimiz Allahn dilemesi hali mstesn, geri dnmemiz bizim iin olacak ey deildir. Rabbimizin ilmi her eyi kuatmtr. Biz sadece Allaha tevekkl eder/dayanrz. Ey Rabbimiz! Bizimle kavmimiz arasnda adletle hkmet (kimin hakl, kimin haksz olduunu adletle aa kar). nk Sen hkmedenlerin en hayrlssn. (7/89) Kavminden mele (ileri gelen) kfirler dediler ki: Eer uaybe uyarsanz o takdirde siz mutlaka ziyana urarsnz. (7/90) Derken o iddetli deprem onlar yakalayverdi de yurtlarnda diz st donakaldlar (diz st kerek helk oldular). (7/91) uaybi yalanlayanlar sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. Asl ziyana urayanlar uaybi yalanlayanlarn kendileridir. (7/92) (uayb) Onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim! Ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm! (7/Arf, 85-93)

Onlara, kendilerinden ncekilerin; Nuh, Ad, Semud kavminin, brahim kavminin, Medyen ahalisinin ve yerle bir olan ehirlerin haberi gelmedi mi? Onlara resulleri apak deliller getirmilerdi. Demek ki Allah, onlara zulmediyor deildi, ama onlar kendi nefislerine zulmediyorlard. (9/Tevbe, 70)

Medyen (halkna da) kardeleri uayb (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim, Allaha ibdet edin, Ondan baka ilahnz yoktur. ly ve tarty eksik tutmayn; gerekten sizi bir bolluk ve refah (hayr) iinde gryorum. Dorusu sizi epeevre kuatacak olan bir gnn azbndan korkuyorum. (11/84) Ve ey kavmim! ly ve tarty adaletle yapn; insanlara eyalarn eksik vermeyin; yeryznde bozguncular olarak dolamayn. (11/85) Eer mmin iseniz Allahn (hellinden) brakt (kr) sizin iin daha hayrldr. Ben zerinize bir beki deilim. (11/86) Dediler ki: Ey uayb! Babalarmzn taptklarn (putlar), yahut mallarmz hususunda dilediimizi yapmay terketmemizi sana namazn m emrediyor? Oysa sen yumuak huylu ve ok akllsn! (11/87) Dedi ki: Ey kavmim! Eer benim, Rabbim tarafndan (verilmi) apak bir delilim varsa ve O bana tarafndan gzel bir rzk vermise buna ne dersiniz? Size yasak ettiim eylerin aksini yaparak size aykr davranmak istemiyorum. Ben sadece gcmn yettii kadar slah etmek istiyorum. Fakat baarmam ancak Allahn yardm iledir. Yalnz Ona dayandm ve yalnz Ona dneceim. (11/88) Ey kavmim! Sakn bana kar dmanlnz, Nuh kavminin veya Hd kavminin, yahut Slih kavminin balarna gelenler gibi size de bir musibet getirmesin! Lt kavmi de sizden uzak deildir. (11/89) Rabbinizden balanma dileyin; sonra Ona tevbe edin. Muhakkak ki Rabbim ok merhametlidir, (mminleri) ok sever. (11/90) Dediler ki: Ey uayb! Sylediklerinin ounu anlamyoruz ve iimizde seni cidden zayf (ciz) gryoruz! Eer kabilen olmasa, seni mutlaka talayarak ldrrz. Sen bizden stn deilsin. (11/91) (uayb:) Ey kavmim dedi, size gre benim kabilem Allahtan daha m gl ve deerli ki, onu (Allahn emirlerini) arkanza atp unuttunuz. phesiz ki Rabbim yapmakta olduklarnz epeevre kuatcdr. (11/92) Ey kavmim! Elinizden geleni yapn! Ben de yapacam! Kendisini rezil edecek azbn gelecei ahsn ve yalancnn kim olduunu yaknda reneceksiniz! Bekleyin! Ben de sizinle beraber beklemekteyim. (11/93) Emrimiz gelince, uayb ve onunla beraber iman edenleri tarafmzdan bir rahmetle kurtardk; zulmedenleri ise korkun bir grlt yakalad da yurtlarnda diz st kekaldlar. (11/94) Sanki orada hi refah iinde yaamamlar gibi. Haberiniz olsun; Semud (halkna) nasl bir uzaklk verildiyse Medyen (halkna da Allahn rahmetinden yle) bir uzaklk (verildi). (11/Hd, 84-95)

Eyke halk da gerekten zlim idiler. (15/78) Biz onlardan da intikam aldk. kisi de (Eyke ve Hicr) ak bir yol zerindedir. (15/Hcr, 78-79)

Hani kz kardein gezinip; Onu(n bakmn) stlenecek birini size haber vereyim mi? demekteydi. Bylece, seni annene geri evirmi olduk ki, gz aydn olsun ve hzne kaplmasn. Sen bir insan ldrmtn de, biz seni tasadan kurtarm ve seni esasl bir denemeden geirip snamtk. Medyen halk arasnda da yllarca kalmtn, sonra bir kader zerine (buraya) geldin ey Ms. (20/Th, 40)

Medyen halk da (peygamberlerini yalanlamt). Ms da yalanlanmt. Bylelikle Ben, o inkr edenlere bir sre tandm, sonra onlar yakalayverdim. Naslm Benim (hereyi alt st edip kkten deitiren) inklbm.? (22/Hacc, 44)

d, Semdu, Ress halkn ve bunlar arasnda daha birok nesilleri de (inkrclklarndan tr helk ettik). (25/Furkan, 38)

Eyke halk da peygamberleri yalanclkla sulad. (26/176) uayb onlara yle demiti: (Allaha kar gelmekten) saknmaz msnz? (26/177) Bilin ki, ben size gnderilmi gvenilir bir eliyim. (26/178) Artk Allaha kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. (26/179) Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim cretimi verecek olan, ancak lemlerin Rabbidir. (26/180) ly tastamam yapn, (insanlarn hakkn) eksik verenlerden olmayn. (26/181) Doru terazi ile tartn. (26/182) nsanlarn hakk olan eyleri ksmayn. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn. (26/183) Sizi ve nceki nesilleri yaratan (Allah) dan korkun. (26/184) Onlar yle dediler: Sen, olsa olsa iyice bylenmi birisin! (26/185) Sen de, ancak bizim gibi bir beersin. Bilki, biz seni ancak yalanclardan biri sayyoruz. (26/186) yet doru szllerden isen, stmze gkten azap yadr! (26/187) uayb: Rabbim yaptklarnz en iyi bilendir dedi. (26/188) Velhsl onu yalanc saydlar da, kendilerini o glge gnnn azb yakalayverdi. Gerekten o, muazzam bir gnn azb idi! (26/189) Dorusu bunda byk bir ders vardr; ama oklar iman etmezler. (26/190) phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. (26/uar, 176- 191)

Medyene doru yneldiinde de: Umarm Rabbim, beni doru bir yola yneltip iletir dedi. (28/22) Medyen suyuna vard zaman, su almakta olan bir insan topluluu buldu. Onlarn gerisinde (hayvanlar su bana gtrmekten ekinen) iki kadn buldu. Dedi ki: Bu durumunuz ne? obanlar srlerini sulamadka, biz srlerimizi sulayamayz; babamz, ya ilerlemi bir ihtiyardr dediler. (28/Kasas, 22-23)

Ancak Biz birok nesiller ina ettik de onlarn zerinde (nice) mr(ler) uzayp geti. Ve sen Medyen halk iinde yaayp da yetlerimizi onlardan okuyarak renmi deilsin. Ancak (bu bilgileri sana) gnderen Biziz. (28/Kasas, 45)

Medyene de kardeleri uayb (gnderdik). Bylece dedi ki: Ey kavmim, Allaha kulluk edin ve ahiret gnn umud edin ve yeryznde bozguncular olarak karklk karmayn. (29/36) Fakat onu yalanclkla itham ettiler. Derken, kendilerini bir sarsnt yakalayverdi ve yurtlarnda diz st ke kaldlar. (29/37) d ve Semdu da (helk ettik). Sizin iin, (onlarn bana nelerin geldii) oturduklar yerlerden apak anlalmaktadr. eytan onlara yaptklar ileri gzel gsterip onlar doru yoldan kard. Oysa bakp grebilecek durumdaydlar. (29/38) Karunu, Firavunu ve Hmn da (helk ettik). Andolsun ki, Ms onlara apak deliller getirmiti de onlar yeryznde byklk taslamlard. Halbuki (azbmz ap) geebilecek deillerdi. (29/39) Nitekim, onlardan her birini gnah sebebiyle cezlandrdk. Kiminin zerine talar savuran rzgrlar gnderdik, kimini korkun bir ses yakalad, kimini yerin dibine geirdik, kimini de suda boduk. Allah onlara zulmetmiyor, asl onlar kendilerine zulmediyorlard. (29/Ankebt, 36-40)

Onlardan nce Nuh kavmi, Res halk ve Semd da yalanlamt. (50/12) d ve Firavun ile Ltun kardeleri de (yalanladlar). (50/13) Eyke halk ve Tbba kavmi de. Btn bunlar peygamberleri yalanladlar da tehdidim gerekleti! (50/Kaf, 12-14)

nsanlardan alrken lp tarttklarnda tam, onlara vermek (satmak) iin lp tarttklarnda ise noksan yapan hilekrlara yazklar olsun! (83/Mutaffifn, 1-3)

l-Tart ve Hile

Svlar ve taneli bitkiler gibi bir hacim ll veya belirli bir kapla llerek alnp satlan eylere l ile satlan (meklt)lar denir. Zeytin ya, gaz, arpa, msr gibi. Gnmzde sv maddeler "litre" ile; kat fakat iine konulduu kabn eklini alabilen maddeler de "hacmi belirli bir lekle" alnp satlmaktadr.

Arlk lleri ile alnp satlan eylere de "tart ile satlanlar (mevzn)" denir. Arlk l birimleri dirhem, dinar ve miskal gibi slm hukukunda l alnan birimlerdir. Gnmzde bunlarn yerine gram, kilogram ve ton gibi arlk (vezn) ls birimleri kullanlmaktadr. Demir, kmr, imento, eker gibi eyler tart ile alnp satlmaktadr.

Baz mallarn l veya tartyla satlmas onlar standart hale getirmektedir. Bu; zellikle fiz yasanda etkisini gsterir

Bir toplumda sosyal adletin salanabilmesi, karlkl haklarn korunabilmesi iin her eyden nce l ve tartnn doru ve dzgn olmas gerekir. Bunu temin etmek iin iki art vardr. Biri bizzat lei tam yapmak; eksik, fazla veya yanl let/ara kullanmamaktr. kincisi de, tam ve doru alp tartmaktr. lme ve

tartmann doru olmas, bir hak, adlet anlay, din ve vicdan meselesidir. ly, lei ve tarty dorultacak olanlar bunlardr. Vicdanlardan hak ve adlet fikrini kaldrdnz zaman, ilerinde Allah korkusu olmayan insanlar, doru letle lerken bile yanllk yapmaktan ekinmezler. nsanlar bakalarnn haklarn kendi haklaryla bir tutarak l ve tartda doru ve drst olma duygusundan yoksun olduklar srece; alrken fazla, verirken eksik yapmaktan kurtulmalar mmkn deildir. Bunun iin nce vicdanlar dzeltmek, sonra da l ve tart letlerini slah etmek gerekir. Bu da vicdanlara Allah korkusu ve hiret inancn yerletirmekle olur. l ve tartda hile yapmak, doru drst hareket etmemek byk gnahtr.

Kurn- Kerimde ticaret erbb, l ve tartda eksiklik yapmamalar iin yle uyarlr: "l ve tartda hile yapanlarn vay haline! Onlar, insanlardan lp alrken eksiksiz alrlar. Kendileri onlara lerek veya tartarak sattklar zaman eksik verirler." (83/Mutaffifin, 1-3). (3)

l ve tartnn doru olmas, al-verie hilenin kartrlmamas gerekir. slm dini, insanlar ahlka, fazlete ve mumelelerinde drstle arr. Mslmann en dikkate deer zellii, drst oluudur. Al-verilerde hleden maksat; bir kimseyi sz, fiil ve davranlaryla etkileyerek satm akdinin onun yararna olduunu telkn etmek ve onu piyasa fiyatnn dnda bir sat bedeline rz etmektir. yet-i Kerme'de yle buyrulur: "Veyl (Azap, yazklar) olsun lde tartda noksanlk edenlere ki, onlar insanlardan lp (haklarn) aldklar zaman tam olarak alrlar. Fakat insanlara (verilmek zere) ltkleri veya onlara tarttklar zaman eksiltirler." (83/Mutaffifn, 1-3). (Ayrca bk. 6/En'm, 152; 17/sr, 35; 28/uar, 181-183).

Hz. Muhammed (s.a.s.) Peygamber olduu zaman Hicaz'da Araplar ticretle urayordu. Peygamber (s.a.s.) vahiy gerei olarak dzenleyici baz hkmler getirerek drst bir piyasann teekkln salad. Eb Hreyreden rivyet edildiine gre, Hz. Peygamber bir gn pazar yerinden geerken, elini bir zhire ynnn iine sokmu, altnn slak olduunu grnce satcya sebebini sormutur. Satc yaan yamurun slattn bildirince, Allahn Elisi yle buyurmutur: Bu slakl herkesin grmesi iin zhirenin zerine karman gerekmez miydi? Bizi aldatan bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50). Bu hadis, alverite hile yapmann haram olduuna dellet eder. Hile sbit olunca satlan eyin veya sat bedelinin geri verilmesi, yalnz gabn- fhi (ar yararlanma) hali varsa gerekli olur. Bu da Hanef mezhebine gre ancak taraflar aldatmas (tarr) hlinde szkonusu olur. Yani hile ve aldatma yannda, fhi gabn hli de varsa satm akdinin bozulmas mmkn ve ciz olur. Satc veya delllin, alcy yanltmas ve fhi bir krla satm akdini yapmaya rz etmesi gibi. Hz. Eb Bekir, halife iken valilerini irdnda fhi gabn nisbetini te bir olarak belirlemitir. Bu duruma gre gabn; bir maln kymetinden ak, yani gze batan bir ekilde fazla veya eksik bir fiyatla satlmasdr. Fazlalk veya noksanlk ak olduu zaman fhi gabn meydana gelir.

Hz. Peygamber, drst ticret yapanlar u hadisi ile vmtr: Sz ve mumelesi doru tccr, kymet gnnde arn glgesi altndadr. (bn Mce, Ticret 1). Ayrca mteri ald bir mal herhangi bir sebeple geri vermek isteyebilir. Hanef fakhlerine gre hem mteri ve hem satc aldklar mal geri verme veya geri alma hakkna sahiptirler. Ancak byle bir geri dnte ilk alnan bedel aynen geri verilir. Yoksa yeni bir fiyat ile verilemez. O zaman yeni bir al-veri olur. Bu durumda iki taraf da zarara sokulmamaldr. Alc mal geri vermek istediinde satc bu mal karl alm olduu paray tketmi ise, bu durum satn bozulmasna engel deildir. Fakat satlan mal ksmen veya tamamen helk olmusa byle bir durumda sattan geri dnlmez. Zira Hz. Peygamber (s.a.s.): Sat bozmak isteyen mmine kolaylk gsteren kimseyi, Allah (c.c.) srp dmekten korur (Eb Dvud, By 54) buyurmaktadr. (4)

Tefecilik, fiz, kumar, rvet, gasb, alma, hiynet gibi hileli kazan yollarnn hepsi btldr. Bu eit yollarla para kazanmak haramdr. Yalnz, kiinin almas, karlkl rzya dayanan hell mallarn ticreti, hibe ve miras yoluyla elde ettii mal helldir. Ticretin merluu, karlkl rzya baldr. Aldatma bulunan ve aldatmann farkna varld zaman, taraflardan birinin rz olmayaca ticret mer deildir. Hz. Peygamber (s.a.s.), "...Aldatan kimse bizden deildir!" (Mslim, man 164; Tirmiz, By' 74; bn Mce, Ticrt 36) buyurmutur.

Ticr Mumelelerdeki Haramlar ve Haram Kazan Yollar

a- Haram Olan eyleri Satmak: Allah ve Rasl arap, boazlanmam hayvan (meyte), domuz ve put satn haram klmtr. (Buhr, Mez 51, By 105; Mslim, By 93) Allah bir eyi haram klnca onun bedelini de haram klar. (Eb Dvud, By 38, 63, 64) ki, zina ve kumar gibi haram yollardan kazan da haramdr: ki iilmesini yasaklayan Allah, ikinin alm ve satmn da haram klmtr. (Mslim, hadis no: 930) irkin eylem ve szlerin mminlerin arasnda yaylmasn arzu edenler (yok mu?) Onlara dnyada da hirette de pek ackl bir azab vardr. (24/Nr, 19) Kazancn en erlisi zin bedelidir. (Mslim; S. Mslim ve Ter. M. Sofuolu, 5/87)

b- Bir Yan Mehul Sat: Fkh ve hadis kitaplarnn cehlet ve arar diye ifade ettikleri ey, akdin unsurlarndan biri mehul kalan, yahut gereklemesi pheli bulunan sattr. Eer bu bilinmezlik, arada anlamazlk kt takdirde zm ve icry imknsz klacak lde ise satm akdi fsiddir. Srden bir koyunu, baaklar olgunlamadan buday veya arpay, denizdeki bal... satmak buna rnektir. Peygamberimiz (s.a.s.) anlamazlk kmasn, bir taraf zarara uramasn diye bu nevi satlar yasaklamtr (Mslim, By 43; Eb Dvud, By 24).

c- Narh Koymak: slm prensip olarak piyasaya mdhale etmez; arz ve talep gibi tabi ve iktisd kurallar iinde pazar serbest brakr. Nitekim Peygamberimizin zamannda fiyatlar ykselmi, narh koyarak fiyatlar snrlamas iin kendisine bavurmulard; yle buyurdu: Fiyat ayarlayan, bolluk, darlk ve rzk veren Allahtr. phesiz ben, -hibir kimsenin, benden talep edecei mal ve can hususundaki bir hakszlm olmadan- Allaha kavumak emelindeyim. (Tirmiz, By 73; Eb Dvud, By 49). Ancak, fertler bu hrriyeti toplumun zararna olacak ekilde ktye kullanrlar, ihtikr (karaborsa), stokuluk, lks tketimi krklemek gibi yollara saparlarsa mdhale ve snrlama zarr olarak ciz grlmtr.

d- Fiyatlarla Oynamak: slmda mukavele ve piyasa hrriyeti esas olmakla beraber, hrriyetin mutlak olmadna, toplumun menfaati ile snrl bulunduuna iaret etmitik. Fiyatlarn yapay olarak artmasna sebep olanlar hakknda Peygamberimiz yle buyurmutur: Pahall arttrmak iin mslmanlarn fiyatlarna mdhale eden kimseyi, kymet gnnde byk bir atee oturtmay Allah zerine almtr. (Ahmed bin Hanbel, 5/27, 50). retimin az, tketimin fazla olmas gibi tabi etkenler dnda fiyatlarn artmas baz mdhalelerle olmaktadr; bunlardan birkan rnek olarak zikredelim:

htikr/Karaborsaclk: htikr, bir mal (fiyat artnca satmak zere) piyasadan ekmek, stok etmek veya piyasaya srmemektir. Pazara mal getiren merzuk (rzk verilmi), ihtikr yapan melundur (lnetlenmitir). (bn Mce, Ticret 6) Fiyatn arttrmak gyesiyle krk gn ihtikr eden kimse, Allahtan uzaklar; Allah da ondan uzaklar. (Miktul Mesbih, hadis no: 2896)

Kabz- mallk ve Komisyonculukla Yapay Olarak Piyasaya Mdhale: Rasl-i Ekrem (s.a.s.), ehirdeki satcnn, kyl maln, pazara gelmeden teslim alarak azar azar pahal satmasn yasaklamtr (Buhr, By 58, 64, 68, 71; Mslim, By 11, 12, 18, 19, 20-22). Bu mndaki birok hadisin mterek hedefi udur: retici mal dorudan doruya pazara arzedecek, araya bakalar girerek fiyatn sun (yapay) bir ekilde artmasna sebep olmayacaktr. Maksat bu olduuna gre fiyat artna sebep olmayan hizmetler, yardmlar, araclklar, pazarlama ve datm ileri yasak deildir. reticinin maln tketiciye arzeden, satcya mteri bulan ve bunun iin de belirli bir cret veya yzde alan hizmetler merdur.

Menkul kymetlerin fiyatlarn sun/yapay olarak artrmak veya drmek iin bavurulan hileler, speklatif faliyetler de fiyatlarda oynamaktr ve ciz deildir.

e- Hileli Arttrma: Peygamberimizin men ettii nec (Buhr, By 60; Mslim, By 13) yle aklanmtr: Mal almak niyeti olmad halde nc ahslar aldatmak iin deerinden fazla fiyat vermek. Ak ve kapal arttrma veya eksiltmelerde yaplan hile ve muvzaalar (dankl pazarlklar) da bu hadisin hkmne dhildir.

f- Hile ve Aldatma: Peygamberimiz bir gn pazar dolarken tahl satan birisinin yanna gelmi, elini daldrm, altnn slak olduunu grerek sormutu: Bu (slaklk) nedir? Yamur slatmt! Halkn grebilmesi iin slak olan ste getirseydin ya? Bizi aldatan bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50). Hadisin son cmlesi hile konusunda bir dstur mhiyetindedir. Reklm, mal tantma snrn geer, ie yalan ve abartma karrsa hile ve aldatma gereklemi olur. (imdiki reklamlarn hemen hepsi hell olan tantm snrn amakta ve kazanc haram edecek aldatma ve yalan alanna girmektedir.)

g- Yemin: Peygamberimiz tccar, genel olarak ok yeminden ve zel olarak da yalan yere yeminden men etmitir: Yemin, mal harcama (elden karma), bereketi mahvetme sebebidir. (Buhr, By 26; Mslim, man 117, Mskat 131)

h- Eksik lmek ve Tartmak: lme ve tartma konusunda elden geldii kadar drst davranmak, hile yapmamak, eksik l ve tart ile sat yapmamak Kurn- Kerimin birok yetine konu tekil etmitir (6/Enm, 152; 17/sr, 35; 26/uar, 181-183; 83/1-6). statistik, anket ve saym hileleri de eksik lme ve tartma kavramna girer. lekte ve tartda hile yapanlarn vay haline... (83/Mutaffifn, 1-6) Kim bize hile yapar (kartrlm mallarla bizi) aldatrsa, bizim yaaymz zerinde yaayanlardan deildir. (Riyzus Slihn Terc. 3/160)

i- alnan ve Gasbedilen eyi Satn Almak: alnan veya hakszlkla sahibinden alnan bir eyi bilerek satn almak bu haksz fiile yardmdr. Peygamberimiz (s.a.s.) yle buyurmutur: Kim, bildii halde hrszlk eyay satn alrsa onun gnahna ve erefsizliine katlm olur. (Beyhak, Snenul-Kbra, V/336)

i- Fiz: "Fiz yiyen kimseler (kabirlerinden), tpk eytan arpm kimseler gibi arplm olarak kalkarlar. Onlarn bu hali, 'al veri (ticret) de fiz gibidir' demelerindendir. Oysa ki Allah, ticreti hell, fizi haram klmtr..." (2/Bakara, 275). slm, btn eitleri ve miktarlaryla fizi yasaklam, haram klmtr. kinin gnah, nasl yalnzca ienin zerinde kalmyorsa, fizin vebali de sadece onu yiyene it deildir. Fizi deyen, mukaveleyi yazan ve hidlik edenler de gnaha girmektedir. Hadiste Allah Telnn fiz yiyeni, yedireni, hidlerini ve yazan lnetledii (Buhr, By 24, 113; Eb Dvud, By 4; Tirmiz, By 2) ifade edilmitir.

Fiz yasann sebep ve hikmetleri, u maddelerle zetlenebilir: 1- Fizli kredi kullananlar fizi de maliyete ekledikleri iin bu fazlalk sonunda tketiciden (sermayesi olmayan, emeki, zanaatkr vb. dar gelirli ve fukarnn cebinden) kmaktadr. Bylece zengin daha zengin, fakir ise daha fakir hale gelmektedir.

2- Fizli kapitalist sistemlerde zengin-fakir arasndaki refah fark gittike byyecei iin bunun sonucu sosyal bunalmlar, anari ve fest toplumu kasp kavuracaktr.

3- Fizsiz kredi insanlar birbirine yaklatrrken, fiz uzaklatrmakta, dmanlk dourmaktadr.

4- Fizcilik, paradan para kazanan, rantiyeci, hortumcu, toplum iinde fiz yiyip yatan, isiz gsz mr tketen, topluma hizmetten uzak yaayan bir snfn domasna sebep olmaktadr.

5- Fizli kredi ile alan kimse gece gndz alp didinirken riziko iindedir; fizci ise, hem emeksiz hem de endiesizdir. Bu durum, kiilerin adlet duygusunu zedelemekte, ahlka ve toplum dayanmasna ters dmektedir.

k- Sigorta irketi: nsanolunun mutluluu zerinde gvenlik duygusunun byk pay vardr. Mal, can, deerleri zerinde kaygs ve korkusu olan kimse huzurlu ve mutlu olamaz. Hibir tedbir almadan Allaha tevekkl, baz havssn hali ve kr olabilir; ancak Rasln mmetine tavsiyesi tedbirdir. Sigorta da dnyev tedbirlerden biridir. Ancak sigorta, insanlarn istikbal endiesini, kaza ve felkete urama korkusunu istismar ederse slmn bunu mer grmesi dnlemez. Bilinen sigorta eidi vardr: Devlet sigortas, yelik sigortas ve cretli (zel) sigorta.

Bunlardan birincisi, slmda en kmil mnda gereklemitir. Btn vatandalarn kaz, felket, angarya yklenme ve yoksulluk karsnda slm devletine (beytl-mle) bavurma hakk vardr. yelik sigortas: Mesel bir i koluna mensup yelerin ilerinden birisi kaz veya felkete urad, yardma muhta olduu zaman yardm edilmek zere periyodik bir mebl vermeleriyle gerekleir. Bu da merdur, tevike deer bir sigorta eididir. cretli (zel) sigortaya gelince; bir sigortacnn kaz, yangn, lm ve benzeri durumlarda zarar demek, bunlar meydana gelmezse hibir ey dememek, para sigortacya kalmak zere bir ahsla cretli sigorta akdi yapmasyla vcut bulur. Bu ekil, zellikle sigortacnn kazanc asndan slm hkmlere aykrdr. Ancak, zarret halinde ciz olabilir. (Geni bilgi iin bk. Hayreddin Karaman, slma Gre Banka ve Sigorta)

l- Tahvil: Tahvil, alnp satlabilen fizli bor senedi mhiyetindedir. Tahvili ister devlet karsn, ister zel ahs ve irketler karsn, esas fiz karlnda bor almaktr. slm fiz alp vermeyi haram kldna gre tahvil alp satmak, bu yoldan kazan elde etmek de hell deildir.

Dvize endeksli tahvil ve dviz karl bor alma: Tahvil alann parasnn deerini de koruyarak gelir salamasn mmkn klmak ve tahvil alm-satmn tevik etmek iin bavurulan yeni bir yol da tahvile yatrlan paray, daha dorusu tahvilin nominal deerini, tahvil ihrac srasnda geerli kura gre dolar ve Euro gibi bir dvize balamak ve ana para, Trk liras olarak ide edilirken, ide srasndaki kura gre tahvil bedelini demektir. Dvize endeksli tahvillerde fiz de dendii iin bu ilem slm hukuku bakmndan ciz olmamaktadr.

Borlanmalarn karz- hasen (gzel bor, Allah rzs dnda karlk beklemeden bor/dn para vermek) eklinde olmasn Kuran tavsiye etmektedir (2/Bakara, 245; 5/Mide, 12; 57/Hadd, 11, 18; 64/Tebn, 17; 73/Mzzemmil, 20). Dvize veya altna bal dn alp verme ilemleri de parann deer kaybn nlemeye, dolaysyla bor verenin zarara girmesine engel olmaya ynelik tedbirlerdir.

m- Rvet: (Kii ve toplum haklarn kendi zimmetine geirmek iin) Rvet alana, verene ve arac olana Allah lnet etsin! (C mius Sar, 2/124)

n- Emei smrmek: iye hakkn, teri kurumadan veriniz. (bn Mce, hadis no: 2443) Ben kymet gnnde kiinin hasmym. Bana verdii szden

cayann, hr bir kimseyi satp hakkn yiyenin, bir iiyi altrp hakkn tam olarak vermeyenin. (bn Mce, hadis no: 2442)

o- Hrszlk, gasp: "Ey iman edenler! Aranzda karlkl rzya dayanan ticret olmas hali mstesna, mallarnz, btl (haksz ve haram yollar) ile aranzda (alp vererek) yemeyin. Ve kendinizi ldrmeyin. phesiz Allah size merhametlidir. Kim dmanlk ve hakszlk ile bunu yaparsa (bilsin ki) onu atee sokacaz; bu ise Allah'a ok kolaydr." (4/Nis, 29-30)

Haram Kazan Yollar: Aslnda hell olan, fakat iki, kumar, fuhu ve fiz paras gibi haram yollarla kazanlm olan paralarla alnan gd maddelerini yemek de haramdr. Byle haram parayla elde edilen yiyecekler, farknda olmasak bile beden ve ruh salmz asndan sakncal, hiret gdlarna ulama asndan engelleyici zelliktedir. Kuran, hell ve temiz gdlardan yememizi emretmi, madd bakmdan temiz olsa da, haram olan gdlar, manev ynden temiz deildir.

Mmin, kendisinin ve bakmakla ykml olduu kimselerin ihtiyalarn karlamak ve gc yetiyorsa toplumdaki ihtiyalar gidermek iin Allahn mer kld, hell yollardan geimini temin etmeye alacaktr. Geim zorluunu bahane ederek haram yollardan para kazanmaya almak, dnyada zulme ve smrye sebep olmak, hirette ilh azaba uramak demektir. Peygamberimiz bu gerei yle aklar: Haramla beslenen vcut (cennete girmez;) ona ancak ate yarar. (Miktul Mesbih, hadis no: 2787; Keful Haf, hadis no: 2632)

Haramla beslenen kimse, Allah'tan uzaklaaca iin, dus da Allah tarafndan kabul edilmeyecektir. "...Bir kimse ellerini semya kaldrarak: 'Ya Rabbi, ya Rabbi, diye du eder. Halbuki, yedii haram, itii haram, giydii haram, kendisi haramla beslenmi olursa, dus nasl kabul edilir?" (Mslim, Zekt, 65; Tirmiz, Tefsru'lKur'an, 3173; Drim, Rikak 2720) Mslmann yiyeceine, ieceine, giyeceine ve dier ihtiyalarna dikkat edip, bu konuda haramlardan tm gcyle uzak durmas gerekmektedir. Hell lokmann getirecei nimet de byk olacaktr: "Kim hell lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar da, onun ktlklerinden emin olurlarsa, o kii muhakkak cennete girer." (Tirmiz, Sfatu'l Kymet, 2640)

Allah'a hakkyla kulluk yapan, temiz ve hell rzklardan bakasn istemeyip nimetlere kreden slih kullara, Allah dnyada da gzellikler ve zenginlikler verir. Nankrlk edenlerin kendilerine gelmesi iin, onlar cezalandrr: "Allah, gven (ve) huzur iinde olan bir ehri misal verir ki, o ehrin (halknn) rzk her taraftan bol bol gelirdi. Fakat, Allah'n nimetlerine nankrlk ettiler de yapmakta olduklar eylerden dolay Allah, onlara alk ve korku elbisesini tattrd. Andolsun ki, onlara kendilerinden peygamber geldi de onu yalanladlar. Onlar (kendilerine) zulmederlerken azap onlar hemen yakalayverdi." (16/Nahl, 112-113)

slm limlerine gre kazan yollarnn fazilet sras yledir: 1. C ihad, 2. Ticret, 3. Ziraat, 4. Zanat. Bu yollarla kazan salamann hkm:

a- Kendine, ilesine ve borlarn demeye yetecek kadar kazanmak farzdr. b- Fakirlere bakmak, akrabaya ikrm etmek iin bundan fazlasn kazanmak mstehaptr. c- Gzel ve mreffeh bir hayat srmek iin kazanmak mubahtr. d- Hell kazan ile de olsa vnmek, yarmak, azgnlk ve taknlk yapmak iin kazanmak mekrh veya haramdr. (El-htiyr, IV/171-172) (5)

Hadis-i eriflerde Ticaretin vlmesi, Hilenin Yerilmesi

Gvenilir ve doru tcirin, kymet gnnde ehidlerle beraber bulunacan (bn Mce, Ticrt 1) syleyen Hz. Peygamber (s.a.s.), yalann insan cehenneme srkleyeceini (bn Mce, Mukaddime 7), Allah'n nasip ettii rzk gzel, hell yoldan aramay (bn Mce, Ticrt 2), bakasnn satna engel olmamay (Mslim, By' b. 4), hayvanlarn stlerini memelerinde bekletip satmamay (Mslim, By' b. 4), gereksiz yere ticrete arac ve komisyoncularn girmemesini emretmi (Mslim, Nikh 51; bn Mce, Ticrt 15), vurgunculuu kesin ekilde yasaklamtr (bn Mce, Ticrt 6, 16).

"Doru, drst ve gvenilir tcir, Peygamberlerle, sddklarla ve ehidlerle beraberdir." (Tirmiz, By' 4, h. no: 1209; bn Mce, Ticrt 1, h. no: 2139)

Sz ve mumelesi doru tccr, kymet gnnde arn glgesi altndadr. (bn Mce, Ticrt 1)

"En gzel ve ho kazan o tccarndr ki; konutuunda yalan sylemez, kendisine inanldnda emniyeti ktye kullanmaz, vaad ettiinde vaadinden dnmez, satn aldnda mal ktlemez, sattnda da vmez, borlandnda vdesini geirmez ve alacakl olduunda borluya glk karmaz." (Beyhak, uabu'l-man IV/221; Terb ve Terhb, II/366)

"Kim hacim ls ve tartyla bir yiyecek satn alrsa, lmeden ve tartmadan onu bakasna satmasn." (Mslim, By' 31-39)

"Siz yne al-verii yaptnz, srlarn kuyruuna yaptnz, tarma rz olduunu (sanyilemediiniz) ve cihad terk ettiiniz zaman Allah size zilleti musallat klar. Ondan, cihad yapp dininize dnnceye kadar da kurtulamazsnz." (Eb Dvud, By' 56)

"Alc ve satc ayrlmadka muhayyerdirler. Drst davranr, gerei aklarlarsa satlar bereketlenir. Ama gerei saklar ve yalan sylerlerse satlarndan bereket kaldrlr." (Buhr, By 19; Eb Dvud, By' 51; Tirmiz, By' 26)

"Bizi aldatan bizden deildir." (Mslim, man 164; Tirmiz, By' 74)

"Kim kusurunu sylemeden aypl mal satarsa Allah'n gazab ve meleklerin lneti onun tepesine yamaya devam eder durur." (bn Mce, Ticrt 45)

"Ey tcirler topluluu! Muhakkak ki Allah'tan korkan, iyi ve doru olanlarn hricindeki tcirler gnahkr ve erliler olarak har olunacaklardr!" (Tirmiz, By' 4)

"Yemin, maln tkenmesine, bereketin eksilmesine sebeptir." (Buhr, By 26; Mslim, Mskt 131; Eb Dvud, By' 6)

"Allah'n buzettii kii: Baa kakan cimri, kibirlenen marur ve ok yemin eden tcirdir." (Ahmed bin Hanbel, V/151)

" kiiye Allah kymet gnnde rahmet nazaryla bakmaz. Onlar temize karmaz. Onlar iin elem verici bir azap vardr." Sahbe dediler ki: "Kim onlar y Raslallah? Gerekten onlar byk zarara uradlar, elleri bo kald ve ifls ettiler." Raslullah (s.a.s.) cevaben buyurdu ki: "yiliini baa kakan, kibirlenmek iin uzun elbise giyen ve malnn deerini yalan yeminlerle arttrarak satn kolaylatrmak isteyen. Siz al-verite ok yemin etmekten saknn! nk o sat tevik eder, sonra da bereketi yok eder." (Mslim, man 171; Tirmiz, By 5)

"Mnfn almeti tr: Konutuunda yalan syler. Vaad ettii zaman zaman sznde durmaz. Kendisine gvenildiinde hinlik eder." (Buhr, man 24; Mslim, man 59)

"mkn olann borcunu vdesinde dememesi zulmdr." (Buhr, Havalt 1; Mslim, Mskt 33; bn Mce, Sadkat 8)

"Mslmanlar verdikleri sze, koyduklar artlara uyarlar. Szlerinin erleridirler." (Buhr, cre 14; Eb Dvud, Akdye 12; Tirmiz, Ahkm 17)

"Kimse rzkn tamamlamadan lmez. Sabrszlk etmeyin. Allah'tan korkun. Ey insanlar! Rzk mer yollardan gzellikle arayn. Hell olan aln, haram olan brakn." (Mstedrek, II/5, IV/361; Beyhak, es-Snenu'l-Kbr, V/265)

"Zenginlik, mal okluundan deildir. Gerek zenginlik gnl zenginliidir." (bn Mce, Zhd 9)

"Mslman olup yeterli rzk verilen ve Allah'n kendisine verdiine kanaat sahibi kld kimse felh bulmutur." (bn Mce, Zhd 9)

"iye cretini teri kurumadan veriniz." (bn Mce, Ruhn 4)

"Dardan pazarmza mal getiren rzklandrlr. htikr yapan/karaborsac ise mel'undur." (bn Mce, Ticrt; Drim, By' 12)

"Kim ihtikr/karaborsaclk yaparsa o s bir gnahkrdr." (Ahmed bin Hanbel, II/351; Mslim, Mskt 26)

"Kim yiyeceklerde mslmanlara ihtikr/karaborsaclk yaparsa Allah onu ifls ettirir, czzam gibi pis hastalklara uratr." (bn Mce, Ticrt 6)

"slm'da zarar vermek ve zarara uramak, zarara zararla karlk vermek yoktur." (bn Mce, Ahkm 17; Muvatt, Akdye 31)

Raslullah (s.a.s.), bir buday satcsna uramlard. Ellerini buday ynna daldrd. Elleri sland. "Bu ne?" diye sordu. Satc yamurdan slandn syledi. Bunun zerine Peygamber Efendimiz: "Islanan halk grsn diye ste karsaydn ya? Bizi aldatan bizden deildir." (Mslim, man 164; Tirmiz, By' 74; bn Mce, Ticrt 36)

"Kim kusurunu aklamad bir mal satarsa, Allah'n gazabna ve hiddetine urar. Melekler de ona lnet eder dururlar." (bn Mce, Ticrt 45)

"Birbirinizin sat zerine sat yapmayn. Birbirinize mteri kztrmayn. ehirli de kyl adna sat yapmasn." (Buhr, By' 64; Mslim, By' 11; Eb Dvud, By' 46)

"Muhakkak ki Allah ve Rasl iki, l, domuz ve put alp satmay yasaklam, haram klmtr." (Buhr, By' 105, 112; Mslim, By' 71; Tirmiz, By' 61)

"Allah'n rahmeti, satarken, alrken ve iddi ederken yumuak olan kimseyedir." (Buhr) buyurmutur. Yine Buhr'nin rivyet ettii bir hadiste yle buyrulur: "Al-verite yemin, maln srmn arttrsa bile, hakikatte kazancn bereketini giderir." (Mslim, Mskat, 131, 133, man 117; Buhr, By' 26)

"Alp-satanlar" birbirlerinden ayrlmadka (vazgemekte) muhayyerdirler. Alp-satanlar alverii sdk ve doruluk zere yapar (kusuru) beyan ederlerse alverileri her ikisi hakknda da mbarek klnr. Yalan sylerler (kusurlar) gizlerlerse, belli bir kr salasalar bile, al-verilerinin bereketini kaybederler." Bir rivayet yledir: "Al-verilerinin bereketi yok edilir: Yalan yemin mal rabetli, kazanc bereketsiz klar." (Buhr, By: 19, 22, 44, 46; Mslim, By' 47, h. no: 532; Eb Dvud, By' 53, h. no: 3459; Tirmiz, By' 26, h. no: 1246; Nes, By' 3, h. no: 7, 244-245; . C anan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar 3/11)

"Sat iine yemin ve yalan bulamaktadr, siz (Rabbin gadabn sndren) sadaka kartrn" (Eb Dvud, By 1, h. no: 3326, 3327; Tirmiz, Buy 4, h. no: 1208; Nes, Eymn 7, h. no: 7, 15)

"(Ticarette yalan) yemin, (tccarn zannnca) mala rabeti artrr. (Halbuki gerekte) kazanc giderir." (Buhr, By' 26; Mslim, Mskt 13, h. no: 1607; Eb Dvud, By' 6, h. no: 3335; Nes, By' 5, h. no: 7, 246)

"Ticrette ok yemin etmekten saknn. nk yemin srm artrr, fakat bereketi yok eder." (Mslim, Mskt, 27).

"yle bir devir gelecek ki, insanolu, ald eyin hellden mi, haramdan m olduuna hi aldrmayacak." (Buhr, By' 7, 23; Nes, By' 2). Rezn rivyetinde u ziyde vardr: "...Byle kimselerin hibir dus kabul edilmez."

Yedi helk ediciden kann! Sahbler: Ey Allahn Rasl! Bunlar nelerdir? diye sordular. Hz. Peygamber: Allaha irk/ortak komak, sihir (by) yapmak, Allahn haram kld bir can haksz yere ldrmek, fiz yemek, yetim mal yemek, sava meydanndan kamak, evli, nmuslu ve hibir eyden haberi olmayan kadnlara zin isnad etmektir. (Buhr, Vesy 23, Tb 38, Hudd 44; Mslim, man 145; Eb Dvud, Vesy 10; Nes, Vesy 12)

"Allah bir eyi haram klnca, onun bedelini de haram klar." (Eb Dvud, By' 38, 63, 64)

"Kim bildii halde hrszlkla elde edilmi alnt bir mal satn alrsa onun gnahna ve alaklna ortak olmutur" (Beyhak, Snen, V/336)

"Pazara mal getiren rzklandrlm; ihtikr (stok ve karaborsa) yapan lnetlenmitir." (bn-i Mce, Ticret, 6)

Bilmi ol ki, haramdan gdsn alp byyen bir ete ancak ate evldr. (Tirmiz, Salt 429, hadis no: 609; Drim, Rikak 60, hadis no: 2779)

Kimin zerinde din kardeinin rz, namusu veya malyla ilgili bir zulm varsa altn ve gmn bulunmayaca kymet gn gelmeden nce o kimseyle helllesin. Yoksa kendisinin slih amelleri vars, yapt zulm miktarnca sevaplarndan alnr, (hak sahibine verilir.) ayet iyilikleri yoksa, kendisine zulm yapt kardeinin gnahlarndan alnarak onun zerine ykletilir. (Buhr, Mezlim 10, Rikak 48)

Muhakkak hell belli, haram da bellidir. Lkin aralarnda helle de harama da benzer pheli eyler vardr ki, onlar insanlarn ou bilmez. pheli eylerden kanan bir kimse; dinini, rzn/insan kymetini korumu olur. pheli eylere dalan bir kimse, harama dme tehlikesindedir. O, tpk snr kenarnda hayvan otlatan ve nerede ise yasak yerde otlatacak bir oban gibidir. Bilin ki, her hkmdarn huddu vardr; Allahn snrlar ise haramlardr. Haberiniz olsun, bedende bir kk et paras vardr ki, o iyi olursa btn vcut iyi olur, bozuk olursa btn beden bozulur. te o (et paras), kalptir. (Buhr, man 45, By 5; Mslim, Mskat 107-108; bn Mce, Fiten 14, hadis no: 3984; Nesi, By 2, hadis no: 4431; Tirmiz, By 1, hadis no: 1219; Eb Dvud, By 1, hadis no: 3329-3330; bn Mce, Fiten 3984)

Ey insanlar, phesiz ki Allah, Tayyibdir. Tayyibden (temiz, ho ve hell olandan) baka bir ey kabul etmez. Allah, mminlere de, Rasullere emrettii eyi emreder: Ey Rasuller, hell olan eylerden yiyin ve slih amellerde bulunun. nk Ben, sizin yaptklarnz bilirim. (23/Mminn, 51) ve Ey iman edenler, size verdiimiz rzklarn tayyiblerinden (hell ve ho/temiz olanlarndan) yiyin. (2/Bakara, 172) buyurmutur. dedi. Sonra devam etti: Bir kimse (Hak yolunda) uzun sefere kar, salar dalm, toza-topraa bulanm bir halde ellerini semya kaldrarak: Y Rabbi, Y Rabbi diye du eder. Halbuki yedii haram, itii haram, giydii haram, kendisi haramla beslenmi olursa, byle birinin dus nasl kabul edilir? (Mslim, Zekt 65; Tirmiz, Tefsrull-Kuran 3, hadis no: 3173; Drim, Rikak 9, hadis no: 2720)

" snf insan vardr ki kymet gn Allah, onlarla konumaz, yzlerine bakmaz, onlar temize karmaz. Hem de onlar iin can yakc bir azap vardr." (Rvi Eb Zer dedi ki; Raslullah bu cmleyi kere tekrarlad. Eb Zer: 'Bu kimseler tam bir mahrmiyete ve hsrna uramlar. Bunlar kimlerdir, ey Allah'n Rasl?' diye sordu. Raslullah (s.a.s.) de u cevab verdi: "Elbisesini kibirle yerlerde sryen, yapt iyilii baa kakan ve yalan yere yemin ederek ticret maln iyi bir fiyatla satmaya alandr." (Mslim, man 171; Eb Dvud, Libs 25; Tirmiz, By' 5; Nes, Zekt 69, By' 5, Ziynet 103; bn Mce, Ticret 30)

Her kim hell lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar da onun ktlklerinden emin olurlarsa, mutlaka cennete girer. Bunun zerine bir adam: Y Raslallah, bugn halk arasnda bu (vasfta kiiler) pek oktur dedi. Raslullah (s.a.s.) buyurdu: Benden sonraki asrlarda da bulunacaktr. (Tirmiz, Sfatul-Kyme 22, hadis no: 2640)

Allah, haramdan verilen hibir sadakay ve abdestsiz (su veya toprakla temizlenmeden) de hibir namaz kabul etmez. (Eb Dvud, Tahre 31, hadis no: 59; Nes, Zekt 104, hadis no: 139; bn Mce, Tahre 2, hadis no: 271-274; Drim, Tahre 21, hadis no: 692)

"Hibir kimse el emeinden daha hayrl yiyecek yememitir ve Allah'n peygamberi Dvud da el emeini yerdi." (Buhr, By' 15)

Eb Zerr (r.a.) anlatyor: "Raslullah (s.a.s.): " ii vardr, kyamet gnnde Allah onlara ne konuur ne nazar eder ne de gnahlardan arndrr, onlar iin elim bir azab vardr!" buyurdu ve bunu kere de tekrar etti. Ben: "Ey Allah'n Rasl! yleyse onlar byk zarar ve hsrana uramlardr. Kimdir bunlar?" dedim. yle saydlar: "(Elbisesini kibirle, yerlere kadar salp) srndren, yapt iyilii baa kakan, maln yalan yeminlerle reklm eden kimseler!" (Mslim, man 171, (106); Eb Dvud, Libas 28, -087, 4088- Tirmiz, Byu 5, h. no: 1211; Nes, Byu 5, h. no: 7, 245)

"Bir kavimde gull (denen devlet malndan hrszlk) zuhr ederse, Allah o kavmin kalplerine korku atar. Bir kavim iinde zin yaylrsa orada lmler artar. Bir kavim, l ve tartlarda (hile yaparak) miktar azaltrsa Allah ondan rzk keser. Bir kavmin (mahkemelerinde) haksz yere hkmler verilirse, o kavimde mutlaka kan yaygnlar. Bir kavm ahdinden dnp gadre yer verirse, Allah onlara mutlaka dmanlarn musallat eder." (Muvatt, C ihd 26, h. no: 2, 460)

Mal, yeil (taze) ve tatldr. El aklyla (cmertlik ve ikramla) onu ele geirenin malna bereket verilir. nsanlara zulmetmek iin kazanann mal ise bereketlenmez. Onun durumu, yiyip doymayan kimse gibidir. stteki el, alttaki elden hayrldr. (Buhri; Askalani, S. Buhri erhi, c. 3, s. 335)

Haramla beslenen vcut (cennete girmez;) ona ancak ate yarar. (Miktul Mesbih, hadis no: 2787; Keful Haf, hadis no: 2632)

Kim dnyaya ok nem verirse, Allah onun iini datr (zorlatrr). ki gznn arasna fakirlii (a gzll) koyar. (Halbuki) dnyadan ona ulaacak olan kendisi iin yazlandan bakas olamaz. Kimin de niyeti hiret(i kazanma) ise Allah onun iini toparlar (kolaylatrr). Onun kalbine zenginlii koyar. Ona dnyadan da ihtiya duyduu ey ular. (bn Mce, Zhd 1, hadis no: 4104; Tirmiz, Kymet 31, hadis no: 2467)

"Zenginlik mal okluuyla deildir. (Hakiki) zenginlik gz tokluudur, gnl zenginliidir." (Buhr, Rikak 15; Mslim, Zekt 120, hadis no: 1051; Tirmiz, Zhd 40, h. no: 2374)

Sizin elde ettiiniz dnya met, hayr deil; bir fitnedir. Evet, hayr, ancak hayr getirir. Lkin bu dnya ziynetleri hayr deildir. nk bunlar fitneye sebep olur. Onlarla siz hiret hususuna ynelmekten megul olursunuz. Baharn yetitirdii nebatlarn bazs, ok yiyen hayvanlar ya patlatp ldrr, yahut lme yaklatrr. Ancak ihtiyacna kadar yiyenlere zarar vermez. Dnya mal da yledir, insanlar ona ho grerek meylederler. Bazs mala gark oldu denilecek ekilde ok mal edinir, bazs fazlasna tamah etmeyerek az ile yetinir. Mala gark olanlar, ekseriyetle onun sebebiyle ya helk olur, yahut helke yaklarlar. (Mslim, S. Mslim Terc. ve erhi, c. 5, s. 474)

nsanlarn zerine yle bir zaman gelecek ki, o zamanda ancak ldrmekle ve zorla mlke eriilir, ancak gasb ve cimrilikle zengin olunur, ancak dinden kmak ve hevya uymakla sevgi kazanlr; kim bu zamana ular da zengin olmaya gc yettii halde fakirlie sabreder, sevgi kazanmaya gc yettii halde buz olunmaya sabreder, izzete gc yettii halde alaltlmaya sabrederse Allah kendisine beni dorulayan elli dorulayc sevab verir. (Naklen: Ali nal, Kuranda Temel Kavramlar, s. 444-445)

htiyarn kalbi iki eyi sevme hususunda gentir: Yaama sevgisi ile mal sevgisinde. Dier rivyetler de yledir: demolu ihtiyarlar, fakat onun iki eyi gen kalr: Yaama sevgisi ve mal sevgisi. demolu byr, onunla beraber iki ey de byr: Mal sevgisi, uzun mr sevgisi. (Mslim, hadis no: 1046; S. Mslim Terc. ve erhi, 5/463)

demolunun iki vdi dolusu mal olsa, nc bir vdi daha isterdi. demolunun karnn topraktan baka bir ey dolduramaz. Ama Allah tevbe eden kimsenin tevbesini kabul eder. (Mslim, hadis no: 1048; S. Mslim, Terc. ve erhi, 5/465)

Sehl bn Sad es-Said (r.a.) anlatyor. Bir gn Raslullah (s.a.s.)a bir adam gelerek: Ey Allahn Rasl! Bana yle bir amel gsterin ki, ben onu yaptm takdirde Allah beni sevsin, halk da beni sevsin dedi. Raslullah yle buyurdu: Dnyaya rabet etme, Allah seni sevsin. nsanlarn elinde bulunanlara gz dikme ki onlar da seni sevsin! (Ktb-i Sitte, 17/563)

"Allah'm, l-i Muhammed'in rzkn belini dorultacak kadar ver. -Bir dier rivyette- "yetecek kadar ver." (Buhr, Rikk 17; Mslim, Zekt 126, hadis no: 1055; Tirmiz, Zhd 38, hadis no: 2362)

Abdullah bnu Muaffel (r.a.) anlatyor: "Bir adam gelerek "Ey Allah'n Resl! Ben seni seviyorum" dedi. Raslullah: "Ne sylediine dikkat et!" diye cevap verdi. Adam: "Vallhi ben seni seviyorum!" deyip, bunu kere tekrar etti. Raslullah (s.a.s.) bunun zerine adama: "Eer beni seviyorsan, fakirlik iin bir zrh hazrla. nk beni sevene fakirlik, hedefine koan selden daha sr'atli gelir." (Tirmiz, Zhd 36, hadis no: 2351)

"Kii mahzurlu olan eyden korkarak mahzursuz olan terketmedike gerek takvya ulaamaz." (Tirmiz, Kymet 20, hadis no: 2453)

"Sizden biri, mal ve yaratla kendisinden stn olana baknca, nazarn bir de kendisinden aada olana evirsin. Byle yapmak, Allah'n zerinizdeki nimetini kk grmemeniz iin gereklidir." (Buhr, Rikak 30; Mslim, Zhd 8, hadis no: 2963; Tirmiz, Kymet 59, h. no: 2515)

Dnya sevgisi her eit hatal davrann badr. Bir eye kar olan sevgin, seni kr ve sar yapar. (Eb Dvud, Edeb 125)

ki haslet vardr, bunlar kimde bulunursa Allah onu kredenler ve sabredenler arasna yazar: Din hususunda kendinden stn olana bakp ona uymak; Dnyalkta kendinden aa olana bakp Allahn kendine vermi olduu stnle hamdetmek. te byle olan kimseyi Allah kredici ve sabredici olarak yazar. Kim de din konusunda kendinden aa olana bakar, dnyalkta da kendinden stn olana bakar ve elde edemeyeceine zlrse Allah onu kreden ve sabreden olarak yazmaz. (Tirmiz, Kymet 59, hadis no: 2514)

Ey insanlar! Allaha kar muttak olun ve (dnyev) isteklerde mtedil/ll olun. Zira, hibir kimse yoktur ki, (Allahn kendisine takdir ettii) rzkn eksiksiz elde etmeden lm olsun. Rzk gecikse bile ona mutlaka kavuacaktr. yleyse Allahtan korkun ve talepte mtedil olun, (gayr- mer yollara sapmayn) hell olan aln, haram olan terkedin. (Ktb-i Sitte, 17/245)

(Bu dnyada malca) en ok olanlar, kymet gn en aada olacaklardr. Ancak mal yle yle (bol bol) harcayanlar ve onu temiz yoldan kazananlar hri. (Ktb-i Sitte, 17/571)

Mal yle, yle, yle ve yle datanlar hri dnyal ok kazananlara yazklar olsun! yle kelimesini Raslullah drt kere tekrar etti. Bunlarla sandan, solundan, nnden ve arkasndan (hayr iin harcayanlar demek istedi). (Ktb-i Sitte, 17/571)

"Bir ksm insan vardr, Allah'n mlknden haksz bir srette mal elde etmeye giriirler. Halbuki bu, kymet gn onlara bir atetir, baka deil." (Buhr, Hums 7; Tirmiz, Zhd 41, hadis no: 2375)

"yle devir gelecek ki, insanolu, ald eyin hellden mi, haramdan m olduuna hi aldrmayacak." (Buhr, By' 7, 23; Nes, By' 2, -7, 243-). Rezn u ziydede bulunmutur: "Bylelerinin hibir dus kabul edilmez."

mmetler (uluslar), insanlarn birbirlerini sofraya dvet etmeleri gibi birbirlerini sizin zerinize dvet edecek ve zerinize ecekler. Birisi sordu: Bizim azlmzdan m? Raslulullah cevap verdi: Hayr, aksine, siz o gn ok olacaksnz. Fakat selin srkledii er p gibi... Allah, dmanlarnzn kalbinden size kar duyduklar korkuyu kaldracak ve sizin kalbinize de vehn atacak. Yine birisi sordu: Ey Allahn Rasl, vehn nedir? C evap verdi: Dnya sevgisi ve lme kar isteksizlik. (Eb Dvud, Melhim 5; Ahmed bin Hanbel, V/278)

"Satnda, satn alnda, borcunu deyiinde cmert ve kolaylatrc davranan kimseye Allah rahmetini bol klsn" (Buhr, By' 16; Tirmiz, By' 75, h. no: 1320)

"Allah, sizden nce yaam olan bir kimseye rahmetiyle mumele etti. nk bu adam satnca kolaylk gsterir, satn alnca kolaylk gsterir, alacan isteyince (kabalk ve sertlik deil, anlay ve) kolaylk gsterirdi." (Tirmiz, By' 75, h. no: 1320)

"Allah, sattaki msmahay, satn altaki msmahay, demedeki msmahay sever." (Tirmiz, By' 75, h. no: 1319)

"Sattn zaman tart, satn alnca tarttr." (Buhr, By 51)

bn Mes'ud (r.a.) anlatyor: "Reslullah (s.a.s.) riby (fizi) yiyene de, yedirene de lnet etti." Eb Dvud ve Tirmiz'nin rivayetlerinde u ziyade vardr: "(Fiz mumelesine) hitlik edenlere de bu mumeleyi yazana da..." (Mslim, Mskt 25, h. no: 1579; Eb Dvud, By' 4, h. no. 3333; Tirmiz, By' 2, h. no: 1206; bn Mce, Ticrt 58, h. no. 2277)

"nsanlar yle bir devre ulaacak ki, o zamanda rib yemeyen kalmayacak. yle ki, (dorudan) yemeyene buhar ulaacak." Bir rivayette "...tozu ulaacak" denir (Eb Dvud, By' 3, h. no: 3331; Nes, By' 2, h. no: 7, 243; bn Mce, Ticrt 58, h. no: 2278)

"Pahalanmas iin, kim bir yiyecek maddesini krk gn saklarsa, o, Allah'tan yz evirmitir, Allah da ondan yz evirmitir." (Ahmed bn Hanbel, II/33)

"Sizden biri, mal ve yaratla kendisinden stn olana baknca, nazarn bir de kendisinden aada olana evirsin. Byle yapmak, Allah'n zerinizdeki nimetini kk grmemeniz iin gereklidir." (Buhr, Rikak 30; Mslim, Zhd 8, h. no: 2963; Tirmiz, Kyamet 59, h. no: 2515)

"Iyne usulyle alverite bulunur, srlarn peine der, ziraate raz olur ve cihad da terkederseniz, Allah size yle bir zillet verir ki, dininize tekrar rcu etmedike o zilleti kaldrmaz." (Eb Dvud, By' 56, h. no: 3462)

yne usulyle sat arihler yle tarif etmitir: Tccar, maln veresiye olarak belli bir vade ile mteriye satar. Sonra bu mal mteriden daha ucuz bir fiyatla satn alr. Bu tarz alveri caiz mi, deil mi mnakaa edilmitir. mam Malik Eb Hanife, Ahmed bn Hanbel gibi bir ksm fukaha "caiz deil" derken, mam afii ve ashab "caizdir" demitir.

Hadis, esas itibariyle, insanlarn ticaret ve ziraate kendilerini vererek cihad ihmal etmelerini yasaklamaktadr. lk nazarda, hadisten ticaret ve ziraatin ktlendii anlalabilir. Aksine hadis, cihadn terkinden gelecek zillete dikkat ekmektedir. Daha nce de zikredildii zere Aleyhissaltu vesselm asl meslekler olarak "ticaret, ziraat ve san'at" saymtr. Ama ne ticaret, ne ziraat ne de san'at cihad gibi mhim bir meguliyeti ihmale sevketmemelidir. evkn'nin dedii gibi "slam'n izzet ve dier dinlere stnln izhar vesilesi olan "Allah yolunda cihad"n terki halinde Allah, mslmanlara, dncelerinin aksiyle mumele ederek zillet verir: Atlarn srtnda olduktan sonra srlarn pelerine takar, halbuki at srt, srn peinden makamca daha stn, daha izzetlidir." (brahim C anan, Kutub-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 16/423)

"Zannediyorum bu hadisin bize anlatt, iaret ettii hususlar ancak, sanay inklb ve sanay hareketlerinden sonra anlayabildik.. Onu da doru anlayabildi isek.. C ihad, zaten unutmutuk; sanay derken ziraat ve hayvancl da ihmal ettik ve kendimizi bir baka dengesizliin berzahnda bulduk. Oysaki, yaplacak eyi, hem de 14 asr evvel Allah Rasl haber veriyordu. Ve O, her meselede olduu gibi, bu meselede de fevkalde dengeliydi. Elbette ki, ziraat ve hayvanclk olacaktr. Nitekim bu tr almalar tevik eden hadis-i erifler de vardr. Ancak, btn himmeti bunlara hasretmek, ite doru olmayan budur.ehir hayatna karmadan, bir daa ekilip, kendi fyuzt hisleriyle ba baa kalmay arzulayan insandan tutun da, teebbs gcnden mahrum ziraat ve hayvancya kadar mul olan bu ifade, bize mhim bir iktisat ve ekonomi dersi vermektedir. Ayrca, devletler muvazenesinde yerinizi almak iin, gerekli caydrc gc elde tutmadnz, cihad terkettiiniz veya cihad terkedip de, devletler muvazenesindeki yerinizi kaybettiiniz zaman Allah, size altndan kalkamayacanz bir mezellet musallat edeceini.. tegallpler, esaretler, tahakkmler altnda kalp ezileceinizi de hatrlatmaktadr ki, bu durum, yeniden dine dnp, slm' hayata hayat klacanz na kadar da devam edecektir. Verdiimiz misl, -anlatma darl da mahfuz- deryadan bir katredir ve Allah Rasl'nn bu hususta daha nice szleri var. Ne var ki biz, bu biricik mislle iktifa edeceiz. Allah Rasl, nasl ki, istidat ve kabiliyetleri tahdid edip snr altna almam, yle de beden g ve kuvvetleri dahi hakir grmemitir. Grmemi ve aksine yle buyurmutur: "Kuvvetli bir m'min, (beden shhatine sahip olan bir m'min) Allah indinde zayf m'minden daha hayrl ve sevimlidir." Allah indinde sevimli olmak isteyenler, kalb shhatiyle beraber beden shhatine, cisim shhatiyle beraber ruh shhatine de sahip olmaldrlar. Grlyor ki, Allah Rasul (sav): "Zayflayacaksnz, perhize girecek, beden g ve kuvvetinizi kracaksnz ki Allah indinde makbul olasnz" demiyor. Belki ruhbanla, keilie ve papazla kar realiteyi, ftr ve tabi olmay ne karyor ve meselelere, tabiat iinde bir mecra aratryor; ve bizi o istikamete kanalize ediyor.

Bozuk Dzenin Terazisi ve uayb (a.s.)

nsanlar hayatlarn idme ettirebilmeleri iin kendilerinde bu lunmayan ihtiya maddelerini, ya kendilerine yakn olan blge insan larndan ya da bu ihtiyalarn bu lunduu yerlerle yaplan alveri lerle salarlar. Ticaret denilen bu olgu, insan larn ihtiyalarn temin etme vs olduu gibi, onlar iin geim salama vstas da tas olmutur.

Toplum bireylerinin kaynaas ile ayn zamanda yakn ve uzak toplumlarn iletiim vstas konumunda olan ticaret; insanlar arasndaki karlkl haklar korun m duu srece toplumlarn ilerleme sinde byk etken olurken, bu hak larn ihllinde ise toplumu uurua sevkedecek bir mil durumuna gelir. Allah, ticaretin; m toplumun ya amnda nemli bir yeri bulundu unu, doru yaplmasndan toplumun olumlu, karlkl haklarn ihllinde toplumun byk zararlar ektiini, hatta; uuruma (helke) ittiini gstermek amacyla (zel tccar bir toplum olan Mekke'lilere) uayb (a.s.)'n kssasn vahyeder. Bylece Allah, Mriklerden likle kavimlerini uuruma gtren, ti carette karlkl rzy gzetmeyip hile yapan uayb kavminin kssa snn nda, kssadan t ve ib almalarn ister. ret

Mekk srelerde anlatlan u kavminin, ticaretle ilgilenen tccar bir toplum olduu gznne alndnda ticaret kervanlarnn getii ilek bir yol zerinde oldu a yb u anlalmaktadr. uayb kavminin yaad bl muhtemelen Hz. Ms'nn da Msr'da iledii crmden dolay kat yer olmas hasebiyle Msr'a yakn olan; ge, Msr, Filistin, Si geni ierisinde Mekke ticaret kervanlarnn da getii bir yerde bulunmaktayd. "Ms 'Medyen'e yneldiinde: Rabbimin bana doru yolu na gste receini umarm dedi. (28/Kasas, 22). "Sen bir cana kymtn, seni zntden kurtarmtk ve bir ok musbetlerle denemitik. Bunun iin 'Medyen' halk arasnda yl larca kalmtn." (20/Th, 40)

Rislet vazifesini yklenmeden nce, iledii bir fiilden dolay M sr'dan kaan Ms (a.s.) Medyen'e snr. Medyen'de uayb (a.s.)'n ya nna yerleir, onun kzyla da ev lenir. Daha sonra eiyle birlikte Medyen'den ayrlarak Tur dann bulunduu yreye doru yola ko y ulur.

"Ms sreyi doldurunca aile siyle birlikte yola kt. Tur tara fndan bir ate grd..." (28/Kasas, 29). Ve bundan sonra Ms, Allah tarafndan Firavun kavmine Rasul olarak tyin edilir. Kur'n- Kerim'deki Ms (a.s.)'nn anlatld bu yet-i kerime lerden Medyen'in bulunduu yer tyin olunduu gibi, Medyen kavinin m bulunduu yrede yaayan itibaryla ayn zamanda Arap asll olduklar da anlalmaktadr. Msr'a yakn bir yerde olduu anlalan Medyenliler; ayn zaanda lar m kendilerinin ticarette ileri bir seviyede olmalarn salayan zengin kervanlarn getii bir yol zerin deydiler. Hindistan'dan gelen ticaret kervanlar Yemen, Tif, Mekke, Medine istikametiyle Medyen kavinin de bulunduu blgeden ge am'a ularlard. Mekkeliler'in de katld bu ti m ip carete Kur'an'da Kurey sresinde yle deinilir: "Kurey kabilesinin yaz ve k seferlerinde..." (106/Kurey, 1)

Kur'n- Kerim bize, Mekkeli lerin tccar bir toplum olduunu belirttii kadar, onlarn Medyen ahlisinin helk olduu yerlerden gemeleri hasebiyle Medyenliler'in bandan geenleri; Kur'n do rultuda olmasa da bildiklerini be etmektedir. uayb kavminin helkten son kalntlarnn bulunduu yer y an raki lerden geen Mekkelilerden ibret almalarn isteyen Allah, Lt ve uayb kavimlerinin, Mekke ticaret kervanlarnn yollar zerinde ol duunu Hicr sresindeki u yetle ifde eder: "Eykeliler de, phesiz zlim kimselerdi. Bunun iin onlardan aldk. Hl her iki memleket de ilek bir yol zerindedirler."

Kur'an'da uayb (a.s.)'n kavmin bahsedilirken Medyen ve Eyke olarak iki isim verildiini grmek den teyiz. Medyen halkndan bahsedilir Ehhum (kardeleri) k en denesinden yola kan baz mfessirler, Eyke'lilerden bahsedilirken "Onlara" denmesinin uayb (a.s.)'n Eyke'lilere sonradan gelmi olmas gerektiini m savunurlar. Baz mfessirler de uayb'n dvet ve nasihatinin ayn, her iki ahlinin de cezsnn benzer ekil olmasndan hareketle, Medyen ve Eyke'nin ayn de kavim olduu ka naatine varmlardr. Btn bunlara ilveten; Kur'n- Kerim'de kssalar anlat tm rasullerin, kendi kavimle iinde yetimi "ilerinden bir lan ri

rasul" ve "gvenilir bir eli" olarak grevlendirdikleri dikkate alnd nda, Medyen ve Eyke'nin ayn kavim olduu, ancak anlatmn de iik varyantlarla yapld kanaahsl olmaktadr. ti

Al lah'n istei, bu kavmin iledii kt fiillerin onlar helke gtrd nazar- dikkate alnarak bu sularn ilenmemesidir. Kur'an'n hedefledii bu nok kenara tay brakp, pek fazla fay getirmeyecek, aksine birbiriizle cedelletirecek tl konularla uramak, kssay t ve ibret olaktan engellemek demektir. da m m

uayb kavminin Allah ve raslne kar tutumunu birka grupta inceleyeceiz: Bunlardan birincisi, uayb kavminin Allah'a kar tutumu dur. "Ey kavmim.' Allah'a kulluk edin, O'ndan baka ilahnz yok tur." (7/Arf, 85) "Allah'a kar gelmekten sa k nmaz msnz?" (26/uar, 27) "Sizi ve daha nceki nesilleri yaratandan korkun." (26/uar, 184) diye arda bulunan uayb (a.s.)'a kar yle cevap verirler: "Ey uayb! Babalarmzn tap tn brakmamz emreden veya mallarmz istediimiz gibi kul lanmamz men'eden senin salt'n/namazn mdr?" (11/Hd, 87)

yetlerden anlald gibi uayb'in kavmi, putlara tapan bir ka v imdir. Kendilerinin arzu ettikleri ekillere gre yonttuklar ilhla emirlerini de yine kendi ile rn, rindeki; Kur'an'n "ileri gelenler" olarak niteledii zengin ve ynetici kimseler tarafndan belirlendii bir dine (yaam tarzna) inanyor lard. Pek tabii ki uayb (a.s.)'n tek ve gerek lha inanmalar istei holarna gitmemiti.

Kendi yaamlarn kendileri belirleyen bu insanlar, Allah'a inanmak istemediler, daha doru kendi kafalarna gre izdikleri bir Allah'a iman ettiklerinden dolay su; ilerine gelmeyen tek ve ger Allah' inkr ettiler. Allah' inkr eden bu insanlar onun elisini de reddederek kar tutum aldlar: "Sen ancak bylenmi biri ek sin, bizim gibi bir insandan baka bir ey deilsin. Dorusu seni ya lanclardan sanyoruz. Eer doru szllerden isen gn bir paras zerimize dr, dediler." n (26/uar, 185-187)

Allah'a inanmak ayn zamanda raslne inanmak demektir. Raslne inanmak Allah'a inanmay gerektireceinden, uayb (a.s.)'n tek Allah'n inkr eden kavmi, o Al lah'n rasln de inkr eder. uayb (a.s.)' beerlikle, byc lkle, yalanclkla sularlar. Mci talebinde bulunarak; Allah'n tekelinde bulunan bir konuda, san ze ki rasln elinde olan bir eymi gibi rasl ciz gstermeye alr "Doru sze" (vahye) inanma lar. y anlar, mcize gelse bile u veya bu bahnelerle yine inkr edecek lerdi.

Allah' ve rasln reddeden bu mrikler Rasln getirdii vahye de kar tutum alrlar. Neden reddetmesinlerdi!? Ken inanlar dorultusunda uydur di duklar ilhlar siper yaparak dilsiz, dncesiz ve ciz putlar ad oluturduklar dinde zulmn en hasn gerekletiriyorlard. Byle mustazaf halk soyuyorlar, hak na ce larn gasp ediyorlard. Oysa uayb'n getirdii vahiy, onlardan bu yaptklar zulm b rakmalarn istiyordu.

Dier kart tutumlar ise Allah 'm emirlerine kar gelmekti: "ly tam yapn, eksiltenlerden olmayn, doru terazi ile tar insanlarn hakkn azaltma Yeryznde bozgunculuk ya tn, y n. parak karklk karmayn." (26/ uar, 183) "ly, tarty eksik tutma Dorusu ben sizi bolluk iinde gryorum." (11/Hd, 84) y n. "Ey kavmim! ly ve tarty tamam tamamna yapn; insanlara haklarn eksik vermeyin; yer y znde bozgunculuk yaparak ka rklk karmayn. nanyorsanz Allah'n geri brakt hell kr si iin daha hayrldr." (11/Hd, 85-86) zin

Ticaret yapan bu toplumdaki hakszlklar gndeme getiren ve bu hakszlklardan vazgeilmesini isteyen Allah, doru yaplmayan ticaretin insanlarn haklarn gasbetmek olduunu, bunun ise zu olduunu beyan eder. in ilgin yan; yette "Doru sizi bolluk iinde gryorum" diye belirtilen durumdur. uayb lm su (a.s.)'n kavmi bolluk iinde olmasna ramen yine de alverite hile ya plyordu. Bu bolluk ierisindeki insanlarn ticarette hile yapmala rndaki sebep; sattan kalan k daha ok olmas isteidir. rn

Oysa Allah hile yaplarak ka zanlan krn haram olduunu; gerek ve hell olan krn karlkrzayla yaplan alveriten ka kr olduunu beyan eder: l lan "nanyorsanz, Allah'n geri brakt hell kr sizin iin daha hayrldr." Ama bu yozlam toplumda rasln hatrlatmalar fayda verez. nkrclar mslmanlar m aley hine ellerinden ne gelirse geri koyazlar. "Allah'a inananlar yolundan alkoyup ve yolun eriliini dileye tehdit edip her yolda pusu ku oturmayn." m rek rup (7/Arf, 86)

Bu yetler mriklerin geldii son noktann, mslmanlar tehdit ve ikence olduunu belirtir. Her toplumda olduu gibi "mele" (ileri gelenler) tarafndan ynetilen uayb'n kavmi de inkrclarn safndayd. Mevcut ynetimin icraatna, yani ilhlar adna uydurulan bu yaama kar gelmek gibi bir is tekleri yoktu. Zten mevcut yne time kar gelip uayb'a inanmaya kalksalar ileri gelenlerin tehdit onlar da hedef alyordu. "(uayb'm) kavminden ileri gelen kfirler dediler ki: Eer leri uayb'a uyarsanz o takdirde siz mutlaka ziyana urarsnz." (7/Arf, 90)

Allah'n Hd Sresi 84. yetin uayb (a.s.)'n azndan belirttii "dorusu ben sizi bolluk iinde g de ryorum" deerlendirmesi n bu kavmin neden Allah'a da isyan direndiini tespit etmek lzm da dr.

Tarihte bolluk ve refahn zirve sinde olan birok kavmin Allah' inkr ettikleri grlmektedir. n o bolluk ve refaha insanlarn haklarna tecvz edilmesi (zu k ; lm) ile ulalmtr. Tek amalar servet biriktirmek ve diledikleri gi yaamak olan inkrclar, ulatklar bu seviyeyi korumak ister Nasl olacaktr bu koruma? bi ler. Ayn yntemle; yani zulmle. Bylesi bir toplumun, mevcut smrc konumlarn srdrebilmeleri iin Allah'n elilerine kar gelmeleri gereklidir. Aksi halde, rasln ge tirdii mesaj kabullenmeleri, dzenlerinin sonu anlamna gelir. Bunun farknda olan, kavmin y netimini stlenen "ileri gelenler" soyguncu dzenlerinin devam iin; ilhlar/putlar adna dzenlerini tas ettirici eyler uydurup insanla bu yaam tarzna itaat etmeye armlardr. dik r

Hal byle olunca tabiidir ki, Al lah'n rasln yalanlayacaklar, ondan olaanst isteklerde bulu nacaklar, bu istekleri gerekleme y ince, peygamberliinin de geer siz olduunu iddia ederek onu ya lanlamak iin kendilerince mkul bir sebep bulmu olacaklardr. Bunun yan sra, getirdii va hiyde pazarlk yaparak, unu ka bul edersek veya bunu istemezsen gibi uzlamac tavrlarla rasln getirdii vahyi kendi hevlarma gre eriltmeye, kartrmaya alacaklardr.

Mrikler kendi btl sistemlerini korumak iin ne gibi nlemler gerekirse alacaklar ve iman edenleri susturmaki in ne lzmsa yapa caklardr. Btn bu kar gelme abalar sonu vermezse devreye bask ve eziyet girecek, bu da ie yaramaz iman edenler yurtlarndan srlmeye balanacaktr. Bu hususta u ayet bize, sa uayb kavminin de ayn tavrda olduu belirtiyor: "Ey uayb! Ya mutlaka seni ve seninle beraber iman edenleri kentiizden karrz. Ya da dinimize nu m dnersiniz." (7/Arf, 88)

Peki, btn bu zulmlerle ya ayan, Allah'a isyanda dn yapayaca belli olan kavim iin Al ne yapacaktr? Her eyden nce Allah, bir kavi yok yere m lah m cezalandrmaz. Bu hu susta Allah yle diyor: "Biz rasul gndermedike hi bir kavmi yok etmeyiz." (17/sr, 15). nsanlar kendine kulluk etsin diye yaratan ler Yce Allah, arzu ettii vakit, "Bize rasul gndermedin" dememeleri iin zaman zaan rasuller gndermi, onlar bu yolla eitli imtihanlara sokarak denemitir. "Biz m hangi kasabaya bir rasul gnderdikse, ora halkn, yalvarp yakarsnlar diye, darlk ve sknt uratmzdr. Sonra ktln yerine iyilii koyduk, yle ki oalp ya babalarmz da darla uramt, (bazen de) bollua kavumulard dediler." (7/Arf, 94-95)

Allah'n rasul gndererek do yola gelmeleri iin uyard, bol ve refah ierisindeki uayb'n kavmi, Allah' inkrda direndikleri ve Onun emirlerine kar ru luk geldikleri iin helki hak etmilerdir. "Kavminin inkr eden ileri ge lenleri, uayb'a uyarsanz, andolsun ki siz kaybedersiniz! dediler. Bu yzden onlar bir sarsnt tuttu ve olduklar yerde diz st kverdiler." (7/Arf, 90-91)

Oysa, balarna gelecekler hakknda uyarlmlard. Eer Al lah'a isyanda direnmeselerdi Allah onlara bu azb yollamazd. Bu hususta uayb (a.s.)'n dus gerekleri ortaya koyar: "Rabbimiz! Bizimle kavmimiz arasnda hak ile Sen hkm ver, Sen hkmedenlerin en hayrlssn." (7/Arf, 89). "Ey kavmim! Andolsun ki Rabbimin szlerini size bildirdim, t verdim; kafir millet iin niin zleyim!" (7/Arf, 93)

Allah da bu gerei yle vurgular: "Eer inanm ve Bize kar gelmekten saknm olsalard, on gn ve yerin bolluklarn verirdik. Ama yalanladlar; bu lara dan yzden onlar yaptklarna kar yakalayverdik." (7/Arf, 96). Kymete kadar bki olan Kur'n- Kerim, hitbettii tm in lk sanlara Allah'a gre yaplmas ve yaplmamas gerekli olanlar be lirtmi ve insanlarn t almala istemitir. "Dinde zorlama yoktur." Akl hitbeden Allah'a, kendi rz ile uyanlara esenlik, rn lara lar ebed cennet; u veya bu ekilde yine kendi istekleriyle gerekleri inkr edip, emirlere is edenlere de ebed azap verile aklanmtr. y an cei

Sonuta, uayb (a.s.)'n kssas ile tccar bir toplum olan Mekkeli mriklere ve Kymete kadar ya ayacak tm Kur'an muhtaplarna alverilerde karlkl rzya da y anan bir ticaret yaplmas t lenmi olur. Bakalarnn mallarn hakszlk ve hile ile yememeleri iin insanlar uyarlr. Bu hususta karlkl rzayla yaplan ticaretten kalan krn, Allah'n nezdinde hak ve hell olan kazan olduu hatrlat Ticaretin yaplmad hi bir toplum dnlemeyeceine gre; adlar lr. ne olursa olsun; sanayi top lumu, tarm toplumu gibi tanmlamalarla kendilerini tanmlaya Allah'n bu emirlerinden kaak demek zulmde devam edilesi rak, m m anlamna gelir ki bu hususta Allah u hatrlatmay yapar: "Kasabalarn/ehirlerin halk, geceleyin uyurlarken azbmzn kendilerine gelmesinden emin midirler?" (7/Arf, 97) (6)

Medyen Kavmi ve Almamz Gereken Dersler, Mesajlar

Yce Allah Lt kavmini toptan helk ettikten sonra uayb (a.s.)n hareketinden bahsediyor. Bu kavim de l ve tartda hileli davranmak ve yeryznde bozgunculuk yapmakla tannmaktadr. Bugn acaba onlar gibi slmn hudutlarn ineyip l ve tartda hileli davrananlar yok mudur? Elbette ls var. Gnmz toplumu Lt kavinin, Slih kavminin, Hud ve Nuh kavminin yaptklarm yapmyor mu acaba? Ama Yce Allah bir hikmete mebni olarak bun dnya tarihinden m lar silmiyor. Topyekn silmiyor, ancak eitli ekillerde bunlar da dnyada Allahn azbndan gemektedirler. Gnmzde hemen herkesin hastalkl olmas, her gn binlerce kiinin trafik kazalarnda hayatlarn kaybetesi, depremler, savalar ve anarik olaylardan her yl sa m y sz insanlarn kayb ve bunlarn da tesinde lks, konfor ve dnyaperest hastalnn getirdii madd ve mnev krizleri sayabiliriz. Ama btn bunlardan daha byk olan cehennem azb vardr ki ondan hi bir zlim ve si kurtulamayacaktr.

Dier Resullerin yapt gibi, uayb (a.s.) da balan gta tevhid akidesini gnllere yerletirmekle ie balad. Arkasndan, emanet ve adlet konusuna da arlk verdi. nk Medyen halk, byk bir ticarete sahipti. Yemenden Suriyeye, Iraktan Msra kadar uzanan iki ana ticaret yolunun kavanda iskn ettiklerinden dnya ze rinde byk bir neme sahiptiler. Ticaretlerinde eksik tarta ve eksik verme, hileli davranma, zulm ve soygun olaylarna karma gibi konularda da m kt bir ne sahipti uayb (a.s.)n onlara yapt bunca nasihatten maalesef pek yararlanan olmad. Onlar, insanlarn eyalarn eksik verdiklerinden, insanlara ler. zulmedip bozgunculuk yaptk larndan ruhlar krelmi ve hayata adlet gzlyle bakamyorlard. Onlar sadece nefislerinin tuza olmu, bylece Allah'n elisine kar karak yle diyorlard: "Ey uayb, senin namazn m bizim babalarmzn yaptklarn ve mallarmz dilediimiz gibi kullanmamz men edi y or? Sen dorusu akl banda yumuak huylu birisin.' uayb: 'Ey kavmim, ben Rabbimden apak bir delil ze isem ve bana kendisinden gzel bir nzk ihsan etmise ne dersiniz? re Size yasakladm eylere aykr hareket etek istemem. Gcmn yettii kadar slah etmekten ba bir isteim yoktur. Baarm ancak Allah'tandr. O'na m ka gvendim, O'na yneliyorum' dedi. 'Ey kavmim, bana kar gelmeniz, Nuh kavminin, Salih kavminin bana ge felketin benzerini sakn sizin banza len getirmesin. Lt kavmi de sizden pek uzak deildir. Rabbinizden ma dileyin. Sonra da O'na tevbe edin. Dorusu benim Rabbim Rahimdir, Veduddur." (11/Hd, firet 87-90)

uayb'm kavmi, inat ve bilgisizlikleri yznden kr krne onun hakknda alay ve istihzaya baladlar. ehid mfessir Seyyid Kutub, gnmz toplumunun dnce ve inkrlar bakmndan hi de uayb peygamberin kavminden geri kalmad konusunda unlar sylyor: 'inde yaadz u gnn chiliyesi ve irki m hi de uayb peygamberin devrindeki cahiliyeden ve irkten ayr deil... Aralarnda yahdi, hristiyan ve mslman ad verilenler de dhil olmak zere gnmzde insanln iine dt putperest hayat, inanla hareketin arasn ap ayryor. eriat ile sosyal mnsebetleri birbirinden ayr mlhaza ediyor. nan ve ibdetin Allah'a ait olduunu, nizam ve mnse betlerin ise Allah'tan bakalarna ait olduunu savunuyor. Din konularda Allah'n emirlerine, sosyal konularda Al lah'tan bakalarnn buyruuna boyun eiyor. Asl ve ha k ikati itibaryla en byk irk de budur zten.

Ne ac ki, bugn aramzda kendilerine mslman ad verdikleri halde din ile ahlkn, din ile dnyann ayrlas gerektiim savunanlar da bulunmaktadr. Gerek n m kendi yerli ve gerekse yabanc niversitelerden mezun olmu aydnlar arasnda yleleriyle karlayoruz ki dudaklarn bkerek sze balyor ve hemen lar arkasndan ekliyorlar: Niin karsn slm bizim zel hayatmza?... Neden slmda plaja ve ak sa kyafetlerle denize girmek yasak olacakm? Kad klk k nn ve kyafetine niin karsn slmiyet? Seksel konularda dinin dogmalar hl geerli olabilir mi? Kafamz dindirmek iin bir iki yudum iki imemize slmiyet neden kanacakm? Meden memleketlerin yaptklar eylere slm'n ne hakk varm mdhale eteye? Ne fark var u sorularla Medyen putperestlerinin: Ey m uayb, senin namazn m bizi babalarmzn yaptkla ve mallarmz dilediimiz gibi kullanmamz men ediyor? demeleri arasnda?! rn

Bu kadarla da kalmyorlar. iddetle kzarak, dehete kaplarak dinin, ekonomik konulara mdhale etmesine kar kyorlar. Sosyal ilikiler ile inanlarn nasl bir ilgisi olabilir? Brakalm din inanlar da, ahlka bile ilgisi mevz bahis edilimez. Fiz neden yasak olacakm? Faizsiz bir toplum hayat olabilir mi? Birisi devlet tarafn konulan kanunlarn penesine dmeden hile yap dan y orsa, aldatabiliyorsa neden karacakm din buraya? diyorlar. Hatta daha da marklk ederek, ahlk kaideler iktisad hayata mdhale edecek olursa ekonomik hayat bozar diyorlar. nk ekonomik hayat her trl ahlk kayttan zde olmalym. Bunlara gre eski a kalnts bir dnm ahlk denilen eyler...

O ilk chiliye devrinin Medyen halknn tutumu gzmzde pek bymesin. Bugn biz daha korkun bir cehlet ortamnda yayo Ne var ki, gnmzn chiliyesi eskisi gibi bilgisizli dayanmyor, aksine bilgi, grg ve medeniyet esaslar ruz. e na istinat ediyor. Ve dinle gnlk hayat arasnda ilgi kurak isteyenleri, sosyal mumelelere din inanlar md m hale ettirenleri balyorlar itham yamuruna. Gerici di y orlar, mutaasp diyorlar, tutucu diyorlar...

uras muhakkaktr ki, bir gnlde hem Allah'n birli ine inanmak, hem de sosyal mnsebetler hususunda Allah'tan baklanmn buyruklarna balanmak, yeryz kanunlarna tbi olmak asla birleemez. Nasl olur, irkle tevhid bir kalpte birleir mi hi? irkin de eitleri vardr phesiz. Bugn bizim de iinde yaadmz siyasal ve sosyal dzenlemeler bir irk ne v idir. Hatta diyebiliriz ki her zaman ve her devirde gelen mriklerin mterek taraflar gnmzdeki irki unsur lardr...

Medyen halk da tpk gnmzde saf tevhid akidesi dvet eden ve bu uurda alan gerek mminler ile alay eden kimseler gibi Hz. uayb' alayla ne karlyorlar: 'Sen dorusu akl banda, yumuak huylu birisin' As lnda bu sylediklerinin tam tersini belirtmek istiyorlar. Onlara gre yumuak huyluluun ve akl banda olmann biricik ifadesi hi dnmeksizin onlar gibi, atalarnn ta pndklar eylere tapnmaktr. bdet ile ardaki mume lelerini birbirinden ayr mtlea etmektir. yle deil mi gnmzdeki aydn ve meden kimselerin(!) yannda da? Bu yzden ayplamyorlar m mutaasplar ve geri kafallar(!)... (Seyyid Kutub, F Zllil Kuran, c. 8, s. 250-252)

Medyen kavmi uayb (a.s.)'in btn ikazlarna raen, t ve ihtarlarna ramen bir trl marklklarndan vazgemiyor ve onunla alaya kalkyorlard. Bu m davramlarn daha ileriye gtrerek onu lmle tehdit etmeye baladlar: "Dediler ki: 'Ey uayb, sylediklerininin ounu an lamyor ve seni aramzda zayf gryoruz. Taraftarlarn olmasayd seni talardk, esasen sen bizim yanmzda e kimse de deilsin.' uayb: 'Ey kavmim, elinizden ge yapn. Dorusu ben refli leni de yapacam. Rezil edecek bir azbn kime geleceini ve kimin yalanc olduunu bilecek siniz. Gzetleyin, dorusu ben de sizinle beraber gzetle y eceim.' Emrimiz gelince uayb' ve beraberindeki inanan katmzdan bir rahmet olarak kurtardk; zulmedenleri de korkun bir ses yakalad. Ve olduklar yerde dizst lar kverdiler. Sanki oralarda hi yaamamlard. Bilin ki Semud kavmi gibi Medyen halk da Allah'n rahmetinden uzaklat." (11/Hd, 91-95)

Evet, uayb (a.s.)'n halk olan Medyenlilerin de sonu gelmiti artk. Tpk Slih peygamberin kavmi gibi tarih sahnesinden silindiler. yle ki, hi yaamamlard deta. Onlardan geriye kalan sadece bir ka satr... Onlarn k y meti sadece bir lk, bir ses olmutu. Acaba be mil insann yaad u gnmz dnyasnn y ar kymeti na olacaktr? (7) sl

Kendilerine uayb (a.s.)n peygamber olarak gnderildii Medyen halk hakkn bildiimiz, brahim (a.s.)n soyundan olduklardr (Mevdd, Tefhim, c. 2, s. 61). da Kurn- Kerimin ifdelerinden uayb (a.s.)n kavminin tek Allaha inanp Ona kulluk yapmayan, Ona ortak koan mrik bir kavim olduklarn anlyoruz, zellikle hkimiyet konusunda Allaha irk kouyor, mumeltta, -zel de alveri hususunda- Allahn ortaya koyduu prensiplere uyuyor ve kendi yanlarndan, hev likle m ve heveslerinden kaynaklanan uy durma kanunlarla amel konular yrtyorlard.

Bu kssa, Kurn- Kerimde yle anlatlr: "Medyen halkna da kardeleri uayb gnderdik. Onlara yle de Ey kavmim, Allaha kulluk edin. Sizin Ondan di; baka ilhnz yok Ondan size apak bir burhan/delil gelmitir, l ve tarty tam yapn, insanlara eyasn eksik vermeyin. Dzeltilmiken yeryzn fesat tur. de karmayn. nanyorsanz bilin ki, bunlar sizin iin daha ha y rldr." (7/Arf, 85). Kurn- Kerimin bu ifdelerinden anlalyor ki, uayb kavmi, alveri konusunda drst davranmayan, zlim; hidyete ermi ve Allaha iman eden insanlar arasnda fitne-fesat karan ve doru yoldan alkoyan insanlard. Allah yolundaki doruluktan holanmyorlar, lh dsturun adletine katlanamyorlar, bu dsturu bozmak istiyorlard (S. Kutub, F Zllil Kuran, c. 6, s. 139)

Kavminin sapkln mumelta taalluk eden bir noktada olduunu bildii halde uayb (a.s.), onlar yalnz Allaha ibdet/kulluk etmeye, Onun tek ilh olduuna inanmaya, yalnz Onun dinini kabul etmeye aryor. uayb (a.s.)n ie Tevhid akdesine dvet ile balamas, onun, hayatn her trl metod ve kanunlarnn ancak bu kaideye bal olarak gelitii zaman bir anlam kazanabileceini bilmesinden dolaydr. Yine yalnz Allaha kulluk ederek Ona balanmalarn art komasnn nedeni; onun, salam bir akde olmadan insanlarn yeryznde bozgunculuktan vazgemelerinin mmkn olmadnn idrkinde olmasnda dolaydr. te bu sebepten dolaydr ki, uayb (a.s.) kavmini ilk olarak sadece Allaha kullua, yani Tevhid akdesine dvetle ie balyor. (8)

Tevhidle Birlikte Fesdn nlenmesine Ynelik ar: Medyen (oullarna) da kardeleri uayb (peygamber olarak gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allaha ibdet/kulluk edin. Sizin Ondan baka ilhnz/tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir: Artk ly tarty tam yapn. nsanlarn eyalarn eksik vermeyin. Islah edildikten sonra yeryznde ifsd/bozgunculuk yapmayn. Eer inananlardan iseniz bunlar sizin iin daha hayrldr. (7/Arf, 85)

Her peygamber, gnn temel problemleriyle ilgili bir syleme sahip olarak gelir. Gelen neb Ms ise ve sorun etnik ve din aznln problemleri, yani siyasal ahlkszlksa Msya inen vahyin buna kaytsz kalmas dnlemez. Youn olarak bu sorun gndeme gelir. Gelen uayb ise ticar ahlkszlklarn nlenmesine ynelik arlar olacaktr. Ama btn bu fesatlarn ancak, Allahtan baka ilh kabul edilmemesi ve sadece Ona ibdet ve kulluk yaplmas gerei, yani tevhid vurgusu yaplacaktr. nk btn fesat ve haramlar, temel problem olan irkle bantldr. Tevhid hayata hkim olmadan fesdn ve ahlkszlklarn nne gemek mmkn deildir.

Allahtan ok, Taraftarlarmzdan Korkan Bir Dman: Dediler ki: Ey uayb! Sylediklerinin ounu anlamyoruz ve iimizde seni cidden zayf (ciz) gryoruz! Eer kabilen olmasa, seni mutlaka talayarak ldrrz. Sen bizden stn deilsin. (uayb:) Ey kavmim dedi, size gre benim kabilem Allahtan daha m gl ve deerli ki, Onu (Allahn emirlerini) arkanza atp unuttunuz. phesiz ki Rabbim yapmakta olduklarnz epeevre kuatcdr. (11/Hd, 91-92)

Kfrn ve kfirlerin basiret ve ferseti kesinlikle yoktur. Onlar mcdelede neyin ara, neyin ise ama olduunu; neyin asl ve neyin ise fer (teferruat) olduunu anlayabilecek bir idrke bile sahip deildirler. Bu yzden helklerini getiren eylere birer nimet gibi komakta ve kendilerine yok olutan baka bir ey getirmeyecek amellere sarlmaktadrlar. Korkmadklar ve hesba katmadklar gerek rdenin ltuf ve bereketi ise, mminlerin zaferlerinin temellerini oluturmaktadr. (9)

Medyen Kavmi ve Gnmz

Medyenliler gibi kar tarafn taraftarlarndan korkmak yerine, gerek g ve kuvvet sahibi ve her eyden deerli Allahn yardmna sahip olacak zellikler zerinde bulunmamz gerekmektedir (bk. 11/Hd, 91-92).

Gayr- slm toplumlarn temel problemi olan irk ve Allahla irtibatszlk nemsenmeden, esas problemin ahlk olduunu dnp sadece o alanda nasihatler yapmak delik kaba su doldurma almas gibi baarsz kalmaya mahkmdur. nk her trl fesdn ve ahlkszln beslendii irk mikrobuyla savalmadan bu altyapya bal olan yanllklarn dzelmesine imkn yoktur. O yzden hangi eit ahlkszlk, fesat ve zulm varsa, bunlarn kkten giderilmesi iin insanlara tevhidi hkim klma gayreti zorunludur. Btn peygamberler, devirlerindeki yanllklara kar karken, ncelikle tevhid vurgusu yapmlardr. Toplumlarn Allahtan baka ilhlar reddetmeye ve sadece Ona ibdet ve kullua armlardr. Bu alt yapy oluturarak fesdn ve ahlk dejenerasyonun nne gemeye almlardr.

Bununla birlikte, chil topluma ii bo, kuru bir sylem olarak, felsef ve teorik fikir yn olarak tevhid sylemi de eksiktir, dolaysyla tek bana yanltr. Bunun

gncel irkin izlesi, bireyin ve toplumun yaayn kkten deitirecek tevhid vurgusunu, yaanan hayatla irtibatlandrak ncelikli olarak hangi davran ve ahlk zelliklere sahip olunmas gerektiinin vurgulanmas nemlidir. Tevhid, hayattan kopuk, insan davranlarndan bamsz bir inan esas deildir, tam tersine insan ve hayat her ynyle kuatp yeniden in etme projesidir. Vcutta etle kemik ne ise, tevhidin teorisi ile pratii odur. O yzden tutlara, sahte ilhlara kar kp tavr almak, hayat slmlatrmak iin kanlmaz bir zorunluluk olur. Baz radikal geinen genlerin tevhidi, ahlktan ve yaaytan uzak, sadece felsef bir teori gibi alglamas, ncelikle kendi hayatlarnda tevhd bir ahlk ve yaay, rnek ekilde gsterememesi, bir ynden lh yardma, dier ynden iyi niyetli ama chil insanlarn mesaja kulak vermesine engel olmaktadr.

Medyene de kardeleri uayb (gnderdik)... (7/Arf, 85). Allah (c.c.), yetin bu ksmnda Medyen halkna, onlara hakk tebli etmesi ve onlar imana dvet etmesi iin uayb (a.s.)i bir rasul olarak seip gnderdiini haber vermektedir. Bu yette geen; kardeleri kelimesinden kast, din kardelii deildir. Bundan kast; ayn kabileden olmalar veya meleklerden deil de insan cinsinden olmasdr.

uayb kavminin en byk hastal mumelt konusuna Allah kartrmamak ve lye, tartya riyet etmemek. l ve tartda kapitalist bir hayatn ortaya konmas. Maddeci ve materyalist bir anlayn doruklatrlmas. Ahiret inancnn, hesap duygusunun diskalifiye edilip dnyann birinci plana alnmas ve bunun sonucu olarak da putlatrlan dnya ve dnyalklara ulaabilmek iin her eyin mer sayld bir toplum.

Hz uaybn nce tpk nceki elilerin yapt gibi bu toplumu Allaha kullua ardn gryoruz: Ey kavmim Allaha kulluk edin, nk sizin Ondan baka kulluk yapacanz ilhnz yoktur. Allahtan baka szn dinleyeceiniz, kendisine ibdet edeceiniz, sizin zerinizde yetki ve otorite sahibi yoktur. Yaratcnz O, rzk vericiniz O, hayat programnz belirleyen Odur. Ondan baka hayatnzda minnet duyacanz, hesap deyeceiniz gklerde de yerde de baka bir varlk yoktur. te byle bir Allah dinleyin. nk: Rabbinizden size apak beyyineler gelmitir. yleyse Rabbinizin emrettii biimde l ve tartya riyet edin ve insanlarn mallarn eksiltmeyin.

Evet, Allahn peygamberi evvel toplumunu tevhide dvet ettikten sonra l ve tart konusunu, ticarette drst davranmalar konusunu gndeme getiriyor. Elbette tevhidi kavrayamam, Allaha Allahn istedii biimde inanmam bir bir insann, iine iman ve akide yerlememi bir toplumun amel hayatnn dzelmesi de mmkn olmayacaktr. Allah Allahn kendisini tarif ettii biimde tanmayan ve inanmayan bir adama bir ksm amellerden sz etmenin anlam yoktur. nk ne adna yapacak insan bunlar? nsanlara nce Allah anlatlacak, C ennet anlatlacak, C ehennem anlatlacak, hesap-kitap anlatlacak, yani C enneti ve C ehennemi olan, sonunda hesaba ekecek olan bir Allah anlatlacak ve ondan sonra da ite bu Allah hatrna unlar unlar yapman lzm denilecektir. Sadece Allah dinlemen ve Allahtan baka hi kimseyi dinlememen gerekir diyeceiz. Yani, ncelikle insanlar irkten-kfrden arndrp onlarn kalplerine iman yerletirmeliyiz.

te Allahn elisi de ie buradan baladktan sonra onlarn hayatlarndaki bir bozuklua dikkat ekiyor: l ve tartya riyet edin ve insanlarn eyalarn eksiltmeyin, eksik vermeyin! l ve tartya riyet edilmeli ve insanlarn eyalar eksiltilmemeli. Bu emir, ticaretin her eidini iine alan bir emirdir. htiya olmayan eyleri reklm vstasyla ihtiyam gibi gstermekten tutun da, insanlarn artlandrlmasna, satlmamas gereken maln satlmasna kadar, enflasyon yoluyla aktrmadan sade yadan kl eker gibi insanlarn ceplerine uzanmaya kadar her trl mal eksiltmeyi iine almaktadr ve bunlarn her trls yasaktr (Ali Kk, Besirul-Kuran, c. 6, s. 486-488).

Bu yette yer alan ve insanlarn eyalarn eksik vermeyin anlamna gelen ibare, hem madd, hem ahlk ve sosyal haklara riyet etmek gerektiini belirtir. nk insan, sadece al verilerde deil, bakalaryla girdii tm ilikilerde de doruluk ve adletten ayrlmamakla ykmldr.

uayb (a.s.)n Kavmine Emrettikleri: uayb (a.s.), kavmi Medyene u be eyi emretti: 1) Sadece Allah (c.c.)a bdet ve irki Terk: O yle dedi : Ey kavmim! Allaha ibdet edin! Sizin Ondan baka ilhnz yoktur. (7/Arf, 85). uayb (a.s.), kavmine ilk olarak sadece Allah (c.c.)a ibdet etmelerini, irkin her eidini terk etmelerini emretti. te bu, btn rasullerin insanlara ilk dvet ettii eydir.

Allah (c.c.), bu konuyla ilgili olarak baka yetlerde yle buyurmutur: Senden nce hibir rasul gndermi olmayalm ki, ona: Benden baka ibdete layk ilh yoktur, yalnz Bana kulluk edin diye vahyetmi olmayalm. (21/Enbiy, 25) Andolsun ki, her mmete: Allaha ibdet edin ve tuttan kann diye (tebli etmeleri iin) bir rasul gnderdik. Allah, onlardan kimine hidyet etti ve onlardan kiminin zerine de sapklk hak oldu. Yeryznde gezin de yalanlayanlarn sonunun nasl olduuna bir bakn! (16/Nahl, 36)

uayb (a.s.), kavmi Medyen ahlisine ilk olark yle dedi: Ey kavmim! Sadece Allaha ibdet edin, sadece Onun emirlerini dinleyin, sadece Onun eriatine gre hayatnz dzenleyin ve Ona hibireyi ortak komayn! nk sizin, Ondan baka ibdete lyk ilhnz yoktur. uayb (a.s.) de btn rasullerin yapt gibi ilk olarak kavmini tevhide ve her trl irki terke ard.

nk dinde ilk bozukluk irk komakla balar. Dinin esas da zaten bu temele dayanr. Yaratln asl gyesi de budur ve btn ibdetlerin geerlilii tevhidin salanp salanmamasna baldr. ns ve cinn eytanlar, bu meseleyi ok iyi bildikleri iin ilk olarak tevhidi bozmaya alrlar ve bunun iin btn glerini kullanrlar.

2) Gnderilen Rasle Tbi Olmak ve taat Etmek: Rabbinizden size bir delil geldi. uayb (a.s.), kavmine ikinci olarak, kendisinin Allah (c.c.) tarafndan gnderilmi bir rasul olduunu ve kendisine tbi olunmas gerektiini emretti. Onlara yle dedi: Ey kavmim! Sizlere, getirdiim eylerin doruluunu ve Allah tarafndan olduunu isbat eden, akl banda herkesin anlayabilecei deliller gelmitir.

Bu yette zikredilen deliller, kinatla ilgili bir mcize olabilecei gibi, akl deliller de olabilir. Allah (c.c.) uayb (a.s.)e kinatla ilgili bir mcize verdiini belirtmemitir. Fakat onun Allah (c.c.)n rasul olduunu, doru sylediini isbat eden kinatla ilgili bir mcizenin mutlaka verilmi olmas gerekir. Eb Hureyre (r.a.)den, Rasulullah (s.a.s)n yle dedii rivyet edilmitir: Her nebiye, insanlar ona iman etmeye sevk eden mcizeler verilmitir. Bana verilen mcize ise Allah (c.c.)n vahyi Kurn- Kerimdir. Kymet gnnde en ok tbi olunan olmam dilerim. (Buhr; Mslim)

3) l ve Tartda dil Olmak: Artk l ve tarty tam yerine getirin! uayb (a.s.), kavmine nc olarak l ve tartda dil olmay emretti. Onlara yle dedi: l ve tart konusunda insanlarn haklarn verin! Tartda eksiklik yaparak insanlar kandrmayn ve bylece onlara zulmetmeyin!

uayb (a.s.) kavmini Allah (c.c.) tevhid etmeye ve her trl irki terk etmeye ardktan ve kendisine tbi olunmasn emrettikten sonra l ve tart konusunda

insanlara hakszlk yapmamalarn emretti. Bu konu zerinde hasssiyetle durmu olmas, bu meselenin ne kadar nemli olduunu ve lde, tartda dil olmamann ne kadar byk su olduunu gstermektedir. te bu sebeple mminler, bu mesele zerinde titizlikle durmaldrlar.

4) nsanlara Haklarn Tam Vermek: nsanlara, eyalarn eksilterek vermeyin! uayb (a.s.), kavmine drdnc olarak, insanlara ihnet ederek haksz yere mallarn almamay emretti. Onlara yle dedi: nsanlarn haklarn tam olarak verin! Haklarn eksilterek, ihnet ederek, kandrarak ve zulmederek almayn!

uayb (a.s.), kavmine l ve tartda eksiklik yapmamalarn emrettikten sonra, insanlara kar yaplabilecek her trl hakszl genel olarak yasaklamtr. Bylece insanlarn mallarn gasb ederek, hrszlk yaparak, rvet alarak veya hile yoluyla yemelerini de yasaklamtr.

5) Yeryznde Bozgunculuk karmamak: Islahndan sonra yeryznde bozgunculuk karmayn! uayb (a.s.), kavmine son olarak yeryznde fesad karmamalarn emretmitir. Onlara yle dedi: Yeryzn slah ettikten sonra yeryznde bozgunculuk yapmayn, tevhidi brakp irk ilemeyin. nk yeryznde en byk bozgunculuk, irk ilemek, insanlar bu yola sevketmek ve tevhidi engellemektir. Artk irk ilemeyin, tevhidi bozmayn, muvahhidlere kar gelmeyin! Allahn eriatinin uygulanmasna engel olmayn, insanlara Onun eriatinden baka bir eriatle hkmetmeyin! Aksi takdirde, zulm yaym olursunuz. Allahn yasaklad amelleri ilemeyin ve size yaamanz iin gsterdii doru yoldan asla ayrlmayn! Allahn eriatini hayatnzn her ynne uygulayn! Onun eriatini terkederek, beer aklnn rn ve hev hevese dayal olan eraitleri/hkmleri tatbik etmeyin! nsanlar onunla muhkeme olmaya zorlamayn!

Eer inananlardan iseniz, ite bu sizin iin daha hayrldr. uayb (a.s.), kavmine be eyi emrettikten sonra onlara yle dedi: Ey kavmim! yi biliniz ki, yapmanz emrettiim eyleri yerine getirirseniz, yani sadece Allaha ibdet eder ve ona hibireyi ortak komazsanz, tartda ve lde insanlarn haklarn yemezseniz, insanlara kar hi zulmetmez ve yeryznde bozgunculuk karmazsanz, benim sylediklerimi tasdik eder, Allah tarafndan gnderilmi bir rasul olduuma, size sadece Onun emir ve yasaklarn bildirdiime inanrsanz, bu, sizin iin hem dnyada hem de hirette daha hayrl olur.

Bu yet gsteriyor ki, toplumun slah iin sadece ilim yetmez. Gelecek nesillerin de dine balanmalar iin halkn ve zellikle de yeni nesillerin slm bir terbiye ile terbiye edilmesi gerekir. Yeni neslin, her trl irki terkedip tevhide gre yaamak ve pratikte bunu uygulamak zere terbiye edilmesiyle birlikte, ahlki ynden de ok iyi terbiye edilmesi gerekir. Doruluk zere yaamalar, emnete ihnet etmemeleri, herkese kar adletli davranmalar, her trl ahlkszlktan, fesad ve bozgunculuktan uzak durmalar gerektii onlara alanmaldr.

Medyen topraklar, Hicazn kuzeybatsnda, oradan Kzldenizin dou sahiline, gney Filistine, Akebe Krfezine ve Sina Yarmadasnn bir blmne kadar uzanan blgelerde yer alr. Medayinde yaayanlar byk tccar idiler. Onlarn yerleim merkezleri, Kzldeniz sahilini takip eden Yemen-Mekke ve oradan Suriye ticaret yolu gzergh ile Iraktan Msra giden yolun kesitikleri mevkilerde yer alr. Bundan dolay da onlar Araplar arasnda iyi bilinirler ve helk olmalarndan sonra bile, Suriye ve Msra giden ticaret kervanlarnn yollar onlarn arkeolojik kalntlar arasndan gemesi nedeniyle hatrlanrd.

Yukardaki tarih gerein altnda, onlarn Hakkn sesini ilk defa, Hz. uaybdan (a.s.) duyduklar bir hakikattr. Gerekte Medyenoullar, srail kavmi gibi aslnda mslmandlar. Fakat uayb (a.s.) kendilerine peygamber olarak gnderildii zaman onlarn inanlar bozulmu idi, tpk, Hz. Msnn (a.s.) geldiinde srailoullarnn saf inanlarnn bozulmu olduu gibi. Ben srail, Hz. brahimden (a.s.) sonraki yaklak alt asr sresince mriklerle ihtilt ederek (onlara karp, benzeyip uyarak) irke ve ahlkszla dar olmalarna ramen, hl "mmin" olduklarn ve bundan gurur duyduklarn iddia ediyorlard.

Bu, Hz. uaybn kavmine, irk ve ticar ahlkszlk gibi iki nemli gnah bakmndan onlar slah etmek iin gnderildiini gstermektedir. Hz. uayb (a.s.) burada onlarn dikkatini zellikle u hususa ekmek istemitir: "Sizden nceki peygamberlerin (selm zerlerine olsun) yerletirdii Hak Yolu (Srat- Mustakimi), kendi yanl inan ve ahlkszlklarnzla bozmayn."

Peygamberin onlarn inanlarna telmihte bulunmas gstermektedir ki, onlar kendi kendilerinin "inananlar" olduklarn itiraf ediyorlard. Her ne kadar yanl inanlara ve sapmalara kaymlarsa da her hal u krda "inananlar" olduklarn ve bununla da vndklerini syleyen, gya batan karlm mslmanlar idiler. te bunun iin peygamber onlara: "Eer gerekten inananlar iseniz, iyilik ve ktl, Allaha, hiret gnne inanmayan u dnyaperest insanlarn lleriyle deil, doru ve drst insanlarn lleriyle deerlendirmelisiniz diye hitapda bulunmaktadr.

uayb (a.s.)n Kavmini Yapmaktan Yasaklad eyler

Ona iman eden kimseyi tehdit ederek Allahn yolundan alkoymaya ve onda arpklk aramaya alarak (byle) her yolun banda oturmayn. Hatrlayn ki siz, az (nlk) idiniz de O, sizi oaltt. Fesatlarn/bozguncularn sonunun nasl olduuna bir bakn (bakalm). (7/Arf, 86)

uayb (a.s.), bu yette kavmini u eyden nehyetmitir:

1 - Yol keserek insanlarn mallarnn gasbetmekten.

2 - nsanlarn kendisine balanmalarn engellemekten ve ona bal olanlar dinlerinden dndrmek iin zor kullanmaktan.

3- Yalan, hile ve phe uyandrma ile Allah (c.c.)n dosdoru yolunu eriltmekten, bozmaktan ve tahrif etmekten.

nsanlara zulmetmek, haksz yere onlarn mallarn yemek, hev ve hevese gre onlara hkmetmek, Allah (c.c.)n eriatine gre deil de hev ve hevese gre yaamak isteyenler, Allah (c.c.)n doru olan eriatinin hkim olmasn asla istemez, daima eri olan kanunlarn hkim olmasn isterler.

Bu yet gsteriyor ki tevhide aran, her trl irki zulm, ahlkszl yasaklayan, iyi ahlka aran yegne doru yol, Allah (c.c.)n eriatidir. Onun dnda olan dzenlerin, fikirlerin, ideolojilerin hepsi eridir, bozuktur, sapktr...

Allah (c.c.) bu yette, uayb (a.s.)in, yapmakta olduklar birtakm amellerden kavmini vazgeirmeye altn haber vermektedir: Ona iman eden kimseleri tehdit ederek Allahn yolundan alkoymaya ve onda arpklk aramaya alarak (byle) her yolun banda oturmayn.

yette geen fesd halinin insann, vel, koruyucu ve yardmc olarak Allah'tan bakasn kabul etmesiyle balad Kuranda belirtilir. O halde dzen, ancak tek vel, koruyucu ve yardmcnn, yalnz Allah olduunu bilmekle tekrar salanabilir.

Allah (c.c.) yetin bu ksmnda uayb (a.s.)in kavmine yle dediini bildirmektedir: Ey kavmim! nsanlarn Mallarn almak iin yol kelerinde oturarak onlar lmle tehdit etmeyin! Bana iman etmek isteyenlere telkinde bulunarak, onlar imandan vazgeirmeye almayn! Onlar, imanlarndan dndrmek iin korkutmayn! Allahn size bildirmi olduu doru yolunun eri olmasn istemeyin. Bu yolu bozmaya, tahrif etmeye, kk drmeye almayn!

Rabbimiz diyor ki l ve tartya iyi riyet edin, insanlarn mallarn eksiltmeyin. nsanlarn haklarn yemek sretiyle onlara zulmetmeyin. Eer bir toplumun hayat Allaha iman esasna dayanmyorsa, ekonomik hayat Allaha teslimiyyet esasna dayanmyor, kapitalist yahut materyalist bir anlaya dayanyorsa, kfre ve irke dayanyorsa, o toplumda mutlaka zulm olacak, insanlar her eyi kendi menfaatlerine gre yontacak ve mutlaka o toplumda ezenler ve ezilenler olacaktr. nk hayatlar Allaha iman esasna dayanmayan, hayat programlarn Allahtan almayan toplum fertleri bencildir, hodbindir, sadece kendini dnen, kendinden baka hi kimseyi dnmeyen, tm dnya kendisine verilse bile bir trl doymayan zelliktedir. Bundan dolaydr ki daha ok kazanabilmek iin, insanlara lp tartarken hep eksik lp tartacaklar ve insanlara zulmedeceklerdir.

te Medyen ahlisi de byleydi. Rivyetlere gre ticarette kullandklar altn ve gm paralardan insanlara verirken bir ksmn keserek, eksilterek veriyorlard. te, iinde yaamak zorunda olduumuz toplumsal dzendeki enflasyon da ayn eyi gerekletirmektedir. Tabii bu ekilde insanlarn birbirlerine zulmetmelerini salayan u anda yaadmz sistemdir. Allaha iman ve teslimiyyet esasna dayanmayan bu sistem her gn insanlarn cebindekini biraz daha eksiltmektedir. Ama halk da buna yardmc oluyor.

"Allaha inananlar yolundan alkoyup ve o yolun eriliini dileyerek tehdit edip her yolda pusu kurup oturmayn. Azken, Allahn sizi oalttn hatrlayn; bozguncularn sonunun nasl olduuna bir bakn." (7/Arf, 86)

Her bir yolun zerine oturup insanlar Allah yolundan uzaklatrp kendi yollarnza armayn. Yolda erilik arayarak, yolun erisini isteyerek, insanlarn yollarn eip bkerek insanlarn dinlerini, yollarn bozmayn. Anlayabildiimiz kadar bunun birka mns var:

1- Birincisi bu toplum Asya, Afrika ve Avrupann ticaret kervanlarnn getii kesitii merkez bir noktada oturan bir toplumdu. Bu blgeden geen ticaret kervanlarnn yollarn deitirerek kervanlar soymaya alyorlard da Rabbimiz bunu yapmamalarn, byle bir ahlkszlktan vazgemelerini tlemektedir. Tpk bugn reklamlar vastasyla, insanlar artlandrmak sretiyle insanlarn yollarn deitirerek yazar kasalarnn nlerine uramalarn salayarak onlar soymaya alan insanlarn yaptklar gibi.

2- Devletin, toplumun nemli kelerini ellerine geirerek, nemli noktalarna oturarak, iktisad, ekonomi, hukuk, eitim sahalarn ellerine geirerek toplumun dinlerini, hayatlarn, hayat programlarn bozuyorlard. Veya mesel medyay, basn ve yayn aralarn ellerine geirerek btn bu sahip olduklar imkn ve aralarla insanlarn dncelerini, inanlarn ve dinlerini bozuyorlard. Ellerine geirdikleri bu vstalarla insanlar artlandrarak hakk btl btl hak, beyaz siyah, siyah beyaz gstererek toplumun tm ahlk deerlerini bozuyorlard. Tpk bugn ayn vstalar ellerine geirerek, ayn ke bucaklar kaparak insanlarn dinlerini, inanlarn ve dncelerini bozmaya alan zlimler gibi. Devletin ve toplumun btn imknlarn, halk soyarak elde ettikleri tm ekonomik glerini bu yolda harcayan, bu toplumun dinini bozma ve toplumu dinsizletirme yolunda kullanan zlimler gibi.

Ekonomiyi bozuyorlar, hukuu bozuyorlar, eitimi bozuyorlar, klk kyafeti bozuyorlar, halkn paralaryla yazdklar gya din dersi kitaplaryla halkn dinini bozuyorlar. Allahn dinini bozuyorlar, Allahn dinini eip bkyorlar ve ite din budur! diye insanlarn karsna bozuk bir din karyorlar. Allahn dinini kaldrarak yerine resm bir din karyorlar. Kendi hev ve heveslerine gre hayata karmayan, hayatta hi bir etkinlii olmayan, devletle hibir problemi olmayan, kendi tanrlklarna, kendi egemenliklerine evet diyen bir din karyorlar ve ite din budur diyorlar. Bylece Allah dininden kopardklar insanlar kendi dinlerine kul-kle edinerek Allah kullarn C ehenneme srklyorlar. Halkn imknlaryla oturduklar makamlarda zorla mminlerin ocuklarnn rtlerini kartyorlar. Bizim dinimize gre, resm dine gre bu yasaktr! diyorlar. Resm dine gre barts yasaktr, sakal yasaktr, sark yasaktr, namaz yasaktr! diyorlar. Bugn de aynen Medyenliler gibi Allah kullarnn dinlerini eip bkenleri gryoruz.

3- Ya da her bir yolun bana oturarak yolu deitirerek, yolun kurallarn kendileri koyarak, yolun zelliini bozarak insanlar Allah yolundan uzaklatryorlard. Kaynan bana oturarak insanlar bu dinin temel kaynaklarndan uzaklatrarak kendi yazp izdikleriyle insanlarn dinlerini karmakark hale getiriyorlard. kuruluk dnya menfaati adna, be kuruluk stat adna insanlar kendi yollarna, kendi anlaylarna ararak Kitap ve Snnetten uzaklatrmaya alyorlard.

u anda da insanlar Allahn kitabna ve Rasulnn Snnetine armayarak kendilerine, kendi cemaatlerine, kendi anlaylarna, kendi yollarna veya kendileri gibilerin yollarna aranlarn tamam, Allah kullarnn dinlerini karmakark etmeye alan insanlardr. O kadar ok insan sz, o kadar ok insan hayat duyuyor ki bu insanlar ne yapacaklarn, nasl amel edeceklerini aryorlar. Filan yle dedi falan byle dedi, filan yle umutu, falan byle kamt; acaba bizler bunlarn hangisiyle sorumluyuz? diyerek insanlarn kafalar karma kark hale geliyor. Brakalm bunlar da, Allahn kitabn ve Rasulnn Snnetini anlatalm. Net ve ak slm gndeme getirelim de, insanlar ne yapacaklarn bilsinler.

Evet ey Medyen toplumu! Ve ey u anda Medyeni aratmayacak biimde Allah kullarnn yollarn, dinlerini bozmaya alanlar, yapmayn bunu! Allah kullarnn dinlerini bozmayn!

Sizler azken, gszken Allahn sizi hem mal ynnden, hem g ve kuvvet ynnden, hem makam-mansp ynnden glendirdiini hatrlayn. u anda sahip olduunuz her eyi size Allah vermedi mi? Bunu dnn ve sizden nce u anda sizin yaptnz fesd yapanlarn kbetlerinin nasl olduuna da bir bakverin. Eer sizler u anda bu fesatlarnza devam edecek olursanz onlarn balarna gelenlerin sizin de banza da geleceiden hi pheniz olmasn (A. Kk, a.g.e., c. 6, s. 489-493).

Hatrlayn ki siz, az (nlk)idiniz de O, sizi oaltt.. Allah (c.c.) yetin bu ksmnda, uayb (a.s.)in kavmine yle dediini haber vermektedir: Allahn zerinizdeki nimetini hatrlayn! Siz, az idiniz de sizi oaltt, zilletten ve hakirlikten sonra size izzet verdi. Fakirlikten sonra ise sizi zenginletirdi. Bunlar ve dier nimetleri hatrlayn ve yanlz Allaha ibdet edin, her trl irki terk edin! Sadece Onun emirlerini yerine getirin ve yasaklarndan kann! Bylece Ona gerektii ekilde kredenlerden olun!

Bozguncularn sonunun nasl olduuna bir bakn (bakalm)! Allah (c.c.) yetin bu ksmnda uayb (a.s.)in, kavmini korkutmak ve sakndrmak iin yle dediini haber vermektedir: Ey kavmim! Sizden nceki mmetlerin halini dnn! Nuh, d, Semud, Lt kavimlerinin balarna gelenlerden ibret aln! irk kotuklar, insanlara zulmettikleri, yeryznde fesad kardklar, Allahn emirlerini dinlemeyip yasaklarndan kanmadklar, rasulleri yalanlayp onlara tbi olmadklar iin

onlarn balarna gelenlerden ibret aln, onlar gibi olmayn! Yoksa onlarn helk olduu gibi, siz de zillet iinde helk olursunuz.

uayb (a.s.)n Kavmini Allahn Hkmyle Uyarmas: yet sizden bir grup, kendisiyle gnderildiime iman eder ve bir grup da iman etmezse, (bu durumda) Allah, aramzda hkm verinceye kadar sabredin. Elbette ki O, hkimlerin en hayrlsdr.(7/Arf, 89)

Allah (c.c.) bu yette yine, uayb (a.s.)in, kavmine syledii szleri zikretmektedir. yet sizden bir grup, kendisiyle gnderildiime iman eder ve bir grup da iman etmezse, (bu durumda) Allah, aramzda hkm verinceye kadar sabredin. Allah (c.c.) bu yette uayb (a.s.)in, kavmine yle dediini haber vermektedir: Ey Medyen ahlisi! Eer bir ksmnz beni dorulayp bana inanm, Allah tarafndan getirdiim eyleri kabul etmi, her trl irki terkedip ibdeti sadece Allaha ihlasl olarak yapm ve insanlara zulmetmeyi, tart konusunda hakszlk yapmay terk ederek bana balanm, dier ksmnz da yalanlayp benim getirdiimi reddetmise, o zaman Allah aramzda hkm verinceye kadar bekleyelim. Bakalm, hangi taraf doru yoldadr! Bakalm, Allah kimlerden rz olmutur!

Elbette ki O, hkimlerin en hayrlsdr. uayb (a.s.) szlerini yle bitiriyor: Allah hkmedenlerin en hayrls, en adletlisidir. nk hkmnde hi kimseyi kayrmaz ve hi kimseye meyletmez. Bu yet gsteriyor ki, adletli hkm, sadece Allah (c.c.)n verdii hkmdr. Onun iin, insanlar arasnda hakszlk yapmaktan ekinen, onlara adletli hkm vermek ve doruya isbet etmek isteyen hkimin sadece Allah (c.c.)n Kurn Kerim ve sahih snnette bulunan hkmn uygulamas gerekir. Kim Allahn indirdii ile hkmetmezse, ite onlar zlimlerdir. (5/Mide, 45). Buna ramen, Allah (c.c.)n hkmn bir kenara brakp beer kanunlar uygulayan hkim, hem zulmle hkmetmi hem de Allahn hkmn inkr etmi olur. Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse, ite onlar kfirlerin ta kendileridir. (5/Mide, 44)

Hz. uaybn (a.s.) konumasnn hemen akabinde bu kelimeleri de ilve etmesinin nedeni, onlarn yeniden inanszlarn yolu zerine dnmeyecekleri hususunda kesin bir iddiada bulunmaya yetkili olmadn gstermek iindir. Allahn kudretini tam olarak anlam mmin, Onun irdesinin hereyi kuattn bilir. Bundan dolay da bir mmin "Bunun ya da unun yaplmas tamamen Allahn dileine bal iken, ben unu yapacam, unu yapmayacam" diye kesin iddialarda bulunmaz. "Eer O dilerse, baarl olurum, yoksa hayr" der. Allah Tel, ayn eyi yetlerinde de bildiriyor. "Hibirey hakknda: ben bunu yarn mutlaka yapacam deme; ancak, Allah dilerse, yapacam de. (18/Kehf, 23 ve 24)

Ama urasn hi bir zaman unutmayalm ki yeryznde btllar asla hakkn varlna tahamml edemezler. Yeryznde kfirler, bir mminin varlna asla tahamml edemez. Hak taraftarlar yani mminler btl taraftarlar kfirlerle herhangi bir savaa girimese de, az evvel ifade edildii gibi mdem ki ey kfirler, sizler inanmadnz, yleyse bizler de Allah aramzda hkmn verene kadar bekleyeceiz dese de btl taraftarlar yine de rahat durmazlar. Yine de hakka kar bartan yana olmazlar. lh yasa budur yeryznde ve bu yasa tarihin hibir dneminde deimemitir. Bakn ne diyorlar: Milletinin byklk taslayan ileri gelenleri, Ey uayb! Ya dinimize dnersiniz ya da, andolsun ki seni ve inananlar seninle beraber kasabamzdan karrz! dediler. uayb, onlara: stemesek de mi? dedi.

te her zaman olduu gibi mele grubunun tehdidi. Her dnemde ileri atlan, devlet ynetimine sahip olan, devletin kayman yiyen, devletin imknlarndan nasiplenen ve bunun iin de devletin zevalinden ok korkan, daha dorusu kendi menfaatlerinin zevalinden d kopan ve bunun iin de her dnemde herkesden nce ne atlan mele grubu dediler ki Allahn elisine: Ey uayb! Ya bizim dinimize dnersiniz ya da seni ve sana inananlar lkemizden karacaz. Ya bizim dediimiz gibi inanr, bizim istediimiz gibi dnr, bizim istediimiz gibi giyinir, bizim istediimizi gibi yaarsnz; ya da andolsun ki sizi memleketimizden skp atacaz. Ya bizim gibi iktisad bozukluklara ses karmaz, bizim ahlkszlklarmza siz de sahip karsnz, bizim hayatmza, bizim yasalarmza, bizim ticaretimize, bizim alp rpmamza, yetimlerin haklarn, devletin imknlarn kullanmamza hi laf etmezsiniz, bizim hukuumuza, bizim eitim anlaymza, bizim klk kyafet anlaymza ses karmazsnz ya da srlmeyi gze alrsnz. Ya bizim fizlerimize, bizim gasplarmza, bizim genelevlerimize, bizim fuhularmza, bizim rvetlerimize dil uzatmayarak fitne karmazsnz yahut da sizi sreceiz! diyorlar. Yani ya bizim huzurumuzu karmaz, dzenlerimizi bozmazsnz, ya da srlmeyi gze alrsnz! diyorlar. Ya bizim hayatmz benimsersiniz ya da eker gidersiniz!; ya seversiniz dzenimizi, ya da bu lkeyi terk edersiniz!

Allah elisine ve beraberindeki mminlere kfirlerin tehditleri byleydi. Dnk kfirlerin mminlere syledikleri bu gn bize sylenmiyorsa ya kfirler deimi ya da mslmanlar deimitir. Kfir hi bir zaman deimeyeceine gre herhalde bugn onlar karsnda biz mslmanlar deitik. Ya bizim hayatmz kabullenirsiniz, ya bizim anlaylarmza dnersiniz, ya bizim metodlarmzla hareket edersiniz, ya bizim gibi demokratik usullerle alrsnz bizim prensiplerimize uyarsnz ya da sizi lkemizden karrz!...

Aslnda bunu onlara biz demeliydik. Onlara bunu biz sylemeliydik. Ama biz demeyince onlar diyorlar tabii bunu. Biz demiyoruz onlara bunu. Biz diyoruz ki vazge bu iten! Etliye stlye karma! Sakn ileri gitme! diyoruz. Arkadalarmz, akrabamz diyor, babamz, anamz diyor. Biz byle davrannca da elbette onlar bize bunu deme hakkn elde ediyorlar.

Evet Allahn elisi uayb (a.s.) karsnda bu tehditleri savuruyorlard. nk unu kesin olarak biliyorlard onlar. Eer uayb (a.s.)n Allahtan getirdii mesaj toplumda maya tutarsa o zaman toplum hayatn bu mesaja gre dzenleyecek ve toplumda zulmden eser kalmayacakt. Toplumda materyalizm, maddecilik tutunamayacak, toplum ferlerinden hi birisi dierini smremeyecek, kimse kimsenin kann ememeyecek, kimse kimseyi ezemeyecek, kimse kimsenin srtna binerek para kazanamayacakt. Dolaysyla bu melenin hortumlar, gelir kaynaklar kesilecekti. te bundan dolay herkesten nce bunlar peygamberin karsna dikiliyorlar ve onun dvetinin insanlar tarafndan kabul grmesini engellemeye alyorlard. Hd sresinde de toplumun Hz. uayb (a.s.)a yle dedikleri anlatlyor: Ey uayb! Babalarmzn taptn brakmamz emreden veya mallarmz istediimiz gibi kullanmamz men eden senin namazn mdr? Sen dorusu akl banda, yumuak huylu birisin dediler. (11/Hd, 87)

Namazn Ktlkleri terk ettirmesi: Diyorlar ki; ey uayb! Senin namazn m emrediyor bunlar sana? Atalarmzn, babalarmzn senelerdir tapndklar tanrlara, senelerdir uyup geldikleri bu yasalara itaat etmememiz gerektiini ve sadece Allaha kulluk etmemiz gerektiini sana emreden senin namazn mdr? Veya hayatmz dzenleyen yasalar konusunda, ticaret hayatmz belirleyen, hukukumuzu, eitim hayatmz dzenleyen yasalar konusunda sadece Allah dinlememiz gerektiini sana emreden senin namazn m yoksa? Veya mallarmz konusunda dilediimiz gibi tasarrufta bulunmaktan senin namazn m menediyor? Btn bunlar senin namazn m emrediyor?

Demek ki Allahtan mesaj alma makam olan namazn byle bir misyonu vardr. Namaz btn hayat dzenleme fonksiyonuna sahiptir. Kld namaz kiiye sadece Allaha kulluu, sadece Allah dinlemeyi ve Allahtan bakalarn dinlememeyi, Allahtan bakalarna kulluk etmemeyi retmesi lzmdr. Namaz kiiyi tm hayatnda Allaha teslimiyete gtrmelidir. Mal konusunda, evld konusunda, hanm konusunda, zaman konusunda diledii gibi hareket etmemesini, tm bu konularda sadece Allah dinlemesini emreden bir fonksiyona sahip olmas gerekmektedir. "Muhakkak ki namaz, fah (iren eyler) ve mnker (ktlkler)den vazgeirir." (29/Ankebt, 45). Bu yet de bunu anlatr. Yani namaz, kiinin tm hayatn dzenleyen bir zellie sahiptir ve byle bir namaza namaz denir. Deilse, namaz kld halde hayatn Allaha teslim etmeyen kiinin kld namaza namaz denmez. Namaz kld halde mal konusunda Allah sz sahibi bilmeyen, namaz kld halde hukukunda Allah sz sahibi bilmeyen, ekonomi anlaynda Allah sz sahibi bilmeyen, eitimi konusunda Allahtan bakalarnn yasalarn uygulayan bir adam namaz klmyor demektir.

Allah elisinin karsnda btln tehditlerinin estiini gryoruz. Ama kfirler ne derlerse desinler, ne yaparlarsa yapsnlar, nasl tehditler savururlarsa savursunlar Allahn elisi asla tviz makamnda deildi. Allahn elisi Hz uayb tviz vermeye yetkili bir makamda deildi. Onlarn bu tr tehditleri karsnda Allahn elisinin cevab kesindi: Yani biz istemesekde mi? Yani bu sizin bize sunduunuz hayattan rz olmasak da m bunu bize yapacaksnz? Veya bu kendi vatanmzdan kmak istemesek de mi bizi karacaksnz? Zorla ve zorbayla m bizi kendi lkemizden karacaksnz? O zaman: Allah bizi dininizden kurtardktan sonra ona dnecek olursak, dorusu Allaha kar yalan uydurmu oluruz. Rabbimizin dilemesi bir yana, dininize dnmek bize yakmaz. Rabbimizin ilmi her eyi kuatmtr. Biz yalnz Allaha gvendik. Rabbimiz! Bizimle milletimiz arasnda hak ile Sen hkm ver, Sen hkmedenlerin en hayrlssn" dedi. (7/Arf, 89)

Rabbimiz Allah istemedike bizim sizin inancnza dnmemiz mmkn deil anlamna gelen ibre, Allahn insanlardan inkra dnmelerini isteyebilecei ihtimalini deil, aksine samimi mminin Ona tam teslim olma tavrn ifade eder.

Allah bize hidyetini gnderip bizi dalletten, sapklktan kurtardktan sonra tekrar o eski dalalet ve sapkla dnecek olursak o zaman bizler Allaha ak bir iftirada bulunmu oluruz. Eer Rabbimizin gnderdii hakk, hidyeti doru yolu tandktan sonra, Rabbimizden gelen hakka inandktan sonra eer sizin sapklklarnza, sizin milletinize, sizin dininize, sizin anlaylarnza, sizin yasalarnza, sizin dolandrclklarnza, sizin rvetlerinize, sizin klk kyafet anlaynza, sizin hukuk anlaynza, sizin hayat anlaynza dnersek, sizin gibi inanr sizin gibi yaamaya kalkrsak o zaman Allaha kar en byk iftiraya kalkm oluruz. Eer sizin bu sapk dininize, bu sapk hayat tarznza dnersek Allaha en byk iftiray yapm oluruz. Eer sizler de bizler de Allahn bu hkmlerini duyduktan sonra, Allahn yolunu ve hidyetini tandktam sonra sanki btn bunlar duymam gibi, tanmam gibi hl eski hayatmza devam edecek olursak Allaha en byk iftiray yapm oluruz. Bir peygamber iin asla geri dn yoktur. Peygamber yolunun yolcular iin de bu byledir. Peygamber de peygamber yolunun yolcular da hidyeti tandktan ve ona iman ettikten sonra tekrar eski kfrlerine, eski irklerine dnmektense bin defa atee atlmay tercih ederler. nk gerekten hakk tandktan sonra insann onu brakp btla uymas ok daha zor, ok daha etrefilli ve yorucudur. Tevhidi tanyan, Allah tanyan, Allaha kulluu tanyan bir adamn Allah brakp da Allahtan bakalarna kulluu insanda insanlk haysiyeti brakmaz, ldrr. Byle bir insann insanlar tarafndan boynuna gem vurulup zorla Allahtan bakalarna kullua arlmas kadar korkun ve hakir birey dnlemez. Yeryznde bundan daha hakir bir kulluk tr de dnlemez. Allah bile kinatn sahibi ve yaratcs olduu halde insanlardan byle zoraki bir kulluk istememektedir. Ama btl bu ekilde hkimiyetini kurunca, gc eline geirince insanlar hem akllarn, hem dinlerini, hem nesillerini hem de servetlerini kurtaramazlar. nsanlar btllara kar mkellefiyetlerinin gerei olarak her eylerini kaybederler. nk doyumsuzdur btllar ve insanlarn her eylerine el koyarlar (A. Kk, a.g.e., c. 6, s. 496-501).

Kavminden mele (ileri gelen) kfirler dediler ki: Eer uaybe uyarsanz o takdirde siz mutlaka ziyana urarsnz. (7/Arf, 90). Bu ifdeleri stnkr gememeli, bilkis ierdii anlamlar derinliine dnmeliyiz. Medayinin ileri gelenleri ve efleri yle syleyerek halk bu hususta kandrmak istediler: "Drstlk, doruluk, ahlk ve iyilik gibi hususlar temel ilkeler kabul eder ve uygularsak, biz o zaman tmyle mahvoluruz. Biz ticaret ve alveriimizde doruluk ve drstle uyar ve mesleimizi bunlara gre srdrrsek, ticaretimiz kesinlikle byyemez, serpilemez. Bunun yannda, en nemli kervanlarn, gzerghlarnn kesitii blgede yer alan u coraf stratejik konumumuzdan yararlanamaz, bu yrenin uslu vatandalar olur ve kervanlarn geip gitmelerine bireyler yapmadan seyirci kalrsak ite o zaman bu stratejik durumun salamakta olduu btn siyas ve ticar avantajlarmz bitti demektir. Bu da, komu lkelere kar olan hkimiyetimiz ve etkiinliimizin de bir sonu demektir." te bu "mahvolma" korkusu, sadece Hz. uaybin kavmine zg bir olay deildir. Sefih toplumlar, hak, doruluk ve drstlk hakknda, her zaman ayn tedirginlii duymulardr. Yalan, katlk ve ahlkszla bavurmakszn, fize bulamakszn ticaret, siyaset ve dier dnyev ilerin yrtlmesinin imknsz olduu dncesi tarih boyunca btn ifls etmi toplumlarn gr olagelmitir. Bundan dolay da Hak dvete kar her zaman yaplan en byk itiraz, "hep eer bilenen o dalavereli yollar braklr ve doru yola uyulursa ilerleme salanamayaca ve toplumun yklaca" konusundadr.

Evet Hz uayb ii Allaha brakyor. O Allaha teslim bir peygamber olarak insanlarn tekliflerini reddeder ama meeti lahye de karmaz. Zira o sadece bir elidir ve Allahn bu mevzdaki murdn da bilmemektedir. te bylece Ulhiyyet kavramnn Peygamber ahsnda billurlamasn gryoruz. Allahn elisinin kuvvet kaynan grp Ona sndn gryoruz. Rabbine Rabbin istedii biimde sndn gren toplumun da bakn Onu brakp her dnemde olduu gibi ona inanan mminlere yneldiklerini gryoruz. Alaklar Peygambere dokunamyorlar. Ona ilitikleri zaman biliyorlar balarna nelerin geleceini de ona inanan garibanlarn zerine gidiyorlar. Peygamberi dize getiremeyince evresindeki mminlere ykleniyorlar.

Milletinin inkr eden ileri gelenleri, uayba uyarsanz, andolsun ki siz kaybedersiniz dediler. (7/Arf, 90). Eer uayba iman ederseniz andolsun ki kaybedenlerden olursunuz ifdesini iki anlamda sylediklerini anlyoruz. Ya bu bir tehditti, mminleri tehdit ediyorlard. Eer ona iman ederseniz ok byk ziyana urayacaksnz. Yani bizim reddettiimiz bu adama iman ederseniz artk banza gelecekleri siz dnn. Neyiniz varsa hepsini elinizden alacaz, mallarnz hatta canlarnz ve tm haklarnz elinizden alp sizi kendimize kleler edineceiz. Her eyinizi kaybedip bizim klelerimiz durumuna deceksiniz diye tehdit ediyorlard mminleri. Ya da bunu onlara bir nasihat olarak sylyorlar da olabilir. Yani eer bu adama iman ederseniz, bu peygamberin istedii gibi yaamaya kalkrsanz o zaman bu toplumda sizler yok olmak, erimek zorunda kalacaksnz. yle deil mi? Fiz almadan, lde-tartda bizim gibi hile yapmadan, insanlarn cebindekine uzanmadan, iki imeden, kumara ynelmeden, yalana-dolana bulamadan bu toplumda nasl ticaret yapacaksnz? Kazanmak yle dursun, bymek yle dursun sermayelerinizi bile koruyamayacaksnz. Bunlar yapmadan bu toplumda ayakta kalmanz mmkn deildir. Bu kafayla sizler bu toplumda, bu toplumun ekonomik anlay iinde eiriyecek, silinip gideceksiniz. Eer uaybn getirdii dine tbi olursanz, onun haram dediklerini haram, hell dediklerini de hell kabul ederek hayatnz bu inanca bin edecek olursanz, kesinlikle sizler zarar edeceksiniz diyorlar. Fizsiz, kumarsz, rvetsiz bir ekonomi dnlemez. nsanlara zulmetmeden, insanlarn haklarn yemeden, insanlarn srtlarna basmadan para kazanmak da ykselmek de mmkn deildir. Baksanza uaybn getirdii mesaj bunlarn tmn reddetmektedir. Eer ona iman ederseniz btn bunlar nasl yapabileceksiniz? Mmkn deil, bu kafayla giderseniz zinhar sizler adam olamazsnz. Zarar etmek bir tarafa, sizler dnyanz da zndan edeceksiniz. nk ikisiz, kumarsz, kadnsz, faizsiz, dzensiz, dalaveresiz bir hayat ekilebilecek bir hayat deildir. Gelin, hayatnz yaayn, bu adamn dediklerine inanmayn diyorlard.

Kfirler mminlere byle diyorlar ve nasihat ediyorlard. Bu peygamberin dedii gibi bir hayat yaarsanz kaybedeceksiniz diyorlard. Alaklar kendileri dnyay hedef bildiklerinden dolay dnyalk elde edemeyen mminlere: Ssizler sonunda keybedecek ve enayi durumuna deceksiniz diyorlard. Mslmanca bir hayat onlar iin kayptr. Dnyada zevklerini yaayamam olmak onlar iin kayptr. Kfirler mslmanlar iin dn de bu gn de byle dnyorlar. Halbuki gerek keybedenler kendileridir, gerek kayp onlarn hayatlardr. Allaha kullua dntrlemeyen bir dnya hayat batan sona kayptr. Yedikten sonra Allaha kullua dnrtlmeyen tm nimetler botur ve kayptr. stifade edilip de kullua dntrlemeyen tm nimetler deersiz ve botur. te kendileri bo eylerle oyalanan kfirler mminlerin hayatlarn bo olarak gryorlar ve aldanyorlar (A. Kk, a.g.e., 6/503-504).

Derken o iddetli deprem onlar yakalayverdi de yurtlarnda diz st donakaldlar (diz st kerek helk oldular). uaybi yalanlayanlar sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. Asl ziyana urayanlar uaybi yalanlayanlarn kendileridir. (7/Arf, 91-92)

Medyenin bu tmyle yerle bir edilii, komu halklarn dilinde darb- mesel olmutu, Zeburda (83: 5-9), Dvud (a.s.) zlimlere kar Allahn yardmn yle istiyordu: "Senin kullarna kar sinsice planlar yapan bu hinlere Medyen halkna yaptn yap", aya peygamber de srailoullarna "....Asurludan korkma... O asasn Msrn zerine kaldrd gibi kaldracak... Ordularn Rabbi, Medyen vurgununda olduu gibi krbac ona kar kmldatacaktr..." (aya, 10: 21-26) diyerek teselli vermitir.

(uayb) Onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim! Ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm!

(7/Arf, 93). Burada anlatlan btn bu olaylarn derin mnlar vardr. Her kssa, Hz. Muhammedin (s.a.s.) ve onun kavminin durumuna tam ve yerinde uymaktadr. Her kssada iki taraf vardr: Peygamber ve kavmi, her bir kssada geen peygamber ve onun tlimleri, uyarlar vs. tamamyla Hz. Muhammedin (s.a.s.) dvetinde olduu ekildedir. Dier taraftan, ktlk, ahlkszlk ve inatlklara dalm olan halk ve onlarn kendini beenmi efleri, her zaman, kmser bir tavrla dvete kar kmlard. Hz. Muhammed (s.a.s.) ve dvetine kar Kurey halk da ayn tarz bir tavr taknd iin, dolayl olarak, eer arya kulak vermezler ve Allahn onlara bahettii frsat deerlendirmezlerse kbetlerinin de onlar gibi olaca ikaz yaplmakta. Eer krkrne ayn yolda gitmekte srar ederlerse, sapknlklarnda srar edenlere gemite mstehak olan ayn bel kendilerinin de bana er ge gelecektir.

Bu yzden onlar bir sarsnt tuttu ve olduklar yerde diz st kverdiler. (7/Arf, 91). Bu yaptklar yznden onlar bir racfe, bir sarsnt, bir deprem ya da geberin geberesiceler diye bir ses yakalad da hepsi olduklar yere diz kverdiler. Olduklar yere ylp kaldlar. Evlerinin ortasnda diz kl kalverdiler. Zaten lyd bu kfirler. nk vahiyle ilgi kuramam insanlarn tamam ldrler. Kuran ve Snnetle tanamam insanlarn tamam ldrler. te bu lleri bir sarsnt kendilerine getiriverdi. Yani Allahtan gelen bir racfe, bir sarsnt onlar olmalar gereken konuma getiriverdi. Onlar hayatlarnda diz kp Allaha kulluk yapmalar gerekirken bundan kanyorlard da bir sarsnt onlar diz ktrverdi. O na kadar Allah huzurunda diz kmeye yanamayan alaklar aresiz diz kverdiler. Kazandklar o mallar mlkleri, alp rptklar servetleri, o makamlar mansplar, gleri, kuvvetleri, medeniyetleri onlar Allahn azbndan kurtaramad. Ekonomik ynden ok byk bir gce sahip olduklar halde bu g ve kuvvetlerine gvenerek Allaha ve Allahn elisine kafa tuttuklar halde evlerinde kverdiler. Allah diyor ki bakn: uayb yalanlayanlar, yurtlarnda sanki hi yaamamlar gibi oldular, izleri bile kalmad. Mahvolanlar, uayb yalanlayanlar oldu. (7/Arf, 92)

(uayb) Onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim! Ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm! (7/Arf, 93). Eer bizler de evremizdekilere kar grevlerimizi tam yaparsak, onlara Allahn istedii biimde lh mesaj duyurursak o zaman biz de hi zlmeyeceiz. Son derece rahat olacaz. Ama bizler bu insanlara kar tebli grevimizi hakkyla yapamadysak hem kendimize hem de onlara alayalm.

Evet zlmyordu Allahn elisi, nk grevini tam yapmt. zlmyordu, vazifesini eksizsiz yapmt. Gnl rahatl iindeydi uayb (a.s.), nk hakkyla uyarmt onlar. Tm bu uyarlarna ramen yine de iman etmeyen, yine de adam olmayarak burnunun dorusuna giden bu insanlara zlmeye demezdi. Demek ki kfirlerin, mriklerin arkasndan zlmek ciz deildir. te Allahn en merhametli, en efkatli, onlarn dirilii iin kendini bile ihmal edecek kadar rpnan bir Allah elisinin onlarn arkalarndan zlmediini gryoruz. Firavunun arkasndan da kimse zlmedi. Rabbimiz Kurann baka bir yerinde Ona ne gk alad ne yerdekilerden kimse alad (44/Duhn, 29) buyurmaktadr.

123456789-

Nureddin Turgay, amil slm Ansiklopedisi, c. 6, s. 53-55 Gnay Tmer, amil slm Ansiklopedisi, c. 4, s. 104-105 Hamdi Dndren, amil slm Ansiklopedisi, c. 5, s. 162-163 Hamdi Dndren, Akif Kten, amil slm Ansiklopedisi, c. 1, s. 103-108 Hayreddin Karaman, Gnlk Hayatmzda Helller Haramlar C engiz Duman, Haksz, Say 37, Nisan 94, s. 43-45 Beir slmolu, slm Hareketin Tarih Seyri, 58-63 Mehmet Kubat, Kuranda Tevhid, s. 83-84 Levent Ukan, slm Tarihi Notlar, s. 32-33

uayb.(a.s.) ve Medyen Kavmi Hakknda yet-i Kerimeler Auayb (a.s.)n sminin Getii yet-i Kerimeler (Toplam 11 Yerde): 7/Arf, 85, 88, 90, 92, 92; 11/Hd, 84, 87, 91, 94; 26/uar, 177; 29/Ankebt, 36.

B-

Medyen sminin Getii yet-i Kerimeler: (Toplam 10 Yerde): 7/Arf, 85; 9/Tevbe, 70; 11/Hd, 84, 95; 20/Th, 40; 22/Hacc, 44; 28/Kasas, 22, 22, 45;

29/Ankebt, 36.

C-

Eyke sminin Getii yet-i Kerimeler (Toplam 4 Yerde): 15/Hcr, 78; 26/uar, 176; 38/Sd, 13; 50/Kaf, 14.

D-

Ress sminin Getii yet-i Kerimeler: (Toplam 2 Yerde): 25/Furkan, 38; 50/Kaf, 12.

Eabcde-

uayb (a.s.) ve Kavmi Konusundaki yetler uayb (a.s.)n Kavmiyle Tevhid Mcdelesi: 7/Arf, 85-93; 11/Hd, 84; 26/uar, 177-178; 29/Ankebt, 36. uayb (a.s.) Medyen Kavmine Gnderilmitir: 7/Arf, 85, 11/Hd, 84; 26/uar, 177-178; 29/Ankebt, 36. Medyen Kavminin Ktl: 7/Arf, 85-86; 11/Hd, 84-85; 26/uar, 181-183. uayb (a.s.)n Kavmine Dveti ve Kavminin Tepkisi: 7/Arf, 85-93; 11/Hd, 84-93; 26/uar, 176-188; 29/Ankebt, 36-37. Medyen Kavminin Helk Edilerek Yok Oluu: 7/Arf, 85-93; 11/Hd, 94-95; 15/Hcr, 78-79; 25/Furkan, 38; 26-uar, 189-191; 29/Ankebt, 36-37, 40;

50/Kaf, 12, 14.

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1. 2. 3.

Kurn- Kerimde Kavimler ve Toplumlar d Semd Medyen, S. Sleyman Nedv, Terc. Abdullah Davudolu, nklb Y. Kuran C orafyas, Ali Akpnar, Fecr Y. Kuranda Snnetullah ve Helk Edilen Kavimler, Nuri Tok, Ett Y.

4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43.

Allahn Yok Etmesi ve Yok Olan Toplumlar, Veysel zcan, Mirfak Y. Kuranda Snnetullah ve Helk Edilen Kavimler, Nuri Tok, Ett Y. Kuranda Helk Olan Kavimler, S. . Sosyal Bilimler Enst. (doktora tezi), C emalettin Sancar, s. 70-79 amil slm Ansiklopedisi, amil Y. uayb (a.s.) maddesi, Nureddin Turgay, c. 6, s. 53-55; Medyen maddesi, Gnay Tmer, c. 4, s. 104-105 Kuran Ansiklopedisi, Sleyman Ate, KUBA Y., c. 19, s. 417-425 Kuranda Tevhid, Mehmet Kubat, afak Y., s. 83-84 Kuranda Toplumsal k, Ejder Okumu, nsan Y. Rabban Yol ve Snnetullah, Said Hakim, nsan Dergisi Y. Kuran Kssalarna Giri, M. Sait imek, Yneli Y. Kuran Kssalar zerine, dris engl, Ik Y. lm ve Edeb Ynleriyle Kuran Kssalar, Bahaeddin Salam, Tebli Y. Bireysel ve Toplumsal Deimenin Yasalar, C evdet Said, ev. lhan Kutluer, nsan Y. Toplumsal ve Kltrel Deime, Mahmut Tezcan, Ank. niv. Eitim Bilimleri Fak. Y. Toplumsal Deime Kuramlar ve Trkiye Gerei, Emre Kongar, Bilgi Y. Peygamberler, Safvet Senih, Nil A.. Y. Peygamberler Aydnlarn nderleri, Abdlkerim Sru, Kyam Y. Peygamberler Tarihi, lhami Ula, Osmanl Y. Peygamberler Tarihi, Bnyamin Ate, Nesil Basm Yayyn Peygamberler Tarihi, Mustafa Necati Bursal, l Y. Peygamberler Tarihi, Mehmet Dikmen, C ihan Y. Peygamberler Tarihi, 1, 2, 3, Ahmet Ltfi Kazanc, Nil A. . Peygamberler Tarihi, Ahmet Behet, Uysal Kitabevi Y. Peygamberlerden Kssalar, Muhammed el-Habe, klim Y. Peygamberlerin Hayt, Seyyid Kutub, Ravza Y. Peygamberlerin Hayt, S. Kutub-Abdlkadir C de es-Sahhar, slmolu Y. Peygamberlerin Hayt, Ebul Hasan en-Nedv, Risale Y. Peygamberlerin Kssalar, Ebul Hasan en-Nedv, Arslan Y. Peygamberlerin Mcizeleri, H. brhim Acpayaml, Tura Y. Peygamberlik ve Peygamberler, Muhammed Ali Sbni, Kltr Basn Yayn Birlii Y. Kurn- Kerime Gre Peygam. ve Tevhid Mcdelesi, 1, 2, 3, M. Solmaz, . L. akan, Nesil/Ensar Y. Tarih Boyunca Tevhid Mcdelesi ve Hz. Peygamberin Hayt, Mevdudi, Pnar Y. Peygamberler Tarihi, Ferhat Ko, ekirdek Y. Kuranda Peygamberler ve Peygamberimiz, Afif Abdlfettah Tabbara, Gonca Y. Kurn- Kerimde Hz. Peygamber, Muhittin Akgl, Ik Y. Kurann Tantt Peygamberler, A. Ltfi Kazanc, Nil A. . Ksas- Enbiy ve Tevrih-i Hulef, Ahmed C evdet Paa, Akit Y. Peygamberler Tarihi, M. sm Kksal, T. Diyanet Vakf Y. yetler Inda Peygamberler Tarihi, Muhammed Ali Sbn, Ahsen Y. s. Kurn- Kerim Inda Nebler Silsilesi, Osman Nuri Topba, Erkam Y. s. slm Hareketin Tarih Seyri, Beir slmolu, Denge Y. s. 58-63

Hazr ve ynetim panelli siteler Dzenleme Ve Tasarm Webhizmetlerim

st