Cts, May 26th

A NA SA YFA SIYER HA KKINDA KA VRA M TEFSIRI ONLINE KITA P SA TI VIDEO

arama...

ARAMA

Y S U F (a. s.)
12/Ysuf, 4; Kavram, 189

Y S U F (a. s.)

Yusufun (a.s.) Hayat ve Mcdele rneklii Yusufun (a.s.) Ynetimi ve ada arpk Yorumlar Hz. Yusuf ve Tevhid Dveti Kurn- Kerimde Yusuf (a.s.) ve Ysuf Sresi Ysuf Kssasndan Alnacak Dersler Yusuf Sresinden kan lkeler Hadis-i eriflerde Yusuf (a.s.) Kiilik Psikolojisi Asndan Yusuf (a.s.) Zleyha; Hz. Yusufun Byk mtihanlarndan Biri Hz. Yusufun Snavlar ve Biz

Bir zaman Yusuf, babasna (Yakuba) demiti ki: Babacm! Gerekten ben (ryada) on bir yldzla gnei ve ay grdm, yani onlar bana secde ederlerken grdm! (Babas:) Yavrucuum! Ryan sakn kardelerine anlatma, sonra sana bir tuzak kurarlar. nk eytan insana apak bir dmandr dedi. te bylece Rabbin seni seecek, sana (ryada grlen) olaylarn yorumunu retecek ve daha nce iki atan brhim ve shaka nimetini tamamlad gibi sana ve Yakub soyuna nimetini tamamlayacaktr. nk Rabbin ok iyi bilendir, hikmet sahibidir. Andolsun Yusuf ve kardelerinde, (onlarn haberlerinden) soranlar/ilgi duyanlar iin ibretler vardr. (12/Ysuf, 4-7)

Hz. Yusufun (a.s.) Hayat ve Mcdele rneklii

Andolsun ki, Yusuf ve kardelerinin kssasnda ilgi duyan herkes iin ibretler vardr. (12/Yusuf, 7). Kurn- Kerimde kssalar anlatlan peygamberler iinde, hayat, bir sre ierisinde ayrntlaryla muhtaplara aktarlan tek peygamber Yusuf (a.s.)dur. Yusuf Peygamber kssasn, dier peygamber kssalarndan ayrt eden bu anlatm zellii, Kurann anlatm slbu ierisinde hemen dikkati eker.

Kuran, insanlarn nazarlarn ekmek iin ok eitli teknikler kullanmtr. Kurann kulland bu anlatm teknikleri, peygamber kssalarnda zellikle belirginlik arzeder. Kuranda anlatlan tm kssalar ierisinde yalnzca Yusuf kssasnda, peygamberin tm hayatna denk gelen bir srecin ayrntlaryla anlatlmas, muhtaplarn bu kssa zerinde dikkatlerinin younlatrlmas amac gdlmektedir. Ve ocukluktan yneticilie kadar olan tm yaam safhalarnn birlikte ele alnarak, mesajn bu btnlk ierisinde daha iyi anlalabilecei imaj muhtaplara verilmektedir.

Yusuf Peygamber kssasnn dier kssalardan ayrcaln Allah, Yusuf sresinde yle beyan ediyor: Biz, bu Kuran vahyetmekle sana kssalarn en gzelini anlatyoruz. Sen ondan nce (bu kssay) bilmeyenlerden idin. (12/Ysuf, 3)

Yusufun (a.s.) Nesebi: Yusuf Peygamberi anlamak iin onun Kuranda anlatlan nesebini de bilmek lzmdr. nk o, brhim (a.s.) gibi bir peygamberin

soyundan gelen ve bu soyda kesintisiz olarak dedesi shak (a.s.) ve babas Yakubun (a.s.) da rasul olduu bir slleye sahip olan, bu vechesiyle nev-i ahsna mnhasr bir peygamberdir.

Hz. Yusufun atas Hz. brhim, biri criyesi Hacer, dieri karsndan olma iki evlt sahibi idi. smil (a.s.) Kbenin bulunduu Hicaz blgesinde yerleti ve Araplarn atas oldu. brhimin (a.s.) criyesi Hacerden doan smailden sonra; kars Saradan doan ikinci olu shak iin, Kuranda yle bilgi verilmektedir: Ayakta durmakta olan kars gld. Biz ona shak mjdeledik. shakn ardndan da Yakubu. (11/Hd, 71)

shak (a.s.)a brncede glyor mnsna Yashak denilmektedir. Bunun nedeni, melekler annesine shak mjdeledikleri zaman, dourma devresini am olan annesi Sarann, bu habere glmesinden dolay shak (a.s.)a Yashak ismi verilmitir. shakdan sonra onun olu Yakub (a.s.) peygamber olarak seilir. Kuvvetli ve basretli kullarmz brhimi, shak ve Yakubu da an. (38/Sd, 45)

Tarih kaynaklar Hz. Yakubun babas shakn vefatndan sonra onun yerine getii ve daha sonra peygamber olduunu ve babasnn yurdu olan Kenan yresinde ikamet ettiini anlatrlar. Yakub Peygamberin lakab sraildi. Kurn- Kerimde bu hususa yle deinilir: Tevrat indirilmeden nce srailin kendilerine haram kldnn dnda btn yiyecekler srailoullarna hell idi. (3/l-i mrn, 93). Bundan dolay Yakub Peygamberden sonra, onun nesli srailoullar adyla anlr olmutur. Yakubdan sonra srailoullar olarak nlenen yahdilerin, silsile olarak nlenen brhim soyundan geldiklerini grmekteyiz. Bununla birlikte brhimin ayn zamanda Mekke ahlisinin ilk atas olduu, Kbenin bulunduu Mekkede yerletii, smil (a.s.) yoluyla bu silsilenin devam ettiini gryoruz.

Essen Kurann ini srecinde Mekkede bulunan yahdilerin, Hz. Muhammede (s.a.s.) vahyin iniini kskanmalarnn bir sebebi de Peygamberimizin, smail (a.s.) soyundan bir rasul olmasndandr. Tevratta vasfn iittikleri peygamber Araplar arasndan gelince bu, sriloullarndan deil, smil evldndandr diye ilerine ilemi olan rklktan dolay Peygamberimizi inkr ettiler.

Bylece Allah, Yusuf kssasyla, yahdi ve Araplarn, kssa hakkndaki Tevrattan ve dier rivyetlerden edindikleri yanl inanlarn dzeltmekte ve hem de sriloullar ve Araplarn menei hakknda doru bilgileri, Yusuf kssas ile onlara bildirmekteydi.

Yusufun ocukluu ve Ryas: Yakubun (a.s.) on iki olu vard. Bunlardan ikisi, Yusuf ve Tevratta Benyamin diye isimlendirilen kk kardei, dier on kardele, baba bir analar ayr kardetiler. Kuran bunu yle ifade ediyor: (Kardeleri) demilerdi ki: Yusuf ve kardei, babamza bizden daha sevgilidir. (12/Ysuf, 8). Tevrat metninde; Hz. Yakubun, Yusufu sevmesinin sebebi olarak, onun ihtiyarlnn olu olduu, bundan dolay ok sevdii yer alr. Oysa Yusuf (a.s.)dan sonra Benyaminin domu olduu da anlatlmaktadr. O halde Yakub Peygamberin en son olu olmas hasebiyle en kk olunu daha ok sevmesi gerekirdi. in dorusu Kuranda yle verilmektedir: (Yakub) bylece Rabbin seni seecek ve sana tevl el-ehdsi retecek. Daha nce, atalarn brhime ve shaka nimetini tamamlad gibi, sana ve Yakub soyuna da nimetini tamamlayacaktr. (12/Ysuf, 6)

Yusuf sresindeki bu yetten de anlald gibi, Kuranda Yakub Peygamberin, Yusufu (a.s.) dier kardelerinden daha ok sevmesinin nedeni olarak, Yusuf hakknda Allahtan vahy ile bilgi almas anlatlmaktadr: Bir zamanlar Yusuf, babasna; Babacm! Ryamda on bir yldzn, gne ve ayn bana secde ettiklerini grdm demiti. Babas dedi ki: ey oulcuum! Ryan kardelerine anlatma, yoksa sana bir tuzak kurarlar. nk eytan, insann apak dmandr. (12/Yusuf, 5-6). Yakubun (a.s.) vahy ile kendisine bildirilen bilgiden dolay, Yusufa grd ryay anlatmamas ikazna ramen, Yusufun bu ryay anlatmas neticesi eytan, kollad frsat yakalam ve kardelerinin, Yusuf aleyhinde kt dnceler retmesini salamt. Zira eytan, benimle kardelerimin arasna fitne soktuktan sonra (12/Ysuf, 100). eytann fitnesi ile ilgili olarak, kssann bitiminde Yusuf Peygamberin azndan, eytann nifakyla kardelerin arasnn bozulduunun bir kez daha tesbiti yaplmaktadr. Demilerdi ki: Yusuf ve kardei babamza bizden daha sevgilidir. Oysa biz bir cemaatiz. Babamz ak bir yanllk iindedir. Yusufu ldrn, ya da onu bir yere brakn da babanzn yz yalnz size kalsn. Ondan sonra da iyi bir topluluk olursunuz. (12/Yusuf, 8-9)

Kuranda Yusuf kssas hricinde, kardeler arasndaki ekimeye bir dier rnek olarak, demin ocuklarnn kssas anlatlr: Onlara demin iki olunun haberini gerek olarak oku: Hani her biri birer kurban sunmulard. (Kurban) birinden kabul edilmi, tekinden kabul edilmemiti. (Kurban kabul edilmeyen, kurban kabul edilene:) Seni ldreceim demiti. (O da;) Allah, sadece muttakleri/korunan kabul eder dedi. (5/Mide, 27) (Kurban kabul edilmeyenin) nefsi, onu kardeini ldrmeye ard, onu ldrd, ziyana urayanlardan oldu. (5/Mide, 30). Her iki kssada da zerinde duruluna haseddir; kskanln eytan ve nefsin de tahrikiyle karde ldrmeye kadar insan ktle gtrd anlatlmaktadr.

Kardelerin Tuza: Babalar Yakubun nezdinde daha sevgili olmak isteyen on karde, Yusufu ldrmeye karar verirler. Ancak ilerinden biri, Yusufun ldrlmemesini, onun kuyuya atlmasn teklif eder. Bylece peygamber nesli bu kardeler, bir insan ldrmenin bedelinin farkna son anda vararak, Yusufu kuyuya atmaya karar verirler. Kuyuya atma tepetaklak, metrelerce derinlie itmekten ziyde; Yusufu yalnz olarak kamayaca kuyuya indirme eklindeydi. Bylece bu kuyudan su alan kervann onu bulmasn saladlar. Bylece Yusuf ldrlmemi, ancak bu tuzakla babalarndan uzaklatrlm oluyordu.

Kervandakiler ise, kleliin cr olduu o asrda bir kle bulmann sevinciyle Yusufu satmak zere yanlarna alrlar. Msra vardklarnda onu az bir fiyata satarlar. Bylece ne olduunu anlamadklar, ancak phe iinde olduklar bu olay kendi alarndan bitirmi olurlar. Yusufun kardeleri ise, Yusufun giysisine bulatrdklar bir kan vstasyla babalarn, Yusufu kendileri oynarken kurdun yediine inandrmaya alrlar: Ey babamz! Yusufu eyamzn yannda brakp yarmaya gitmitik, bu arada onu kurt yemi. Biz ne kadar doru sylesek de sen bize inanmayacaksn dediler. Onun baka bir kana bulanm gmleini getirdiklerinde babalar: Anlalan nefsiniz sizi kt bir ie srklemi. Artk bana gzelce sabretmek dyor dedi. (12/Ysuf, 17-18)

Yakub Peygamberin bu yette geen szleri, Yusufun ldne inanmaktan ok, vahy ile kendisine bildirildiini anladmz bilgi ile Yusuf (a.s.) hakknda Allahn takdirinin tezhr etmeye baladnn delleti olarak olay sabrla karladn anlamaktayz: O (Yakub) kendisine rettiimiz bir bilgiye sahipti. (12/Ysuf, 68)

Yusuf (a.s.) Msrda: Bir kervan geldi, sucularn kuyuya gnderdiler. Sucu kovasn sarktnca: Mjde! Bir olan ocuu dedi. Onu satmak zere yanlarnda gtrdler. Oysa Allah yaptklarn grmekteydi. Onu kendisine rabet etmeyerek, ucuz bir fiyata, birka dirheme sattlar. (12/Ysuf, 19-20). Kardelerinin hasedi ile balayan uzun bir servende, ilk dura Msr olmutu. Yusufun; Filistinin bir yresinde atld kuyudan balayan yolculuu, kle olarak Msrda bir yneticiye satlmasna varmt. Yusufu kle olarak satn alan Msrl yneticinin niyetini Allah yle aklyor: Msrda onu satn alan kimse, karsna: Ona iyi bak, belki bize faydas dokunur veya evlt ediniriz dedi.. (12/Ysuf, 21). Evet, Yusufu satn alan ynetici, ocuunun olmamas sebebiyle onu evlt edinme gibi bir gyeyle Yusufu satn almt. Bylece olaylarn yorumunu retmek iin Yusufu oraya yerletirdik. Allah, dilediini yapar, fakat insanlarn ou anlamaz. (12/Ysuf, 21)

Herkesin hesaplar vard. Yakub, Yusufta gelecek grm, onu kardelerinden korumaya almt. Kardeleri, babalarna daha sevimli olmak iin Yusufa tuzak kurmular ve ondan kurtulmay amalamlard. Kervan sahipleri, kuyuda bulduklar Yusuftan ekinerek daha deerli olmasna ramen az bir fiyata satmlard. Ve en son olarak Aziz, onu kendisine evlt edinme amacyla satn almt. Ancak olaylara hkmeden Allaht ve Allah tm hesap yapanlarn stnde hesap yapand.

Bir zamanlar yine Msrda Firavun da saltanatn devam ettirmek amacyla, yeni doan btn erkek ocuklar katletmiti, ancak sarayna ald ve kendisine sdk bir kul olacan umduu Ms sonunda onun hasm ve saltanatnn son vericisi olmutu. te Allah bunun iin hatrlatma yapyor: Allah dilediini yapar, fakat insanlarn ou anlamaz. (12/Ysuf, 21). zellikle inkrclar.

Yusufun, Peygamberlikle Vazifelendirilmesi: Satn alnarak kle yaplan Yusuf, Msrda yllarca Azize ve karsna hizmet etmiti. Yllar abucak gemi ve artk o bir delikanl olmutu. Sonunda Allah ona peygamberlik vermi ve onu tebli ile grevlendirmiti. Olgunlanca, ona hkm ve ilim verdik. (12/Yusuf, 22). Burada Yusufun rasllkle vazifelendirilmesinde baz inceliklere deinmekte fayda vardr:

a- Her peygamber gibi Yusuf (a.s.) da rasllkle grevlendirildii toplumun, tannan ve hatta gvenilen bir ferdi olarak peygamberlie muhtap olmutur. nk kk bir ocukken Msra gelen Yusuf (a.s.), yllarca Msrllar arasnda kalm, hem Msr toplumunun yapsna vkf olmu, hem de onlarca bilinen, tannan biri olmutu.

b- Kuranda anlatlan peygamberler iinde kle olarak rasllkle vazifelendirilme vasf kazanmtr. Geri Kuranda anlatlan rasller iinde smil (a.s.) bir criyeden, yani kle bir kadndan domutu. Ancak smil (a.s.) bir kle deildir. Oysa Yusuf (a.s.) Msrl bir yneticinin klesidir. Bylece Allah, kle ile kle olmayan arasnda hibir fark olmadn, farkn takvda olduunu belirtmi olmaktadr.

Azizin Karsnn Zinya Meyletmesi: Yusufun byyp yakkl bir delikanl olmas, Azizin karsnn nezdinde olumsuz bir etki yaparak ona cins ynden meyletmesine yol aar. Ve Yusufa bir tuzak kurarak ana drmeye alr: Kald evin hanm onunla olmak istedi. Kaplar kilitleyip: Gelsene! dedi. Yusuf: Allaha snrm. Rabbim bana iyi bakt. Zlimler asla iflh olmaz dedi. Gerekten kadn onu arzulamt. Rabbinin iaretini grmeseydi Yusuf da onu arzulayacakt. Bylece onu ktlkten ve fuhutan alkoyduk. nk o, bizim muhlis (ihlsl) kullarmzdand. (12/Yusuf, 23-24)

Yusuf (a.s.) 22. yette anlatlan, rasllk vazifesini almam olsayd, (Rabbinin burhnn grmemi olsayd) o zaman o da kadna meyledecekti. Yusuf (a.s.) bunu Kuranda yle beyan ediyor: Yine de nefsimi temize karmak niyetinde deilim. Rabbimin merhamet etmesi mstesn, nefis daima ktl tevik eder. Dorusu Rabbim ok balaycdr, ok merhametlidir. (12/Yusuf, 53)

Bylece Allah, Yusuf peygamberi korur ve peygamberlerin ismet sfatnn nasl tecell ettiinin bir rneini de vermi olur. Eer Yusuf (a.s.) gnaha meyletmi olsayd dorudan doruya vahy ve onun belirttii deerler zarar grm olacakt. Bu sebebe mebn olarak Allah, bu olay ncesinde Yusufu rasllkle grevlendirerek ayn zamanda Yusuf peygamberin ismet sfatna da brnmesini salam oluyordu.

Yusuf (a.s.)a Yaplan ftir: Kapya kotular. Kadn, Yusufun gmleini arkasndan yrtt. Kapnn nnde kadnn kocasyla karlatlar. Kadn: Eine ktlk yapmak isteyen bir kimsenin cezs, hapsedilmekten veya can yakc bir azba uratlmaktan baka ne olabilir? dedi. (12/Yusuf, 25). Bu yette belirtilen olayda tipik bir iftir durumuyla kar karyayz. Olayda biri kadn dieri erkek iki ahs vardr ve evde yalnzdrlar. Azizin kars kendisini savunmaya balamtr. Yusuf (a.s.)a iftir ederek Yusuf da kendini savunmaktadr. Yusuf: O benimle olmak istedi dedi. (12/Yusuf, 26).

Her ikisinin de susuzluklarn iddi ettikleri bu durumda ne yapmak gerekir? O halde olayn doruluu hakknda karar vermek iin hit lzmdr. Grg hidi olmadna gre, olayda sulunun kim olduuna karar vermek iin anlatlanlarn vechesinde delil aramak lzmdr. O halde, susuzluunu ispatlamak iin Yusufun katna delil olmas asndan gmleinin arkadan yrtlm olmas gerekir. nk gmlek nden yrtlm olsa kadn mtecviz olamaz, erkek saldrm kadn da kurtulmak iin erkein gmleini nden yrtm olmas gerekir. Kadnn ailesinden bir ahit: Eer gmlei nden yrtlmsa kadn doru sylyor, erkek yalancdr. Eer gmlei arkadan yrtlmsa kadn yalan sylyor, erkek dorudur dedi. Adam gmlein arkadan yrtldn grnce, dedi ki: Bu, sizin tuzaklarnzdan biri. nk sizin tuzaklarnz pek yamandr. (12/Ysuf, 26-28)

Kssann bu blm: a) Kadn ile erkek arasndaki cins iletiimin balangcnn her iki cinsin bir meknda yalnz kalmalardr. Her iki cins hakknda yanl anlalmalarn, dedikodunun kmamas iin ilk yaplacak iin birbirlerine mahrem olanlarn ayn meknda yalnz bulunmamalar gerektii bu olayla belirtilmektedir.

b) Aziz, karsnn iddisna inanmamtr ki; karsnn ailesinden hakem isteyerek, olayn muhkeme edilmesini ve bylece hdisenin dorusunun aa karlmasn istemektedir. Bu hususta muhkeme ve hakem olayna dikkat ekilmektedir.

c) Meydana gelen olaylarda hukuk olarak aranacak eylerin banda delilin geldii ve bunun nemi anlatlr.

hidin de hukuk olarak gerekliliine ve nemine vurgulama yaplmaktadr. Muhkemede hitliin nemli bir hukuk norm olduunu, hidin adlet, drstlk gibi ilkelerle davranmas, aleyhine bile olsa doruyu beyan etmesi gerektiine iaret edilmektedir.

Dedikodu: Azizin karsnn, Yusufa yapt iftirann sonucunda Yusufun aklanmas neticesi, Aziz ve karsnn olaya hakemlik yapan akrabalar bu olayn kapanmas, rtbas edilmesi cihetine giderler. Yusuf! Sen bu ii kapat. Kadn! Sen de gnahlarnn balanmasn dile. nk hatalsn. (12/Ysuf, 29). Ancak olayn rtbas edilme isteine ramen, dedikodu syesinde Msrn btn sosyetesi, Azizin karsnn zinya meyletme hdisesini iitir. Sosyetenin ii, birbirlerinin yaptklar iyi veya kt ileri sakz gibi inemek olduuna gre artk bu dedikodunun nnn kesilmesi mmkn deildir.

ehirdeki kadnlar: Vezirin kars klesiyle olmak istemi. Kadn onun akndan deliye dnm. Biz onu apak aknlk iinde gryoruz dediler. (12/Ysuf, 30). Tek arenin olay aklamak olduunu gren vezirin kars, Msr sosyetesini oluturan ileri gelen kadnlara bir dvet yaparak evinde toplar. Kadn onlarn dedikodularn duyunca onlar evine ard. Onlara koltuklar hazrlad ve her birine birer bak verdi. Yusufa yanlarna k dedi. Kadnlar onu grnce aknlktan ellerini kestiler ve Sbhnallah! Allah tenzih ederiz. Bu insan deil, olsa olsa ok gzel bir melektir dediler. Kadn: te beni knadnz kimse. Ben onunla olmak istedim, fakat o iffetli kalmak istedi. Eer isteimi yerine getirmezse, hapse atlacak ve zelil olacak dedi. (12/Ysuf, 31-32)

Azizin karsnn, Yusuf (a.s.) ve kendisinin hakknda sosyetenin yapt dedikoduyu kendisince hakl bir mecrya ekmek iin yapt mizansen de nemli bir nokta gndeme gelmektedir. Sosyetenin kadnlarnn, Yusufun gzellii karsnda armalarn Azizin kars, kendi ilemi olduu zinya meyletme fiilinin hakll olarak sunmaya almaktadr. Dolaysyla sosyetenin hanmlar azizin hanmnn hakl olduunu teslim ediyorlar ki; azizin kars yle diyor: Eer isteimi yerine getirmezse, hapse atlacak ve zelil olacak dedi. (12/Ysuf, 32). Oysa sosyetenin kadnlar zinya meyletme fiilini tasvip etmemi olsalard, senin yaptn ayp, gnah, vs. demeleri gerekirdi. Bu da Msr sosyetesi ve ynettikleri insanlarn ahlk konumlarnn hangi seviyede olduunu bize anlatmaktadr.

Bu arada Yusuf peygamberin susuzluunun ikinci bir tesbiti yaplmaktadr. Hem de Azizin karsnn azndan: Ben onunla olmak istedim. Fakat o iffetli kalmak

istedi. Yusufun susuzluu, birinci defa gmlein yrtlma yerinin tesbiti ile hem Aziz, hem de karsnn ailesi tarafndan grlerek tesbit edilmesinin akabinde, sosyetenin kadnlar tabiidir ki daha sonra beyleri tarafndan ve Azizin hanmnn azndan tesbit edilmi oluyordu. Kssann ileriki anlatmlarnda nc olarak da Yusufun susuzluu tesbit edilecek ve bylece peygamberin ismet sfatnn glgelenmemesi Yce Allah tarafndan salanm olacaktr. Yusuf, eliye: Efendine dn de ellerini kesen kadnlarn durumunu sor. Dorusu Rabbim, onlarn tuzaklarn ok iyi bilmektedir dedi. Melik: Yusufla olmak istediinizde durumunuz neydi? dedi. Sbhnallah/Allah tenzih ederiz. Onun hibir ktln grmedik dediler. Azizin kars imdi hak ortaya kt. Onunla olmak isteyen bendim. O, dorudur dedi. (12/Yusuf, 50-51)

Kssann bu blmnn anlatm ve tefsirinde; mfessirlerin ve tarihilerin, Yusufun gzellii, onu gren sosyete kadnlarnn ellerini kesmesi olay zerinde gereksiz ve fazlaca durduklarn grmekteyiz. Bunun neticesi olarak, zin gibi toplumu ifsad eden bir fiilin ve bu fiile meylettiren sebeplerin hangi nedenle olursa olsun mer bir sebep saylamayaca vurgusunun yetersiz kaldn gzlemekteyiz.

Hapis: Yusuf: Rabbim! Hapis bana, bunlarn ard eyden daha sevimlidir. Eer beni onlarn tuzaklarndan korumazsan, onlara meylederim ve chillerden olurum dedi. Rabbi dusn kabul etti ve onu onlarn tuzaklarndan korudu. nk O, her eyi iitir ve bilir. Btn bu delilleri grmelerine ramen onu yine de bir sre hapsetme gerei duydular. (12/Yusuf, 33-35). Otuzbeinci yette Yusufun (a.s.) hapse girmesinin belirtilen sebebi zulmdr. Keyiflerince uygulamalar yapan insanlar, susuz da olsa mazlumlara ikence ve zulm yapabilmektedir. te mfsit Msr dzeni yneticilerinin keyf uygulamalar neticesi olarak, susuz olduu halde Yusuf peygamber hapse atlr. Aslnda hapse atlmas, hakknda hayrlara vesile olacaktr. Birinci olarak gz dnm kadnlardan kurtulmu olmaktadr. kinci olarak zulmn oda hapishaneyi vahyi yayma merkezi olarak kullanmaya balar. Bundan dolaydr ki Yusuf peygamberden sonra gelen Mslmanlar hapishanelere medrese-i Yusufiyye (Yusuf okulu) ismini vermilerdir. nc olarak yapm olduu tevl el-ehds neticesi Msr yneticisinin gzdesi olacak ve yneticilie balayacaktr. Btn bunlarn neticesi olarak bizlere u mhim mesaj sunulmaktadr: Neyin hakkmzda hayrl olacan ancak Allah bilir.

Yusuf peygamberin hapse girmesinin akabinde zindana iki kii daha girer. Bunlardan birinin grd ryann yorumunu Yusuf (a.s.)dan istemesi ile kssann hapishane versiyonu balar. Zindana giren iki kiiden ryasnn Yusuftan yorumunu isteyen gen bu isteinin sebebini yle aklar: Senin Muhsinlerden olduunu gryoruz. (12/Yusuf, 36). te toplum iinde numne/rnek bir ahsiyet olmann nemi bylece vurgulanmaktadr. nsanlarn sizin yapacanz teblie nem vermelerinin ilk kural, teblii iletenlerin muhsinlerden, gzel davran sahibi olanlardan olmas gerektiinin mesajdr bu. Mslmanlarn nemle zerinde durmas gerektii bir husus olduu ilan edilmektedir. nandn yaamak ilkesi

Kuranda anlatlan tm peygamberler emindirler, muhsindirler. Yusuf da Muhsinlerden (gzellik sergileyenlerden) olduu iin zindana den kiiler ondan kendilerine yardm isterler. Yusuf peygamber onlara tevl el-ehdsten nce kendisinin bu bilgiye sahip olmasnn temellerini, yani vahyi aklar: Bu sylediklerim Rabbimin bana rettiklerindendir. Dorusu ben, Allaha iman etmeyen, hireti de inkr eden bir toplumun dinini terk ettim. Atalarm brhim, shak ve Yakubun dinine uydum. Bir eyi Allaha irk/ortak komak bize yaramaz. Bu, bize ve insanlara Allahn bir ltfudur. Fakat insanlarn ou kretmiyor. Ey hapishane arkadalarm! ok sayda rab mi daha hayrl, yoksa tek ve kahhr Allah m? Onun yan sra taptklarnz, haklarnda Allahn hibir delil indirmedii, sizin ve atalarnzn uydurduu isimlerdir. Hkm ancak Allahndr. O, yalnzca kendisine kulluk etmenizi emretmitir. te dosdoru din budur, fakat insanlarn ou anlamyor. (12/Yusuf, 37-40)

Bu yet-i kerimelerde: a- Msr toplumunun sahip olduu irk dininin vasflar veriliyor. Msr toplumu; putu, ok ilhl/tanrl, hireti inkr eden irk inancna sahip bir toplumdur. b- Tek doru din olan slmn esaslar aklanyor. c- Sanki Mekke irk toplumu tarif edilmektedir. Mekke ve kymete kadarki tm chil toplumlarn yanl din inanlar ve bu yanl inanlarnn alternatifi slmn tarifi kssa ierisinde Yusuf peygamberin azndan verilmektedir. te Kuran kssalarnn ve anlatm tekniinin nemi, bylece gzler nne serilmektedir. d- Ayrca tevl el-ehdsin kaynan aklayarak, bu vasfa sahip, Allahn rasl olan kendine ittib edilme istei vardr. e- Zindan arkadalarnn, Allahn Yusufa ihsan ettii bu meziyeti yanl deerlendirip, Allahtan gayri olarak Yusuf peygamberi de put ittihaz etmemelerinin mesaj, Yusuf peygamberin anlatm ierisinde bulunmaktadr: Bu sylediklerim Rabbimin bana rettiklerindendir. (12/Yusuf, 37)

Vahyin esaslarnn aklanmasndan sonra Yusuf (a.s.) onlara yorumunu bildirir: Ey hapishane arkadalarm! Biriniz efendisine iki sunacak, dieriniz ise aslacak ve bandan kular yiyecek. Yorumunu istediiniz husus bu ekilde kesinleti. (12/Yusuf, 41-42). Burada zerinde duracamz nokta, hapisten kan gencin Yusuf peygamberi melikin yannda anmay unutarak Yusufun bir sre daha hapiste kalmas olaynn mfessirlerce yaplan tefsirleri zerinde olacaktr. Tevhid dncenin nderi Yusuf peygamberin, hapisten kurtulan kiiden hapisten k iin efaat ummasn Allahtan bakasndan yardm dileme olduunu ve bunun zerine Allahn kzarak onu birka yl daha hapiste brakt yorumlar yanl yorumlardr. nk:

a- Yusuf peygamberin zindandan kurtulan kiiye: Efendine benden bahset demesini hapisten kma istei olarak yorumlamalar yanl deerlendirme olarak gzkmektedir. nk daha sonra melikin armasna ramen Yusuf peygamberin kendisini toplum gznde aklamaya ynelik hareketi, onun zindandan kurtulmadan ziyade, kendisine atlan iftirnn aydnlatlmasna mtuf eylem ierisinde olduunu gstermektedir.

b- Yusuf (a.s.), Allaha du ederek zindan kendine tercih etmitir. Tevhd dncenin nderi nasl Allahtan zindan istediyse, oradan kurtulmay da Allahtan istemesi vahyin temsilcisinden beklenen bir hareket olmas gerekir. Ve iin gereklemesi de byle olmutur. Onun amacnn zindandan kurtulmaktan ziyade, iftirdan kurtulmak olduunun kabul, kssann gidiatna en uygun yorumdur. (1)

Yusufun (a.s.) Ynetimi ve ada arpk Yorumlar

Yusuf (a.s.), Maliye Bakan m, Yoksa Msrn Tm daresi Elinde Olan Biri miydi? Karmak bir rya gren melikin ryasnn yorumu hususunda ileri gelenlerden yardm istemesi ile Yusuf Peygamberle hapiste kalan kii, eytann kendisine unutturduu Yusufu hatrlayarak ona melikin ryasnn tevili iin bavurur. Yusuf (a.s.) tarafndan yaplan yorumu beenen melik, Yusufun zindandan karlmas iin emir verir. Ancak bu aamada beklenilmeyen bir durum ortaya kar. Yusuf (a.s.) zindandan kurtulmaktan ziyde, kendisine atlan iftirdan kurtulmak iin gayret eder ve u teklifi yapar: Melik: onu bana getirin dedi. Eli, Yusufa vardnda Yusuf eliye: Efendine dn de ellerini kesen kadnlarn durumunu sor. Dorusu Rabbim onlarn tuzaklarn ok iyi bilmektedir dedi. (12/Ysuf, 50)

Bunun zerine melik bu olay hakknda bir soruturma yapar. Yusuf (a.s.)a iftira edildiini birinci elden renmi olur. Bylece hem Yusufun susuzluu ve hem de emin vasf melik dhil herkes tarafndan tescil edilmi olmaktadr. Eer bu durum zerinde durulmam olsa idi, belki de ileride yeniden iftira hortlatlacak, vahy ve onun temsilcisi rasul de bu adan sulanlmaya allacakt.

Melik: Onu bana getirin, yanma alaym dedi. Onunla konuunca: Bugn yanmzda salam ve gvenilir bir yere sahipsin dedi. Bylece Yusufu oraya egemen kldk, orada diledii gibi davranrd. (12/Ysuf, 54-56). Kssann bu varyantnda Kuranda anlatlan peygamberler ierisinde, Yusufun. (a.s.) hricinde gndeme gelmemi olan ilgin bir olay anlatlmaktadr. Nitekim bu vka, Yusuf (a.s.)dan sonraki vahiy muhtaplar tarafndan zerinde nemle durulmutur. imdi bu konuda dikkatimizi eken hususlara deinelim:

a- Kssann anlatm ierisinde, melikin adnn getii tm yetlerde ondan olumlu bir biimde bahsedilmektedir. Oysa Kuran, daha sonraki Msr yneticisini Firavun olarak isimlendirmektedir. Firavun kelimesi, ferane ve teferane fiilinden tremitir. Bu iki fiil, byklendi, ceberut sahibi ve azamet sahibi oldu, ulalmaz bir gce erdi anlamna gelmektedir. Halbuki Yusuf (a.s.) zamanndaki ynetici olumlu (olabilecek) bir isimlendirme ile melik (kral) olarak adlandrlmaktadr.

b- Kuranda anlatlan peygamber kart yneticiler peygamberlerle gerek fikr, gerekse fiil mcdele halindedirler. Peygamberlerin getirdii vahiy hemen alelacele reddedilir. Kar propagandalarla ona tbi olanlara ikence, srgn ve lmler uygularlar. Oysa Yusuf kssasnn anlatmnda, peygamberin ada melike ve ileri gelenlerine ait vahiy ve peyamber kart olumsuz tavrlar bulunmamaktadr.

c- Bilakis Yusuf (a.s.) melik tarafndan eziyetten kurtarlmakta, peygamberin aklanmas temin edilmekte ve grlerine itibar edilmektedir. Msra geldiinde, azize satlmasyla birlikte kle statsne giren Yusuf Peygamberin bu statden kurtulmasn da melik salam olmaldr.

Melik: Onu bana getirin, yanma alaym dedi. Onunla konuunca: Bugn yanmzda salam ve gvenilir bir yere sahipsin dedi. (12/Ysuf, 54). Bu yet-i kerimede anlatlanlarn bir benzeri, Kurn- Kerimde bahsi geen dier peygamberlerin kssalarnda anlatlmamaktadr. Peygamberle gren melikin, Yusufun (a.s.) ona iletmi olaca vahiyden habersiz olmas mmkn deildir. Ama toplumunu ve konumunu chil yapdan arndracak sahih bir kimlie ve l btnlne de sahip deildir. htimal ki, dil bir ynetimden yanadr; ama yetersiz ve dallet iindedir ve sonunda melik, Yusufa tbi olmutur. nk peygamber bu grmenin akabinde ondan ynetimi istemektedir. Eer melik Yusuf (a.s.)a kart olsa, peygamber ondan byle istekte bulunmazd. Melik de Peygambere ve sylediklerine kar olsa, brakn ona ynetimi teklif etmeyi, hapisten ya karmaz ya da geri yollard. Ve bu karlamann anlatm; Ms (a.s.) ile Firavun arasndaki karlamadaki gibi, Peygamberin vahy teblii, Firavunun da hem peygamberi hem de Allah inkr ettii konumalar kapsayan Ms kssasnn anlatm gibi olurdu. Halbuki yle deildir.

d- Yusufun (a.s.) ynetim talebinden sonra, melik ve ileri gelenler hakknda hi bahsedilmemesi Msr ynetiminin tamamen Yusuf Peygambere brakldnn gstergesi olmaldr.

e- Dnyada hibir dzen bu ekilde el deitirmemitir. Kart glerin birbiri ile fikr ve fiil bir arpma olmakszn ynetim brakmas mmkn olmadna gre; Yusuf ile melikin inanlarnn pekimesiyle ynetime daha ehil olan Peygamberin gemi olmas akla yatkn gelmektedir. Bylece Yusufun (a.s.) ynetiminde iken ald tedbirlerle, melikin ryasnn tevili gereklemitir.

f- O halde Msr ynetimi (melik ve ileri gelenler) slm kabul etmi ve Yusufu (a.s.) da slmn hayata tatbikini gerekletirmek zere ynetime getirmitir.

g- Eer melik ve ileri gelenleri mrik kabul edip Yusuf (a.s.) da onlarn idaresinden bir blmne tlip, mesel Hazine Bakanl, Maliye Bakanl, Tarm Bakanl gibi bir bakanlk sahibi kabul edilirse, -ki maalesef ou ada yorumlar bu yndedir- bu hilkat garibesi yapnn vahyin mantna ters olduu ve emsl olmasnn gndeme gelebileceinden dolay daha sonra anlatlan kssalar ve Hz. Muhammed (s.a.s.)in hayatnn blmlerinde de bu yapya benzer pragmatist uygulamalara rastlamamz gerekirdi. Gel seni bamza kral yapalm! tekliflerine Peygamberimizin can atmas gerekirdi. Oysa yneticilerin kendi ynetimleri ierisinde yer alma tekliflerine peygamberler her zaman rest ekmilerdir. Rasuller vahyin kabulne ya da Allahn isteine kadar mevcut ynetimlerle mcdele etmilerdir.

h- Bylece Yusufu oraya egemen kldk, orada diledii gibi davranrd. (12/Ysuf, 56) yeti Yusufun (a.s.) yetki ve ynetiminin bykl hakknda yeterli bilgi vermektedir. lkede egemen olan ve diledii gibi (tabii ki vahye gre) davrand belirtilen birinin bir baka ynetici ile beraber bu ekilde egemen ve diledii gibi davranan biri olarak vasflandrlmas nasl mmkn olur?

i- Kald ki, bir sistemin yrmesi; dzene hkim olanlarn lkenin kaynaklarna (hazinul-ard) egemen olmasn gerektirir. Bu kaynaklarn iletilmesi ve geliri ile dzen ileyecektir. Pek tabiidir ki bu kaynaklara sahip olmakla lkenin dzenine ait dier kaynaklara hkim olmak birliktelik gerektirir. Melik, lkenin Hazine veya Maliye Bakanl gibi parasal kaynaklarn Hz. Yusufa (tevhid dnceye) devredip kendi de dier devlet ileriyle (irk inancyla) megul oluyordu gibi kabul ve iddi, sistem ileyii asndan mantkszlktr. Bu hususta; Firavun, Hmn, Karun lsn rnek verebiliriz. Bu kiilik de ayn zihniyetin rn (irk) ve bu zihniyetin egemen olduu sistemin tm deerlerinin sahibidirler. Tevhid dnce nderinin getirdii vahye ve onun raslne kar kmalar; sahip olduklar zihniyetin ve bunun rnleri olan egemenliin ellerinden gitmesi endiesinden trdr. Brakn Msy aralarna almay, onu gzleri ile yok etmeyi dnmektedirler. Byle bir sistem ve sistemin sahipleri ierisinde yer almak, Ms Peygamberin aklnn ucundan dahi gemez.

Kuranda kssalar anlatlan dier peygamberlerin hayatlarnda da bu gereklik yaanmtr. Hz. Nuha da, Hz. Muhammede de irk ynetimi ierisinde yer alma teklifi getirilmiti. Ancak o ynetimlerde yer alnd tekdirde, vahyin tebliinden, yani dvdan tviz anlam karan peygamberler derhal red cevab vermilerdir. Size kar olan sistemin, sizi ba tac etmesi dnlebilir mi? Olsa olsa sizin dvnzn kenarndan, kesinden balayarak, kendi dzenine uydurmak iin bu teklifi yapmtr. Nitekim Nuh (a.s.)a yanndaki mstazaflar kovmasn, Muhammed (s.a.s.)e ise putlarna atmamas gibi tekliflerle yanamlar, bunlarn karl olarak dzenlerinden makam sunmulardr.

k- Ana babasn tahta oturttu (12/Ysuf, 100) yetinde geen ar kelimesi; Yusuf Peygamberin, Msr ynetimindeki, tek olan otoritesini vurgulayan en kuvvetli anlatmdr. Ar (taht); egemenlik, diledii gibi davran (vahye gre) anlamlarna gelir.

l- Ancak daha sonraki yetlerde; Yusufun kardeleri ile ilgili olaylar esnsnda geen melikin dini (yasas) ve melikin kab ibreleri ile Tevrat metinlerinde geen Msr firavunu ile ilgili anlatmlar da gz nne alarak bir baka alternatif daha dnlebilir.

Tevratn Tekvin babnda, Yusuf Peygamberin ynetimin bana getirilmesi ile ilgili olarak u ifadeler yer almaktadr: Ve bu sz Firavunun gznde ve btn kullarnn gznde iyi idi. Ve Firavun kullarna dedi: Bunun gibi, kendisinde Allahn rhu olan bir adam bulabilir miyiz? Ve Firavun Yusufa dedi: Mademki Allah sana btn bu eyi bildirdi, senin gibi akll ve hikmetli adam yoktur; sen evimin zerinde bulunacaksn, ve btn kavmim senin emrin zere idare olunacaktr; ben yalnz tahtta senden byk olacam. Ve Firavun Yusufa dedi: Bak seni btn Msr diyar zerine koydum. Ve Firavun mhrn parmandan kard ve onu Yusufun parmana takt Ve Firavun Yusufa dedi: Ben Firavunum ve btn Msr diyarnda hi kimse sensiz elini yahut ayan kaldrmayacaktr. (Kitab- Mukaddes, Tekvin, Bap 41, cmle no: 37-44, s. 42)

Tevrattaki bu ifdeler, Firavunun, ynetimi tamamyla Yusufa braktn, ancak ynetime karmasa da Yusufun bir stnde bulunacan ifde etmektedir. Bu, gnmzde Britanya Krallnn fonksiyonuna benzemektedir. ngiltere, demokrasi ile idare olunduu halde sembolik (eklen, formalite) olarak kralie stte bulunmaktadr. Ancak ynetime karmas diye bir ey szkonusu deildir.

Tevrattaki anlatm ve Kuranda geen melikin dini (yasas) ve melikin kab ifdelerini de gz nne alarak; meliki (eklen) bir stte, Yusufun idaresine karmayan sembolik bir yapda olduunu kabul etsek bile (velev ki melik slm kabul etmemi olsa dahi), bu savn vahy ilkelerle hareket eden peygamberle, Yusufa fikren kar kmad ve hatta ona tbi olduu varsaylabilen melikin bir arada bulunmasnn tevhid ilkelere aykr olmadn syleyebiliriz. Esas olan vahy yap ile irk unsurlarn meczeden garip bir ynetim yapsn kabul etmemektir. Yusuf Peygamberin ynetimi kesinlikle vahy ile irkin kartrlarak oluturulduu hilkat garibesi bir yap ve zihnin rn deildir. (Hz. Yusuf dhil, hibir peygamber, tevhidle irkin koalisyonunu onaylamaz, byle bir koalisyonun paras olmay kabullenmez.) Byle dnlmesi dahi mmkn deildir. Bu konuda en fazla iki ihtimal zerinde durabiliriz:

a- Teblide toplumsal ynetimin merkez gcn muhtap almak asldr. Hz. Yusuf, Msr ynetimini/melikini vahy lye inandrm ve toplumsal ynetimin inisiyatifini ele geirmitir.

b- Ya Yusuf, kimliini ve ilkelerini gizlemeden ve hibir tviz vermeden Msr ynetimi iinde geni bir inisiyatif alan ele geirmitir. (2) Bize gre, birinci ihtimal daha kuvvetli ve Kurn/tevhd ilkeler nda elilik yapan nbvvet makamna daha uygun grlmektedir.

Yusufun (a.s.) yneticiliiyle ilgili Mevddi, tefsirinde yle der: Hkmdar dedi ki: Onu bana getirin, onu kendime bal klaym. Onunla konutuunda da (yle) dedi: Sen bugn bizim yanmzda (artk) nemli bir yer sahibisin, gvenilir (bir danman-ynetici)sin." (12/Ysuf, 54). u demek isteniyor: "Hakknda yle yksek bir kanaate sahip olduk ki, memleketin en yksek sorumluluk isteyen memuriyetini (yneticiliini) sana ekinmeden tevd edebiliriz."

(Yusuf) Dedi ki: "Beni (bu) yerin (lkenin) hazineleri zerinde (bir ynetici) kl. nk ben, (bunlar iyi) bir koruyucuyum, (ynetim ilerini de) bilenim." (12/Ysuf, 55). Bu yette birtakm nemli sorular gndeme gelmektedir. imdi bunlar birer birer tartalm:

lk soru udur: Hz. Yusuf'un (a.s.) krala yapt teklif bir memuriyet iin miydi? Mesele hedefine varmasn salayacak bir frsat nn kollayan hrsl bir kiinin bavurusu, yahut bir ricas olmad gibi, kraln kendi huzurunda dile getirilen bu teklifi kabul edii de, (meselenin ncesi yokmu gibi) niden olmamtr. Zira Talmud'a gre, "brani kendisini bilge ve uzman bir kimse olarak isbat etmiti"; ayrca Talmud, Hz. Yusuf'un (a.s.) yle dediini nakleder: "u kesin ki, benden daha temyz etmi biri daha yok: Nihyet ben Allah'n tm bilgileri rettii biriyim."

Aziz, nedimleri, ehzadeleri, subaylar ve brokratlar, Hz. Yusuf (a.s.) huzurdayken artk onun gerek deerini renmi durumdaydlar ve bandan son on ylda geen olaylar esnsnda sergiledii yksek karakteri bizzat mhede etmilerdi. Bylece Hz. Yusuf (a.s.) tevzuda, dorulukta, nsezide, kendini kontrolde, gvenilirlikte, cmertlikte, zek ve anlayta esiz olduunu kantlamt. Bu zellikler karsnda muhtaplar bildi ve anlad ki, lke kaynaklarnn nasl korunacan, onlarn nasl tasarruf edileceini en iyi bilen, kaynaklar gelecein teminat olarak koruyabilecek yegne kii odur. Bu yzden Hz. Yusuf (a.s.) isteini belirtir belirtmez btn kalpleriyle kendisine gvendiler. Hz. Yusuf (a.s.) hakknda kraln besledii olumlu kanaat Kitab- Mukaddes'te teyid edilir. Ayrca Talmud'da da belirtildii gibi sadece kral deil, etrafnda bulunan dier yneticiler de Hz. Yusuf'un (a.s.) ynetime gemesini ittifakla kabul etmilerdir.

imdi ikinci soruyu ele alalm: "Hz. Yusuf'a (a.s.) gven duyulmasn salayan gcn mhiyeti neydi?" Bu nemlidir, nk Kur'an' kavramada tecrbesi olmayan kimseleri bu yette geen "hazinul-ard" deyimi ve daha sonra geen tahl datm ii yanltm; bu yanlgyla szkonusu memuriyetin bugnn "Hazine Mstear", "Ktlk Dnemi Danman" yahut "Maliye Bakan" trnden bir memuriyet olduu sonucuna varmlardr. Aslnda memuriyeti bunlardan hibiri deildi, zira Kur'an, Kitab- Mukaddes ve Talmud'a gre Hz. Yusuf'a (a.s.) tm iktidar tevdi edilmi ve bir yneticinin tm imtiyaz verilmitir. Tahta oturmasnn (12/Ysuf, l00) ve kendisine melik denmesinin (12/Ysuf, 72) sebebi budur. Bizzat Hz. Yusuf (a.s.) Allah'a kendisine meliklii bahettii iin kretmitir (12/Ysuf, l00). Hereyden te, bizzat Allah bu olaya tanktr; melen: "Bylece Yusuf'a lkede iktidar verdik. Artk lkenin her yanna istedii gibi tasarruf etme hakkna sahip olmutu" (12/Ysuf, 56).

Kitab- Mukaddes'e baktmzda unlar okuyoruz: "Ve Firavun Yusuf'a dedi: "Evimi meknn bileceksin ve halkn senin emrinle ynetilecek. Ben yalnz tahtta senden byk olacam. Bak, tm Msr lkesini ynetmeye seni tayin ediyorum. Senden habersiz Msr lkesinde hi kimse ne parman kprdatabilecek ne de adm atabilecektir. Ve Yusuf'a Zaphnath-paaneah (Dnya Koruyucusu) adn verdi." (Tekvin, 4l: 40-45). Talmud'a gre ise olay yledir: Aabeyleri Msr'dan babalar Hz. Yakub'a (a.s.) dndnde Hz. Yusuf (a.s.) hakknda kendisine unlar sylediler: "Msr meliki, halk zerinde ylesine egemen ki ondan stn yok. Herkes onun emriyle giriyor, onun emriyle kyor lkeye. Yneten onun emirleri... Efendisi Firavun'un nefesini harcamasna gerek bile yok."

Meseleyle ilgili bir dier soru da u: Hz. Yusuf'un (a.s.) lkedeki tm iktidarn kendisine teslimi iin yapt teklifin hedefi neydi? Hizmetlerini kfir bir devletin kanunlarna g katmak iin mi gerekletirdi? Yoksa elinde bulundurduu hkmetin gleriyle slm'n kltrel, ahlk ve siyas sistemlerini mi tesis etmek niyetindeydi? Bu sorulara en iyi cevap allme Zemaher'nin Keaf Tefsirinde 55. yete getirdii yorumda verilmitir. O yle diyor: "Yusuf (a.s.) lkenin kaynaklarn benim tasarrufuma verin eklindeki teklifinde bulunduu zaman niyeti Allah'n hkmlerini yrrlkte klmak, hak ve adleti tesis etmek ve tm rasller gibi grevini icr etmek zere iktidar frsat kollamakt. Yoksa tahta gemeyi, saltanat sevds iin yahut dnyev arzularn ve hrslarn tatmin iin istememiti. Byle bir talepte bulundu; nk bu ii icr edebilecek bir bakasnn bulunmadn gyet iyi biliyordu."

in akas, yukardaki soru en nemli ve temel meseleye gtrmektedir: Yusuf Allah rasl myd, deil miydi? Eer rasl idiyse -ki, elbette yledir- Kur'an nasl oluyor da tut prensiplerle ileyen bir kfr dzenine hizmet edebilen (demokrasiyi ycelten, particilii ve dolaysyla uzlamacl iselletiren kimi ada yorumcularn iddia ettiine gre -h- Hz. Yusuf byle yapmtr!) bir peygamber tipinden sz ediyor? Hatta daha da nemli bir soruya varyoruz: O sdk bir kimse miydi, deil miydi? -ki Kuran, onun sdk ve sdkln zirvesi olan sddk olduunu sylyor (12/Ysuf, 27, 51, 46)- Eer yleyse, nasl oluyor da hkimiyetin Allah'a deil de, krala ait olduu teorisini (gya) pratikte uygulayabiliyor, oysa zindandayken "hkmn yalnzca Allah'a ait olduunu" (12/Ysuf, 40) sylememi miydi? Ve eer kimilerinin sand gibi o bavurusunu krala hizmet iin sunmusa, bu demektir ki hapisteyken u sylediklerine ilkece aykr bir i yapm demektir: "Hangisi daha hayrl, eit eit tanrlar m, yoksa tek bir kadir-i mutlak Allah m?" (12/Ysuf, 39). Madem ki Msr kral halkn ittihaz ettii "tanrlar"dan bir tanrdr; o halde slm bir hukukla ynetilen gayri slm bir dzenin ynetim iini stlenmeyi, bu konuda hizmet vermeyi teklif etmesi Hz. Yusuf (a.s.) iin Rabbiyle kral msvi tutmak (eit grmek) olmuyor muydu? Byle bir durumda szkonusu yorumcularn Yusuf'a bitii yer ne olacaktr?

Dorusu bu yeti byle yorumlayan mslmanlarn Hz. Yusuf'un (a.s.) mnev ahsn olmayacak derekelere drmeleri tam bir samalktr. Bu durumlaryla kendileri, bozulma dnemlerinde yahdilerin gelitirdikleri zihniyetin bir benzerine saplanm olmaktadrlar. Ahlk ve mneviyatlar kmeye baladnda yahdiler kendi dk karakterlerini hakl gstermek ve daha da alalmaya mzeret kotarmak iin neb ve vellerini dk karakterli insanlar olarak resmetmeye balamlard. Ayn ekilde gayri mslim hkmetlerin ynetimi altna giren kimi mslmanlar, bu ynetime hizmet etmek istemiler, fakat slm'n talimat ve mslman atalarnn sergiledii rnekler nlerine dikilmi ve utanmlard. Bu yzden uurlarn pasif hale getirmek sretiyle bu yetin hakiki anlamndan sarf- nazar ettiler (kandlar) ve peygamberin gayri slm kanunlarla ynetilen bir lkenin gayri mslim yneticisine hizmet etmek azmiyle memuriyet peine dt

eklinde saptrdlar. Oysa peygamberin kendi kssas bize yle bir hisse vermede ki, tek bir mslmann bile (Hz. Yusuf rneindeki gibi) yalnz bana, slm safvetiyle iman, akl ve hikmetiyle tm bir lkede slm bir inklab oluturabileceini; gerek bir mminin, ahlak seciyesini gerektii gibi kullanarak, btn bir lkeyi ordusuz, cephanesiz ve donanmasz fethedebileceini retmektedir (3)

Hz. Yusuf bir peygamberdir. Hi phe yok ki onun risleti de, gnderilen btn peygamberlerin risletlerinin aynsyd ki, o risletler Allahn dinini dier btn din ve dzenlere glip klma ve yceltme risletidir. Yoksa biz Yusufun (a.s.) hkmette bulunduu sre ierisinde, bir kfir yneticinin emrine ve hizmetine girerek, onun yardmcln yaparak, Allahn dinine gre deil de, hkmdarn/tutun kanunlarna gre hkmettiini kabul edecek olursak, o takdirde Hz. Yusufun Sleyman Demirelden, Blent Ecevit ve benzerlerinden ne fark kalr?

Btn bu hakikatleri kavradktan sonra, birisi kar da hl, Hz. Yusufu delil gstererek gayri slm bir hkmet mekanizmasnda grev almak cizdir; nk Hz. Yusuf gibi bir Allah elisi bunu yapmtr diyebilir mi? Ama, utanmadan Medine slm Devletine koalisyon hkmeti diyebilen ve Peygamberimiz iin; yahdilerle ve dier kfirlerle uzlaarak ortak bir idare kurdu diyenler, Peygamberimize bu iftiray atabilenler, Hz. Yusufa da bu seviyeyi (!), bu dlii uygun grebilirler. Allah erlerinden slm ve mslmanlar muhfaza eylesin!

te bylece biz yeryznde Yusuf'a g ve imkn verdik. yle ki, onda (Msr'da) diledii yerde konaklard (12/Ysuf, 56). Bu yette zikredilenler, tm lkenin tamamyla onun kontrolne girdiini gstermek iindir. Yani lke ona aitti, herhangi bir blgesi zerinde diledii gibi tasarruf edebilirdi ve avucunun iinde olmayan hibir blge mevcut deildi. lk mfessirler de bu yeti yle mnlandryorlar: "Biz Yusuf'u Msr'daki her eyin sahibi yaptk. Dnyann bu blgesinde dilediini diledii yerde yapabilirdi. Zira bu lkede btn yetki kendisine verilmiti. Hatta kral bile devirebilecek bir gce sahipti." Taber, en lim mfessirlerden addedilen Mchid'den de bir nakilde bulunarak Msr kralnn Hz. Yusuf (a.s.) araclyla mslman olduunu da ekliyor.

Babasn ve annesini tahta karp oturttu (12/Ysuf, 100). Talmud'a gre "Yusuf babasnn, yolda olduunu renince dostlarn, subaylarn ve gz alc elbiselerle donatlm lke askerlerini bir araya toplad... Yakub peygamberi yolda karlamak ve Msr'a kadar elik etmek iin byk bir topluluk teekkl ettirdi. Mzik ve mutluluk her yan kaplamt; herkes, kadnlar ve ocuklar bu muhteem gsteriyi izlemek zere evlerin atlarna kmt." (H. Polano, sh. lll). (4)

Babasn ve annesini tahta karp oturttu. Onun iin secdeye kapandlar (12/Ysuf, 100). Bu yetin tefsirinde lh Hidyet'in temellerine kar olan birtakm ciddi hatalara dlmtr. ylesine ki, baz kimseler bir sayg nianesi olarak melikler/pdiahlar ve azizler huzurunda yerlere kapanmay er' kabul edecek denli ifrata kamlardr. Bir ksmysa biraz daha sofuca davranp bu konuda yle bir aklama getirmitir: "nceki eriatlerde, Allah'tan bakasnn nnde sadece ibdet/tapnma secdesi yapmak yasaklanmt; ibdet maksadyla yaplmazsa buna izin verilmiti. Ama imdi Hz. Muhammed'e (s.a.s.) indirilen eriatte bu da kesinlikle haram klnmtr."

Byle yanl anlamalar; bu yette secde etmek anlamna gelen "succeden" kelimesinin, halihazr slm fkhndaki "elleri, dizleri ve aln zemine dedirerek yere kapanmak" biiminde dile getirilen teknik (stlah) anlamyla ele aln sonucu olumutur. Oysa "succeden" kelimesi secud'un lgat anlamnda yani "ba eerek selamlama" (bat dillerindeki reverans- ev.) anlamnda kullanlmtr. Hz. Yusuf'un (a.s.) ebeveyni ve kardeleri o devrin insanlar arasnda yaygn olan eski bir det uyarnca (ki bu det hl baz toplumlarda yaamaktadr) huzurda eilerek selm vermilerdi. (Gnmzde in ve Japonyada hl srdrld gibi, saygyla eilerek selmlama benzeri,) o devrin insanlar sayglarn sunmak, nezket gstermek veya sadece selmlamak istedikleri kimselerin karsnda ellerini gsleri zerine koyarak eilmek alkanlna sahiptiler. Bu durum Kitab- Mukaddes'in birok yerinde zikredilir: "...ve o (Hz. brahim) onlarn (szkonusu adamn) kendisine doru geldiklerini grnce adrn kapsndan karak onlar karlamaya kotu ve yere doru eilerek onlar selmlad." (Kitab- Mukaddes, Tekvin 18: 2-3). Kitab- Mukaddes Heth'in oullar kendisine bir arazi ve Sare'yi defnetmek iin bir mezar verdiinde Hz. brahim'in (a.s.) onlara ok mteekkir olduunu ve "dikilip, Heth'in oullar dhil, belde halkna eilerek selm verdiini zikreder (Tekvin, 23: 7) ve baka bir yerde de (Tekvin, 23:12) ayn trden davrana deinir. Her iki durumda da "eilip selm vermek" biimindeki davran Kitab- Mukaddes'in Arapasnda "secede" (secde etti) kelimesiyle karlanmtr.

Kitab- Mukaddes'te zikredilen bu ve benzeri durumlar, l00. yette geen hdiseyle ilgili olarak Kur'an'n "secde" kelimesini stlah anlamda deil lugat anlamnda kullandnn kesin delilidir.

te yandan Allah'tan bakas huzurunda sayg gstermek amacyla yaplan, imdiki slm anlamyla secde hareketine nceki eriatlarca izin verildiini ileri sren mfessirler yanlmlardr. Bu anlamda secde tm eriatlerde daima yasak olmutur. Szgelii srailoullar'nn Babillerin egemenlii altnda bulunduu esnada Kral Aha-Suerus, Haman' tm prenslerin stndeki mevkiye karm ve klelerine secde edip onu selamlamalarn istemiti. Fakat Yahudiler arasnda sdk ve velyetiyle tannan Mordecai ne secde etmi ne de ban emiti (Esther, 3: l-2). Talmud'un ayn konuda syledikleri gerekten zikre yandr:

Kraln kleleri Mordecai'ye yle dediler: "Haman'n huzurunda secde etmeyi, kraln emrini hie sayarak niye reddediyorsun ki? Kraln huzurunda eilip selam durmaz myz?" "Aptallar!" diye cevaplad Mordecai, "Bir de sebep istiyorsunuz ha! Dinleyin beni. Toprak olacak birini mi ululayaym? Bir kadndan doma, gnleri sayl birinin nnde mi secde edeyim? Kk bir ocukken alayp szlayan, yalannca ah vah edip duran; gnleri fke ve kzgnlkla dolu geen ve sonunda da topraa dnecek olan byle bir adama secde etmek, yle mi? Asla! Ben Ezeli ve Ebedi olan, hi lmeyen Allah'n huzurunda secde ederim. Yalnzca O yce yaratcya, O byk Melik'e... Bakasna asla!... (Talmud'tan Semeler, Polano, sh. l72).

Kur'an'n vahyediliinden bir yl nce srailoullar'ndan bir mminin yapt bu konuma, meseleyi sonulandrmaktadr. Demek ki, Allah'tan bakas huzurunda "secde"de bulunmak iin hibir ak kap yoktur. (5)

Yusufun (a.s.) Ynetimi Yusuf Peygamberin ynetimi devralmasyla birlikte melikin ryasnn tevili gereklemeye balar. Yedi sene sren bolluk dnemi esnsnda Hz. Yusuf, ihtiya fazlasn depolar. Arkasndan gelen yedi ktlk senesinde ise, bu depolad hubbt harcamaya balar. srafn olmad, gelecee hazrln en mkemmel ekilde yapld Yusuf Peygamberin ynetiminden Msr halk memnundu. Onun bu baars yznden, dier blgelerde ktlk ekenler Msra akn ederek ihtiyalar olan hubbt Msrdan edinmeye alyorlard. Bunlarn arasnda Yusufun kardeleri de vard. Ktlk yllar Yakuboullarn daskntya sokmutu.

Yusufun kardeleri gelip huzuruna girdiler. Onlar onu tanmadlar, fakat o onlar tand. Yklerini hazrlatnca dedi ki: Bana, baba bir kardeinizi de getirin. ly tam yaptm ve sizi iyi bir ekilde arladm grdnz. Eer onu getirmezseniz, benden bir lek bile bir ey alamazsnz. O zaman yanma da yaklamayn. (12/Ysuf, 58-60). Bu yetlerde Yusufun (a.s.) ynetimi hakknda birtakm bilgiler de verilmektedir:

a- lkenin kaynaklar en mkemmel ekilde deerlendirilmektedir. sraf yoktur. Tasarruf n plandadr. Keyf bir ynetim deil, planl programl bir idare sergilenmektedir.

b- Yusufun (a.s.) ynetimi, insanlarn mallarn tam olarak vermektedir. l ve tarty tam yapmaktadrlar. Hakszlk ve zulm yoktur.

c- lkeye gelen herkese, zellikle mstazaflara yardmsever ve misafirperver ekilde davranlmaktadr. Bizim hubbta ihtiyacmz var, size veremeyiz! denilerek ihtiya sahipleri uzaklatrlmamaktadr. nsanlarla ilgilenilme neticesi Yusuf (a.s.); babas, kk kardei ve ahlisi hakknda bilgi sahibi olmutur. Vahyi ve peygamberliini kardelerine anlatarak, bu haberi oullarndan duyan Yakubun (a.s.), Yusuf hakknda sezgilerinin glenmesine vesile olmutur: Ey oullarm! Gidin Yusufu ve kardeini arayn. Allahn rahmetinden mit kesmeyin. (12/Yusuf, 87)

d- Ynetici olan Yusuf (a.s.), kendinden nceki ya da sonraki mfsid dzen yneticileri gibi, halk ile kendi arasnda duvarlar oluturmuyordu. Onlarn iinden, onlardan birisi olarak ynetimini icr ediyordu. nsanlarla har neir, onlarn sorunlar ile hemhaldi. Bylece Allahn vahyini de rahatlkla onlara ulatrabiliyordu.

e- Kurn- Kerimde kssalar anlatlan ynetici peygamberlerden, Dvud (a.s.) ve Sleyman (a.s.)dan baka, Yusufdan (a.s.) da ynetim ve yneticiliin esaslarna dir muhtaplara dersler vaz edilmi olmaktadr (C engiz Duman, Haksz 56, s. 38).

Hz. Yusufun yneticilii ve ynetim tarz ile ilgili olarak Mevddi, ilgili yetlerin tefsirinde unlar syler:

Bylece (Yusuf) kardeinin kabndan nce onlarn kaplarn (yoklamaya) balad, sonra da onu kardeinin kabndan kard. te biz Yusuf iin byle bir plan dzenledik (12/Ysuf, 76). imdi u soruyu dnelim: Allah, planyla (keyd) Hz. Yusuf'u (a.s.) dorudan nasl destekledi? Oysa biliyor ki Bnyamin'in ykndeki kap plan bizzat Hz. Yusuf (a.s.) tarafndan tasarlanmt. Ayrca memurlarn ykleri aramalarnda olaanst bir ey yoktu, byle bir durumda yapmalar gerekeni yapmlard. Bu ibarede, Allah tarafndan mucizevi bir destein olduuna dair, memurlarn biraderlere Hz. brahim'in (a.s.) eriatnda hrszn cezasnn ne olduunu sormalar ve onlarn da "kleletirilmesi gerekir" eklindeki cevaplar dnda olaanst bir alamet yoktur. Bylece Hz. Yusuf hem kardeini alkoymay baarm, hem de onun hapsedilmesini engellemitir. Dolaysyla Hz. brahim'in eriatn uygulamtr.

Bunu takip eden cmle de bu yorumu teyid etmektedir: (Yoksa) Hkmdarn dininde (yrrlkteki kanuna gre) kardeini (yannda) alkoyamazd. Ancak Allah'n dilemesi baka. (12/Ysuf, 76). Allah dileseydi Hz. Yusuf'un (a.s.) planndaki boluu gidermezdi. Plandaki zayf nokta uydu: Yusuf planna gre kardelerini yalnzca melikin yasasna gre alkoyabilirdi. Fakat bir Allah Rasulne kendi ahsi meselesi iin gayri slm bir ynetimin yasasna bavurmak yakmazd. Zira o, siyasi iktidar tedrici olarak slm yasay yrrle koymak iin uhdesine almt, yoksa melikin yasasn takviye edip yrlkte kalmasn salamak iin deil. Allah dileseydi, Hz. Yusuf'a (a.s.) gayri slm bir yasaya bavurmaktan baka kar yol koymazd. Fakat bunu dilemedi; zira Rasul'nn temiz isminin bu ekilde lekelenmesini istemedi. Bu yzden Hz. Yusuf (a.s.) memurlarna emir vererek (allmadk) bireyi renmelerini istedi: Onlar hrszlar nasl cezalandryorlard? Biraderler de Hz. brahim'in (a.s.) yasasn sylediler. Bu, plandaki boluu gidermekle kalmad ayn zamanda biraderlerin de Msrl olmadklar dolaysyla bu lkenin yasalaryla yarglanamayacaklar eklinde herhangi bir itiraz beyan etmelerine de mahal brakmam oldu.

Daha nce de iaret edildii gibi bu Allah'n bir yardmyd; pepee iki ayette O'nun ltfunun bir alameti, yce ilminin bir iareti olarak zikredilen yardm...

Hz. Yusuf'u (a.s.) kendi ahs meselesi iin Msr Melikinin gayr-i slm yasasna bavurmaktan koruyan Allah'n ltfuydu. nk insani zaafn basks altna bunu yapmaya yeltenebilirdi. Ve Allah'n bizzat bir kimsenin ahlaki mertebesini korumak zere dzenlemelerde bulunmas kadar o kimse iin byk bir ltuf olamaz.

Ancak u da belirtilmeli ki, yalnzca sk imtihanlardan "alnnn akyla" kanlar bu yksek nianla taltif edilir.

Hz. Yusuf'un (a.s.) planndaki boluu gidermek sretiyle Allah, ilminin, kendisine ilim verilmi olan (Hz. Yusuf gibi) kimselerin ilminden stn olduunu gstermitir.

Bu balamda mtalaa edilmesi gereken baz meseleler vardr. Onlara ksaca deinelim.

1) Genellikle "m kne liyehuze ehhu f dnil-melik" ifadesi yle evrilmektedir: (Yusuf) kardeini Melik'in yasasna gre alkoyamazd. "Yahut:" (Yusuf) kardeini Melik'in yasasna gre alkoymaya yetkili deildi. "Dier bir deyile eviri u anlama gelmektedir: "Bunu yapamazd zira Melik'in yasasnda buna izin yoktu." Fakat Arap dilinde ve Kur'an'da "ma kne" bu ekilde kullanlmamtr. Nitekim bunun rneklerini Kur'an'da fazlasyla bulabiliriz; "ma kane lim'minin en yaktule mminen" (Bir mmin bir mmini ldremez "ldrmesi yakk almaz"). "M kne Allahu en yettehize min veled" (Allah bir ocuk edinemez "edinmesi yakk almaz"). Dolaysyla Hz. Yusuf hakknda kullanlan "buna gc yoktu", "bunu yapamazd", "buna hakk yoktu" eklindeki ifadeler anlamszdr.

nk Hz. Yusuf'un (a.s.) kardeini "bir hrszdr" diye Melik'in yasasna gre alkoymaya g yetirememesi iin bir neden yoktu. Bir hrsza ceza vermek iin bir yasaya sahip olmayan bir ynetim dnlebilir mi? fadenin gerek karl u ekilde olmaldr: "Kardeini Melik'in yasasna gre alkoyamazd. nk byle davranmak bir peygambere yakmazd".

2) Kur'an'n kulland "din'il-Melik" (Melikin dini) tabirini "Melik'in yasas" eklinde anlarsak bu, tartmal ifadeyi anlamamza yardm eder. nk ok ak ki, peygamber Allah'n dininin (nizamnn) ikamesi iin gnderilmiti. Melik'in gayri slm sistemini (dinini) yrrlkte klmak iin deil. Bu zaman zarfnda Hz. Peygamber (a.s.) grevini bir lde baarmt, ama ynetim tam anlamyla Allah'n dinine gre teekkl ettirilememiti. Dolaysyla artk bir peygamberin kendi ahsi bir meselesi iin "Kraln sistemini" benimsemesi uygun olmaz, yakk almazd. Yani, "Kardeini Melik'in yasasna gre alkoymak Yusuf'a yakmazd".

3) Dahas, "Melik'in Dini" ibaresini "lke yasalar" anlamnda kullanmak suretiyle Allah, "din" kelimesinin geni kapsamna iaret etmi; Risaletin sahasn yalnzca Allah'n birliine inanmakla snrlandrp, onu kltrel, siyasi, sosyal, hukuki ve hayatn dier dnyev cephelerinin darda braktna inanan kimselerin din kavramn kknden kesmektedir. Veyahut byle tipler dinin saydmz vechelerle bir lde ilgili olduunu kabul ederler ama onlara gre bunlar, yaplsa da yaplmasa da olur kabilinden tavsiyelerdir. Gya din, inananlar bunlar yahut insan-yaps yasalar benimsemekte serbest brakmtr, zira dncelerine gre, ikincisini benimsemelerinde bir beis yoktur. Din'in uzun bir sredir mslmanlar arasnda yrrlkte olan bu yanl kavran, slm hayat tarzn hakim klmak iin gerekeni yapmalar yolunda kendilerini ihmalkar hale getirmitir ve bu yzden mesul tutulacaklardr. Dinin bu yanl kavrannn sonucu olarak mslmanlar slm olmayan hayat tarzyla uzlar hale gelmilerdir. Hatta bu yanl kavray yznden Hz. Yusuf'u (a.s.) gya rnek ittihaz ederek bu sistemlerin destekisi ve ua haline gelebilmilerdir. Oysa bu ayet ifade biimi olarak bu yanl kavramay reddetmekte, "lke yasalar"nn tpk namaz, hac, oru ve zekt gibi dinin bir paras olduunu bildirmektedir. Dolaysyla Al-i mran Sresinin 19. ve 85. ayetlerindeki "el-din"in kabulu gerei, yasalar da namaz ve dier farzlar gibi bu kavramn kapsamna girer. Bu yzden dinin bu blmnn herhangi bir sistemden ihrac Allah'n gazabn celbedecektir.

4) Bunlarla birlikte yukardaki yorum, bir itiraza mahal brakmamaktadr. Hibir ey olmasa, bu satrlarn yazarnn bile katld bir gerek vardr ki, Hz. Yusuf (a.s.) lkenin en yksek mevkiindeyken Msr'da gayri slm bir dzen yrrlkte bulunmaktadr. Dolaysyla bu durum bizzat peygamberin Melik'in gayri slm yasalarn uygulamak zorunda olduunun bir delilidir. u halde Hz. Yusuf'un (a.s.) kendi zel meselesinde Hz. brahim'in (a.s.), eriat yerine, uygulamak zorunda kald Melik'in er'i sistemine gre amel etse ne fark ederdi? Kesinlikle fark ederdi, zira mesele Hz. Yusuf'un bir peygamber oluuyla ilgi iindedir. nk o slm

hayat nizamn tesis etmeye almaktayd ve bu, tedrici olarak baarlabilecek bir iti. Dolaysyla bu sre iinde Melik'in yasas kanlmaz olarak yrrlkte kalacakt. Ayn ey Hz. Peygamber'in (s.a.s.) Medine'de olduu srada Arabistan'da vuku bulmutu. slm sistemi btnyle ikame etmek dokuz yl alm ve bu dnemde birtakm gayri slm yasalar yrrlkte kalmt. Szgelii iki, faiz, gayri slm miras ve evlilik gelenei, batl ticaret ekilleri vs. bir sre daha yrrlkte kalmak durumundayd. Ayn ekilde slm'n medeni ve ceza hukukunun btn olarak yrrle girmesi de belli bir sreyi gerektirmiti. Dolaysyla Hz. Yusuf'un (a.s.) hkmranlnn ilk dokuz ylnda Melik dininin (yasal dzeninin) yrrlkte kalmasnda hibir tuhaflk bulunmamaktadr. u var ki gei dnemi esnasnda gayri slm melik yasasnn devam etmesi, Allah Rasul'nn Allah'n dinini ikame iin deil, Melik'in dinini izlemek iin gnderildiine delil tekil etmez. Melik'in yasasna kendi ahsi davas iin bavurmasnn Hz. Yusuf'a (a.s.) yakmayaca meselesine en iyi karlk yine Rasulullah'n (s.a.s.) uygulamasnda bulunmaktadr. Gei dnemi esnasnda yani cahili yasalarn henz slm yasalarla yer deitirmedii dnemde, kimi mslmanlar daha nce yaptklar gibi arap imeye, faiz yemeye devam ediyorlard. Ancak Rasulullah (s.a.s.) bu gibi fiilleri asla ilemiyordu. Yine iki kz kardele birden evlenmek, muta gibi yasalar uygulanmaktayd, fakat Rasulullah (s.a.s.) asla byle bir uygulamada bulunmad. Bylece akla kavutu ki, slm yasalarn evrimi dneminde kimi gayri slm yasalarn yrrlkte braklmasyla onlarn bizzat uygulanmas arasnda fark vardr. Eer Hz. Yusuf (a.s.) Melik'in yasasn kendi ahsi davas iin uygulasayd bu onun yaptrm gcn bu yasaya hamlettii, bu yasay tasdik ettii anlamna gelirdi. Oysa btn cahili eriatleri ortadan kaldrmak zere gnderilmi bir peygamberin, bakalarna ruhsat verilmi olsa bile bu yasalar izleyemeyecei aktr (6)

Hz. Yusuf ve Tevhid Dveti

ncil ve Msr tarihini mukayeseli olarak okumu ve incelemi olan amzn aratrmaclar, Msr hkmdarlarndan Hymksos (oban) krallar arasnda yer alan Apophisin Hz. Yusuf (a.s.) olabilecei ihtimalini ortaya koymulardr. Zira bu kraln yaad devir, Hz. Yusufunki ile denk gelmektedir.

Msrn bakenti Memphis idi. Bunun kalntlar bugn Kahirenin gneyinde yaklak 24. kmde bulunmaktadr. Hz. Yusuf buraya 17-18 yalarnda iken gelmiti. 2-3 Sene Msr kralnn saraynda kald ve 8 sene de zindanda. 30 Yanda iken Msr hkmdar oldu ve 80 yana kadar rakipsiz Msr tahtnda kald () ncildeki kaytlara gre Hz. Yusuf 80 yana geldikten sonra vefat etti ve lmeden nce, srailoullarna, Msrdan ayrlrken kemiklerini yanlarna almalarn vasiyet etti (Mevddi, Tevhid Mcadelesi, c. 1, s. 517-518).

Hz. Yusufun tevhid dveti Kuranda yle dile getirilir: Ey hapis arkadalarm! Ayr ayr bir sr uydurma ilhlar m daha hayrldr, yoksa her eyden stn, kahredici olan Allah m? Allah brakp taptnz, sizin ve babalarnzn adlandrd, putlardan baka bir ey deildir. Allah onlarn doru olduuna dair bir delil indirmemitir. Hkm ancak Allaha aittir. Kendisinden bakasna deil, ancak Ona ibdet edip kulluk yapmanz emretmitir. Bu, dosdoru dindir. Fakat insanlarn ou bilmez. (12/Yusuf, 39-40)

Hz. Yusuf (a.s.) bu mesaj, zindanda olduu srada hapiste beraber bulunduu kle arkadalarna tebli etmiti. Hz. Yusufun bu esnda sunduu tevhid dvetinden karacamz birok nemli dersler vardr. imdi bunlar genel hatlar ile ele alalm:

1- Hz. Yusuf bir peygamber sfatna sahip olduunun bilincinde olarak, zindanda bile olsa tevhid dininin mesajn etrafndakilere yaymann sorumluluunu tam ve hapishane hayat gibi olumsuz artlarda dahi bu grevin gzard edilmemesi gerektiini pratik yaants ile gstermitir. Bu demektir ki, bir Mslman bulunduu konuma bakmakszn, yerin yedi kat dibinde de olsa bu dveti tebli etmekle ykmldr ve bu konuda hibir mzeret Allah katnda kabul grmeyecektir.

2- Hz. Yusuf (a.s.) bana gelen zindan musbetine sabrederek, bulunduu konumu slmn lehinde kullanmay ok iyi bilmitir. Bilindii zere, yerine ve zamanna gre hareket ile yerinde ve zamannda faliyet slma dvet metodunun iki nemli meselesini tekil eder. Dvetin neticeye ulaabilmesi, msbet bir sonu verebilmesi iin yer-zaman faktrlerine dikkat ve itina gereklidir. Dveti, dveti sunduu meknnn art ve imknlarn ok iyi bilerek orada nasl hareket edeceini, hangi metodlarla dvetini sunacan, dvetin hangi mesele ve merhalelerinin bu yer iin uygun olacan hesap etmek mecbriyetindedir (bk. Ahmet nkal, Raslullahn slma Dvet Metodu, Esra Y., s. 199).

3- Buna bal olarak Hz. Yusufun tevhide dvet usl bize bir insann, tpk Yusuf Peygamber gibi eer hlis niyete ve gerekli bilgelie sahipse mesaj tebli etmek zere durumunun gerektirdii bir metodu izleyebileceini gsterir. ki adam ona itimad ederek kendisinden ryalarn yorumlamalarn isterler (12/Yusuf, 36). Buna verdii cevapta yle der: Ryalarnz yorumlayacam, fakat ilkin size, bana ryalar yorumlama gc veren bilgimin kaynan haber vereyim. Bu sretle onlarn taleplerini avantaj olarak kullanarak kendi itikadn onlara vazeder (Mevddi, Tefhimul Kuran, c. 2, s. 462). Ayrca onlara bu ksa, fakat zl ve aydnlatc ifadelerle slm dininin ana hatlarn izivermitir. Ayn zamanda Yusuf bu beyan ile; irki, putperestlii ve chiliyeyi ayakta tutan stunlar temelinden sarsm (Seyyid Kutub, F Zllil Kuran, c. 8, s. 400), tevhidin yceliini ve gerekliini beyan etmitir.

4- Dvette muhtab tanyarak, duruma gre teblide bulunmak nemli bir gerekliliktir. nsan olmas ynyle dvete muhtap olanlar, bizzat ilerindeki duygu ve hisleriyle hareket edecek, psikolojik motiflerin etkisi altnda kalacaklardr. Dveti bu duygu ve hisleri tespit ederek muhtabnda psikolojik etki icr edecek ekilde hareket ve davranlarda bulunmal, tebliini buna gre sunmaldr. Fikir, davran veya yaayn slah iin her eyden evvel bu fikir ve inana balan derecesi, o fikir ve inann mhiyeti hakknda bilgi sahibi olmak, muhtabn ierisinde yaad sosyal ve kltrel muhiti, kii tabiatna yanklar olan coraf ve tarih artlar, teblie muhtap kald anda muhtabn ierisinde bulunduu hlet-i rhiyeyi iyi tanyarak (A. nkal, a.g.e., s. 131) ortama gre davranmak zorundadr.

Bir tevhid nderi olmas sebebiyle Hz. Yusuf (a.s.) yukarda sunmaya altmz dvet stratejisinin farknda olarak, bize mesaj sunarken takip etmemiz gereken doru usl de retmitir. Hz. Yusuf, hemen iin banda amele ilikin ayrntlar ve itikad dzenlemeleri sunmam, iman edenle etmeyeni, yani tevhid ile irki birbirinden ayran en temel esas zerinde durmutur. Daha sonra saduyu sahibi bir kiiyi iknda baarszla uramamak iin de mesaj gyet akl bir tarzda sunmu ve ortaya srd deliller bu iki klenin zihninde derin tesirler uyandrmtr: Hangisi daha iyi? eit eit tanrlar m, yoksa bir tek Kadir-i mutlak Allah m? Kleler, kendi ahs tecrbelerinden bir tek efendiye hizmet etmenin, bir ouna birden hizmet etmekten daha iyi olduunu bilmekteydi. Dolaysyla lemlerin Rabbine hizmet etmek dururken, Onun kullarna hizmet etmek daha iyi olamazd. Dahas, Hz. Yusuf (a.s.) onlar dorudan iman kabule ve itikatlarn redde dvet etmemi; olduka hikmetli bir yol tutarak nce una dikkatlerini ekmiti: Bizi ve tm insanl kendisinden bakasna kle etmemesi Allahn bir ltfudur. Ancak insanlarn ou Ona kretmez. Yalnzca Ona kulluk etmek yerine kendilerine tanrlar icat ederek onlara taparlar. Zikre yan bir ey daha vardr ki, teklif ettii imann miyar hikmeti esas almaktadr, herhangi bir icbar szkonusu deildir. Sizin servet tanrs, salk tanrs, bolluk tanrs, yamur tanrs vs. diye isimlerden ibrettir sadece. Her eyin gerek sahibi, tm kinatn Rabbi ve yaratcs olarak sizin de kabul etmeniz gereken, Yce Allahtr. Allah hibir eye, hi kimseye ulhiyet adna ne bir yetki vermi, ne de byle bir eyi tasdik etmitir. Aksine, tm kudretleri, tm hak ve yetkileri kendine hasretmitir ve emretmitir: Yalnz Bana kulluk ve itaat edin. (Mevddi, Tefhim, c. 2, s. 463) (7)

Kurn- Kerimde Yusuf (a.s.) ve Yusuf Sresi

Nzl: Mushaftaki sralamada on ikinci, ini srasna gre elli nc sredir. Hd sresinden sonra, Hicr sresinden nce Mekke'de nzil olmutur, 111 yettir.

Yahudilerin telkini ile Mekke mriklerinin Hz. Peygamber'e "sriloullan Msr'a niin gittiler?" eklindeki sorusuna cevap olarak veya mslmanlarn Re-slullah'n bir kssa anlatmasn istemeleri zerine indii rivayet edilmitir. An cak, Muhammed b. shak'a gre srenin nzul sebebi, kavmi tarafndan zulme u ram olan Hz. Peygamber'i teselli etmektir (Elmall, IV, 2841). Kavminin bask ve ikenceleri karsnda Resl-i Ekrem ve arkadalar bunalmlard; bu bu lar nalmdan bir k yolu aryorlard. Byle skntl bir anda bu srenin inmesi, mslmanlara bir teselli ve mjde olmutur. Zira kssann kahraman olan Hz. Y da Filistin'de suf kardeleri tarafndan baz ktlklere mruz kalmt. Fakat so nunda o, Msr'da devlet ynetiminde sz sahibi oldu, kardeleri de bu devletin ynetiminde grevlendirildiler.

Bu srede anlatlan kssa da, dolayl olarak Hz. Muhammed ve arkadalar sabrettikleri takdirde Hz. Ysuf'a verilmi olan mkfatn bir benzerinin veri na, leceini ve Kureyliler'in kendilerine boyun eeceini mjdelemektedir. Nitekim kavminin basks neticesinde Medine'ye g etmi olan Raslullah sekiz sene son ra Mekke'yi fethetmi ve Kureyliler ona boyun emitir. Ancak Hz. Peygamber Kureyliler'e, Hz. Ysuf un Msr'da kardelerine syledii szn aynsn sylei ve m yle demitir: "Bugn sizi knamak yok, Allah sizi afetsin! O, merhamet lilerin en merhametlisidir" (bn Sa'd, Tabakat, n, 142) "Gidiniz hepiniz serbest siniz!" (bn Kesr, es-Sre, III, 570). Muhtevasna ve iaret ettii konulara bakld-jnh srenin, hicretin arifesinde meydana gelen olaylar esnasnda, yani Kureyin Hz. Peygamber'i ldrme, srgn etme veya hapsetme planlarn tasarlad sra ve bir defada inmi olduu anlalmaktadr. da

Kur'n Kerm'deki kssalar baz hikmetlere dayanmaktadr. zellikle pey gamberlerin kssalar, alnmas gereken ibretlerle doludur. Nitekim bu srenin son yetinde yce Allah yle buyurmaktadr: "Andolsun onlarn kssalarnda akl sahip iin ibretler vardr." Hz. Ysuf'un kssas hakknda da yle buyurmutur: leri "An dolsun ki Ysuf ve kardelerinde, almak isteyenler iin ibretler vardr. (12/Yusuf, 7)

Ad: Sre adn 4. yetten itibaren 101. yetin sonuna kadar kssas anlatlan Y (a.s.)dan almtr. suf

Konusu: lk yette bu sredeki yetlerin Kur'n- Kerm'n yetleri olduu, Kur'an'n Arap diliyle indirildii ve bu srede kssalarn en gzelinin anlatlaca bildirilmektedir. Bundan sonra 101. yete kadar Hz. Ysuf'un kssas anlatlm Kssada Hz. Ysuf'un, kardeleri tarafndan kuyuya atlmas, onu kuyudan tr. k aran kafile tarafndan Msr'da kle olarak satlmas, bir iftira sonucu cezaevine girmesi, Msr kralnn grd ryay yorumlamas neticesinde cezaevinden ka rlp maliyeden sorumlu yksek dzeyde yneticilie getirilmesi, uzun sreli bir ayrlktan sonra babas ve kardeleriyle tekrar bulumas gibi konular ele alnm tr. Daha sonraki yetlerde se mminlere mjde ve tler verilmektedir.

Rahman ve rahim olan Allah'n adyla... 1. Elif-lm-r. Bunlar, apak kitabn yetleridir. 2. Anlayabilesiniz diye biz onu Arapa bir Kur'an olarak indirdik. 3. Biz, bu Kur 'an ' sana vahyetmekle en gzel kssay da anlatyo Gerek u ki, sen bundan nce elbette bunu bilenlerden deildin. ruz.

Tefsiri 1. Baz srelerin banda bulunan "elif-lm-r" gibi harflere "hurf- mukattaa" denmektedir.

Yce Allah, indirilen bu yetlerin geliigzel sylenmi szler deil, gerek aklayan ve ebed bir mucize olan lh kitabn yetleri olduunu, dolaysy bu leri la kitaba anna yakr bir ekilde sayg gsterilmesi ve emirlerinin uygulanas gerektiini vurgulamaktadr. m

2. Btn insanlk iin gnderilmi olan Kur'an'n Arabistan'da ve Arapa olarak indirilmesinin coraf, sosyolojik, psikolojik ve dil ile lgili sebepleri var Her dr. eyden nce Arap yarmadas eski dnyay meydana getiren, bugn de in sanln byk bir blmn barndran Avrupa, Asya ve Afrika ktalarnn birbi en ok rine yaklat merkez bir yerde ve dnya ticaret yollarnn kesitii bir noktada bulunmaktadr, Kur'an'n nazil olduu zamanda bu blge komu illerde yer alan siyas glerin iktisad ve siyas menfaatlerini dorudan ilgilendiren bir konumdayd. Bu siyas glerin aksiyon ve reaksiyonlarnn topland bir mer k ezde yer alan Arap toplumu bu ktalarda yaayan insanlar ve bunlarn yaayla tanma imknna sahipti. rn

Arap toplumu lde yaad iin, mreffeh bir hayat tarzndan uzakt. Teh likeli ilere atlma ve deerlerin mdafaasnda sabrla direnme gibi vasflara sahip bulunuyordu. Asrlar boyunca dillerinin safiyetini koruduklar gibi belirtilen nite ve enerjilerini de muhafaza etmilerdi. Kabileler arasnda uzun sre devam eti lik m olan i savalar, onlara atlganlk vb. meziyetler kazandrmt. Ayrca ticaret uraan bir toplum olmalar sebebiyle hareket kabiliyetine ve uzun sreli seya le hatlere katlanma gibi hususiyetlere sahip bulunuyorlard. Bu sayede Araplar tica yaptklar lkelerin rf ve detlerini, hususiyetlerini, kanunlarn renmiler ret di; ksaca slm' buralara ulatrlmak iin gereken tecrbeye sahip bulunuyorlar d.

Kur'an'n Arapa olarak indirilmesinin temel sebebi, son peygamberin Arap arasndan seilmi olmasdr. Yce Allah her peygambere kendi kavminin di hitap lar liyle etmi, vahyini onlarn diliyle gndermitir ki peygamber Allah'n emir ve yasaklarn kavmine rahata anlatsn (14/brhim, 4). phe yok ki Kur'an'n Arap dili ile indirilmi olmas onun sadece Araplar'a indirildiini ifade etmez. Ni tekim baz yetler, onun btn insanla hitap ettiini, dolaysyla evrensel bir ki olduunu tap gstermektedir (2/Bakara, 185; 3/l-i mrn, 138; 34/Sebe', 28; ayrca bk. 13/Ra'd, 37). Son peygamberin Araplar arasndan seilmesinin doal bir so num tl/nk ona' onlar slah ve irjd edilecek, sonra da onlarn araclk ve rnekliginde dier kavimler slm iman ve ahlkna gireceklerdi. Ayrca Kur'an yalnz Araplar'm kutsal kitab olmadndan Arapa bilmeyenlerin de onu anlayabilme ve bylece slm' birinci kaynandan renme imkann elde etmeleri iin Kur'an'in baka leri dillere evrilmesi zorunludur. Ancak bu eviriler insan abasnn rnleri, dolaysyla az veya ok kusurlu olup Kur'an'n orijinal metni mevcut ekliyle Arapa metindir (bilgi iin bk. 39/Zmer, 28).

3. "En gzel kssa" diye evirdiimiz "ahsen'l-kasas" tamlamasndaki kasas kelimesi szlkte "bir eyin izini srmek" anlamna gelmektedir; isim olarak, "anlatlan haber" demektir. Kur'an'da daha ok bu mnada kullanlmtr (Rgb el-Isfahn, el-Mfredt, "kss" md.). Bu mnada kssa ile e anlaml olup her iki sinin de oulu kjsastr. Edebiyatta hayl kssalar olduu gibi gerek kssalar da vardr. Hz. Ysuf'un kssas yaanm bir olaydr. Bir taraftan tasavvuf ve edebi y atta mecaz ak denilen ve tabii bir gereklik olan beer sevgiyi, dier taraftan bu tr sevgilerin insan ktle saptrmasna engel olacak g ve itenlikteki iman ve iffetin yceliini anlatan bu sre, yette "ahsen'l-kasas" olarak nitelen dirilmitir. Kssada ayn zamanda baba-oul, Ya'kub (a.s.) ile Ysuf un hasret, strap ve zntleri canl bir ekilde dile getirilmektedir. "Ahsen'l-kasas" tamlamasn "en gzel slp" eklinde anlayanlar da vardr (Zemaher, II, 300-301; Rz, XVIII, 85; Esed, II, 454-455). Buna gre cmlenin meali yle olur: "Biz, bu Kur'an' sana en gzel bir slpla anlatyoruz."

yette, Hz, Peygamber'n, Ysuf hakknda daha nce bilgisinin olmad, bu bilgilerin kendisine vahiy yoluyla geldii bildirilmektedir. Bu durum, Hz. Muham-med'in hak peygamber, Kur'an'm da mucize olduunu gsterir. Zira okur-yazar olayan, yabanc dil bilmeyen ve sriloullar'nn Msr'a gitmeleriyle ilgili yeterli bilgisi m bulunmayan bir kimsenin, vahye dayanmadan, ok zaman olaylarn detay kadar inen byle mkemmel bir kssay ortaya koymas mmkn deildir. na

brnce'de "Allah'n kulu" mnasna gelen srail kelimesi, Ya'kub pey gamberin lakab olup Allah'n halis kulu olduunu ifade eder. Soyundan gelenle de re "sriloullar" denilmektedir. Kitb- Mukaddes aratrmaclarndan nakle dildiine gre Ya'kub Filistin'de yayordu ve on iki olu vard. Ysuf on birinci oluydu. Milttan nce 1906'da domu, 1890'l yllarda Msr'da kle olarak sa tlmt. Bir sre klelik, olduka uzun bir sre de hapis hayat yaadktan sonra Msr'da nemli bir st dzey yneticilie getirildi. Daha sonra babas ve karde lerini de Msr'a gtrd. Bylece sriloullar Msr'a yerletiler. Hz. Musa'nn zamannda ve onun liderliinde tekrar Filistin'e dnmlerdir (srail ve sriloul hakknda bilgi iin bk. 2/Bakara 40, 132; 4/Nis, 153-161). lar

4. Bir zamanlar Ysuf, babasna demiti ki: "Babacm! Ben (ryamda) on bir yldzla gnei ve ay grdm; onlar bana secde ederlerken grdm." 5. Babas, "Yavrucuum! Ryan sakn kardelerine anlatma, sonra sana tu kurarlar! nk eytan insana apak bir dmandr" dedi. 6. te by rabbin seni zak lece seecek, sana ryada grlenlerin yorumunu retecek ve daha nce iki atan brahim ve shak'a nimetini tamamlad gibi sana ve Ya'kub soyuna da nimetini tamamlayacaktr. Kukusuz rabbin ok iyi bilen hikmet sahibidir. dir,

Tefsiri 4-6. Ysuf (a.s.)n soy kt yledir: Ysuf, babas Ya'kub, baba shak, babas brahim (a.s.). Grld gibi Ysuf, Hz. brahim'in dr s dnc kuaktan torunudur. Ya'kub ile ei Rahl'den dnyaya gelmitir. Raslullah buyurmulardr ki: "nsanlarn en ereflisi, Allah'n peygamberi Ysuf tur; o, Al lah'n peygamberinin oludur; o da Allah'n peygamberinin oludur; o da Allah'n dostunun (hall) oludur" (Buhr, Tefsir 12/2).

Rya, "grmek" mnasna gelen "r'yet" mastarndan alnm bir isim olup, uyku halinde birtakm olay ve ekillerin grlmesi demektir, Trke'de buna "d" denir. Rya kiinin sadece i dnyasyla ilgili bir olay olmayp, ayn zaman hayalin tesinde d dnyada bir geree de iaret eder. Rz'ye gre yce Al da lah, insan ruhunu madde tesi leme kabilecek, levh-i mahfuzu okuyabilecek ye tenekte yaratmtr. Ancak ruhun bedenle ilgisi buna engel olmaktadr. Uyku ha linde ruhun bedenle ilgisi azalr, Levh-i mahfuzu okuma gc artar. Ruhun orada grdkleri, hayal aleminde kendine zg zler brakr (18/135). Bu izler haya lin tesindeki bir gerei yani tevh- mahfuzdaki bilgiyi gsterir ki ryann asl iaret ettii ey budur.

Gazzal, levh-i mahfuz ile insan kalbini, kar karya duran fakat aralarnda perde bulunan iki aynaya benzetmektedir. Aynalarn arasndaki perde kaldrld nda birindeki grnt dierine aynen yansr. te rya olay buna benzer; insan uyuduu zaman kalbin duyu organlaryla ilgisi kesilir, levh-i mahfuz ile kalp ara sndaki perde ise kalkar, bylece levh-i mahfuzdaki baz bilgiler kalbe yansr; ha gc bu bilgileri sembollerle alarak korur, nsan uyandnda ancak hayalinde y al ki sembolleri hatrlar (hy, IV, 504-505). te ryay yorumlayp aret ettii per arkasndaki gerekleri gstermeye "rya tabiri" (yorumu) denilmektedir (ayrca de bk. 12/Yusuf, 44).

Psikanalizin kurucusu Freud'a gre ryann kayna ferdin uur alt, rya se arzularn tatmini iin yaplan bir teebbstr. Ona gre bata cinsel arzular olmak zere ocukluk dneminden itibaren bastrlan duygular, gemite yaananlar ve duyu organlarna etki eden duyumlar ryann esas esini oluturur ve rya esna snda ortaya kar (Umur Gnay, k Tarz iir Gelenei, s. 104). "nsann yaaa kayna ve canl organizmann tek faaliyet gayesi cinsel hayattr. Bu da m "libi denilen idare merkezinde planlanmaktadr. C insel duygularla toplumdaki ku do" rallarn atmas veya bu isteklerin uur altna itilmesi, kiide baz kompleksler meydana getirir. Ryada grlen olaylar ite bu komplekslerin, bilin d arzula akl sansr ve basksndan kurtulmu olarak rtl bir ekilde tezahrdr. rn Uyku esnasnda sansrn gc azaldndan arzular serbeste da vurulursa da r gren kiinin bilincine girmelerini engellemek amacyla kabul edilebilir imge ya lere dntrlr. Bu dntrmede uyku srasnda alglanan duyu uyaranlarn dan, nceden yaanm olaylardan ve derinde yerlemi anlardan yararlanlr (bilgi iin bk. lyas elebi, Rya, FAV Ans. IV/29).

slm kaynaklarda genel olarak trl ryann bulunduu ifade edilmekte a) Sdk rya. Kayna lh olan kaz ve iaretler olup doru ve gerek rya dir: lardr. Hz, Peygamber bu tr ryalarn peygamberliin krk alt cznden biri ol duunu haber vermitir (Buhr, Tabr 2-4). Sdk rya gren kimsenin ruhu, bu vesileyle Allah'n ilim, irade, kudret ve yaratmasyla ilgili baz eyler hakknda bilgi sahibi olur. Bylece zaman ierisindeki baz gayb olaylarn meydana gelme nce den kefeder ve haber verir veya mekn iindeki baz eyleri insanlarn noral olarak grmesinden nce grr ve bildirir. Bu duruma, "rya yoluyla keif m denilmektedir, b) Nefisten yani beyin, duyu organlar ve i organlardan kaynakla dler. Bunlar, htralarn hayalde canlanmasndan ibarettir, c) nsan ruhunun nan gizli bk d tesirden (eytandan) etkilenmesi neticesinde meydana gelen korkma ve sapmalar olup yalanc bir arm ve hayal bir olaydr. Hz. Peygamber bu tr ryalarn eytandan kaynaklandn haber vermitir (Buhr, Tabr 3).

Gerek nefisten gerekse eytandan kaynaklanan bu tr yorumu yaplamyun karmakark ryalara "ahlm" veya "edgasu ahlm" denmektedir (bk. 12/Yusuf, 43; Elmall, IV/2865).

Hz. Ysuf'un grd bu ryada baba, anne ve kardelerin gne, ay ve yl dzlarla temsil olarak anlatlmas, ryann ve neticesinin nemine iaret ettii gi bi, Ysuf'un annn yceliini de gsterir, Ysuf un ryas, yce Allah'n onu peygamberlik grevine hazrladnn bir iaretidir. Nitekim Hz. Peygamber'e de vahyin gelii sdk rya ile balamtr (Buhr, Bedl-vahy 3). Ysuf'un gr d bu ryay yorumlayan Hz. Ya'kub, olunun ileride byk bir makama gele ceini anlamt. Ancak dier oullarnn, yorumu gayet kolay olan bu ryadan ha berleri olduu takdirde Ysufu kskanarak ona ktlk edeceklerinden endie eti, b m sebeple ryasn kardelerine anlatmamas iin onu uyarmtr. Hz. Y suf'un ryada grd gne, babas Ya'kub; ay, annesi Rhl; yldzlar ise on bir kardei idi. Bnymin adndaki en kk olan z, dierleri vey kardeleriydi (evkn, III/6).

6. yette "ryada grlenlerin yorumu" diye evirdiimiz "te'vl'l-ehds" tamlamasndaki te'vl kelimesi terim olarak, "lafz zahir anlamnda deil de kitap ve snnete uygun olan muhtemel bir anlamda yorumlamak" mnasna gelir. Bura te'vil terimi, "tabir etmek" ile e anlaml olarak, "ryadaki sembolleri yorum da layp dellet ettikleri mnay ortaya karmak" anlamnda kullanlmtr, Ehds kelimesi ise "olay" ve "haber" anlamlarna gelen hadsin ouludur. Birinci anlaa gre m cmle, "Allah sana olaylarda sebep-sonu ilikisini ve olaylarn yorumu retecek" mnasna, ikinci anlama gre ise "Allah sana ryalarn yorumunu retecek" nu mnasna gelir. Bu anlamdan hareketle cmleyi, "Allah sana kendi ki taplarnn ve peygamberlerin szlerinin yorumunu retecek" eklinde tefsir eden de ler olmutur. Bu grleri birletirmek suretiyle cmlenin mnasn daha kap saml olarak deerlendirmek de mmkndr, Buna gre cmle, Hz. Ysuf'a rya lar yorumlama yeteneinin verileceini ifade ettii gibi, hayatn problemlerini an lama ve onlara zm getirme, ayn zamanda her eyin hakikatini kavrama yete neinin verileceini de ifade eder.

Yce Allah'n Hz. Ysuf a nimetini tamamlamasndan maksat, ona nimetle en stn olan peygamberlikle birlikte devlet yneticiliini de nasip etmi olasdr. rin m Bylece ona hem din hem de dnyev mstesna nimetler nasip etmi, lt-fnu tamamlamtr. Atalar Hz. brahim ve shak'a peygamberlik vererek onlar on byk erefe erdirdii gibi, Ya'kub'un soyundan da birok peygamber ve h k mdar gndermek suretiyle bu soyu baka kavimlerin hibir ekilde ulasamavacaklar bir erefe ulatrmtr (5/Mide, 20). te Allah'n Ya'kub (a.s.)n ailesine nimetini tamamlamasndan maksat da budur.

7. Andolsun ki Ysuf ve kardelerinde, almak isteyenler iin ibretler Yardr. 8. Hani kardeleri demilerdi ki: "YsuPla kardei babamza bizden daha sevgilidir. Halbuki bizim saymz daha ok. phesiz ki babamz apak bir yanlg iindedir. 9. Ysuf'u ldrn veya onu (uzak) bir yere atn ki ba banzn tevecch yalnz size kabn! Ondan sonra da (tvbe ederek) slih kim seler olursunuz!" 10. Onlardan biri, "Ysuf u ldrmeyiniz, eer mutlaka yapacaksanz onu kuyunun dibine atn da geen kervanlardan biri onu alsn" dedi.

Tefsiri 7-8. Yce A]lah Hz. Ysuf le kardelerinin kssasnda, almak isteyenler in birok ibret bulunduuna dikkat ekmitir. Ysuf'un, bu yette geen kardeinden maksat, kendisinden kk olan ana-baba bir z kardei Bnymin'dir (evkn, III/6). Gelecekte peygamberlikle grevlendirilecek olan Hz. Ysuf, drstlk ve stn karakteri sebebiyle babasnn dikkatini ekmi ve sevgisini kazanmtr. Bnymin de peygamber olmamakla birlikte en kk ocuu olmas ve stn bir ahsiyete sahip bulunmas gibi sebeplerle onu da ok seviyordu. Hz. Ya'kub'ra bu en kk iki oluna kar farkl bir sevgi gstermesi, dier oullarnn haset duy gularn iyice kamlamt. Sonunda babalarnn bir yanlg iinde olduuna hketmilerdi. m

8. yette "Bizim saymz daha ok" diye evirdiimiz cmle iindeki usbe kelimesi "10-40 kiiden oluan, birbirine sk skya bal gl bir cemaat" anlana m gelmektedir (bn Ar, 12/222). Hz. Ya'kub'un oullan, ayn babann o cuklar olmalarna ramen Ysuf la Bnymin'in analar ayr olduu iin, "Y la kardei" suf eklinde ifade etmilerdir (Rz, 18/92).

9-10. Kabaran kskanlk duygular, kardelik efkat ve merhamet duygula o derece rtmt k kardelerini ldrmek veya baka bir ekilde ortadan kal rn drmak iin karar almada tereddt gstermediler. Bylece arpk bir mantkla, kar delerini ortadan kaldrdktan sonra tvbe edip yi kimseler olacaklarn ve baba larnn tevecchnn sadece kendilerine kalacan sanyorlard. lerinden biri vicdannn sesini bastramad ve Ysuf'un ldrlmemesini istedi; ama onu baba sndan uzaklatrmak iin mutlaka bir ey yaplacaksa bir kuyunun dibine braklasn tavsiye etti. Kervanlardan birinin Ysuf'u alp gtreceini, bylece onu m babasndan uzaklatirm olacaklarn syledi. Rivayete gre bu fikri ileri sren, Hz. Ya'kub'un en byk olu Rbl'dir (Taber, 12/93). Bu gr uygun bulun du, uygulamak zere babalarna geldiler.

11. Dediler ki: "Ey Babamz! Niin Ysuf hakknda bize gvenmiyor sun? Oysa biz ona iyilik isteyen kimseleriz. 12. Yarn onu bizimle beraber (k gnder de bol ra) bol yesin, isin, oynasn. Biz onu mutlaka koruruz." 13. Ba balar, "Onu gtrmeniz beni mutlaka zer, siz farknda olmadan onu bir kurdun yemesinden korkarm" dedi. 14. Dediler ki: "Hakikaten biz byle ka labalk olduumuz halde, eer onu kurt yerse o zaman bize gerekten yazk olsun!" lar

Tefsiri 11-14. "Niin Ysuf hakknda bize gvenmiyorsun?" eklindeki sorularn-lan anlalyor ki kardeleri daha nce de Ysuf'un kendileriyle beraber kra kasn m istemiler fakat, babalar bu konuda onlara gvenmedii iin buna izin veremiti. Ya'kub (a.s.) aslnda oullarna gvenmedii halde, bunu hisset meme m in nezaketini gstermi, gereke olarak, onlar farknda olmadan Ysuf u kurtlarn yiyebileceinden korktuunu ifade etmitir.

15. Onu gtrp kuyunun dibine atmaya ittifakla karar verdikleri zaan biz Ysuf a, "Kardelerinin yaptklarn bir gn onlara kendileri fark varmadan mutlaka m na haber vereceksin!" diye vahyettik. 16. Akam alaya babalarna geldiler, 17. "Ey Babamz! Biz yarma yaparak uzaklatk, Ysuf u da eyamzn yannda rak brakmtk; onu kurt yemi! Ama biz doru syleyen kimseler olsak da sen bize inanmazsn" dediler. 18. Gmleinin s tnde sahte, kanl bir gmlekle geldiler. Ya'kub, "Bilakis nefsiniz sizi kt bir i yapmaya srklemi; artk (bana den) gzelce sabretmektir. Anlattnz karsnda, yardm edecek olan ancak Allah'tr" dedi. 19. Bir kervan geldi, sucularn suya gnderdiler; sucu kovasm kuyuya sald; "Mjde! ite bir o ocuu!" dedi. Onu bir ticaret mab olarak sakladlar. Allah lan onlarn yap tklarn ok iyi bilir. 20. (Msr'da) onu dk bir bedelle, birka dirheme sat tlar. Ona zaten deer vermemilerdi.

Tefsiri 15. Kardeleri, Ysuf'u koruyacaklarna dair babalarna gvence verince Hz. Ya'kub, Ysuf'u onlarla birlikte gnderdi. Kardeleri onu kuyuya atmaya oy bir ile lii karar verdiler ve karar hemen uyguladlar.

Kardelerinin yaptklarn bir gn kendilerine haber vereceine dair Ysuf a yaplan vahiyle ilgili olarak iki gr vardr: a) Hz. Ysuf'a peygamberlik daha o za mandan verilmitir. Nitekim bu vaad daha sonra gereklemi ve Hz, Ysuf karde lerinin kendisine yaptklarn ileride onlara haber vermitir (yet 89). b) Buradaki va hiyden maksat, ilhamdr; henz peygamberlik verilmemitir. Nitekim bu tr ilhamlara Kurn- Kerimde vahiy denildiine oka rastlanmaktadr (Rz, 18/99).

16-18. Kardeleri, Hz. Ysuf'un gmleini, kestikleri bir hayvann kanna bulayarak akam zeri babalarna getirdiler ve kendileri yar yaparken onu kurt yediini alar bir vaziyette sylediler. Rivayete gre bu ac haberi alan Hz. Ya'kub, ok zld ve gmlei alp yzne srerek dedi ki: Bugne kadar by yumuak huylu le bir kurt grmedim! Olumu yemi fakat srtndaki gmlei yrtam! (Taber, 12/97-98). Ya'kub bu szleriyle oullarnn sylediklerine inanmadn ifade etmek m istemitir. Nitekim oullarna, "Bilkis nefsiniz sizi k br yapmaya srklemi" diyerek bu kanaatini belirtmitir. t

19. Konunun akndan anlaldna gre Ysuf un atld kuyu, ticaret ker v annn getii yol zerinde bulunuyordu. Nitekim 10. yette geen "Onu kuyu dibine nun atn da geen kervanlardan biri onu alsn" cmlesi de bunu aka gs terir. Ysuf un kuyudaki durumuna bakldnda, kuyunun kuraklk sebebiyle su y unun ekilmi olduu ve onun burada hayatn etkilemeyecek kadar ksa bir sre kald anlalmaktadr.

"Onu bir ticaret mal olarak sakladlar" cmlesindeki saklayanlarn kimler ol duu hakknda farkl iki gr vardr:

a) Onu saklayanlar, su almaya gelenlerdir. Onu kervandaki dier arkadalarndan saklamlar ve el altndan deersiz bir be delle satmlardr.

b) Kardeleri onun kendi kardeleri olduunu saklamlardr. Yani onu kuyuya attktan sonra gitmemiler, o yrede beklemiler, kervann sucu onu kardnda lar onun kendi kleleri olduunu iddia etmiler, Ysuf da kor k usundan ses karamam, bylece onu kle olarak kervann adamlarna dk bir bedelle satmlardr (Rz, 18/106).

Kanaatimizce Hz. Ysuf'u bir ticaret mal olarak saklayanlar kardeleri de , kuyudan onu karan kervanc ile yanndaki arkadalardr. Zira kardeleri onu il kuyuya attktan sonra gmleini kana bulayp babalarnn yanna dnmlerdi.

21. Onu satn alan Msrl adan karsna, "Ona deer ver ve gzel bak! I 'ulur ki bize faydas olur veya onu evlat ediniriz" dedi. te bylece Y suf'u orada yaasn ve ryada grlen olaylarn yorumunu retelim diye onu o yere yerletirdik. Allah, emrini yerine getirmeye kadirdir. Fakat insan larn ou bunu bilmezler. 22. Ysuf erginlik ana eriince, ona hkm ye tenei ve ilim verdik. te gzel davrananlar biz byle mkfatlandrrz.

Tefsiri 21. Yce Allah'n yardm ve himayesi sayesinde Hz. Ysuf tehlikelerden kurtularak Msr'n ileri gelen devlet adamlarndan birinin evine kle olarak yer leti. Baz kaynaklarda onu satn alan ahsn, Msr kralnn maliye nzn veya M (Menfs) ehrinin valisi ve polis tekiltnn mdr Potifar olduu bildirilmek sr tedir (Tekvin,

37-36, 39/1; bn r, 12/245). Kur'an bu zat ismiyle deil, "el-azz" unvanyla anar (12/Yusuf, 30, 51). leride yksek bir makama getirilecek olan Hz. Ysuf da ayn unvanla anlacaktr (12/Yusuf, 78). Bu durum, "el-azz" sfatnn Msr'da yksek bir resm unvan olduunu ifade eder. Nitekim "el-azz" kelimesi, "gcne kar koyulamayan kimse" anlamna gelmektedir. Hz. Ysuf, bu st dzey yneticinin hizmetinde kald sre zarfnda devlet ynetimiyle ilgibilgi ve grgsn li gelitirmitir. Aziz'in, Hz. Ysuf hakknda karma syledik lerine baklrsa, onu grd andan itibaren zek ve kabiliyetini sezdii ve onun gelecekte byk iler yapabilecei kanaatine vard anlalr. Bu sebeple ona k muamelesi deil, evlt muamelesi yapm ve onu kendi ocuu gibi bytm le tr.

Kaynaklarn bildirdiine gre Aziz'in karsnn ad Zelha veya Zleyha'dr. Yahudiler ona Ral derler (Kurtub, IX, 158; bn Kesr, IV, 306; bn r, XII, 245; mer Faruk Harman, "Ysuf, FAV Ans., IV, 507). "Ysuf'a olaylarn yo rumunu retelim diye onu o yere yerletirdik" mealindeki cmle, Hz. Ysuf'un devlet ynetimine ait konularda eitimden geirildiine iaret eder. En azndan imknlar bol, grgl ve kltrl bir ortamda kalmakla devlet ynetimine ait bil ve grgs artm, gi lke ynetimini renmitir.

22. Mealinde "erginlik a" diye tercme ettiimiz ed kelimesi szlkte "g ve kuvvet" anlamna gelir. yette kiinin en fazla gl olduu a ifade etek m zere kullanlmtr. Bu an 18, 20, 33, 40 yalar olduuna dair farkl g rler vardr (Zemaher, II/310; evkn, III/13).

Hz. Ysuf'a verilen hkmden maksat, ynetme veya yarglama yetenei, ilimden maksat da peygamberlie ek olarak ona verilmi otan ryalar yorumlama bilgisidr. Nitekim Hz. Ysuf'un, Ey Rabbim! Bana servet ve iktidar verdin ve bana olaylarn yorumunu da rettin. (12/Yusuf, 101) mealindeki duasnda buna iaret vardr.

23. Evinde bulunduu kadn, onun nefsinden murat almak istedi. Kap iyice kapatt ve "haydi gel!" dedi. O da "H, Allah'a snrm! Zira o benim lan velinimetimdir, bana gzel davrand. Gerek u ki zalimler iflah olaz!" dedi. 24. C idden kadn ona meyletti; eer rabbinin iaret ve ikazn grmeseydi o da m kadna meyletmiti. te bylece biz, ktlk ve fuhu ondan uzaklatrmak iin (delilimizi gsterdik). phesiz o ihlsl kullarmzdand. 25. kisi de kapya doru kotular. Kadn onun gmleini arkadan yrtt. Ka pnn yannda kocas ile karlatlar. Kadn dedi ki: "Senin ailene ktlk etek isteyenin cezas, zindana m atlmaktan veya elem verici bir ikenceden ba ne olabilir?" 26. Ysuf, "Asl kendisi benim nefsimden murat almak iste dedi. Kadmn akrabasndan biri yle ka di" ahitlik etti: "Eer gmlei nden yrtlmsa, kadn doru sylemitir; bu ise yalanclardandr. 27. Eer gmle arkadan yrtlmsa, kadn yalan sylemitir; bu i doru syleyenlerdendir." 28. Aziz, YsuFun gmleinin arkadan yrtlm olduunu grnce dedi ki: "phesiz bu, siz kadnlarn tuzanzda*. Sizin tuzanz gerekten yaman 29. Ysuf! Sen bundan (olanlar sylemekten) vazge! Hanm! Sen de g-nhinin affn dile! nk sen gnahkrlardan oldun! dr.

Tefsiri 23. Ysuf'un kle olarak bulunduu evin hanm Zelha ona k oldu ve onunla birlikte olmak iin planlarn hazrlad. Einin evde bulunmad bir srada btn kaplar kilitledi ve "haydi gel!" diyerek kendisini ona teslim etmeye hazr olduunu bildirdi. Ancak kadnn akln bandan alan bu tutkusuna karlk Y suf, iradesine ve duygularna hakim oldu, peygamber namzedine yakr bir ekil cevap verdi ve Allah'n haram kld bir eyi yapmayacan bildirerek teklifi de reddetti. "O, benim velinimetimdir, bana gzel davrand" mealindeki ifadeden Y suf'un bu irkin fiili Allah korkusundan deil de efendisine kar saygszlk olur, endiesiyle yapmad anlalmamaldr. Zira o, nce Allah'a sndn ifade eti, sonra da ev sahibinin kendisinin efendisi olduunu, dolaysyla ona kar da m byle bir ihanetin olamayacan vurgulamtr. Nitekim devamnda zalimlerin if olmayacaklarn bildirmek suretiyle bu fiili ileyenlerin zalimler olduuna ia lah ret etmektedir. Bunu izleyen yette de kadn ona meylettii halde onun, Allah'tan gelen bir lham sayesinde kadna meyletmekten korunduu bildirilmitir.

24. "aret ve ikaz" olarak evrilen "burhan" hakknda eitli gr ve riva y etler olmakla birlikte (Zemaher, II/312) bunun, Allah'tan gelen bir ilham oldu u kanaati ar basmaktadr. Buna gre kadnn tahrikleri karsnda Ysuf'ta ona yaklama arzu ve istei domu, ancak Allah'tan gelen bir ilham sayesinde bu ir k in iin haram olduunu hatrlam ve kadna yaklamamtr. yetin ak da Y suf'un bu fiilden korunmu olduunu gstermektedir. Bu olay, peygamberlerin peygamberlik ncesinde de byk gnah ilemekten korunmu olduklarn savu gr destekler. nan

25. Bundan sonra Ysuf, Zelha'nn kilitlemi olduu kaplan aarak dar kt. Onu dar brakmak istemeyen Zelha, arkadan gmleinden tutup ekerek gmlei yrtt. Dar ktklarnda kocasyla karlatlar. Klesiyle zina etmeyi gze alan Zelha maksadna ulaamadan byle bir manzara ile karlanca, duruunu m kurtarmak iin Ysuf'a iftira etmekte bir saknca grmedi, onun cezaland rlmas gerektiini syledi.

26-27. Ysuf'un kendisini savunmas zerine, kadnn ailesinden olup kuv v etli ihtimalle Aziz ile birlikte eve gelmekte olan, akll ve tecrbeli bir tank ha k emlik etti: Gmlek nden yrtlmsa kadnn, arkadan yrtlmsa Ysuf'un hakolacan syledi. Mevdd bu zatn yarg olma ihtimalinden sz eder II/454). Yarg olup l olmad kesin olarak bilinmemekle birlikte dil olduu anlalmak tadr, zira kadnn ailesinden olduu halde taraf tutmam ve adaletten ayrlmamtr.

28-29. Aziz, gmlein arkadan yrtlm olduunu grnce, bunun kadnn bir tuza olduunu anlad ve kadnlarn tuzann yaman olduunu vurguladktan sonra, Ysuf a olay gizli tutmasn, karma da gnahndan tvbe etmesini emretti. Aziz'in, "Sen de gnahnn affn dile nk sen gnahkrlardan oldun" mealin deki ifadesi, Msr halknn, putperest olmakla birlikte Allah inancna sahip olduk larn ve bu tr fiillerin gnah kabul edildiini gstermektedir.

30. ehirdeki baz kadnlar, "Aziz'in kans hizmetindeki gencin nefsin murat almak istiyormu; (Ysuf'un) sevdas kalbine ilemi! Biz onu ger den ekten ak bir sapklk iinde gryoruz" dediler. 31. Aziz'in kars, kadn larn dedikodularn duyunca onlara daveti gnderdi; onlar iin dayanacak yastklar hazrlad ve onlardan her birine bir bak verdi. (Kadnlar meyvele rini soyarken Ysuf'a), "karlarna k!" dedi. Kadnlar onu grnce gzelli karsnda arp kaldlar. Bu yzden i ellerini kestiler ve "H Rabbiniz! Bu bir beer deil, bu ancak deerli bir melektir!" dediler. 32. Kadn dedi ki: "te hakknda beni knadnz ahs budur. Ben onun nefsinden murat alak istedim. Fakat o, iffetini korudu, Andolsun, eer kendisine emredeceii yapmazsa, mutlaka zindana atlacak ve elbette m m srnenlerden olacaktr!" 33. Ysuf, "Rabbim! Zindan bana bunlarn benden istediklerinden daha iyi Eer onlarn bana kurduktan tuza boa karmazsan, dir. onlara meyleder ve cahillerden olurum!" dedi. 34. Rabbi onun duasm kabul etti ve kadnlarn tuzana drmedi. phesiz O, ok iyi iiten, pek iyi bilendir. 35Sonunda (yetkililer) -kesin delilleri grmelerine ramen- onu bir zamana kadar mutla zindana atmay uygun grdler. ka

Tefsiri 30-32. Olay yksek tabaka arasnda duyulup yaylnca bir grup kadn Aziz'in karsnn, klesine k olmasn knadlar ve "Ysuf'un sevdas onun kalbine i lemi!" dediler. Bunu duyan Zelha kadnlar evine davet etti. Misafirler iin evi donatt ve yaslanp oturacaklar yerler hazrlad. Davetliler gelince nlerine yeekler, ni m meyveler ve baklar koydu. Onlar meyveleri soyarken Ysuf'a huzurla kmasn emretti. Ysuf'un gzelliine hayran kalan kadnlar, aknlklarn ellerini rna dan kestiler ve onun insan deil, deerli br melek olduunu sylediler. Ze lha, "te hakknda beni knadnz ahs budur. Ben onun nefsinden murat almak istedim. Fakat o, iffetini korudu. Andolsun, eer kendisine emredeceimi yapmaz mutlaka zindana atlacak ve elbette srnenlerden olacaktr!" dedi. Burada dik sa, k at ekici olay udur: Msr'n ileri gelenlerinin hanmlar, Zelha'mn zina gibi ir bir fiile teebbs etmesini knam olmasna ramen Zelha, davet ettii ha k in nmlar ierisinde ihtiraslarn ve ahlk d niyetlerini aka iln etmekten ekinemitir. Nitekim ziyafet esnasnda, kendisine k olduu Ysuf'u davetlilerin huzuruna m kararak, byle yakkl ve gzel bir kleye k olmann, toplum de erleri asndan, kendisi iin bir naksa olmadn vurgulamak istemitir.

33. Ysuf un bu duasndan Zelha'nm davetliler zerinde etkili olduu ve desteklerini salad anlalmaktadr. Ancak btn bunlarn karsnda, salkl ve yakkl

bir delikanl olan Ysuf, iradesine hakim olarak nsann hayatta karla abilecei en zor imtihanlardan birini baaryla sonulandrmtr.

35. Aristokrat kesimi temize karp zevahiri kurtarmak ve olay rtbas etek gerekiyordu. Bu da suu kleye ykleyerek onun belli bir sre hapse atlma m syla mmknd. Bu sebeple btn delillerin Ysuf'un gnahsz, kadnn ise su olduunu gstermesine ramen Aziz ve arkadalar, Ysuf un bir sre zindana lu atlmasn uygun grdler.

36. Onunla birlikte zindana iki delikanl daha girdi. Onlardan biri, "Ben ryada arap yaptm grdm" dedi. Dieri de "Ben de bamn stnde bir ekmek tadm grdm. Kular ondan yiyordu, Bunun yorumunu bize bil Kukusuz biz seni iyi insanlardan biri olarak gryoruz" dedi. 37. Ysuf yle cevap verdi: dir. "Size yedirilecek yemek gelmeden nce, onun yorumunu mutlaka size haber vereceim. Bu, rabbimin bana rettiklerindendir. p hesiz ben, Allah'a inanmayan bir kavmin dininden uzaklatm. Onlar hireti inkr edenlerin kendileridir. 38. Atalarm brahim, shak ve Ya'kub'un dini uydum. Allah'a herhangi bir eyi ortak ne komamz bize yaramaz. Bu, Al lah'n bize ve insanlara olan ltfundandr. Fakat insanlarn ou kretmez 39. Ey zindan arkadalarm! eitli tanrlar m daha ler. iyi, yoksa gcne kar durulamaz olan bir tek Allah m? 40. Allah' brakp da taptklarnz, sizin ve atalarnzn takt birtakm isimlerden baka bir ey deildir. Allah onlar hakknda herhangi bir delil indirmemitir. Hkm sadece Allah'a ait O size kendisinden bakasna ibadet etmemenizi emretmitir. te dosdo din tir. ru budur. Fakat insanlarn ou bilmezler. 41. Ey zindan arkadalarm! Biriniz (nceden olduu gibi) efendisine arap sunacak; dieri ise aslacak ve kular onun bandan yiyecek. Yorumunu sorduunuz rya (bu ekilde) kesinlemitir." 42. Onlardan, kurtulacan bildii kimseye ''Efendinin yann beni an" dedi. Fakat da eytan ona, efendisine anmay unutturdu. Dolaysy Ysuf birka sene daha zindanda kald. la

Tefsiri 36. Bylece Ysuf zindana atld. Onunla birlikte biri kralm arap sunucusu, dieri frncs olmak zere iki delikanl daha zindana girdi. Tefsirlerdeki rivayet gre lere bu iki gen, Msr'da kral ldrmek isteyen kimselerin tevikiyle onun ekmeine ve arabna zehir katmlar, fakat biraz sonra birbirlerini jurnal ederek ekmeki, arapta zehir olduunu; arap da ekmekte zehir olduunu krala haber vermi, bunun zerine her kisi de hapse atlmlard (evkn, III/23-24). Bunlar biri dan dnde arap yapmak iin zm sktn, dieri ise bann zerinde ekek tadn ve kuun gelip o ekmekten yediini grm, muhtemelen ryalar m n birbirlerine anlatmlar, fakat yorumunu yapamamlard. Bunun zerine her ikisi de doruluuna, ilmine, yorumuna ve ahsiyetine gvendikleri Ysuf'a gelip ondan ryalarnn yorumunu istediler.

37-38. Bu olay, Hz. Ysuf'un risletini teblie balad ilk olay olmaldr. Zira bundan nce teblide bulunduunu gsteren herhangi bir iaret yoktur. Ona gvenen ve ondan ryalarnn yorumunu isteyen iki arkadana o, gayet nazik bir ekilde hitap ederek rya yorumlama ilminin kehnet ve falclk deil, Allah'n, kendisine vahyetti ilimlerden olduunu bildirmitir. Kendisinin Allah'a ve hi-ret gnne inanmayan putperest Msrhlar'n dinine asla iltifat etmediini, hak peygamber olan atalarnn dinine mensup olduunu ve bunlarn Allah'a ortak koalarnn doru olmadn ifade etmitir. m

Msrllar o zaman putperest olup eitli tanrlara tapyorlard (bn r, 12/271); nitekim 39 ve 40. yetler bunu ifade etmektedir. Burada dikkat eken bir ko da nu Hz. Ysuf un, "Size yedrilecek yemek gelmeden nce onun yorumunu mut laka size haber vereceim" diyerek vakit snrlamas yapmasdr. Bu ifadeden, zindandaklerin d dnya ile ilikilerinin kesildii, gnein hareketini dahi izleme imknlarnn bulunmad, dolaysyla, muhta olduklar zaman ayarlamasn, an cak yemek, uyku ve havalandrma gibi olaylarla yaptklar anlalmaktadr. Hz. Ysuf'un, "Bu (rya yorumlama ilmi) rabbimin bana rettiklerindendir" mealin deki fadesi yce Allah'n ona rya yorumlamann dnda da er' ilimler, hikmet, iktisat, emanet vb. birok lmi retmi olduuna iaret eder. Nitekim 55. yette krala hitaben syledikleri de bu yorumu destekler mahiyettedir.

Hz. Ysuf, ayn zamanda ibrahim, shak ve Ya'kub (a.s.)n kendisi atllar olduunu .syleyerek kimlisini de Aynca o, kendisinin Allah tarafndan seilmi nin olduunu, dolaysyla bir eitim ve imtihan srecinden getiini biliyordu. Bununla birlikte kendisinin yeni bir din ge tirmediini, tebli ettii eylerin, atalar Hz. brahim, shak ve Ya'kub'un getir dikleri dinin ayns olduunu vurgulamtr.

39-41. Rivayete gre o dnemde Msrllar'in otuz dolaynda tanrlar vard; bunlar farkl tabiat kuvvetlerini veya baz yldzlan temsil ediyorlard (bn r, 12/276). Hz. Ysuf, bu iki hapishane arkadana tek tanr nancn telkin etme nce onlara " eitli tanrlar m daha iyi, yoksa gcne kar durulamaz olan bir tek Allah den m?" tarznda bir soru sorarak, tek ilha tapmann daha iyi ve daha tutarl olduunu onlara itiraf ettirmeye ve bunu dnerek kabul etmeleri iin zein m hazrlamaya alt. Onlarn tapt klan tannlarn gerek deil kendileri ve ata-lan tarafndan isimlendirilmi hayal tannlar olduunu, bunlarn tanr olduuna dair Allah tarafndan gnderilmi herhangi bir delil bulunmadn ve tapanlara hibir fayda veya zarar veremeyeceklerini syledi. Daha sonra da tevhid dinini ve Allah'n yegne hkmran olduunu onlara telkin etti.

Bundan sonra arkadalannn ryalarn yorumlayarak birinin daha nce oldu gibi efendisinin hizmetine gireceini ve ona arap sunacan; dierinin ise as u lacan, beynini kularn yiyeceini syledi.

42. Bu arada Hz. Ysuf, kurtulacam sand genten kendisinin susuz ol duunu ve haksz yere zindana atlm bulunduunu krala anlatmasn rica etti, fa gen k at zindandan ktktan sonra Ysuf'un ricasn unuttu. Bylece Ysuf bir yl daha zindanda kald. k a

"Fakat eytan ona, efendisini anmay unutturdu" mealindeki cmle mfessirler tarafndan iki farkl ekilde yorumlanmtr:

a) eytan Hz. Ysuf'a Allah' anmay unutturdu. Bylece Ysuf, zindan ar k adandan kendisinin susuz olduunu krala hatrlatmasn rica etti de kurtuluu Allah'tan dilemedi. Bundan dolay Allah onu birka yl daha zindanda tutarak ce zalandrd, Bu konuda rivayet edilen bir de hads vardr. Raslullah melen yle buyurmutur: Ysuf bu sz sylememi olsayd, zindanda bu kadar uzun sre kalmazd. Zira o kurtuluu Allah'tan bakasndan istedi (Taber, 12/132). Ge bu rek yorum gerekse delil olarak getirilen bu hadis, dier mfessirler tarafndan zayf kabul edilmitir (bn Kesir, IV/317).

b) eytan, zindandan kan gence Hz. Ysuf'un durumunu efendisi krala an latmay unutturdu. Dolaysyla Ysuf birka yl daha zindanda kald. Mfessirlerin birou bu mnay tercih etmilerdir. nk bir peygamberin ihtiya nnda insanlardan yardm istemesi Allah' unuttuunu gstermez. Nitekim Hz. Muhammed (s.a.s.) da ihtiya annda mriklerden bile faydalanmtr. 45. yet de bu mnay destekler mahiyettedir.

Hz. Ysuf'un zindanda kald sre hakknda be, yedi, on iki veya on drt yl eklinde farkl rivayetler varsa da on iki yl ihtimali daha isabetli grlmekte dir (evkn, III/34).

43. Kral dedi ki: ''Ryamda yedi ark inein yedi semiz inei yediini grdm. Ayrca yedi yeil ye o kadar da kuru baak grdm. Ey leri Gelen Eer rya ler! yorumluyorsanz, benim ryam da bana yorumlaynz. 44. Yorumcular, "Bunlar karmakark dlerdir. Biz byle dlerin yorumunu bilenlerden deiliz" dediler. 45. O iki kiiden, kurtulmu olan, uzun bir zaan sonra hatrlayarak, "Ben size onun yorumunu haber veririm, beni heen gnderin" dedi. 46. (Zindana gelerek) m m "Ysuf! Ey doru szl kii! (R y ada grlen) yedi ark inein yedii yedi semiz inek ile yedi yeil baak ve di erleri de kuru olan baaklar hakknda bize yorum

yap. mit ederim ki, in sanlara dnerim de belki onlar da doruyu renirler" dedi. 47. Yusuf yle dedi: "Yedi sene detiniz zere ekin ekersiniz. Sonra da yiyeceklerinizden az bir miktar hari, bitiklerinizi baanda brakn (ve stok edin). 48. Sonra bu ardndan, saklayacaklarnzdan az bir miktar (tohumluk) hari, nun o yllar iin biriktirdiklerinizi yiyip bitirecek yedi ktlk yl gelecektir. 49. Sonra bunun ardndan da bir yl gelecek ki o ylda insanlara (Allah tarafndan) yardm olunacak ve o ylda skarak (rnlerden meyve suyu ve ya) karacaklardr.

Tefsiri 43. Bu kraln, Sn yarmadas yoluyla gelip Msr' istil ettikten sonra lke milttan nce 1700'den 1580'e kadar hkm sren alt Hiksos kralndan biri ol de duu bildirilmektedir (bk. Ahmet Suphi Frat, Yusuf, A, 13/441). Tarihilerin bunlar, "gebe lkelerin hkmdarlar" veya "oban krallar" diye isimlendirmi olmalar bunlarn Msr' stil etmeden nce henz tam olarak yerleik hayata geemi olan Suriyeli Araplar olduklar ihtimalini kuvvetlendirir. Bunlarn bran asll Hz, m Ysuf ile mene yaknl ihtimali de vardr. nk brnler de daha n Arabistan yarmadasndan Mezopotamya'ya, sonra Suriye'ye g eden bedevi ce kabilelerden birinin soyundan gelmektedir. Kraln, Hz. Ysuf'a gven duymas ve ailesine lkesinde geni imkn tanmas Msrda zaman iinde srail toplumunun meydana gelmesini salamtr (Esed, II/464-465; bn r, 12/280).

Hz. Musa'nn zamannda ise Hiksoslar dnemi kapanmt, Msr' Kpt so y undan gelen Firavun ynetiyordu. sriloullar'mn, lkesi iin bir tehlike olu turaca endiesiyle erkek ocuklarn ldryor, kz ocuklarn hayatta brak y ordu (2/Bakara, 49).

44. "Karmakark dler" diye evirdiimiz "edgasu ahlm" tamlamasnda-ki edgas kelimesi dgsm oulu olup "ya kurusu birbirine karm eitli bitki lerden meydana gelen ot demetleri" anlamna gelir. Hulm kelimesinin oulu olan ahlm ise uyku halinde grlen ve fakat d dnyada herhangi bir hakikate iaret etmeyen dlerdir. Bunlar, d dnyadaki olaylarn etkisiyle grlm ryalar olakla birlikte, hibir geree iaret etmezler. Dolaysyla bunlarn yorumu yoktur. m "Gusl gerektiren rya" mnasnda kullanlan ihtilm da bu kelimeden tremitir. Buna gre "edgasu ahlm" kark ot demetine benzeyen karmakark ryalar, deet demet evham ve hayal yn dler demektir. Kraln grd ryay yorum m lamaktan ciz kalan khinler, onu karmakark ot demetine benzetmiler, byle bir ryann yorumunu yapamayacaklarn bildirmilerdir. Bu tr yorumu yaplaayan karmakark ryalara "ahlm" veya "edgasu ahlm" denmektedir. m

Allah Tel, zindanda ilesini doldurmak zere olan Hz. Ysuf'u buradan k armak ve sabrnn mkfatn vermek istedi. Dolaysyla onun zindandan kma sn gerektirecek sebepleri hazrlad. Kral grd ryadan etkilenip korktu. Bu zerine lkesindeki riiya yorumcularn toplayp, ryay onlara anlatt. Fakat nun yorumcular ryay yorumlamaktan ciz kaldlar. Ancak, cehaletlerini gizlemek iin, kraln ryasnn normal bir rya olmadn, olaylarn uur nltndki izlrrinden meydana gelen karmakark evham ve hayallerden ibaret olduunu, byle r y alar yorumlamay bilmediklerini ifade ettiler.

45-46. Khinlerin, kraln ryasn yorumlamaktan aciz kaldklarm gren f rnc, Hz. Ysuf'u hatrlad ve gidip ryay ona yorumlatmak zere izin istedi. zin verilince, gitti, ryay Ysuf'a anlatt ve ondan yorumunu ald. Rya ileride mey dana gelecek bolluk, ktlk ve skntlara iaret etmekteydi.

47. Hz. Ysuf, gelecekte Msr'da etkili bir ktln meydana geleceini ha verdii gibi, alnacak tedbirleri de anlatt. Msr'da yedi sene bolluk olacan, bu sre ber zarfnda her sene bolca hububat ekmelerini, kaldracaklar rnlerden sa dece yiyecek ve tohumluklar ayklayp kalanlar baaklar ierisinde depo etme lerini tavsiye etti.

48. Bu bolluk yllarndan sonra yedi ktlk yl geleceini, daha nce depo eti olduklar hububat bu ktlk yllarnda yiyeceklerini, az bir miktarn da tohum olarak m kullanacaklarn syledi.

49. Bundan sonra yine br bolluk yl geleceini, o ylda Allah tarafndan in sanlara yardm edileceini ve insanlarn bolca meyve ve sebzelere kavuacaklar n; zm, hurma, zeytin ve susam gibi eyleri skarak su ve yalarndan istifade edeceklerini haber verdi.

Kraln ryasnda bu bolluk ylna dair herhangi bir aret yoktur. Hz. Ysuf, bunu, Allah'tan ald vahiyle onlara mjdelemitir. Bu olay ryay herkese deil, ehline yoruml atmann gerekli olduunu gstermektedir (rya ve rya yorumu iin ayrca bk. 12/Yusuf, 4-6).

50. Kral "Onu bana getirin!" dedi. Eli Ysufa geldiinde Ysuf, "Efen dine dn de ona, ellerini kesen o kadnlarn zoru neydi? diye sor. phesiz rabbim onlarn hilesini ok iyi bilir" dedi. 51. Kral (kadnlara) "Ysuf un nef sinden murat almak istediiniz zaman durumunuz neydi?" diye sordu. Ka dnlar, "H! Allah iin, biz ondan hibir ktlk grmedik" dediler. Aziz'in kars da "imdi gerek ortaya kt, ben onun nefsinden murat almak istemitim. phesiz ki o doru syleyenlerdendir" dedi. 52. Ysuf dedi ki: "Bu, Aziz'in, yokluunda ona hainlik etmediimi ve Allah'n, hainlerin hile baarya ulatrmayacan bilmesi iindir. sini 53. Ben nefsimi temize karyorum. nk nefis rabbimin acyp korumas dnda daima ktl emreder; phesiz rabbim ok balayan, pek esirgeyendir." m 54, Kral dedi ki: "Onu bana getiriniz, onu kendime zel danman edineyim." Onunla ko nuunca, "Bugn sen yanmzda yksek makam sahibi ve gvenilir birisin" dedi. 55. Ysuf da "Beni lkenin hazinelerine tayin et! nk ben ok iyi ko rurum ve bu ii bilirim, dedi. 56. Bylece Ysufa orada diledii gibi hareket etmek zere lke iinde yetki verdik. Biz dilediimiz kimseye rahmetimizi eritiririz. Gzel davrananlarn mkfatn zayi etmeyiz. 57. man edip de sa k nanlar iin hiret mkfat daha hayrldr.

Tefsiri 50. Ekmeki ryann yorumunu krala gtrd. Kral, yorumun ryaya uygun olduunu grnce sevindi ve bu yorumu yapann akll, bilgili bir kimse olduunu anlad. Yorumu bir de kendisinden dinlemek iin onun huzura getirilmesini emret Eli gelip kraln isteini Hz. Ysuf'a iletti. Fakat Ysuf, yce Allah'tan gelen bir ti. ilhamla kendisinin ileride yksek bir makama geleceini biliyordu; dolaysy zindandan hemen kmayp zerindeki thmet ve aibenin ortadan kalkmasn, iffet la ve ahsiyetine srlm olan lekenin temizlenmesini istedi. Kendisinin hak olarak zindana atlm, masum ve gnahsz biri olduunun ortaya kmasn bekledi. sz Peygamberimiz (a.s.) Hz. Yusuf'un zindanda ektii ileyi anlatrken onun gsterdii sabr ve olgunluk hakknda takdrkr fadeler kullanmtr (Buhr, Tefsir 12/5).

Hz. Ysuf burada peygambere yakr bir nezaket ve rnek bir tavr da sergi ledi. yle ki, asl zindana atlmasna sebep olan Aziz'in kars olduu halde veli nimetinin erefini korumak iin, onun karsndan hi sz etmeden gemite yapl bir lende ellerini kesmi bulunan kadnlarn tutumu tahkik edilerek olayn m aydnlatlmasn istedi.

51. Eli Hz. Ysuf'un isteklerini krala iletti. Kral bu istei yerine getirmede tereddt gstermedi. Muhtemelen olay o da biliyor ve Ysuf'un susuz olduuna inanyordu. Ancak devlet ileri gelenlerinin itibarn koruma uruna zulme gz yummutu. Zaman gelince ilgili kadnlar toplayp onlar sorguya ekti. Kadnlar Hz. Ysufun gnahsz olduunu itiraf ettiler. Bu durum karsnda Aziz'in kars da gerei itiraf etmekten baka bir yol olmadn anlad.

52-53. Mfessirlerin ounluu, bu yetlerin Hz. Ysuf'a ait szler olduu grndedir (bk. Taber, XII, 140, XIII, 2; Zemaher, II, 328; Begav, II, 430). Bununla birlikte bu szlerin Aziz'in karsna ait olduunu syleyenler de vardr. Onlara gre bu yetler, bir nceki yetin devamdr. nk bu szler kraln huzu runda

kadnlarn sorguya ekildii srada sylenmitir. Halbuki o zaman Ysuf zindanda bulunuyordu. Ayrca bu yetleri 51. yetten ayran herhangi bir almet de yoktur; dolaysyla bu szler kadna ait olmaldr. O bu szleriyle Ysuf un g y abnda ona hyanet etmediini ve kendi nefsini de temize karmak istemediini ifade etmek stemitir (bn Kesr, IV, 319 vd.; Red Rza, XII, 323; bn r, XII, 292). Fakat kanaatimizce bu szler ancak Allah'a, hiret gnne, Allah'n rahmet ve mafiret sahibi yce bir ilh olduuna inanm iffetli ve yksek ahsiyete sahip bir kimsenin syleyecei szlerdir. Aziz'in karsnda ise bu zellikler grlmeektedir. m Aksine onun Hz. Ysuf hakknda sarf ettii sz ve davranlar kendisi bu gibi stn hasletlerden yoksun olduunu gstermektedir. nin

54-55. Kral grd ryann yorumunu bir de Hz. Ysuftan bizzat dinlemek istedi; onun getirilmesini emretti. Hz. Ysuf ryann yorumunu anlatt. Kral nasl tedbir almak gerektiini sorunca, Hz. Ysuf, bolluk yllarnda ok ekin ekip r stok etmek gerektiini, bylece ktlk yllarnda hem kendi geimlerini temin edeceklerini n hem de hazineye bolca gelir salayabileceklerini syledi. Kral bu ii kimin yapacan sorunca Hz. Ysuf, "Beni lkenin hazinelerine tayn et! nk ben ok iyi korurum ve bu ii bilirim" dedi. Hz. Ysuf'un bu davranndan anla ldna gre herhangi bir alanda uzman olan kimsenin, umumun menfaati iin, lke yneticisinden grev istemesi yerinde bir harekettir.

Hz. Peygamber kendisinden yneticilik grevi steyenlere, Vallahi biz bu ie ne onu isteyen birini ne de ona hrs gsteren birini tayin ederiz! buyurarak onlarn isteklerini reddetmitir (Mslim, mre 3/14). Yneticilik grevi istemeesini tavsiye ettii bir sabbye de "stediin iin grev sana verilirse onunla ba baa m katrsn; istemeden sana verilirse onun urunda yardm grrsn!" (Mslim, mre 3/13) buyurarak yneticilie talip olmamann gerekesini anlatmtr. Raslullah'n maksad udur: Yneticilik g bir itir, onu herkes yapamaz, liyakat ister. Eer kii kaprislerini tatmin maksadyla byle bir greve talip olur da atanr o ite yalnz bana kalr; Allah'tan yardm grmeyecei gibi insanlardan da yardm alamaz, dolaysyla baarsz otur; ama kii istemeden byle bir greve sa ata nrsa ona hem Allah hem de insanlar yardm eder, dolaysyla baarl olur.

Hz. Ysuf un ehliyet ve liyakatini aklayarak i istemesi, iyi niyetle ve yan atamalar engellemek iin gerektiinde devlet hizmetine talip olmann caiz ol l duunu gstermektedir.

56. Kral, Hz. Ysuf hakknda edindii bilgilerden onun yksek karaktere sa lke ynetiminde liyakatti biri olduunu anlad ve tereddt etmeksizin onu hip, devletinde yksek bir makama getirdi. Maliyenin ynetimini ona teslim etti ve b imtiyazlar verdi, Ksacas emaneti ehline teslim etti. Bylece Hz. Ysuf, l tn k ede diledii gibi tasarrufta bulunmak zere btn yetkileri eline ald. Olaylar onun, kraln ryasn yorumlad gibi cereyan etti. Hz. Ysuf, gereken tedbiri ala bolluk rak yllarnda tarma nem verdi, retimi arttrd, ihtiya fazlas rnleri de polad. Nihayet ktlk yllar geldi. Bu sefer depolanm olan rnleri yemeye ve ihra etmeye baladlar. nk ktlk sadece Msr'da deil, Kuzey Arabistan, r dn, Filistin ve Suriye'de de etkisini gstermi, bu blgelerin halk da yiyecek s k nts ekmeye balamt. Ancak Hz. Ysuf un ald tedbirler sayesinde Mstr halk ktlk yllarn rahatlkta geirdi, hatta erzak fazlasn ihra ettiler. Her taraf insanlar gelerek tan Msr'dan erzak satn aldlar. Hz. Ya'kub da Ysuf un z kar Bnymin hari, dier oullarn erzak almak iin Msr'a gnderdi. dei

58. Ysufun kardeleri gelip huzuruna girdiler, Ysuf onlar tand, on onu tanmyorlard. 59. Ysuf onlarn yklerini hazrlaynca dedi ki: "Si baba-bir lar zin kardeinizi de bana getirin. Grmyor musunuz, ben lei tam dolduruyorum ve ben misafir edenlerin en iyisiyim. 60. Eer onu bana getirezseniz artk benim m yanmda size verilecek bir tek lek dahi yoktur; bana hi yaklamaynz!" 61, Kardeleri, "Onu babasndan istemeye alacaz; kukusuz bunu yapacaz" dediler. 62. Ysuf, emrindeki genlere dedi ki: "Sermayelerini yklerinin iine koyunuz. Olur ki ailelerine dndklerinde bunun farkna varrlar da belki yine gelirler.

Tefsiri 58. Uzun sren kuraklk ve ktlk KerTn blgesini de etkiledi. Dolaysyla Hz. Ysuf'un kardeleri de Msr'n ihra ettii erzaktan satn almak zere M sr'a, Hz. Ysuf'un yanma geldiler. Ancak huzuruna ktklarnda onu tanmad Ysuf se onlar tand. nk onu kuyuya attklar zaman o ocuk denecek yatayd. lar, Kardeleri ise fizik yaplan tekml etmi bir ada bulunuyorlard. Ara geen bu uzun sre, onlarda fazla bir deiiklik meydana getirmemiti. Buna karlk dan Hz. Ysuf'un fizik yapsnda deiiklikler meydana gelmiti. Ayrca on kuyuya attklar kardelerinin bir gn byle bir makama geleceini dnemez lar lerdi, Ancak kader tecelli etmi, 15. yette bildirilen lh vaad gereklemeye ba lamt.

59-60. Buradan anlaldna gre Hz. Ysuf kardelerini misafir etti, onlara ikram ve iltifatta bulundu; bu esnada, gelenlerin dnda bir tane de baba-bir kar delerinin bulunduunu ona anlamlar; babalan ve kardeleri iin de tahl istediler; muhtemelen babalarnn ihtiyarl, kardelerinin de ona can yolda olarak kalp tahl almaya gelemedii mazeretini ileri srdler, Hz. Ysuf, kardelerinin istedi tahl verdi, yklerini hazrlatt, kendilerini donatt ve tekrar geldiklerinde baba-bir i kardelerini de getirmelerini istedi. Aksi halde, yanl beyanda bulunmu ola caklar iin kendilerine tahl vermeyeceini bildirdi. Kendisini kardelerine tantada m acele etmedi, olaylarn olgunlamasn ve zamannn gelmesini bekledi. Onun byle kukulu ve tehditkr tutumu, kardelerinin onun z kardei Bnymin'i getirme hususunda daha kararl davranmalann salamtr.

61-62. Bnymin'i getireceklerine dair kardelerinden kesin sz alan Hz. Ysuf, onlann sermayelerini de yklerinin iine koydurarak paraszlk yznden gelememeleri gibi bir mazereti de ortadan kaldrd.

63. Babalarna dndklerinde, "Ey Babamz! Erzak bize yasakland. Kardeimizi bizimle beraber gnder de erzak alalm. Biz onu mutlaka koru y acaz" dediler. 64. Ya'kub dedi ki: "Daha nce kardei Ysuf hakknda si ne kadar gvendi) sem, bunun hakknda da size ancak o kadar gvenirim! En iyi koruyucu Allah'tr. O, ze acyanlarn en merhametlisidir." 65. Eyalarm atklarnda sermayelerinin kendilerine geri verildiini grdler. Dediler ki: "Ey Babamz! Daha ne istiyoruz? te sermayemiz de bize geri verilmi; yine ailemize yiyecek getiririz; kardeimizi koruruz ve bir deve yk de fazla al nk bu (getirdiimiz) az bir miktardr." rz. 66. Ya'kub yle cevap verdi: "Kuatlmanz hari, onu bana mutlaka getireceinize dair, Allah adna yeinle kesin sz vermediiniz takdirde onu sizinle beraber m gndermem!" Ona hepsi de kesin sz verince, "Sylediklerimize Allah ahittir" dedi. 67. Sonra unu syledi: "Oullarm! (ehre) hepiniz bir kapdan girmeyiniz, ayr ayr kaplardan giriniz. Ama Allah'tan gelecek hibir eyi sizden savamam. H k m Allah'tan bakasnn deildir. Ben yalnz O'na gvenip dayandm. G v enecek olanlar yalnz ona gvenip dayansnlar. 68. Babalarnn kendilerine emrettii ekilde girdiklerinde (emrine uymu oldular. Fakat bu), Allah'tan gelecek hibir eyi onlardan savamazd; ancak Ya'kub'un iindeki bir dilei ye getirmi oldu. phesiz o, ilim sahibiydi, nk ona biz retmitik. Fa insanlarn ou bilmezler. rine k at

Tefsiri 65. Hz. Ysuf'un kardeleri eyalarn atklarnda, sermayelerinin kendileri geri verildiini grnce erzak iin tekrar Msr'a gitme arzulan daha da artt. ne Kardeleri Bnymin'i kendileriyle gndermesi iin babalarna kar biraz daha s rarda bulundular ve onu koruyacaklarna dair tekrar sz verdiler. Rivayete gre Hz. Ysuf, bir kiiye bir deve yknden fazla yiyecek vermiyordu. Onlara on de yk vermi on birinciyi ise, kardeleri Bnymin gelinceye kadar vermeyece ve ini sylemiti.

66. Hz. Ya'kub'un bir peygamber basretiyte olunun Msr'da alkonulaca nceden grmesi ve bu durumu istisna etmesi dikkat ekici bir olaydr. Bu du n rum karsnda oullan yemin edip ona kesin sz verince, "Sylediklerimize Al ahittir" diyerek olup bitenlerin Allah'n gzetiminde olduunu bildirdi; by lah lece oullanndan ald sz iyice pekitirmi oldu.

67. Hz. Ya'kub'un oullarna ehre ayn ayn kaplardan girmelerini emretme iki ekilde yorumlanmtr: si

a) Oullan gsteriliydiler ve gzel giyinirlerdi. Hep birlikte ayn kapdan girdikleri takdirde onlara gz deeceinden korkmu, dolay syla ayr kaplardan girmelerini emretmitir. Gz demesi olaynn gerek olup olad konusu mfessirler tarafndan tartlm olmakla birlikte, Hz. Peygamber'in, torunlar Hasan ile m Hseyin'i kem gzlerden korumas iin Allah'a dua et rivayet edilmitir (Buhr, Enbiy 19). Yine Raslullah'n "Gz demesi haktr; eer kaderi geecek bir ey tii olsayd gz demesi kaderi geerdi" dedii ri v ayet edilmitir (Mslim, Selm 41-42; gz demesi hakknda ayrca bk. 68/Kalem, 51).

b) Hz.Ya'kub'un endiesi siyasdir. Byle grkemli, gl, kuvvetli insan larn ehre toplu halde girmeleri gerek halkn gerekse kraln dikkatini eker, neti cede balarna bir hal gelebilirdi (Rz, 18/172). Bu yzden kraln alabilecei tedbirleri dnen Hz. Ya'kub, oullarna ehre ayr ayr kaplardan girmelerini bir ihtiyat tedbiri olarak tavsiye etmitir. Bununla birlikte bu davrann sadece bir ted olduunu ve Allah'n kaderini nleyemeyeceini vurgulamak zere "Hkm Allah'tan bir bakasnn deildir. Ben yalnz O'na gvenip dayandm" demitir.

68. Ya'kub (a.s.)n oullar, babalannn emrine uyarak ehre ayr ay kaplardan girdiler. Ancak bu tedbirin Allah'n takdirini deitirmeyeceini Ya'kub biliyordu. r nk yce Allah ona bu bilgileri daha nce vermiti. Bunun beraber iindeki dilei yerine gelmi oldu. la

69. Ysufun huzuruna girdiklerinde z kardeini yanna ald: "Ben, gerekten senin kardeinim; onlarn yaptklarna zlme" dedi. 70. Ysuf, onlar iin yklerini hazrlatt zaman su kabn kardeinin yk iine koy Sonra bir telll, "Ey Kafile! Siz mutlaka hrszsnz!" diye seslendi. 71. Kardeleri onlara dnerek, "Ne du! aryorsunuz?" dediler. 72. "Kraln su kabn aryoruz; onu getirene bir deve yk (bahi) var" diye cevap verdiler. (le rinden biri) "Ben buna kefilim" dedi. 73. Onlar, "Allah'a andolsun ki bizim yeryznde fesat karmak iin gelmediimizi siz de bitiyorsunuz, biz hrsz da deiliz" dediler. 74. (Grevliler), "Peki, siz yalancysanz bunun cezas ne dir?" diye sordular. 75. "Onun cezas, kayp eya kimin yknde bulunursa onun buna karlk alkonulmasdr. Biz zalimleri byle cezalandrrz" dedi 76. Bunun zerine Ysuf, kardeinin yknden nce onlarn yklerini aramaya balad. Sonra da onu kardeinin yknden kard. te biz ler. YsuFa byle bir tedbiri rettik, yoksa kraln kanununa gre kardeini alkoyamaz ancak Allah'n dilemesi baka; biz dilediimizi derecelerle ykseltiriz. Her ilim d, sahibinin stnde daha iyi bilen birisi vardr. 77. Dediler ki: "Eer o al-dysa, daha nce onun kardei de hrszlk etmiti." Ysuf bunu iinde sakla onlara bunu d, amad. (inden) dedi ki: "Sizin durumunuz daha ktdr! Allah, sizin suladnz hususu ok iyi bilir." 78. Dediler ki: "Ey Aziz! Ger ekten onun ok yal bir babas var. Onun yerine bizim birimizi alkoyun. phesiz biz seni, iyilik edenlerden gryoruz. 79. Ysuf, "Eyamz yannda bulduumuz kimseden bakasn alkoymaktan Allah'a snrz, o takdirde biz gerekten zalimler oluruz!" dedi.

Tefsiri 69. Rivayet edildiine gre Hz. Ysuf, kardelerine ziyafet verdi. Onlar sof raya ikier ikier oturttu. Bnymin yalnz kalnca alad, dedi ki: "Kardeim Y sa suf olsayd o da benimle beraber otururdu." Hz. Ysuf onu kendi sofrasna al Yemekten sonra kardelerini kier ikier evlere misafir verdi. Bnymin yine yalnz d. kalmt. Ysuf, "Bunun ei yok, o halde benim yanmda kalsn" dedi. By Bnymin onun yannda geceledi. Ona, "len kardeinin yerine beni karde olarak lece kabul eder misin?" diye sordu. Bnymin, "Senin gibi bir kardei kim bu labilir?; fakat seni babam Ya'kub ile annem Rahl dourmad" diye cevap verdi. Hz. Ysuf bunu iitince alad, kalkp Bnymin'in boynuna sarld ve "Ben se kardeinim" dedi (Rz, 18/177). nin

70. Hz. Ysuf, z kardeini yannda alkoyabilmek iin kraln su tasn Bn y min'in yk ine koydu. Sonra da tas onlarn aldn iln etti. Muhtemelen bu plan Hz. Ysuf, kardei Bnymin ile birlikte hazrlad ve onun bilgisi dahi linde tas onun yk iine koydu. Kardelerini sulayabilmek iin de yklerini g revlilerle birlikte kendilerine hazrlattrd. nk yalnz kendi adamlarna hazrlatayd, byle bir sulamada bulunamazd. m

73. Hz. Ysuf un hrszlkla itham ettii kardeleri, bu ithama nazik bir ekil itiraz etmekle birlikte z kardei Bnymin'in olumlu veya olumsuz herhangi bir de cevap vermemi olmas dikkat ekmekte ve bu tutumu onun plandan haberdar olduu ihtimalini kuvvetlendirmektedir.

74-75. Msr kanunlarna gre hrszn kendisine el koymak mmkn olma iin, Hz. Ysuf'un adamlar, kardelerine sorup bu suun cezasnn onlarn d kanunlarnda ne olduunu tespit etmek ve bunu uygulamak istediler.

76. Kraln kanunundan maksat, Msr'da yrrlkte bulunun ceza kanunudur. Msr kanunlarnda hrsza sopa vurulur ve ald Ya'kub'un eriatnda ise hrsz yakalanarak ald maln karlnda mal sahibi bir sene kle olarak hizmet ettirilirdi. Hz. Ysuf, ite bu kanundan yararlanp kardei Bnymin'i alkoymak ne istedi. Plann buna gere hazrlad; dikkat ekmeek iin aramaya nce vey kardelerinin yklerinden balad. Sonunda su tasn Bnymin'in yknden bulup m kard. Dolaysyla onu Msr'da alkoydu.

77. Rivayete gre Hz, Ysuf'un halas onu ok severdi. Ysuf byynce ha onun kendi yannda kalmasn istedi. Ya'kub buna raz olmaynca halas, Hz. las brahim'den kendisine miras kalm olan kuan Ysuf'un beline balad. Sonra kuan kaybolduunu syledi, Kuak arand, Ysuf'un zerinde bulundu. Halas kanun gerei Ysuf'u yannda alkoydu. te Ysuf'un kardeleri bu duruma ia etmek istemilerdir (evkn, III/42). ret

78-79. Plandan haberdar olmayan kardeleri, Bnymin'in ihtiyar babas olup onun iin ok zleceini sylediler ve yerine kendilerinden birini alkoyup onu serbest brakmasn Hz. Ysuf'tan stediler. Fakat Hz. Ysuf, cezann ahsli ilkesinden hareket etti ve sulunun yerine bakasn cezalandrmann hakszlk i olduunu, byle bir ey yapmaktan Allah'a sndn bildirdi.

80. Ondan mitlerini kesince grmek zere bir kenara ekildiler. B y kleri dedi ki: "Babanzn sizden Allah adna sz aldn, daha nce de Y hakknda suf ilediiniz kusuru bilmiyor musunuz? Babam bana izin verince veya benim iin Allah hkmedinceye kadar bu yerden asla ayrlmayacam. O hkmedenlerin en ye iyisidir. 81. Babanza dnnz ve deyiniz ki: "Ey Babaz! phesiz olun hrszlk etti. Biz, bildiimizden bakasna ahitlik etme Biz gayb bilmeyiz. 82. m dik. stersen iinde bulunduumuz ehir halkna ve ara larnda geldiimiz kafileye de sor. Biz gerekten doru sylyoruz." 83. Baba yle dedi: "Hayr nefisleriniz lar sizi byle bir ie srkledi. Bana den ar gzel bir sabrdr. Umulur ki, Allah onlarm hepsini bana getirir. phesiz O, ok iyi bilendir, hikmet sahibidir," 84. tk Onlardan yz evirdi, "h Ysufum h!" diye szland; zntden gzlerine boz geldi. Artk kederini iine gm y ordu. 85. Oullar, "Allah'a andolsun ki, sen Ysuf u ana ana sonunda ya hasta olacaksn ya da bsbtn helak olacaksn!" dediler. 86. Ya'kub da yle dedi: "Ben gam ve kederimi ancak Allah'a arzediyorum. Ve ben, sizin bileme y eceiniz eyleri Allah tarafndan vahiyle biliyorum. 87, Ey Oullarm! Gidin de Ysuf u ve kardeini iyice aratrn, Allah'n rahmetinden mit kesmeyiniz. nk inkr edenlerden bakas Allah'n rahmetinden mit kesmez!

Tefsiri 80-82. Kardelerin byklerinden maksat yaa byk olan Rubl mi yoksa aklca stn olan em'n mu olduu konusunda farkl rivayetler vardr. Taber yaa byk olan Rubl'in kastedildiini bildiren rivayetlerin daha isabetli olduu kanaatindedir (bk. 13/23-24). Hz. Ysuf'un kararl tutumu karsnda, ondan mitlerini kesen kardeleri, durumu kendi aralarnda grmek zere bir kenara ekildiler. Bykleri Rubl, Bnymin hakknda babalarna verdikleri sz, daha nce de Hz. Ysuf'a yaptklarn onlara hatrlatt. Ysuf'un bu kardei, daha nce onu ldrmek isteyen kardelerine, onu kuyuya atmalarn teklif etmi ve lmden kurtarmt

(yet 10; Taber, 12/93). imdi bu durum karsnda babas kendisi izin verinceye veya hakknda Allah'n hkm belirinceye kadar Msr'dan ay ne rlmayacan bildirdi ve gidip durumu babalarna anlatmalarn istedi. nanmad takdirde Msr halkndan ve beraber geldikleri kafiledeki dier ahslardan so gerei rup renebileceini syledi.

Hz. Ya'kub'un oullar, "Biz gayb bilenler deiliz" cmlesiyle Bnymin'i koruyacaklarna dair babalarna sz verdikleri zaman onun hrszlk suundan do lay Msr'da alkonulacan bilemeyeceklerini ifade etmek istemilerdi.

83. Kalkp babalarna geldiler ve kardelerinin sylediklerini aynen anlatt Ancak, daha nce babalarna kar yalan sylemi olduklarndan babalan on lar. lara, "Hayr nefisleriniz sizi byle bir ie srkledi" diyerek bu seferki doru sz lerine inanmak istemediini aka ifade etti. Sonuta sabretmekten baka are ol madn, bir gn Allah'n, onlarn hepsini yani Ysuf, Bnymin ve Rubl'i ken disine dndreceini mit ettiini bildirdi.

84. Olu Bnymin'in Msr'da tutulduunu haber alan Hz. Ya'kub'un, di olu Ysuf hakkndaki zntleri yeniden depreti ve zntnn iddetinden gzlerine er boz geldi. Hz, Ya'kub'un gzlerine boz gelmesi iki ekilde aklanm tr:

a) 96. yette "tekrar grr hale geldi" buyurulduu iin bunu karine olarak alanlar, boz gelmekten maksat "zntden ve alamaktan dolay gznn kapanmasdr" demilerdir. Tp mensuplarnn aklamalarna gre ndir de olsa znt gzde katarakt olutuu ve sonra bir okla bunun zil olduu den grlmtr.

b) Rz'nin de katld (18/195) ikinci anlaya gre gze boz gelmesi grmeyi engelleyecek kadar gz ya ile kaplanmasdr; almas ise znt ve alama se bebinin ortadan kalkmasdr.

86. Hz. Ya'kub, evltlarn yitirmenin strabn kalbinin derinliklerinde his settiini ve zntlerini sadece yce Allah'a arzettiini fade etmekle birlikte, "Ben, sizin bilemeyeceiniz eyleri Allah tarafndan vahiyle biliyorum" demek suretiyle olayn perde arkasndaki hikmetlerini de bildiine iaret etmitir.

87. Hz, Ya'kub'un bu ifadeleri, onun, olu Ysuf'tan midini kesmediini ve Allah'n ltfuyla bir gn kendisine kavuacan umduunu gstermektedir.

88. Yusufun huzuruna girdiklerinde dediler ki; "Ey Aziz! Bizi ve aileizi ktlk bast ve biz, deersiz bir sermaye ile geldik. Hakkmz tam le ver. Ayrca bize m rek bata da bulun. phesiz Allah sadaka verenleri mk fatlandrr." 89. Ysuf, "Siz, cahilliiniz yznden Ysuf ve kardeine yaptk larnz biliyor musunuz? dedi. 90. "Yoksa sen, gerekten sen Ysuf musun?" diye sordular. O da "(Evet), ben Ysufum, bu da kardeim. Allah bize ltfet Kim Allah'tan korkar ve sabrederse, ti. phesiz Allah gzel davrananlarn mkfatn zayi etmez." 91. Dediler ki: "Allah'a andolsun, hakikaten Allah seni bize stn klm. Gerekten biz hataya dmz." 92. Ysuf yle de "Bugn sizi knamak yok, Allah sizi affetsin! O, merhametlilerin en nerhametlisidir. 93. u benim gmleimi gtrnz de onu di: babamn yzne koyunuz, gzleri grecek duruma gelir ve btn ailenizi bana getiriniz.

Tefsiri 88. Hz. Ya'kub'un srar zerine oullan, hem kardeleri Ysuf'u aramak, hem de yiyecek almak zere nc kez Msr'a gittiler. Hz. Ysuf'un huzuruna girdiklerinde ktln kendilerini iyice sktn, dolaysyla erzak temini iin tek geldiklerini sylediler. Ellerindeki sermayenin yetersiz olduunu, bu sebeple rar alveriin dnda kendilerine biraz da tasaddukta bulunmasn Hz. Ysuftan is tediler.

89-92. Hz. Ysuf, artk kendisini tantmann zaman geldiini dnerek, ca hillikleri yznden kardelerinin kendisine ve kardei Bnymin'e yaptklarn onlara hatrlatp kendini tantt. Bylece Ysuf kuyuya atld zaman, kendisine vahyedilmi olan, "Kardelerinin yaptklarn bir gn onlara kendileri farkna varma dan mutlaka haber vereceksin!" mealindeki 15. yetin verdii haber, gereklemi oldu. Kardeleri kusurlarn itiraf edip zr dilediler. O da onlar baladn bil dirdi . nsanlarn kskanmas, Allah'n bir kimse iin takdir etmi olduu nimeti en gelleyemez. Nitekim, Raslullah dusnda yle demitir: Allahm! Senin verdi ine engel olacak yoktur. Senin engel olduunu da verecek yoktur. (Buhr, Ezn 155). Grld gibi, Ysufun kardelerinin kskanmas, onun ykselesine engel m olamamtr. Sonunda kendileri mahcup olmu ve Allah'n Ysuf'u kendilerinden stn klm olduunu yemin ederek tiraf etmilerdir. Ziya Paa'nn dedii gibi: Zlimlere bir gn dedirir kudret-i Mevl: / Tallahi lekad serakellahu aleyn!

93. Ysuf babasnn, znt nedeniyle gzlerinin gremez hale geldiini renince, kendi gmleini gtrp babasnn yzne koymalarn, bylece tekrar grecek duruma geleceini syledi. Bu olayn tbben izah mmkn olmamakla birlikte Hz. Ysuf'un bunu vahiyle yapt kabul edilmektedir. Bu durumda olay bir mucize olarak deerlendirilmelidir. Bir gre gre de Hz. Ya'kub'un gzleri boz gelmesi psikolojik skntdan kaynaklanmaktadr. Ysuf babasnn znt, sknt ve ne srekli olarak gz ya dkmekten grme duyusunun zayfladn anla ve bu sknty gidermek zere gmleini babasna gndermitir; Ya'kub o m lunun sa olduu haberini ald ve gmleini yzne srd takdirde olayn ve recei psikolojik rahatlk, sevin ve manev g, onun bedenini ve grme gcn kuvvetlendirecek, gzleri grr hale gelecektir, diye gmleini gndermitir (Rz, 18/206).

94, Kafile Msr'dan ayrlnca babalar, "Eer bana bunam demezse inann ben Ysufun kokusunu alyorum!" dedi. 95. Onlar da "Vallahi sen hl eski niz, aknlndasn" dediler. 96. Mjdeci gelince, gmlei yzne koyar koymaz Ya'kub tekrar grr hale geldi. Dedi ki: "Ben size, 'Allah ta rafndan (vahiyle) sizin bilemeyeceiniz eyleri bilirim' demedim mi?" 97. "Ey Babamz! Bizim gnahlarmzn affn dile! nk biz gerekten hataya dtk" dediler. 98. Ya'kub, "Sizin iin Rabbimden af dileyeceim. phesiz O ok balayan, pek merhametlidir" dedi.

Tefsiri 94. Hz. Ysuf'un gmleini getirmekte olan kafile, Msr'dan ayrlp Hz. Ya'kub'un lkesi olan Ken'n iline doru yola knca, beri tarafta bulunan Ya'kub, kendisine getirilmekte olan gmlein kokusunu uzaktan hissederek, bir gn sonra alaca mjdenin byk sevincine yava yava hazrlanm oldu. Bu olayn nasl k a meydana geldii konusunda mfessirierin iki farkl yorumu vardr:

a) Yce Allah, bu kokuyu br mucize olmak zere o kadar uzak mesafeden Hz. Ya'kub'a ulatrmtr.

b) Allah Tel, bu kokuyu o anda Hz. Ya'kub'un nefsinde yaratmtr.

Elmall Muhammed Hamdi bu yorumlan verdikten sonra yle der: "Hangi ekilde olursa olsun, bu olayn hrikulade lh bir tervih (kokuyu hissettirme) ol duunda h phe yoktur. Zamanmz ilim felsefesi, bu gibi olaan st ruh olay aklayamamakla beraber, inkr da etmeyip telepati (aracsz iletiim) ad al lar tnda tasnif ve mtalaa etmektedir. Acizane kanaatime gre bu yet, bize yalnz ruh ilimleri ve mucize cinsinden bir harikay tespit ile kalmyor, bugnk tekno lojik gelime asndan dikkate deer ilhamlar da veriyor. Zira grlyor ki rayi yani koku kelimesi, rh yani 'rzgar' anlamna gelen bir kelime ile ifade buyuruluyor. Bu ha

kelimede 'iletme' anlam daha belirgindir. Halbuki yukarda da syle diimiz gibi kafilenin Msr'dan ayrld anda Ya'kub'un vicdanna bu kokunun ulamas rzgr hzndan daha hzl bir iletiimle olmutur. O halde, meseleyi kim veya atom fizii sahasnda izleyerek ses naklinden daha ince bir kanun ile ko kuvvetinin ve ya ku hareketinin zaptedilmesi ve nakledilmesinin dahi elektrik akndan yararlanarak mmkn olabilecei sonucuna varabileceiz demektir. Geri Ya'kub'un kokuyu m duymas fenn bir olay deil, mucizev bir olaydr. Ancak ye ifadesinden aka ortaya kan mna, bu kokunun rzgr iinde duyulmas ve gmlei tayan tin mjde kafilesinin Msr'dan ayrld srada iletilmi olmasdr. Bu ise kokunun da havadan bir telsizle imek gibi naklinin ve iletilmesinin mm olabileceini, k n yaratlta bunun da gizli bir kanunu olabileceini dndrr. phesiz ki bunun gerek Msr'dan gnderilmesi, gerekse byle bir hzl titreimin Ya'kub tarafndan alglanabilmesi ve o kokunun Ysuf'a ait olduunu kestirebilmesi, dorudan doruya lh tasarrufu gsteren harikalardr. Gerek bu bakmlar dan, gerek Ysuf ile Ya'kub'un birer peygamber olmalar bakmndan olay ok ynl bir mucizedir. Zira bir insann yaknndaki birinin kim olduunu kokusun tanyabilmesi bile dan olaan st bir meseledir. Ancak olayn btnyle tabiat kanunlarnn stnde bir mucize olmas, bununla ilgili birtakm tabiat kanunlar mevcut olmasna engel nn deildir (geni bilgi iin bk. IV/2921 vd.).

97-98. Hz. Ya'kub'un oullan, babalarna kar sularn itiraf ettiler ve on gnahlarnn balanmas iin Allah'tan af dilemesini istediler. Fakat, Ya'kub'un, dan oullarna kar kalbi krkt, kendisinin af ettiine iaret etmekle bir likte Allah'n aff iin hemen dua etmedi. Onu msait bir zamana erteledi.

99. Ysufun yanna girdiklerinde ana babasn barna bast ve "Al lah'n izniyle Msr'a gUven iinde giriniz!" dedi. 100. Ana babasn tahtna oturttu, hepsi onun huzurunda yere kapandlar; Ysuf dedi ki: "Babacm! te bu, daha nce grdm ryann ortaya kdr; Rabbin onu gerek letirdi. Dorusu Rabbim bana ltuflarda bulundu: Beni hapishaneden k ard ve eytan benimle kardelerimin arasn bozmu iken daha sonra sizi lden getirdi. phesiz rabbim dilediine ok ltufkrdr. Kukusuz O ok iyi bilendir, hikmet sahibidir." 101. "Ey Rabbim! Bana servet ve iktidar ver ve bana olaylarn yorumunu da rettin. Ey gkleri ve din yeri yaratan! Dnyada da hirette de beni himaye eden sensin. Beni mslman olarak ldr ve beni slihler arasna kat!

Tefsiri 99. Ya'kub (a.s.), yaknlaryla birlikte kendi lkesinden ayrlarak M sr'a Hz. Ysufun yanna gitti. Rivayete gre Hz. Ysuf ile Msr hkmdar, ka labalk bir asker topluluu, devlet adamlar ve Msr halk ile birlikte Hz. Ya'kub'u ehrin dnda karladlar. Hz. Ysuf, ana babasn kucaklayp barna bastktan sonra onlar zel bir konakta dinlendirdi; sonra da gven iinde ehre girmelerini syledi (Rz, 18/210-211).

100. ehre girip Ysuf'un huzuruna geldiklerinde Ysuf ana babasn taht oturttu. te bu anda ana babasyla birlikte on bir kardei secdeye kapandlar. Bu na durumu gren Ysuf, "Babacm! te bu, daha nce grdm ryann yoruudur. Rabbim onu gerekletirdi" dedi. m

Miifessirler Hz. Ysuf'un ana, baba ve kardelerinin secdeye kapanmalarn iki ekilde yorumlamlardr:

a) Hz. Ysuf'a kar bir sayg selm olmak zere yere kapanmlardr. 4. yet bu anlam destekler mahiyettedir.

b) Hz. Ysuf'a ka v utuklar iin Allah'a kretmek zere secdeye kapanmlardr. 4. yetin mealin "Onlar bana secde ederlerken grdm" diye evirdiimiz de cmle, "Onlar be iin secde ederlerken grdm" eklinde evirmek de mmkndr. Bu takdir yet ikinci anlam destekler. nim de

Hz. Ysuf, bir nezaket ve tevazu rnei daha gstermi, sahip olduu bu deb debe ve ihtiamn kendisine Allah tarafndan ltfedildiini syleyerek Allah'a senda bulunmutur. Kardelerinin kendisine muhta olduklar bir dnemde onlardan in tikam almay dnmedii gibi, onlarn yaptklarn hatrlatacak tek kelime dahi sylememi, kardeleriyle arasn eytann atn ifade etmitir. Bununla birlikte bu olaylarn lah takdir ve hikmet neticesinde meydana geldiine de iaret etmitir.

101. Hz. Ysuf, mlk ve onu ynetmek iin gerekli olan olaylar yorumlaa ilmini kendisine yce Allah'n verdiini, dnyada da hirette de kendisini hiaye eden m m velsinin Allah olduunu vurgulayarak O'na kranlarn arzetti (vel hakknda bilgi iin bk. 2/Bakara, 257; 4/Nis, 2, 138-140; 6/Enm, 14).

Rivayete gre Hz. Ya'kub Msr'da olunun yannda yirmi drt sene yaadk sonra vefat etti. nceden yapt vasiyet uyarnca naa, Suriye'de defnedilmi tan bulunan babas Hz. shak'n yanna gtrlp gmld. Hz. Ysuf da babasndan sonra yirmi yl daha yaad. Onun naan da Msrllar mermer bir sandukan koyarak Nil yatana gmdler. Msrllar onu ok sevdikleri iin kendi memleketlerinde kalmasn istemilerdi. Daha sonra Hz. Ms onun naan bularak babas Hz. Ya'kub'un yanna gtrp defnetti (Rz, 18/216).

102. te bu kssa, gayb haberlerindendir. Onu sana vahdediyoruz.Onlar, tuzak kurmak zere ittifak ettikleri zaman, sen onlarn yannda deildin. 103. Sen ne kadar inanmalarn istesen de insanlarn ou inanmazlar. 104. Halbuki sen bunun karlnda onlardan bir cret istemiyorsun. Kur'an lemler iin ancak bir ttr. 105. Gklerde ve yerde nice deliller vardr ki onlar bu delillerden yz evirerek geip giderler. 106. Onlarn ou Allah'a ortak komadan iman etmezler, 107. Allah tarafndan onlara kuatc bir aza gelmesinden veya farknda olmadan kyametin anszn kopmasmdan ken bn dilerini gvende mi hissediyorlar? 108. De ki: "te bu, benim yolumdur. Ben, Allah'a aryorum. Ben ve bana uyanlar aydnlk bir yol zerindeyiz. Al ortaklardan tenzih ederim! Ve ben ortak lah' koanlardan deilim.

Tefsiri 102. Hz. Peygamber, bu kssay yaayanlarla beraber yaamad ve kitaptan okumad gibi, herhangi bir kimseden de renmi deildi. nk onun yaad lkede yahudilerle temasta bulunan baz kimseler bulunsa bile ilim adamlar yok Btn bunlar, bu kssann gayb haberlerinden ve bir mucize olduunun delili tu. dir (gayb hakknda bilgi iin bk. 2/Bakara, 3).

103. Kurey'in, "Isriloullar Msr'a niin gitti?" eklindeki sorusuna ce olmak zere inmi olan bu kssa ile Kur'an'n bir mucize, Hz. Muhammed'in de bir v ap peygamber olduu anlalmaktadr. Bununla birlikte Kurey'in ou inanamtr. Zira onlar gerei aramada samimi deillerdi. Yce Allah, "Sen ne ka m dar inanmalarn istesen de insanlarn ou inanmazlar" buyurarak elisini teselli etti.

105. Szlkte yet kelimesi "bir eyin tannmasna sebep olan ve varln gsteren aret, ak almet, delil, ibret, artc ey, mucize, ve topluluk" anlam larna gelir. Terim olarak, Kur'n- Kerm'in br veya birka kelime yahut cmle meydana gelen blmlerini ifade eder. Burada yet kelimesi almet, delil ve ibret den veren ey mnalarnda kullanlmtr. Yani gerek insann kendisinde gerekse d dnyada, gklerde ve yerde Allah'n varlna, birliine, ilmine, kudretine ve hikmetinin stnlne dellet eden nice delil vardr ki bunlar insanlarn nazar dikkatine sunulmutur. nsanolu ilm, fikr, felsef ve amel hayatnda bu olay larla her zaman kar karyadr. Bu tabiat olaylarn dnp bunlardaki incelik bunlara hkim olan lh kanunlar kefetmesi ve yaratann tanmas gerekir o, leri, k en dnmeden, ibret almadan bunlara srt evirip gider. Halbuki insanolu hnlan dnp dikkatli bir ekilde incelese hem dnyada kalknacak hem de ima n n taklitten tahkike kararak kmil insan (has kul) olma yolunda ilerleyecek ve hirette mutlu olacaktr.

106. nsanlarn ou, gklerdeki ve yerdeki delilleri ibret gzyle nceleme dikleri iin, Allah'n varln kabul ettikleri halde O'na eitli yollarla ortak ko arlar. Nitekim C hiliye dneminde Arabistan halk da Allah'a inanmakla birlikte (31/Lokman, 25) eitli ekillerde O'na ortak kouyorlard. Mesel, baz putperest Araplar meleklerin Allah'n kzlar olduuna inanrken (16/Nahl, 57) bir ksm da kendilerini tanrya yaklatrsnlar diye putlara tapyorlard (39/Zmer, 3). Hristi y anlar, Hz. s'nn Allah'n olu olduunu iddia ederken, yahudilerin bir ksm "zeyir Allah'n oludur" diyorlard (9/Tevbe, 30). Ayrca cinleri Allah'a ortak koanlar da vard (6/Enm, 100).

108. "Aydnlk bir yol" diye evirdiimiz basiret kelimesi szlkte "delil, kesin kant, inan, bilgi, ibret alnacak ey, zihinsel olarak grmek, kestirmek, sezek, m idrak etmek, anlama ve kavrama yetenei" gibi anlamlara gelmektedir. Me olarak, "akln kabul edebilecei veya aklla dorulanabilir kant" demektir. "Bunun caz iindir ki, Hz. Peygamber'in telaffuz ettii 'Allah'a ar' ifadesi burada insan aklna uygun ve onunla dorulanabilir, bilinli bir kavrayn sonucu olarak tanmlanmakta"dr (Esed, II/481). yette Hz. Peygamber'e, yolunun slm dini olduunu, nsanlar sadece Allah'a ardm, dolaysyla kendisi ve ona uyanla rn aydnlk bir yol zerinde bulunduklarn, Allah'a ortak koanlardan olmad bildirmesi emredilmitir. te Allah'a davet, bu ekilde basiret zere, ne dedii n ni bilerek, ihls ve samimiyetle, hikmet ve gzel tle olmaldr (ayrca bk. 16/Nahl, 125).

109. Senden nce de ehirler halkndan kendilerine vahiy indirdiimiz kiilerden bakasn peygamber gndermedik. nkrclar yeryznde dolap da kendilerinden ncekilerin sonunun nasl olduunu grmediler mi? Sak nanlar iin liret yurdu elbette daha iyidir. Hl aklnz kullanmyor musu nuz? 110. Nihayet peygamberler mitlerini yitirip de kendilerinin yalanc k arldklarn sandklan srada onlara yardmmz gelir ve dilediimiz kimse kurtulua erdirilir. Fakat, sulular topluluundan azabmz geri evrilmez. 111. Andolsun onlarn kssalarnda akl sahipleri iin ibretler vardr. Kur'an, uydurulabilecek bir sz depdir. Fakat o, kendinden ncekilerin onay, her eyin aklamas, iman eden toplum iin bir rahmet ve bir hidayettir.

Tefsiri 109. Bu yet-i kerme, mriklerin Hz. Peygamber'i kastederek Ona bir me indirilseydi ya! (6/Enm, 8) mealindeki szlerine cevap olarak inmitir. Bu ve lek benzeri yetler, insanlara cin ve melek gibi insandan baka varlklardan pey gamber gnderilmediini ifade eder. Mfessirlerin ounluuna gre peygamber lerin tamam erkeklerden gnderilmitir. Ancak baz ilim adamlar Hz. brahim'in ei Sre'nin, Hz. Musa'nn annesinin ve Hz. s'nn annesi Meryem'in de pey gamber olduklarn iddia etmilerdir. Zira bunlara da ya dorudan veya melek va stasyla vahyedilmitir (kr. 3/l-i mrn, 42; 11/Hd, 71); 28/Kasas, 7; 66/Tahrm, 1112). te bu yetlerde ad geen kadnlarn peygamber olduklarna iaret olakla beraber ounlua gre bunlar peygamber deil, sadece faziletli hanmlar (bn m dr Kesir, IV/346).

Mfessirler, "ehirler halkndan" diye evirdiimiz "nn ehli'1-kur" ifade dikkate alarak peygamberlerin gebe kesimden deil, yerleik meden top sini lumlardan seilmi olduklar kanaatine varmlardr (Rz, 18/226; evkn, III/57). "Ehli'1-kur" tamlamasna, "yeryznde yaayan insanlar" mnas veren bn Abbas'a gre ise bundan maksat, peygamberlerin mriklerin istedii gibi gklerdeki varlklardan deil, yeryznde yaayan insanlardan gnderilmi oldu unu ifade etmektir (bn Kesr, IV/346).

110. Hz. ie, yeti yle yorumlamtr: "Skntlar uzayp da yardm gecikin peygamberler kavimlerinden kendilerini yalanclkla itham edenlerin iman ede ce ceklerinden mitlerini kesmiler, inanm olanlarn da kendilerini yalanlayacaklar sanmlardr. te o zaman Allah'n yardm gelmitir. (Buhr, Tefsir 12/6). n

Peygamberler de insan olduklar iin birtakm olaylar karsnda baz duygu kaplabilirler. Nitekim Bakara sresinin 214. yetinde de mminlerin ektik lara leri sknt ve geirdikleri sarsntlar karsnda peygamberlerin buradakine benzer davranlar sergiledikleri ifade buyurulmutur. Ancak peygamberlerin, Allah'n vaadinden dnmesini, sz verdii yardm yapmayarak onlar yalanc karmasn dnmeleri mmkn deildir. Bu, onlarn peygamberlik vasflarna aykrdr. Ni tekim onlar, en iddetli skntlar karsnda bile insan gcnn dayanabilecei en son merhaleye kadar dayanmlardr. Sknt ve straplar dayanlmaz bir hale gel dii, Allah'tan baka hibir mit kalmad anda Allah'n yardm ve zaferi yetii; peygamberler ve onlara inanan mminler kurtulua ermi, sulular ise ceza m landrlmlardr.

Mealinde "yalanc karldklar" diye evirdiimiz "kzib" fiil indeki kra farklarna gre, yetin ilk blmnden u mnalar anlalabilir: at

a) "Kzib" eklinde eddesiz okunduu takdirde: 1. Nihayet peygamberler insanlarn, kendilerine inanacandan umudu kestikleri, halkn da peygamberlerin kendilerine yalan sylediklerini sandklar an, onlara yardmmz gelir. 2. Nihayet peygamberler, Allah tarafndan kendilerine vaad edilen yardmn geleceinden mitlerini kesip, insanlar karsnda yalanc durumuna deceklerini sandklar s rada onlara yardmmz gelir. nsan olmalar sebebiyle, peygamberlerin de bu tr davranlarnn olabileceine dair bn Abbas'tan bir rivayet aktarlmakla birlikte, baz mfessirler, Allah'n sznden dnebileceini, deil peygamberler, herhangi bir mminin bile dnmesi mmkn deildir. Byle bir dnce kiiyi imandan karr, derler (Rz, 18/226).

b) "Kzzib" eklinde eddeli okunduu takdirde: 1. Nihayet peygamberler insanlarn inanacaklarndan umut kestikleri ve kendilerinin yalanc karldklar kesin n olarak anladklar zaman onlara yardmmz gelir. 2. Nihayet peygamber kavimlerinin iman edeceinden umut kestikleri, inanm olanlarn da kendile yalanc ler, rini karldklarn sandklan an onlara yardmmz gelir.

111. Peygamberlerin kssalar gnl elendirici hikyeler deil, bilkis ibret alnacak olaylardr. Buradaki "onlarn kssalarndan maksat, ya genel olarak pey gamberlerin kssalardr veya bu srede anlatlan Hz. Ysuf, babas ve kardeleri kssastdr. Gerekten de Hz. Ysuf un yaad skntlardan kurtulup Msr'da nin yksek bir makama gelmesinde akl sahipleri iin byk bir ibret vardr. Ancak bi rinci mna daha daha kapsamldr.

Kur'n- Kerm insanlar tarafndan uydurulabilecek bir sz deil, kendisin den nce peygamberlere indirilmi olan Tevrat, ncil ve Zebur gibi kitaplar tasdik eden lh bir kitaptr (evkn, III/58). Kur'an'n her eyi aklamasndan mk sat, dnyada var olan her eyi aklamas deil, insanln muhta olduu ve lh bir aydnlatma olmadan ulaamayaca hell-haram, sevap-gnah gibi din ve ah konulara dair gereken ayrntlar vermesidir. O, hkmleriyle amel edenler iin lk hem bir hidayet hem de rahmettir.

Ysuf kssas, iyilerle ktlerin mcadelesine, sonuta iyilerin baarsna sout bir rnektir. Bu sebeple kssada ders almak steyenler iin gzel ibretler var m dr. Nitekim Allah Tel kssann balarnda Ysuf ve kardelerinin kssasnda, alak steyenler in ibretler olduunu ifade buyurmutu (yet 7). Burada da btn m peygamberlerin kssalarnda akl sahipleri iin alnacak ibret olduunu bildirdi. Hz. Ysuf un kssasndan alnacak dersler yle zetlenebilir:

Srede Hz. Ya'kub'un Allah'a iman ve bu iman sayesinde musibetlere kar gsterdii sabr ve tevekkl anlatlmtr. Sevgili olu Ysuf'u kurtlarn para lad yalan haberi kendisine sylendii zaman dahi metanetini yitirmem, sabreti ve Allah'n yardmna snmtr (yet 18). Dier olu Bnymini kardeleriyle m birlikte Msra gnderdii zaman da en hayrl koruyucunun Allah olduunu vurgulamtr (yet 64). Ysuf hakkndaki an derecede zntsnden dolay oullarnn, "bsbtn helak olacaksn" eklindeki uyarlan karsnda o, gam ve kederini sadece Allah'a arzettiini ifade etmi ve oullarna, Allah'n rahmetinden mit kesmemelerini, gidip Ysuf'u ve kardei Bnymin'i aramalarn emretmi (yet 86-87). tir

Yine Hz. Ya'kub, oullanna "Msr'a ayn ayn kaplardan giriniz" diye nasi edip gelebilecek tehlikelerden korunmalar iin tedbir almalarn tavsiye ettik sonra, hat ten "Ama, Allah'tan gelecek hibir eyi szden savamam; hkm sadece Al lah'ndr" diyerek Allah'a olan tevekkln gstermitir (yet 67).

Hz. Ysuf, zindandaki arkadalarn tevhid dinine arm ve Allah'n birli ine dair onlara eitli akl deliller getirmitir. Onun bu slbu gzel bir davet r neidir.

Bu olay bir kadnn yabanc bir erkekle ba baa kalmasnn ortaya karaca tehlikeli sonular iin de bir rnek oluturmaktadr. Nitekim Aziz'in karsnn sk sk Hz. Ysufla ba baa kalmas kadnn ona k olmasna yol amtr. s lm, bu gibi sakncal durumlar nlemek iin kadnn, halvet saylabilecek ekil yabanc de erkeklerle bir arada bulunmasn yasaklamtr. Fkhta halvet, aralannda devaml evlenme engeli bulunmayan bir erkekle bir kadnn bir yerde ba baa kalmalarn ifade eden bir terimdir (geni bilgi iin bk. Orhan eker, Halvet, DA, 15/384).

Hz. Ysuf, kendisinden murat almak isteyen kadnn ekiciliine ve her tr imkn hazrlam olmasna ramen, velinimetine ihanet etmekten Allah'a snarak l iffet ve sadakat rnei sergilemitir. Daha sonraki tehditler karsnda da "Rabbim! Zindan, bunlann benden istediklerinden daha iyidir" diyerek gnah i lemektense zindana atlmay yelemitir (yet 33).

Hz. Ysuf, karlat sknt, zulm ve hakszla ramen sarslmam, Al lah'a olan inan ve gvenini yitirmemi, Allah'n rahmetinden midini kesmemitir (yet 90). Allah Tel da sabrnn karlnda ona ilim, hikmet vermi ve Msr'da istedii gibi tasarruf edebilecek br makama getirmek suretiyle dllen dirmitir (yet 56).

Bu kssa, Allah'n takdirini hi kimsenin nleyemeyeceini gstermesi bakmndan da ibret vericidir. Nitekim, kardelerinin Hz, Ysuf'u kskanmalar ve ona bunca ktlk etmeleri, onun ykselmesine engel olamam, tam tersine buna zemin hazrlamtr.

Hz. Ysuf, kendisim ldrmek isteyen ve kuyuya atan kardelerinden is tedii gibi intikam alma imknna sahip olduu halde bunu yapmam, ktl iyilikle karlamtr. Kardeleri onun huzurunda sularn itiraf ettikleri zaman, "Bugn sizi knamak yok, Allah sizi affetsin! O, merhametlilerin en merhametlisidir" diyerek peygambere yakr bir ycelik gstermitir. z itibariyle kssa, insanln servenine hkim olan, insann z benliinde ve sosyal hayatta srp giden iyi ile ktnn mcadelesinden ilgin ve etkileyici bir kesit vermektedir. (8)

Ysuf Kssasndan Alnacak Dersler

1) Ysuf d grmt, peygamber olarak yaratlm bulunan Ysufun grd d, mutlaka kacakt. nk "Peygamberlerin grdkleri dler sabah aydnl gibi kar." (Buhr, Bed'u'1-Vahy 3, Tefsir, sre 96/1; Ta'br 1; Mslim, mn 252; Ahmed bin Hanbel, Msned 6/153, 232)

2. Kardelerinin, Ysufu kskanmalarndan, hasedin ktl ve en temiz, soylu insanlar dahi bazen kt ilere srkleyecei; birer peygamber olan kardelerinin hased etmesinden, peygamberlerin dahi bu nefis zaafndan yani gnhtan masum olmadklar anlalr.

3. Kardelerinin kendisini kuyuya atmalar, Ysuf'a ar gelmiti. Ama byle olmasayd, Ysuf un grd d gereklemeyecekti. Demek ki insann nefsine ar gelen eylerin altnda Allah'n nice nimeti ve hikmeti gizlidir ve insan o anda o hikmetleri anlayamaz. Onun iindir ki C enb- Hak: "Bazen hounuza gitmeyen bir ey hakknzda iyi olabilir ve hounuza giden bir ey de hakknzda kt olabilir; Allah bilir, siz bilmezsiniz." (2/Bakara, 216) buyurmaktadr.

Erzurumlu brhm Hakk Ma' rifetnrme'sinde bu mny yle ifade eder: "Hak erleri hayreyler, Zannetme ki gayr eyler, Arif n seyreyler Mevl grelim neyler, Neylerse gzel eyler!" "Deme u nin yle, Yerincedir ol yle, Bak sonuna sabreyle, Mevl grelim neyler, Neylerse gzel eyler!"

4. 0 halde Allah'n takdirine, Hz. Ya'kb gibi: "Fesabrun ceml: Bana gzel sabretmek gerekir" deyip sabr ve rz gstermek lzmdr.

5. Ana-baba, ocuklar arasnda ok ll, adaletli hareket etmeli, aralarnda ayrm yapmamaldr. lerinden birini, gnlden daha ok sevse de bunu tekilerine hissettirmemelidir. Aka ocuklarndan birini daha ok kayrmas, kardeler arasna kskanlk girmesine neden olur. ou kez insan, iteki bu duygusunu gizleyemez. Nitekim Ya'kb da Ysuf'a olan sevgisini gizleyememi, bu da teki oullarnn Ysuf'u kskanmalarna sebeb olmutu: "(Kardeleri) Demilerdi ki: ' Ysuf ve (z) kardei (Bnymn), babamza bizden daha sevgilidir. Oysa biz bir cematiz. Babamz ak bir yanlg iindedir! Ysuf'u ldrn, ya da onu bir yere brakn da babanzn (gnl) yalnz size kalsn (bundan byle babanz yalnz sizi grsn ve sevsin)! Ondan sonra da Allah'a tevbe eder, iyi bir topluluk olursunuz." (12/Ysuf, 8-9)

6. ocuklarn evde srekli kapal kalmas uygun deildir. ocuun kra gitmesi, koup elenmesi, spor yapmas, bylece bedenen ve ruhen salkl yetimesi gerekir: "Yarn onu da bizimle beraber (kra) gnder; gezsin, oynasn!" (12/Ysuf, 12)

7. C evherin deerini ancak cevahirci bilir. Yoldan geen yolcular, bulduklar Ysuf'un nasl bir kabiliyet olduunu anlamam, onu birka para karlnda satmlard (12/Ysuf, 20).

8. Ysuf'u satn alan bakan, onun zeksn fark etmi, ona kle muelesi deil, evlt mumelesi yapm ve onu kendi ocuu gibi yetitirmi, eitmi, tahsilini m yaptrmt (12/Ysuf, 21-22).

9. Kars Zelh, Ysuf'un gzelliine hayran kalp ona kendisini sunu, fakat o: "Allah'a snrm, efendim bana gzel bakt (ona hiynet edemem). nk m zlimler, iflah olmazlar!" (12/Ysuf, 23) demiti. Bu sretle, iyilik grlen yere nankrlk, hiynet edilmemesi telkn edilmektedir (23-24nc yetler).

10. Ysuf da teki delikanllar gibi duygulara, arzulara sahipti. "Kadn onu arzu etmiti, eer Rabbinin doruyu gsteren delilini grmeseydi, o da onu arzu etmiti." (12/Ysuf, 24). Demek ki peygamber olan Ysuf'un da nefsn istekleri vard. Ama yksek duygular, Hakk'a olan sarslmaz mn, onun gnha dmesini nlemiti. O halde peygamber de olsa, insann nefs arzular vardr. O da nefsinin ektiine ynelir, fakat Hakk'a mn, onun gnha dmesini veya gnhta

srarn nler. Her m'minin de byle olmas, Hakk'n gzetimi altnda bulunduunu dnerek gnhtan, ktlkten ka nmas gerekir.

11. Ysuf'un katn, kadnn arkasndan kotuunu gren bakan; karsnn Ysuf aleyhindeki szlerine inanmam, yanndaki bilirkiinin gr ne bavurduktan sonra dilne davranp ikisine de t vermiti. Bu suretle olaylarda hissiyata kaplmamamz, acele etmeden, meseleyi iyice inceleyerek tarafsz hkm vermemiz tlenmi oluyor.

12. Bilirkiilik yapan insan, kadnn ailesinden olduu halde taraf tutmam, adaletten ayrlmamt. Bundan, bilirkiinin yansz, hakkane hkm vermesi gerei anlalr.

13. Kadnn tuzann byk olduu vurgulanyor: "Sizin tuzanz, byktr!" (12/Ysuf, 28)

14. Zelh'y bu yola iten, dayanlmaz ak idi. Demek ki ak ferman dinlemez: "Sevda onun barn yakm!" (12/Ysuf, 30)

15. Gren kadnlar Ysuf'un gzelliine hayran kalp, hanmnn arzu sunu yerine getirmedii takdirde zindana kendisini attracaklar tehdidinde bulunduklar halde, Ysuf iffetini korumay, hiyanet etmemeyi zindana atlmamaya tercih etmiti. te inanm insan her zaman iffetini byle merte korumaldr.

16. 37'nci yetten, Msrllarn ve Ysuf'un yetitii ortamlardaki birok insann Allah'a inanmadklar, hiret haytn kabul etmedikleri anlalmaktadr.

17. Btn peygamberler, btn brhm soyu nebileri, tevhd inancn getirmiler; insanlara putperestlii, Allah'a ortak komay brakp sadece Allah'a kulluk etmeyi tlemilerdir. nk Allah'tan baka, kendisinde tanrlk olduu sanlan eylerin hibir gc yoktur. Bu tr inanlar, bo vehimden baka bir ey deildir. Byle insanlar, gerekte kendi vehimlerine tapmaktadrlar (12/Yusuf, 37-40).

18. Ysuf'un zindan arkadalar, grdkleri d Ysuf'a anlatmlard. Ysuf da dleri, onlarn anlattklarna gre yorumlayarak birinin kurtulacan, dierinin aslacan sylemiti. Rivayete gre dn yorumu houna gitmeyen kimse, bunu uydurmu olduklarn syledi ise de Ysuf: "Artk i, sizin dediklerinize gre byle yapld" (12/Ysuf, 41) dedi. O halde d, tam doru anlatmak lzmdr (12/Ysuf, 36, 41-42).

19. Kraln dn kimse yoramam, buna dlerin birbirine karmas (ads ahlm) demilerdi. Bunu ancak Hz. Ysuf yorumlad ve yorumu olduu gibi kt (12/Ysuf, 43-49). 0 halde d herkese sylemek doru deildir. Ehline sylemelidir. R'yy, ancak vehb ilme vkf olan kimse tabir edebilir. Mehur szdr: "Ma'rifet, r'yy grende deil, yorandadr", derler.

20. Ysuf, kendisini kral ardnda, hemen acele ile gitmemi, bede ninin zindandan kurtulmasndan nce, iffet ve ahsiyyetinin, srlen lekeden temize kmasn istemi; bunun iin, vaktiyle sulanm olduu meselenin iyznn ortaya karlmasn talebetmitir. Demek ki byk ahsiyetler acele etmezler, kiiliklerine, canlarndan ok deer verirler. erefleri, can larndan ileridir. Hatt Ysuf'un bu olgunluunu belirtmek iin Peygambe rimiz: "ayet ben, Ysuf un kald kadar zindanda kalm olsaydm, krala gtrmek iin gelen kiinin szn hemen kabul edip giderdim!" (Buhr, Ta'br 4, Enbiy 11, 14; Tefsr sre 12/5; Mslim, mn 228, Fedilu's-sahbe 152; Tirmiz, Tefsr Sre 12/1, Ahmed bin Hanbel, Msned 6/326, 332) demitir.

21. Burada nemli bir nokta da Ysuf'un, iyiliini grd ve gerekten kendisini seven Zelh'nn adn tasrh etmeyip, kadnlar topluluunun ken disini sulamasnn aratrlmasn istemesidir. Burada Ysuf, kendisine iyilik yapan efendisinin erefine saygs yannda, Zelh'ya da acyarak onun adn anmam, ona iftira suunu bulatrmamtr.

22. Hi kimse nefsini tamamen susuz sanmamaldr. nk nefis, zaten ktl emredici zelliiyle (ktle eilimli) yaratlmtr. nsann stnl, nefsin kt arzularyla savap onu yenmesidir. te Allah'n rahmet ettii, acd kullar, nefislerinin ktlk telkinlerini bastrabilen kim selerdir: "Ben nefsimi temize karmam. nk nefis, dima ktl emredicidir. Meer Rabbimin rahmet ettii bir nefis ola!" (12/Ysuf, 53)

23. Nihayet Hz. Ysuf, doruluunun karln grm, Msr'a ba bakan olmutu. Sonunda yalanlar ortaya kan, iftirac kadnlar da mahcup olmulard. Bu kssa, hibir hakikatin gizli kalmayacan, eninde sonunda meydana kan gsterir.

24. Vaktiyle Ysuf'a iftira etmi olan kadnlar, sonunda gerei itiraf etmiler, bakann kars da, nihayet gerein ortaya ktn; susuz olarak zindana atlm olan Ysuf'un arkasndan ona hiyanet etmemek iin gerei sylediini aklamtr. Bundan, insann vaktiyle yapt bir yanl, yalan ifadesini mutlaka dzeltmesi gerektiini, ge de olsa gerei itiraf etmenin fazlet olduunu anlyoruz. Srekli olarak hakikati gizlemek byk hiynettir. Allah hinlerin tuzan baarya ulatrmaz (12/Ysuf, 51-52).

25. lke ynetiminde herhangi bir konuda uzman olan insann, kendi nefsi iin deil, fakat kamunun iyilii iin yneticiden grev talebetmesi yerinde bir harekettir. Nitekim Ysuf da Babakanln kendisine verilmesini, kendisinin bu ii iyi bildiini Krala sylemi "Beni lkenin hazneleri stne bakan yap. nk ben onlar iyi korur (ynetmesini) iyi bilirim demiti." (12/Ysuf, 55)

Ysuf'un bu syleminden, kendisini evld edinmi olan Potifaj'n, kendi ynetiminde altrp onu ekonomist bir ynetici olarak yetitirdii anlalyor. Ysuf alt birimde ynetim ve ekonomiyi iyi renmi, bu konuda tam bir uzman olmutur ki Krala, kendisinin bu ii bildiini sylyor.

26. Bolluk zamanlarnda, darlk zamann dnmeli, ileride ba gste rebilecek herhangi bir ktla, skntya kar tedbir almal; lkeyi alktan korumak iin devlet olarak, dar gnler iin gda ve ihtiya maddeleri stoku yapmaldr. Nasl ki Ysuf da Krala, bolluk yllarnda alnan fazla rnn bir ksmn, darlk zamanlar iin stok etmeyi nermiti (12/Ysuf, 47-49).

Peygamberimiz de ailesinin bir yllk geimini devlet gelirinden ayrrd (Buhr, Magz 14).

27. lke ynetimini, ehil ellere vermek, birer emnet olan devlet kurum larnn bana ehil kiileri getirmek lzmdr. Nasl ki Msr Kral, lkenin babakanln, Msrl Olmayan, fakat emnetine ve dirayetine gvendii Ysuf'a teslm etmiti (12/Ysuf, 55-56).

28. z kardeini grmek iin sabrszlanan, fakat hibir zaman acele davranmayan, dima temkinli hareket eden Ysuf, ilk ziyaretlerinde kendisini kardelerine

tantmam, her eyin zamann beklemiti. nk vaktinden nce kendisini tantm olsayd, ileri kartrabilirdi (12/Ysuf, 59-69).

29. Yabanclara, kendi yasalaryla hkmetmek adalet gereidir. Ysuf da hrszlkla sulanan kardeine, onlarn kendi yasalarna gre hkm vermi, bylece onu yannda alkoymutu (12/Ysuf, 76).

30. Sulunun yerine bir bakasn cezalandrmak zulmdr. Su, bedeli kabul etmez: "Dediler ki: 'Ey vezir onun byk bir ihtiyar babas var! (Onun alkonduuna ok zlr). Onun yerine (bizden) birimizi al; zira. biz seni iyilik edenlerden, gryoruz.', 'Eyamz yannda bulduumuz kimseden bakasn almaktan Allah'a snrz, yoksa biz zulmedenler oluruz!'dedi." (12/Ysuf, 78-79)

31. Hibir zaman Allah'tan umut kesmemek gerekir. zc olaylara sabretmeli ve ilerin dzelmesini Allah'tan beklemeli, umutsuzlua kaplamaldr (12/Ysuf, m 18, 83, 87).

32. Kii derdini Allah'a arz etmelidir. nk dertlerin aresi O'nun elindedir (12/Ysuf, 86).

33. Hibir hasedinin hasedi, Allah'n bir insana nasibettii nmetin nne geemez. te Ysuf'un kardelerinin hasedi, onun ycelmesine engel olamam, bilkis onu ykselme yoluna sokmutu. Sonunda hased edenler piman olur: "Vallahi, Allah seni bize stn kld!" derler (12/Ysuf, 90-91).

"Zlimlere bir gn dedirir kudret-i Mevl, Tallahi lekad serekellhu aleyn!"

Nitekim Kurey'in Hz. Muhammed (s.a.s.)e hasedi de onun, slm dinini yerletirip insanl aydnla kavuturmasna engel olamam ve o kskanlar sonunda ondan af ve merhamet dilemek zorunda kalmlard.

34. Ge de olsa gerei itiraf etmek fazilettir (12/Ysuf, 91). Hakk itiraf eden, hatsn kabul eden kimseleri mahcbetmemeli, artk hatlarn anp onlar ma'nen ykmamaldr. Nasl ki Ysuf, zr dileyen, stnln kabul edip nnde klen kardelerini utandrmam: "Bugn sizi knamak yok, Allah sizi balar! O, merhametlilerin merhametlisidir!" demiti (12/Ysuf, 92).

35. Allah'n nimetine kretmeli, nmeti verenin Allah olduunu bilip gnlden O'na iltica etmelidir (12/Ysuf, 101).

36. Hz. Muhammed (s.a.s.)'in bilmedii bu kssa, t ve ibret olmak iin kendisine Arapa olarak vahyedilmitir. Peygamber, kendisine vaheyedilenleri, hibir dny menfaati, hibir cret beklemeden insanlara tebli etmektedir (12/Ysuf, 102).

37. Hz. Muhammed 'in daveti, dnceye, basirete dayaldr. O, insanlar basiretle, ak kantlarla Hak yoluna armaktadr. Kendisi byle olduu gibi kendisine uyanlar da byledir. Dncesiz hareket etmezler. Bilinli inanr ve bilinli olarak davet ederler. Kr krne takld yolunu brakm, Hak'tan gelen ilim klarna uymulardr (108'nci yet).

38. Gkte, yerde nice yetler var ki insanlar bunlar hi dnmez, bunlarn neye dellet ettiini anlamaz; kr krne bunlarn yanndan geip giderler. Kinat yetlerinin, yalnz Allah tarafndan yaratldn, Allah'tan baka hibir varln, kendinden bir gc olmadn; bir gc olmayann da tanr olamayacan dndkleri iin kendi kendilerine birtakm yaratklarda tanrlk vehmederek onlara tapmazlar (12/Ysuf, 105-106).

39. Peygamberler de, teki insanlar gibi birer insandr. Onlarn da arzular, ehvetleri vardr. Zaten kavimlerine nder olabilmeleri iin dier insanlarn hissettiklerini hissetmeleri gerekir. Melek, insana lider olamaz. nk meleklerin yaratllar insann yaratlna benzemez. Gnh ileme eilimleri, zaaflar, bamsz iradeleri olmayan meleklerin, insanlara rnek lider olmalar mmkn deildir. "Senden nce de ehirler halkndan, yalnz kendilerine vahyettiimiz erkeklerden baka eli gndermedik." (12/Ysuf, 109). yle ise peygamberi melek sanmak, evlenmeyi, ocuk sahibi olmay, teki insanlar gibi dolamay, alp kazanmay onlara yaktrmamak, onlar hatdan masum saymak yanltr.

40. Kavimlerinden ok olumsuz davranlar gren peygamberler de bazen o kadar znt ekmi, o kadar sklmlardr ki kendilerinin yalanc karldklarn sanmlar; bu derece bir bunalm iine dmlerdir. te tam bu srada yetien Allah'n imdad onlar ve inananlar kurtarp mu haliflerini batrmtr. "Ne zaman ki, eliler umutlarn kestiler ve kendilerinin yalanc karldklarn sandlar, ite o zaman onlara yardmmz geldi ve dilediimiz kimseler kurtarld. Azabmz sulular topluluundan asla geri evrilmez." (12/Ysuf, 110)

Demek ki bunalm karsnda zlmek, hatt bazen pheye dmek doaldr. Peygamber de olsa insandr, hibir insan bu zaaftan kurtulamaz. nsann en aresiz kald durumlardaki bunalmn ifade eden yet, tam bu anlarda Allah'n yardmnn yetieceini de vurgulamaktadr. Gerekten y ledir. nsan btn gayretine ramen umudunu kesecek kadar bir aresizlik iine dtnde birden Allah'n yardm yetiir: Nr kalacak yerde, / Ngh aar Ol perde, / Derman eder Ol derde! / Mevl grelim neyler / Neylerse gzel eyler!

41. Azgn, yoldan km kavme verilecek lh ceza, hi beklenmedik bir zamanda gelir: "Onlar Allah'n azabndan, herkesi saracak bir belnn kendilerine gelmeyeceinden veya hi farknda deillerken anszn o (du ruma) satin(in) kendilerine gelmeyeceinden emin midirler?" (12/Ysuf, 107)

42. Kur'n'n anlatt peygamber kssalarnda ibretler vardr. Kur'n, bunlar hikye iin deil, ibret alnmas iin anlatmaktadr. Kur'n, insann uydurabilecei bir sz deildir. nk insan uydursa, o szn asl olmaz. Oysa Kur'n'n anlattklar, bundan nceki lh Kitapta mevcuttur: "Doru iseniz, Tevrat' getirip okuyun (Kur'n'n anlattklarnn onda mevcut olduunu greceksiniz)." (3/l-i mrn, 93)

O Kitab okumayan, dilini de anlamayan bir insann, onda anlatlanlar, ona uygun biimde, fakat bambaka canl bir slb ile anlatmas, vahiyden baka bir yolla olamaz. Bu Kur'n, inananlara yol gstermek ve rahmet iin Hz. Muhammed'e vahyedilmitir: "Bu Kur'n, uydurulacak bir sz deildir; ancak kendinden ncekinin (lh Kitabn) dorulanmas, her eyin aklanmas, inananlar iin bir klavuz ve rahmettir!" (12/Ysuf, 111)

45. Son yetten de Kur'n'n, Kitap ehlinin ellerinde bulunan Kitb'a uygun olarak indirildii, ona ters ve aykr olmad anlalmaktadr.

te Ysuf kssasndan kardmz birka prensip, birka ibret dersi. Daha nice prensipler ve ibretler vardr. Kur'n'n btn kssalar da byledir. Onlar hikye

deil, toplumun dile getirilmi dertleri ve bu dertlerin areleridir. Onlar okurken dikkatle zerinde durmal, onlar vstasyla verilmek istenen mesajlar, ibretleri anlamaya almaldr. (9)

Srede, Yusufun (a.s.) gmleini babasnn yzne srmesiyle, grmeyen gzlerinin almasndan bahsedilen mcizeyi, Msrl gz doktoru Abdlbsit Muhammed dnr. Yllarca bundaki srr bulmak iin bilimsel almalar yapar. Sonunda bu srr kefeder: Yusufun teri. nsan terinde, katarakt denilen gz kusurunu iyiletiren bir zellik tesbit eder. Abdlbsit Muhammedin elde ettii bu ila, u anda ngilterede satlmakta ve katarakt tedavisinde kullanlmaktadr.

Yusuf Sresinden kan lkeler

1. Ysuf sresinde kitab, eitimin merkezine alnp Kur'n'n, in sann akln kullanp dnmesi iin indirildii bilgisi insanlara sunulutur (yet, 1-2). m

2. Ysuf sresinde anlatlan Hz. Ysuf olgusu ile hedeflenen hu Kur'n'n uydurulmadn ve Hz. Muhammed'in o olguyu nceden bilmediini ispat etmektir sus, (yet: 3, 102, 111).

3. Hz. Ysuf'a Yce Allah, ryada grlen olaylarn yorumunu retip ona bu zellii, bir mu'cize olarak vermitir. Aslnda bu yorum lama yeteneinin, sosyal olaylara kar da kullanlabileceine bu srede iaret edilmektedir (yet: 6, 100-101).

4. Bu srede Hz. Ysufun gmlei motif olarak kullanlmakta ve bu rnekle de delilin ne kadar nemli olduu insanla retilmektedir (yet: 18, 26-28, 96).

5. Aile ilikilerinde kardeler arasndaki kskanln nelere mal olduu anlatlrken psikoloji ile sosyal olaylar arasndaki balantnn sebep-sonu ilikisi ile kurulduu bu srede anlatlmaktadr (yet: 8-19).

6. Zina gibi bir tehlike ile kar karya kalan delikanlnn Allah'a snmas ile Allah'n onu kurtaracann evrensel ilkesi bu srede ko nulmaktadr (yet: 23-25. 3135).

7. Hakl kan, yani susuz olduu anlalan birinin sosyal bask dolay haksz yere zindana atlabilecei de yine bu srede dile getirilmktedir (yet; 35). dan

8. Kle olarak satn alnan birinin devlet kademelerinde nasl yk selip en yksek makama gelebilecei de bu srede anlatlmakta ve bu frsat veren ynetim tantlmaktadr (yet: 43-52, 54-56).

9. Btn susuzluuna ve gnahszlna ramen insann kendini tezkiye etmesinin doru olamayaca, nk nefsin daima kty emre decei ilke olarak bu srede konmaktadr. Bunun istisnas ancak. Yce Allah'n merhamet edecei nefistir (yet, 53).

10. Kendisini kuyuya atan kardelerini affetme rneini gstererek affetmenin erdem oluu da burada retilmektedir (yet, 92).

11. Bu srede, Hz. Ya'kb'un ne denli tevekkl sahibi olduu r neklerle anlatlarak imann tevekkle dnnn nemi vurgulanmakta, tevekkln sabrla olan ilikisi aklanmaktadr (ayet, 18, 67, 83).

12. Bu srede, kardeler arasna eytann girip onlar nasl ayrd nn deerlendirmesi evrensel bir ilke olarak insanla braklmaktadr (yet, 100).

13. Bir peygamberin bile mslman olarak lebilmesi ve iyi insan katlabilmesi iin Allah'a dua etmesi bu srede ilenmektedir. Bu anlam, btn m'minler lara nun bu duay yapmaldrlar (yet, 101).

14. nsanlarn imana girmesi peygamberin isteine bal deildir. Onlarn hidyeti kulun istei ve lh takdire kalmtr. Peygamber sade tebli eder. Ama ce insanlarn ou yine de mslman olmaz. te bu gereklik, burada ilenmektedir (yet, 103-1061.

15. Peygamber Allah'a bir aydnlk zere davet etmektedir. Din limi ve grevlilerinin de ayn metodu uygulamalar gerektii yine bu srede nerilmektedir (yet, 108).

16. Genel olarak Ysuf sresinde baba ile ocuklar ve kardeler arasndaki ilikilere dikkat ekilmekte ve iini iyi bilen yneticinin dev ilerini ehline vermesinin let nemi vurgulanmakta; cinsel ahlk ve bu konudaki iftirann neticeleri ele alnmakta; yokluk zamanlar iin eko nomik adan nasl tedbirlerin alnacana k tutulmakta ve bu konulara lh mdahalenin nasl gerekletii aklanmaktadr.

Bylece Kurn eitimde Ysuf sresinin k tuttuu alanlar or taya kmaktadr: Ahlk, devlet idaresi, aile ilikileri, hukuk, tevekkl ve lh m dahale gibi konulara kaynaklk edecek nitelikler bu srede ilenmekte Ysuf sresi insan doasnn hr bir ekilde nasl ortaya ktn ve nasl bir ak izlediini dir. anlatmaktadr. (10)

En gzel kssa (12/Ysuf, 3) olmas, deiik ekillerde aklanmtr: "Engzel" ifadesi "en artc, en hay verici" anlamndadr. Bu srede peygamberlerin, ret salihlerin, meleklerin, eytanlarn, cinlerin, insanlarn, hayvanlarn, kularn, hkmdar larn ve ynettikleri kimselerin tccar, ilim adamlar ve ca hillerin, erkeklerin, kadnlarn davranlar, kadnlarn hile ve tuzaklar sz konusu edilektedir. Yine bu srede tevhid, fkh, siyer, rya tabiri, siyaset, mueret, ge idaresi m im (iktisad hayat) ve hem dine hem de dnyaya yarayacak pek ok faydal hususlar bulunmaktadr. Bu srede sevenin, sevilenin ve bun larn iledikleri davranlarn, gittikleri yollar sz konusu edilmitir.

Kimi Mean bilginleri derler ki: Ysuf Sresi'nin kssalarn en gzeli olma snn sebebi, bu srede sz edilen herkesin sonunda mutluluu elde etmesidir. Mesela Ysuf'u, babasn, kardelerini ve azizin karsn hatrlaynz. H k mdarn da Hz. Ysuf'a iman edip slm'a girdii, slm'a gzel bir ekilde baland da sylenmitir. Ryasnn tabir edilmesini isteyen ve ryasnda efendisine arap sunduunu gren kii ve yine denildiine gre ahitlik bulunan kii de byledir. te

Ksacas hepsinin sonuta hayra ulat grlektedir. Andolsun ki onlarn kssalarnda olgun akl sahipleri iin bir ibret vardr. O uydurulan bir sz deildir. Fakat m kendisinden nce olanlar dorulayc, gerekli her eyin aklaycs, iman edecek bir topluluk iin de hidayet ve rahmettir. (12/Ysuf, 111)

Hadis-i eriflerde Yusuf (a.s.)

"nsanlarn en ereflisi, Allah'n peygamberi Ysuftur; o, Al lah'n peygamberinin oludur; o da Allah'n peygamberinin oludur; o da Allah'n dostunun (hall) oludur" (Buhr, Tefsir, 12/2).

"Kerim olu Kerim olu Kerim olu Kerim; brahim olu shk olu Yakub olu Yusuf'tur." Ve ilave etti: "yet, hapiste onun yerine ben yatm olsaydm da, sonunda bana eli gelseydi, kma hususunda hemen cevap verirdim." Raslullah (s.a.s.) arkadan u yeti okudu: "Kendisine eli gelince, "Efendine dn de ellerini kesen o kadnlarn zoru neydi kendisine sor" dedi. Raslullah (s.a.s.) devamla unu syledi: "Allah Teal'nn rahmeti Lt'a olsun, o aslnda ok salam bir kaleye snmt. Allah ondan sonra, her peygamberi kavminden kalabalk bir cemaat iinde gnderdi." (Tirmiz, Tefsir, Yusuf sresi, hadis no: 3115)

Eb Hreyre (r.a.) anlatyor: "Raslullah (s.a.s.) buyurdular ki: "brhim (a.s.)' in u szleriyle ifade ettii pheyi yaamaya biz ondan daha lykz: "Ey Rabbim lleri nasl dirilteceini bana gster deyince, (Allah: Buna) inanmadn m yoksa? dedi. O da: nandm, fakat kalbimin, (gzmle grerek) yatmas iin (bunu istedim) dedi." (2/Bakara, 260). Allah, Lt (a.s.)'a rahmetini bol klsn, aslnda o ok muhkem bir kaleye snmt. Eer, Hz. Yusuf (a.s.)'un kald mddete hapiste ben kalsaydm, (hapisten kma iin) dvete icbet ederdim." (Buhr, Enbiy 11, 15, 19, Tefsir, Yusuf sresi 5, Ta'bir 9; Mslim, man 238, h. no: 151, Fedil 152, h. No: 151; Tirmiz, Tefsir, Yusuf sresi 12, h. no: 3115)

Hadisin Yusuf (a.s.)la ilgili ksmnn aklamas: Bata kaydettiimiz hadisin en son ksmnda Raslullah (s.a.s.): "Eer Hz. Yusuf'un kald mddete hapiste ben kalsaydm, dvete icbet ederdim" buyurmaktadr. Raslullah (s.a.s.) burada da bir baka yete telmihte bulunmaktadr: Bilindii zere, Hz. Yusuf (a.s.) Msr Meliki'nin ryasn baarl bir ekilde tbir edince, mkfaten hapisten karlmasna karar verilir. Hz. Yusuf bu karar duyar duymaz hapisten kma cihetine gitmez, susuzluunun te'yidini, yaplan ithamdan ber-etini taleb eder ve kma haberini getiren eliye: "Efendine dn de ellerini kesen o kadnlarn zoru neydi, kendine sor..." der.

Msr Melik'i kadnlar toplayp: "Yusuf'un nefsinden km almak istediiniz zaman ne haldeydiniz?" (Onu size meylettiini hissettiniz mi, intibanz nedir?) diye sordu. Kadnlar: "Ha dediler, biz onda bir fenalk grmedik." Azizin kars da yle dedi: "imdi hak meydana kt, ben onun nefsinden murad almak istemitim. O, doru syleyenlerdendir, (bu ite hibir kabahati yoktur)."

Sarayda yaplan bu tahkikat ve tesbit edilen itiraflardan sonra Hz. Yusuf (a.s.) hapisten kmaya karar verir. yet-i kerime, bu davrantaki, Hz. Yusuf'un kasdn kendi azndan yle verir: "(Benim bu itiraf taleb etmem, Melik'in) gyabnda, kendisine hakikaten hainlik etmediimi ve Allah'n, hainlerin hilesini mutlaka boa karacan onun da bilmesi iindi" (Yusuf: 12/50-52).

te Raslullah (s.a.s.), Hz. Yusuf kssasnn bu sahnesine telmihte bulunarak: "Onun kald mddet (yedi sene) hapiste ben kalm olsaydm af haberi gelir gelmez, sabrszlk eder bir an nce kmay dnrdm, tahkikata dayal bir berat talebinde bulunmazdm" demek istemitir.

Bylece Hz. Yusuf (a.s.)'u kuvvetli bir sabrla tavsif etmi olmaktadr. rihlerin de belirttii zere, burada, Raslullah (s.a.s.) tevazu izhar buyurmaktadr. Tevzu, byn mertebesini drmez, bilakis artrr (11)

Kiilik Psikolojisi Asndan Yusuf (a.s.)

Her insann varoluunda eksiklik duygusu bulunur. Toplumsal normlar asndan eksiklik, arzu edilmeyen bir durumdur. Bu duygu, meydana getirmi olduu honutsuzlua ramen yaanmas kanlmaz bir gerekliktir. stelik insan, hayatn devam ettirebilmek, geliebilmek iin eksiklik duygusunun gdlemesinden faydalanr. nk eksikliin fark edilmesi insan iin motivasyon sebebidir. Normal eksiklik duygusundan farkl olan deersizlik duygusu ise, insann kendisini dier insanlardan daha deersiz bir varlk olarak alglamas anlamna gelir. Deersizlik duygular yaayan kii, karsnda deersizlik duygularna kapld kimselere ynelik bilin d bir dmanlk da yaar.

Hayat ini ve klarla dolu olan Yusuf (a.s.), yaad her dalgalanmada kendisini deersizlik duygusuna kaptrmadan baarl bir kiilik portresi izmitir. Daha balangta kendilerini deersizlik duygusunun kucanda bulan Yusufun (a.s.) kardeleri ise, en sonunda mtedil izgiye gelebilmilerdir.

Yusufun grm olduu rya ve babas Yakubun (a.s.) yapt yorumdan (12/Ysuf, 4-6) anlald gibi, Allahn Yusufa vermi olduu deerle doru orantl olarak babas Yakub (a.s.) da o derece fazla ilgi ve sevgi gsterir. Yusufa verilen deer karsnda kardeleri deersizlik duygusuna kaplrlar. Kendilerinin daha deerli, dolaysyla babalarnn sevgisine daha lyk kimseler olduklarn iddi ederler. okluk ve fayda salama bakmndan biz Yusuf ve z kardeinden daha stn (deerli) olmamza ramen babamz, o ikisine sevgi gstererek daha fazla deer veriyor derler. Allah, Yusufa vermi olduu nimetlerle ona deer atfetmitir. Yusufun kardeleri ise, kendi gzlerinde kendilerini daha deerli buluyorlard. Allahn Yusufa verdii deeri ya takdir edemiyorlar ya da bunu kabullenemiyor, hazmedemiyorlard.

Byle bir durum karsnda Yusufa kar dmanlk, saldrganlk eilimine yneli gsteriyor, hi olmazsa Yusufu deer verilen biri olmaktan uzaklatrmak istiyorlard. Yusufu ldrn ya da onu bir yere brakn da babamzn yz yalnz bize kalsn! Ondan sonra da Allaha tevbe eder, iyi bir topluluk olursunuz. lerinden bir szc: Yusufu ldrmeyin, onu kuyunun dibine atn, kervanlardan biri onu alp gtrsn; eer yapacaksanz byle yapn! dedi. (12/Ysuf, 9-10)

Sevgi bir tr heyecandr, duygudur. Deersizlik duygusu ise temel eilimlerden birisidir. Yakubun Yusufa sevgiyle yaklamas ona verdii deerin yansmasdr. Allah Yusufun deerini ykselttii iin onu daha ok sevmektedir. Yusufun kardelerini bu derece ileden karan baba-oul arasndaki basit bir sevgi heyecan deil, bu sevginin asl nedeni olan deer vermedir. Yani Yakub, Yusufa fazla deer veriyor. Dier kardeler de deersizlik duygusuna kaplyorlar. Bu duygunun insana yaptrmayaca ey yoktur. Babalarnn kendilerine deer vereceinden emin olabilmek iin Yusufun ortadan kaldrlmas gerektiini dnyorlar. Neticede Yusufun deerini drecek bir plan yrrle koyuyorlar. Plan gerei Yusufu bir kuyuya atyorlar ve tam bekledikleri gibi yolcular Yusufu alp gtryor, kle

olarak satyorlar. Yusufun toplumsal stats dyor, hr bir insan iken klelik statsne iniyor, yani bir anlamda deer kaybediyor (12/Ysuf, 11-20).

Bu safhayla birlikte Yusufun deersizlik duygusu konusunda imtihan balyor. nce kle olarak satlmasyla stat kaybna urar. Fakat kle de olsa bulunduu yerde belli bir konuma sahipti: Bylece Biz Yusufa o yerde gzel bir imkn verdik. (12/Ysuf, 21). Mfessirler Yusufa verilen gzel imkn meliklik makam (ez-Zemaher, el-Kef, II/436-437; en-Nesef, Medrikt-Tenzl, II/310) olarak yorumlamlarsa da bu durum olaylarn akna uygun dmez. Yusufa verilen imkn azizin evinde ona verilen imkndr. Kle de olsa azizin Yusufa deer verdiini gryoruz: Msrda onu satn alan aziz karsna: Ona iyi bak, belki bize yarar dokunur, ya da onu evlt ediniriz dedi. (12/Ysuf, 21)

Ardndan azizin kars Yusufa cinsel iliki teklif eder. Yusuf buna yanamaz. Kadn da iffetime saldrd diye Yusufa su isnad etmeye alr. Ve Yusuf, haksz yere zindana kapatlmakla cezalandrlr. nce klelik, sonra da haksz yere zindana atlma. Sahip olduu staty de kaybeden Yusuf iyiden iyiye deer kaybna urar; stelik haksz yere.

Kadn dedi ki: te siz beni bunun iin knyorsunuz! Andolsun ben kendisinden murd almak istedim de o, iffetinden tr beni reddetti. Ama kendisine emrettiimi yapmazsa, elbette zindana atlacak ve alalanlardan olacaktr. (12/Ysuf, 32). Hrszlarla, katillerle, kaaklarla birlikte (Nesef, a.g.e, II/316) alaklardan (el-Beydav, Envrut-Tenzl, I/483) saylacaktr. Alalanlardan olmak, deer ve stat kaybndan baka bir ey deildir. Yusuf bu konumda uzun mddet zindanda kalr.

Zaman iinde gelien olaylar Yusufu yeniden stn bir mevkye getirir. Toplum ierisinde saygn, itibarl, kendisine deer verilen bir kii olur. Kral: Onu bana getirin dedi, onu kendime zel dost yapaym! Kendisiyle konuup ondaki olgunluu grnce Yusufa: Sen dedi, artk bugn yanmzda mevk sahibi, gvenilir bir kimsesin. Yusuf krala: Beni lkenin hazineleri stne yetkili kl. nk ben (onlar) iyi korur, ynetmesini iyi bilirim dedi. Bylece Biz Yusufa o lkede iktidar verdik (12/Ysuf, 54-56)

Servenin sonunda kardeleri bile Yusufun stnln itiraf ettiler, belki de daha nce iine dm olduklar deersizlik duygusundan kurtuldular. Deersizlik duygusunun drtmesiyle ilemi olduklar hatadan dolay piman oldular. Vallahi dediler, Allah seni bizden stn kld. Dorusu biz su ilemitik! (12/Ysuf, 91)

Kii, varoluunun getirdii sorunlara gvenli ve gereki bir biimde yaklaabildii oranda gvensizlik duygusu yaamaz. Yenilgiyi de baar gibi hayatn doal bir paras olarak deerlendirdii iin kar karya geldii artlardan ve kendisi ile ilgili gereklerden kamaz. Gerek i dnyasndan gelen aresizlik hissi, gerekse dardan zorlayan etkenler karsnda yapc abalar gelitirmesini bilir. Kendisinin ve dier insanlarn ortak zelliklerine ve amalarna uygun deer yarglarna sahip oldu iin tutarl bir kiilik ortaya koyar.

Yusufa verilen hkm ve ilim, Allahn otoritesine olan ball (12/Ysuf, 101), deersizlik duygusuna kaplmasna neden olabilecek artlarda ona destek olmu, stnlk eiliminin taknla yol aabilecei durumlarda onu dizginlemitir. Kardeleri ise gd ve eilimleriyle hareket etmiler, alt-benin snrsz isteklerine kulak vermilerdir. Onlarn bu halini babalar Yakub dile getirirken yle der: Herhalde nefislerini sizi aldatp kt bir ie srkledi. (12/Ysuf, 18). Yani nefsiniz bunu yapmay size kolaylatrd, gznzde basitletirdi.

Yusuf kssasnda kiilik asndan nem arzeden bir dier husus da cinsel gdnn kontrol altna alnmasdr. C insel gd, fizyolojik gdlerin en nemlilerindendir. Yusuf, cinsel gdnn kontrol altna alnmas ve deer yarglarnn, sosyal normlarn mer snrlarn amamas ynnde gelitirdii mkemmel kiilikle insanla model olmutur. En zor, kritik anlarda bile kendisini cinsel gdnn drtsne brakmam, st-benin sesine kulak vererek, lh otoriteden g alarak, deer yargs olarak izilen snrlarn dna kmamtr. C insel gdnn snrsz doyum arayyla st-benin buyurucu gc kar karya geldiinde st-ben glip gelmitir.

Yusufun evinde kald kadn, onun nefsinden murd almak istedi ve kaplar kilitleyip: Haydi gelsene! dedi. Yusuf: Allaha snrm, o benim Rabbimdir, benim yetimemi, yerletirilmemi gzel yapt (efendim bana gzel bakt). Zlimler iflh olmazlar! (12/Ysuf, 23) . artlar ylesine uygun bir durum arzediyor ki, Yusufun kadnla cinsel ilikiye girmesi iin her ey hazr ve cinsel ilikiye girmesini engelleyecek hibir durum yok. Fakat Yusufun st-benine hkim olan lh otorite ve otoritenin buyurduu deerler bu cinsel ilikiye mni oluyor.

Andolsun, kadn onu arzu etmiti, eer Rabbinin doruyu gsteren delilini grmeseydi o da onu arzu etmiti. Bylece Biz ktl ve fuhu ondan evirmek istedik; nk o, ihlsa erdirilmi kullarmzdandr. (12/Ysuf, 24). Onlardan her biri insan doasnn ve yaratl kanunun bir gerei olarak cinsel adan birbirine eilim duydu. Fakat Yusuf bizzat irdesini kullanarak bu ie niyet etmedi. Yusuf eer kadna kar ilgi duyacak biri olmasayd, dier insanlara rnek olamazd. Altben cinsel eilim gsterdi, fakat deer yarglarna uymad iin st-ben derhal devreye girdi. Yusufun st-beni ok salamd, kaypak deildi. lh otoriteyi ve Onun emrettii deerleri kabul ve itaatte son derece samimi ve ihlslyd.

Alt ben, st ben tarafndan kontrol altna alnmazsa snrsz doyum arar. Bu da deerler asndan ktle dvetiye karr. Eer iyinin-ktnn lsn koyan ve bunlar buyuran bir st ben varsa kiilik, deerler dorultusunda gerekleir. (Bununla beraber) Nefsimi temize karmyorum. nk nefis, ar ekilde ktl emreder. Rabbim acyp korumu baka. phesiz Rabbim ok balayan, pek merhamet edendir. (12/Ysuf, 53). Doas gerei nefis (alt ben) ehvetlere, arzulara eilim duyar. Fakat merhamet edip koruduu nefsi Allah bu durumdan alkor (12)

Kuran zin etmeyin! yerine, Zinya yaklamayn! (17/sr, 32) der. Haram baklar, insan zinya yaklatrr. nsan, ancak iman derecesinde gzln haramdan koruma irdesi gsterebilir. Kurn emirlerden zellikle biri, ak-sakln kol gezdii, plak vcutlar karsnda akllarn batan gittii, hayszca gzler nne serilen vcut hatlar karsnda kalplerin nefsin hevlarna esir edildii bir ortamda, akl, kalp ve rhuna ramen gzlerini d bir rntgenci duruman drenler iin mnidar dersler tar: Mmin erkeklere syle: Gzlerini harama kapasnlar, rzlarn da korusunlar. nk bu, kendileri iin daha temiz bir davrantr. phesiz Allah, onlarn yapmakta olduklarndan haberdardr. (24/Nr, 30). yet, iman vurgusu tar. Gzn haramdan korumann ancak mmin iin szkonusu olduuna, onun da bunu iman derecesinde baarabileceine iaret edilir. Yaratcsn ve sahibini tanmayan biri, gzn kendisine Rabbi tarafndan verilmi bir emnet olduunu hi mi hi tanmaz. Gz emnet olarak tanmayan biri, elbette, onu emnet sahibinin emir ve izni dhilinde kullanma ykmlln de deerlendirmez. Byle biri, aksi halde emnete ihnet edeceini de dnmez. Sonu olarak, bu kimsenin gzn haramdan koruma szkonusu olamaz.

Ayn ekilde, bir Yaratcya inand halde, o inanc hayatna tamayan; yalnzca kendini darda hissettii anlarda bir emniyet sbab veya bir yedek lastik olarak o imana mracaat eden bir gaflet ehli de bu emre kulak asmayacaktr. stese bile, asamayacaktr. nk, i dnyasn her dim o Yaratcnn huzurunda olma uuruyla diri ve uyank klmayan biri, vitesi boalm bir araba yahut dmensiz bir kayk mislidir. Eime ve akntya uyar, nefis ve hevs onu nereye srklerse, oraya sapar. Vicdan onu Yaratcnn emri ve de hiret konusunda uyarsa bile, bunun bir faydas olmaz. nk, hiret o gaflet nnda ok uzaklarda gzkr. Oysa, nnde nefsinin itihsn kabartan bir manzara vard. Ve nefis, tam bir miyoptur; yalnz nndekini grr, ileri grmez, hireti dnmez.

Bu gzn haramdan koruma emrinin mnidar vehesi, ncelikle ie dnk bir abay emrediyor olmasdr: Sen gzn koru! Bu, Kurann ncelii insana veren, dm fertlerde zen genel slbunun mnidar bir yansmasdr. nk, problemin kk, d dnyada deil; iimizdedir. dnyas muhkem, iman kalesi salam olan biri, tm dnya haram tablolarla dolu olsa bile, sarslp sapmayacaktr. D dnyada nice haram mevcut olsa bile, imann ierdii hay, uur ve uyanklk hali iinde, Rabbinin huzurunda olduundan gaflet edip, kendini pazarlayan sfllerin, rezil cvklarn peine dmeyecektir. Hays, edebi, sabr ve sebt, tabii her eyden nce iman buna izin vermeyecektir.

Nitekim Yusuf (a.s.) kssas, bunun bir rneidir. nnde kendini tm znetleriyle sunan bir dnyalar gzeli, bir frst leydi karsnda, Yusufun tavr, gzn ve srtn dnmek olmutur. Yusuf (a.s.), Kuranda vgyle aktarlan bu haliyle, tm insanla u dersi vermektedir: nsan, eer gznn sahibini tanr ve Onun emrini hakkyla bilirse, en batan kartc manzara bile onu batan kartamaz. Zten Yusuf kssasnn bir rneini oluturduu tm peygamber kssalar, gn gelip koca bir toplumu kendi yolunun yolcusu klan neblerin, yola tek bana koyulduklarn ak ak ortaya koymaktadr. Her bir peygamber, fatratlarn bozulduu, Allahn ve hiretin unutulduu, insanlarn hevlarnn istedii gibi davrand bir ortamda gelmilerdir. Ortam onlar deitirmemi, bozulmu bir ortamda birer iman ant olarak sarslmadan kalm; sergiledikleri iman uur ve irde ile onlar ortam deitirmilerdir.

Nur sresinin 30. yeti, mmin erkeklere gzlerini haramdan saknmay emrettikten sonra, ikinci bir emir daha verir: ferclerini/rzlarn koruma. Bu da, mnidar bir husustur. Zira, ferclerin zinya dmesinin ilk basama, gzlerin harama bakdr. Gz harama kaydnda, irde hkmsz kalm ve akl nefsin ekim alanna girmi demektir. Gz harama kaydran nefis, bu haram yolculuk nihyete ulamadan teskin olmayacaktr. Gz rabbinin emneti bilip, ylece kullanmaktan uzaklamann varaca yer, fercin de, Rabbin emneti olduundan gafletle bir zin leti deresine/seviyesizliine drlmesidir. sr sresi, 32. yetindeki zinya yaklamayn! emrinin de dikkat ektii gibi, tm ehvn eylerde en kritik husus, yaklamaktr. (13)

Zleyha; Hz. Yusufun Byk mtihanlarndan Biri

Kur'n- Kerm'de Ysuf sresinde anlatlan Yusuf kssasnda (hikyesinde) sz konusu edilen kadn.

Zleyh kelimesi, Farsa bir isimdir. Arapa ekli ise, Zelih'dr. Kelime olarak her iki ekilde de okunabilir ve her iki ekildeki okunu da dorudur. Farkllk, hareke deiikliine dayanmaktadr. Baz kaynaklara gre onun gerek ad, Rl'dir (et-Taber, Tarih, Beyrut, t.y., I, 337).

Kur'n'da Zleyha ismen gememektedir. Ancak, Yusuf kssasnda, batan sona Yusuf (a.s.) ile beraber anlmtr. Kur'n'daki Yusuf ile Zleyha'nn hikyesi, Yce Allah tarafndan hikayelerin en gzeli olarak haber verilmitir.

Biz bu Kur'n' vahyetmekle, sana kssalarn en gzelini anlatyoruz. (12/Yusuf, 3).

Yusuf (a.s.) kardeleri tarafndan kuyuya atlm, oradan geen yolcular tarafndan kuyudan karlm ve Msr'a gtrlerek kle olarak satlmtr. Msr'da onu satn olan kimse hanmna; "Ona gzel bak, belki bize faydas olur yahutta onu evlat ediniriz dedi. (12/Yusuf, 21). te bu hanm, Zleyhdr. Yusuf'u ilk grdnden itibaren, onun gzelliinden etkilenerek ona ak oldu. Yusuf'a eitli tekliflerde bulundu fakat Yusuf onun tekliflerini her seferinde reddetti. Ancak Zleyh teklifinde srar ederek ona zorla sahip olmak istedi. Yusuf ondan kurtulmak iin kapya doru koarken, kapda efendisi ile karlat. O zaman Zleyh, Yusuf'un kendisine satatn syledi. Fakat Yusuf'un gmlei arkadan yrtld iin, onun susuzluu ve Zleyh'nn sulu olduu ortaya kt.

Kadnlar arasnda Zleyh iin dedikodular knca, o kadnlara bir ziyfet vererek Yusuf u bir mnasebetle onlara gstermitir. Kadnlar Yusuf'un bu gzellii karsnda ona bakakalmlar ve ellerindeki meyve yerine, parmaklarn kesmilerdir. Ondan sonra da Zleyha'ya hak vermilerdir (bk. 12/Ysuf, 1-111).

Baz rivyetlere gre, Zleyh'nn kocas veft ettikten sonra Allah'n irdesi ile eski gzelliini kazanm ve Yusuf (a.s.) ile evlenmitir. Yusuf (a.s.) ile evlendii zaman, bakire olduu anlalmtr (Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kur'n Dili, stanbul 1971, IV, 2879).

Fakat bu rivyetin ciddi bir temeli, dayana yoktur. Bu rivyet, daha ok edeb hikye trlerine uymakta ve dayanmaktadr. Aslna bakld zaman, Zleyh iyi bir izlenim brakmamtr. Kur'n'daki yetlerden anlaldna gre, Zleyh, Yusuf (a.s.)' yoldan karmak iin her trl eytan yola ba vurmutur. Onu, Allah yolundan, doruluktan, haktan saptrmak iin uramtr. Bunun iin yalan syledii ve eitli hilelere ba vurduu yet ile sabittir. Bir peygamberin byle bir hanmla evlenmesi, onun izzetini zedeler. Yusuf (a.s.)'n onunla evlenmesi, u meldeki yete de ters dmektedir:

"Kt karakterli kadnlar yle erkeklere, kt karakterli erkekler yle kadnlara. Temiz karakterli kadnlar, yle erkeklere ve temiz karakterli erkekler yle kadnlara..." (24/Nr, 26)

Buna gre doru olan, Yusuf (a.s.)'n neticede Zleyh ile evlenmemi olmasdr (Mevdd, Tefhmu'l-Kur'n, stanbul 1991, II, 448 vd).

Hz. Muhammed (s.a.s.)'in hadislerinde, Zleyh hakknda bilgiye rastlanmamaktadr. Ancak bir seferinde Raslllah (s.a.s.) ondan "Yusuf'un arkada" diye bahsetmitir (ez-Zebdi, Sahihi Buhr Muhtasar Tecvidi Sarih Tercemesi, trc. Ahmed Naim, stanbul 1972, II, 663).

Zleyh, Kur'n'n ibret iin sunduu Yusuf (a.s.)'n kssasnda yer aldna gre, onun hakknda bilgi veren yetlerde hikmetler vardr. nsanlarn Zleyh hakkndaki bu bilgilerden eitli dersleri almalar gerekir. (14)

Kiiyi sevdiinde kaybeden bir sevgi retici deil, tketici bir sevgidir. Zleyhann Yusuf (a.s.)a olan sevgisi gibi. Hem kendisi tkenir hem de karsndakini tketir. nk o sevdya kara alnmtr, kontrolden km, ak sevd iken kara sevd olmutur. Kuranda Zleyha iin getii gibi yakp tketen bir ey olmutur: Sevd onun barn yakm, dediler. (12/Ysuf, 30). Evet onu tketmi, o da kendisini tketenden intikam almak istemitir. Tabii bu intikam dnp onu tketmek biiminde gsterecektir kendini. Onca sevgisine ramen mi? Evet, onca sevgisine ramen yapmak isteyecektir bunu. Bylesine bir sevgi kimse iin mer deildir. Mer sevgi, akl batan almaz, tersine akl lyk olduu yere koyar (15)

slm hibir kaynaa dayanmadan byle bir kadnn Yusuf (a.s.) ile evlenmi olduu gibi bir rivyetin uydurma olduunu, bu rivyete itibar etmenin ok yanl olduunu belirtelim. Ayrca zellikle Osmanl Divan ve Halk Edibiyatnda Yusuf ile Zleyha mesnev ve halk hikyelerinin son dnemlerde bu konuyla ilgili roman ve

filmlerin ilgin bir ak hikyesinden te bir mesaj iermeyen bir mcera anlatm olduunu, bu tr anlatmlarla uurlu mminlerin prim vermemeleri gerektiini hatrlatm olalm. Yusufun (a.s.) yz gzelliini, dier gzelliklerinin ok nne karan deerlendirmenin de hedonist/zevki ve materyalist bak as olduunu ifade edelim.

Hz. Yusufun Snavlar ve Biz

Peygamber ocukluundan yetim konumuna, asil bir aileye mensup zgrlkten klelie, klelikten kralla/devlet bakanlna, zindandan saraya, lden Msra dnen bir hayat. Onca musibetlerle snanma, ile ve ayrlk

Kardeleriyle imtihan (Kskanlk ve sikastle), haksz yere zindana ve kuyuya atlmakla imtihan, frst leydi ile imtihan; Kadnla, cinsellikle snav, zlim devletle, yalnzlkla, vatandan ve ailesinden ayrlmakla, gurbetle imtihan, iftira ile, amur atlma ile ve belki en zoru olan mlkle, devletle, makamla, yneticilikle, krallkla imtihan. Zenginlikle, an ve hretle, gzellikle/yakkllkla snanma, intikam alma gc olduu halde affedip etmeyeceinin denenmesi ile. Entrikalar, tuzaklar, hile ve dzenlerle snanma ile

Yusufun (a.s.) imtihanlar hicret ve inklp/devrim destanlardr. Allaha iman, Ona dayanp gvenme, Ona kulluk, sonucu zafere ulama ve kavmini de Filistinden Msra hicretle balayp yzlerce sene huzur ve erefle yaatacak bir kurtar

Bugnn dv adamlar, muvahhid ve mchid zellikleriyle ne kan gzel ahlkl, uurlu mminler de Yusufun imtihanlarndan alnlarnn akyla karsa, Yusuf (a.s.) gibi dnyada devlete, hirette cennete kavumalarn mit edebilirler. Allah, peygamberlerini bile bunca snava tbi tutmadan ve imtihanlarn baarmalarn beklemeden netice vermiyor; Allahn snneti (snnetullah, Allahn deimez yasalar) byle. yleyse zafer ve felh iin, devlet ve cennet iin, bunlara giden yolu aacak olan Allah iin, Onun rzsn kazanmak iin haydi snava, snavlara!

Brakn kendini en uygun artlarda aran frst leydilere Allah korkusundan dolay iltifat etmemeyi, sokak ve caddelerdeki bayanlara kar gzlerini koruyamayan, tv.nin bak bana arsna hayr! diyemeyen; ailesiyle (Yusuf gibi kardeleriyle ya da annesi-babasyla, ei veya ocuklaryla) imtihann kolayca kaybeden, bu konudaki skntlara mslmanca zmler bulamayan; kendine kar sergilenen hakszlklara, sulamalara, susuz yere (kuyu gibi) kendi izbe kesine atlmaya, baskyla-hapisle yldrlma abalarna kar, iftiralara ve amur atmalara kar mslmanca diren gsteremeyen; anadan-babadan, vatandan hicret zorunda kaldnda, elinden insan/slm zgrlklerinin alnmak istenip kleletirmeyle kar karya brakldnda, zlim devletin hile ve basksyla karlatnda nih tercihini Allahtan, Onun rzsndan yana yapmakta zorlanan Yusuf adaylar, Yusuflua soyunmadan devlet ve cenneti giyinemeyeceklerini bilmelidir!

Yoksa siz, sizden nce gelip gemi kimselerin balarna gelenler size de gelmeden cennete gireceinizi mi sandnz? Yoksulluk ve sknt onlara ylesine dokundu ve yle sarsldlar ki Peygamber ve onunla beraber iman edenler nihyet Allahn yardm ne zaman gelecek? dediler. te o zaman (onlara), phesiz Allahn yardm yakn (denildi). (2/Bakara, 214)

Yusuf gibi iffet, sabr, metnet ve vakar timsli olmak dyor genlerimize. Tm fitneleriyle bize saldran dnyann aldatc gzelliine meyletmeden onun gmleimizi arkadan yrtaca ekilde iman ve ahlkmza saldrlarn pskrten bir yiitlik gerekiyor. Bu uurda zindan da olsa bedelleri demeye hazr bir bilin. Yusufca fedkrla hazr iman ve ahlk uuru, hirette sonsuz dllere ulatraca gibi, avans olarak dnyada da sultanlklarla talandracaktr sahibini.

Yusuf gibi yiitlerden olamayan mmete en azndan Yakub olmak dyor. Genlerimiz Yusuf gibi gzel, onun gibi snavlarn baaranlardan deilse bile, gz yolda bekleyen, beklemekten gzleri yorulup bozulan mmetin Yakub sabrn, mid ve cehdini tamas gerekiyor. Allahn rahmetinden mit kesmeyin (39/Zmer, 53)Gevemeyin, zlmeyin; eer gerekten iman etmiseniz stn gelecek olan sizsiniz. (3/l-i mrn, 139)

Selm olsun Yusufa, Yusuf gibi g snavlardan alnnn akyla kan gzel insanlara

123456789101112131415-

C engiz Duman, Hz. Yusufun Mcadele rneklii, Haksz 56, Kasm 95 A.g.m. Mevdd, Tefhimul-Kuran, nsan Y., 2. bask, st. 1991, c. 2, s. 471-473, 12/54. yetin tefsiri A.g.e., c. 2, s. 474-475, 12/56. yetin tefsiri A.g.e., c. 2, s. 495-496, 12/100. yetin tefsiri A.g.e., c. 2, s. 482-485, 12/76. yetin tefsiri Mehmet Kubat, Kuranda Tevhid, afak Y., s. 87-89 Kuran Yolu, Trke Meal ve Tefsir, DB Y., c. 3, s. 201-244 Sleyman Ate, Kuran Ansiklopedisi, c. 23, s. 5-13 Bayraktar Bayrakl, Yeni Bir Anlayn Inda Kuran Tefsiri, Bayrakl Yaynlar: 9/532-534 brahim C anan, Ktb-i Sitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar, 3/340-341 Abdurrahman Kasapolu, demden Hteme Kiilik, zci Y., s. 42-48 Metin Karabaolu, Kuran Okumalar, Karakalem Y., s. 103 Nureddin Turgay, amil slm Ansiklopedisi, c. 6, s. 490 Mustafa slmolu, Yrek Devleti, Denge Y., s. 93

Yusuf (a.s.) ile lgili yet-i Kerimeler

A- Ysuf sminin Getii yet-i Kerimeler (Toplam 27 Yerde): 6/Enm, 84; 12/Ysuf, 4, 7, 8, 9, 10, 11, 17, 21, 29, 46, 51, 56, 58, 69, 76, 7, 80, 84, 85, 87, 89, 90, 90, 94, 99; 40/Mmin, 34.

C - Yakub (a.s.) sminin Getii yet-i Kerimeler (Toplam 16 Yerde): 2/Bakara, 132, 133, 136, 140; 3/l-i mrn, 84, 4/Nis, 163; 6/Enm, 84; 11/Hd, 71; 12/Ysuf, 6, 38, 68; 19/Meryem, 6, 49; 21/Enbiy, 72; 29/Ankebt, 27; 38/Sd, 45.

C - Yusuf (a.s.) le lgili Konular a- Yusufun (a.s.) Kssasn Anlatan yetler: 12/Ysuf, 3-102. b- Yusuf (a.s.) Yakubun (a.s.) Oludur: 12/Ysuf, 4-6, 100. c- Yusuf (a.s.)a Peygamberlik Verilmitir: 6/Enm, 84; 12/Ysuf, 4-6 21-22. d- Yusufun (a.s.), Babas Hz. Yakuba Grd Ryay Anlatmas: 12/Ysuf, 4-6, 100. e- Yusufu (a.s.), Kardelerinin Kskanmas ve ldrme Giriimleri: 12/Ysuf, 7-18. f- Yusufun (a.s.) Atld Kuyudan Kurtulmas ve Msr Azizine (Maliye Bakanna Satlmas: 12/Ysuf, 19-21. g- Yusuf (a.s.)a Allahn Rya Tabirini retmesi: 12/Ysuf, 21-22 h- Yusufun (a.s.) Mcizeleri: 12/Ysuf, 36-37, 41-43, 47-49. i- Yusuf (a.s.) ile Zelihann Kssas: 12/Ysuf, 22-35 k- Yusufun (a.s.) Zindana Atlmas ve Zindan Hayat: 12/Ysuf, 35-37 l- Yusufun (a.s.), Zindan Arkadalarnn Ryasn Tabir Etmesi: 12/Ysuf, 41-42. m- Yusufun (a.s.), Zindan Arkadalarn Hakka Dveti: 12/Ysuf, 36-40. n- Yusufun (a.s.), Msr Padiahnn Ryasn Tabir Etmesi ve Zindandan Kurtulmas: 12/Ysuf, 43-54. o- Yusufun (a.s.), Msr Kralndan Hazineyle lgili Grev stemesi: 12/Ysuf, 54-56 p- Yusufun (a.s.) Msrn Hazinelerinin Bana Gemesi ve Kardeleriyle Kssas: 12/Ysuf, 54-93. r- Yusufun (a.s.), Kardelerinden Btn Ailesini Kendine Getirmelerini stemesi ve Ailesine Kavumas: 12/Ysuf, 93-102. s- Yusufun (a.s.) Kssasnda bretler Vardr: 12/Ysuf, 7.

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.

Hazreti Ysuf (a.s.), Ramazanolu Mahmud Smi, Erkam Y. Sre-i Yusufun Yorumu, Haluk Nurbaki, Damla Y. Hz. Yusuf, Harun Yahya, Vural Y. Hz. Yusuf Medresesi, Harun Yahya, Vural Y. Ysuf ve Zleyha, Nazan Bekirolu, Tima Y. Yusuf u Zleyha, Kemal Paazde, Haz. Mustafa Demirel, Kltr ve Turizm Bakanl Y., 1000 Temel Eser Dizisi 92 Bir Yusuf Masal, smet zel, ule Y. Yusufun 40. Emri, Edip Yksel, Madve Y. slmda Hkmet, Mevddi, eviren Ali Genceli, Hill Y., s. 85-119, 132-140 Kuran Ansiklopedisi, Sleyman Ate, KUBA Y. , c. 22, s. 505-537, c. 23, s. 5-14 amil slm Ansiklopedisi, (Mefail Hzl, Fedakr Kzmaz), c. 6, s. 412-416 Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, c. 8, s. 618-621 Kuranda Tevhid, Mehmet Kubat, afak Y., s. 87-89 Peygamberlerin Kssalar, Ebu'l Hasan en-Nedv, Arslan Y. Peygamberler, Safvet Senih, Nil A.. Y. Peygamberler Aydnlarn nderleri, Abdlkerim Sru, Kyam Y. Peygamberler Tarihi, M. sm Kksal, T. Diyanet Vakf Y. Peygamberler Tarihi, smail Yiit, Kayhan Y. Peygamberler Tarihi, lhami Ula, Osmanl Y. Peygamberler Tarihi, Bnyamin Ate, Nesil Basm Yayyn Peygamberler Tarihi, Mustafa Necati Bursal, l Y. Peygamberler Tarihi, Mehmet Dikmen, C ihan Y. Peygamberler Tarihi, 1, 2, 3, Ahmet Ltfi Kazanc, Nil A. . Peygamberler Tarihi, Ahmet Behet, Uysal Kitabevi Y. Peygamberlerden Kssalar, Muhammed el-Habe, klim Y. Peygamberlerin Hayat, Seyyid Kutub, Ravza Y. Peygamberlerin Hayat, S. Kutub-Abdlkadir C de es-Sahhar, slmolu Y. Peygamberlerin Hayat, Ebu'l Hasan en-Nedv, Risale Y. Peygamberlerin Mcizeleri, H. brhim Acpayaml, Tura Y. Peygamberlik ve Peygamberler, Muhammed Ali Sbni, Kltr Basn Yayn Birlii Y. Kur'an- Kerim'e Gre Peygam. ve Tevhid Mcdelesi, 1, 2, 3, M. Solmaz, . L. akan, Nesil/Ensar Y. Tarih Boyunca Tevhid Mcdelesi ve Hz. Peygamberin Hayat, Mevdudi, Pnar Y. s. 305-308 Peygamberler Tarihi, Ferhat Ko, ekirdek Y.

34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65.

Kur'an'da Peygamberler ve Peygamberimiz, Afif Abdlfettah Tabbara, Gonca Y. Kuran Inda Peygamber, Kitap, Osman C ilac, Msta Basmevi, Konya Peygamberler Aydnlarn nderleri, Abdulkerim Suru, Kyam Y. Doutan Gnmze Byk slm Tarihi, a Y. Kur'n- Kerim'de Hz. Peygamber, Muhittin Akgl, Ik Y. Kur'an'n Tantt Peygamberler, A. Ltfi Kazanc, Nil A. . yetler Inda Peygamberler Tarihi, Muhammed Ali Sbn, Ahsen Y. s. 301-331 slm Kaynaklara Gre Peygamberler, Abdullah Aydemir, T.D.V. Y. s. 47-55 Kur'n- Kerim Inda Nebler Silsilesi, Osman Nuri Topba, Erkam Y. Ksas- Enbiy ve Tevrih-i Hulef, Ahmed C evdet Paa, Akit Y. c. 1, s. 8-9 Kitb- Mukaddes, Kuran ve Bilim, Maurice Bucaille, ev. Suat Yldrm, st. 1981 Kur'n- Kerim'de Hz. Peygamber, Muhittin Akgl, Ik Y. Peygamberlerin Masumiyeti, Fahrddin El-Rz, ev. Hasan Fehmi Ulus, lim Y. Peygamberimizin Yanlmas Meselesi, brahim C anan, Rabet Y. Tevhid, Rasllerin Ortak ars, Kul Sadi Yksel, Yenda Y. Kur'an'da Tevhid, Mehmet Kubat, afak Y. slm Hareketin Tarih Seyri, Beir slmolu, Denge Y. Mekke Rasllerin Yolu, Ali nal, Pnar Y. Ktb-i Sitte Terc. Ve erhi, brahim C anan, Aka Y., c. 3, s. 340-341 demden Hteme Kiilik, Abdurrahman Kasapolu, zci Y., s. 42-48 Yusufun Brhan Neydi?, Kuran Okumalar, Metin Karabaolu, c. 2, s. 74-84 Yakub Sabr, Yakub midi, Kuran Okumalar, Metin Karabaolu, c. 3, s. 110-116 Hz. Yusufun Mcdele rneklii I-II, C engiz Duman, Hak Sz, say: 55, 56, Ekim, Kasm 95 Hz. Yusuf (a.s.) ile Hz. Musa (a.s.) Kssalar Arasndaki Benzerlikler ve Kuran Mucizelii, Davut Aydz, Yeni mit, 1998, say 42, s. 27-31 Hz. Ysuf, Abdullah Aydemir, Diyanet Dergisi, 1975, XIV/2, s. 76-97 Yusuf (a.s.)un Hayat, ahin ztrk, Hill, 1980, say: XVIII/213, 214, 215, 216, 1980-1981 Hz. Yusuf Msrda, Ali Grbz, Zafer, 1992, say XVI/187, s. 9-11 Hz. Ysufun Kardeleri, Mahmud Garib, ev. Abdullah Ylmaz, Hakses, 1989, say XXV/294, s. 13-15 Kuranda Naklolunan Ysuf Kssas Inda Grev steme Meselesi ve Molla Hsrev, M. Zeki Duman, Diyanet Dergisi, 1987, say XXIII/3, s. 37-46 Geleceini Arayan Genlik in Bir rnek ve nder: Hz. Yusuf, Yldrm C anolu, Umran, Say 131, Temmuz 2005, s. 24-33 Hz. Ysuf, erafeddin Kalay, Eitim Yazlar, nsan Vakf, say 8, Kasm 2003, s. 69-91; say 9, Mays 2004, s. 109-145 Yusuf Sresi I-II, Osman Kayaer, Fecre Doru, say 76, 77, ubat, Mart 2002

Hazr ve ynetim panelli siteler Dzenleme Ve Tasarm Webhizmetlerim

st