YARATMA (HALK)

Bakara, 21; Kavram: 30

HALK

(YARATMA)

Halk Kelimesi; Anlam ve Mhiyeti El-Hlik/Yaratc, Yalnz Allah'tr Allah, Genel Olarak Her eyin Yaratcsdr lmn ve Hayatn Yaratlmas lk nsann Yaratl Allah, nsan En Gzel ekilde Yaratmtr Her ey nsan in, nsan da Allah'a Kulluk in Yaratlmtr Yaratma, Bir Kere Olup Bitmi Deil; Devamldr Kulluk, Yaratana Yaplr Allah'tan Baka Yaratc Yoktur lk Yaratl, kinci Yaratla (Yeniden Dirilie) Delildir

"Ey ns (ey insanlar)! Sizi ve sizden ncekileri halk eden/yaratan Rabbinize ibdet/kulluk edin. Umulur ki, bylece korunmu (Allah'n azbndan kendinizi kurtarm) olursunuz." (2/Bakara, 21)

Halk Kelimesi; Anlam ve Mhiyeti

"Halk" kelimesi, aslnda doruca takdir etmek demektir. Bir asla ve benzere dayanmakszn bir eyi ibd etmek manasnda kullanlr. Arap dilinde halk, nce gemi bir rnee dayanmadan bir eyi icad etmek, yoktan var etmek, yaratmak anlamnda kullanlmtr. Halk, bir eyden bir ey icad etmek, yapmak manasna da gelir. 6/En'm, 101 ayetindeki gklerin ve yerin yaratlmas (ibd/yoktan var edilmesi anlamnda kullanlrken; "nsan nutfeden yaratt." (16/Nahl, 4) ayeti de, bir eyi, baka bir eyden icad etmek, yapmak anlamnda kullanlmtr. u halde, yaratmak manasna gelen "halk" kelimesinin u manas meydana km oluyor: "Bir eyi gzelce lp biip takdir etmek" ; "yoktan var etmek (ibd); "var olan bir eyden baka bir ey ortaya koymak, icad etmek". Halk kelimesini, Trkede "yaratmak" kelimesi karlamaktadr.

"Halk" kelimesi, zellikle evrenin ve insann yaratlyla ilgili olarak Kur'an'da nemli bir yer tutar. Haleka kk Kur'an'da 259 yerde kullanlmtr. Bu kelimenin dnda, evrenin yaratlyla ilgili olarak, yaratma anlamnn nanslar eklinde baka kelimeler de Kur'an'da zikredilir. Bunlar: Bedee, fetara, berae, felaka, zerae, enee, ceale, savvera, sevv, ehy, sanea, feale, ahrece, ede, enbete, a't, vehebe, elkaa, vedaa, enzele kelimeleridir.

Biroumuz "Allah yaratmtr, Allah yaratt" der, geeriz. Bu szler, derinden hissedilerek, zerinde dnlerek, manalar idrak edilerek sylenmesi gereken szlerdir. Yaratma ii, yle kolayca sylenip geilecek bir kavram deildir. Akll bir varlk olan insan, pek ok nemli konuda olduu gibi, yaratma kavramn idrak hususunda da gfil davranmaktadr. Halbuki ilh hitba mazhar olan insan, Allah'n mnzel ayetlerini okuyacak, kevn ayetlerini tefekkr edecek kabiliyettedir. Allah'n ayetlerinin yanndan umursamaz bir tavrla geip gitmek, uurlu insann davran olamaz.

Hlk ile mahlku ayrc en kaln izgi, yaratma kavramdr. Yaratan, yarattklarnn sahibi, mliki, mn'imi, onlarn rzk vereni ve besleyenidir. Onlar zerinde tam tasarruf sahibidir. Bu kavram iyi kavranlmad zaman birok karklklara meydan verilmekte, Hlik'n hukuku ile mahlkun hukuku birbirine kartrlmaktadr. "Onlar Allah' hakkyla takdir edemediler" (39/Zmer, 67) ayetinin itbna maruz kalnmaktadr.

El-Hlik/Yaratc, Yalnz Allah'tr

Kur'an- Kerim'de halk, yaratma anlamyla, oka kullanlmaktadr. "Yaratt, yarattm, yarattn, yarattk, yaratr" gibi ifadelerde Allah hakknda vrid olmutur. "Yaratamazlar, yaratlrlar, yaratld, yaratldlar" tarzndakiler de yaratklar iin kullanlr. Yani onlarda Allah'n bu vasfnn bulunmad ifade buyrularak, yaratcnn yalnz Allah olduu belirtilir.

Dorudan doruya "yaratma" anlam ifade eden "haleka" kk, Kur'an- Kerim'de 259 yerde kullanlmtr. Hem fiil, hem isim ekilleriyle oka geer. Yaratma anlamna gelen "halk" kk, Kur'an'da hep Allah'a izafe edilmitir. Tek istinas, Hz. sa'dan nakledilen 3/l-i mran, 49; 5/Mide, 110 ayetleridir ki, buralarda Hz. sa'ya hakiki hliklk nisbet edilmemekte, hakiki yaratcnn Allah Teala olduu, ayetin muhtevasndan aka anlalmaktadr.

Yaratma, Kur'an'da ok geni bir alana yaylmtr. Grebildiimiz ve gremediimiz her ey, yaratmann konusudur. Allah, onlarn yaratcsdr. Gkler, yerler, bunlarda ve bu ikisi arasnda bulunanlar, hep Allah'n yaratmasyla vcut bulmu yaratklardr.

Huluk (ahlak) kelimesi de, halk manasna gelir. Huy anlamnda kullandmz huluk kelimesi, 26/uar 137 ve 68/Kalem, 4. ayette gemektedir. Halk, gzle grlen hey'et, ekil ve suretlere tahsis edilmi; huluk ise, basiretle idrak edilen kuvvet ve seciyyelere tahsis edilmitir.

El-Hlik, el-Hallk, Kur'an'da zikredilen esm'l-hsn/Allah'n isimlerindendir. El-Hlik'n anlam udur: C enab- Hak, mutlak manada yaratcdr. Yaratcl,

grlen - grlmeyen, bilinen - bilinmeyen, varlk namna ne varsa, hepsini kapsar. El-Hallk, Hlik ism-i failinin mbalaal eklidir. Mbalaa, tekerrr ifade eden fa'l veznindedir. Yani, devaml olarak, mkemmel ekilde yaratan manasn ifade eder. Durmadan yaratan, demektir.

Allah, Genel Olarak Her eyin Yaratcsdr

"Allah, her eyin yaratcsdr" hkmn Kur'an'dan alyoruz. Allah, bize kendi yce Ztn byle tantyor. "Allahu hliku klli ey" ve ayn anlama gelen ifadeler birok yette tekrarlanr. (Bkz. 6/En'm, 102; 13/Ra'd, 16; 35/Ftr, 3; 39/Zmer, 62; 40/M'min, 62) "De ki: 'Her eyin yaratcs Allah'tr. O, tektir, hkim olan (her eye stn gelen)dr." (13/Ra'd, 16)

Allah'n her eyin yaratcs olduunu bildiren ayetler, ok geni bir anlam ifade ediyor. Allah, "btn eyann hlik, hayr er, iman kfr, her eyin yaratcs, bunlar sebepleriyle birlikte yaratandr." O, ayn zamanda, evvelce her eyi yaratt gibi, bundan byle ve gelecekte de her eyin yaratcsdr. lahlk, mbudluk da; ibd edenin (yoktan var edenin) hakkdr. Ubdiyete ve ibadete Allah'tan baka layk hibir ey yoktur; ancak her eyi yaratan ve her eyi bilen Allah vardr. O halde, biz insanlarn ibadeti, gklerde ve yerde bulunanlarn ibadeti, O'na tahsis edilmelidir. nk O, her eyin yaratcsdr. Yaratlann grevi de Yaratan'n ibadette tek klmaktr. Yaratc kim ise, ibadet edilmek de O'nun hakkdr. "Rabbiniz Allah ite budur. O'ndan baka tanr yoktur. (O) her eyin yaratcsdr. O'na kulluk edin, O her eye vekildir." (6/En'm, 102) "Ey insanlar! Sizi ve sizden ncekileri yaratan Rabbinize kulluk ediniz. Umulur ki, bylece korunmu (Allah'n azabndan kendinizi korumu) olursunuz." (2/Bakara, 21)

Allah, dilediini yaratr. Yaratmak murad ettii zaman, ona sadece "ol" der, o ey hemen oluverir. Allah, sebeplerini ve maddesini bulundurarak yaratt gibi, bunlar olmadan da bir defada yaratmaya kaadirdir. "Dedi ki: 'Rabbim, bana bir beer dokunmamken benim nasl ocuum olur?' ' Allah bylece dilediini yapar' dedi. 'Bir ey(in olmasn) istedimi, ona 'ol' der, o da oluverir." (3/l-i mran, 47) Bu ayette olduu gibi, dilediini hikmetine gre yaratacana dair muzri sigasyla birok ayet gelmitir. "Rabbin dilediini yaratr ve seer. Seim onlara ait deildir. Allah, onlarn irk kotuklar eylerden uzaktr." (28/Kasas, 68) Allah, dilediini diledii gibi yaratr. Allah, gkleri bir asl/benzer olmakszn yaratt gibi, bir asldan da yaratr. Gkler ve yer arasnda olanlar byle yaratmtr. C insinden olmayan bir asldan da yaratabilir; Adem'i topraktan yaratt gibi. Yahut tek bana diiden sa gibi, veya o ikisinden dier insanlar yaratmas gibi.

Allah, bilmediimiz nice eyleri de yaratmaktadr. "Binmeniz ve ss iin atlar, katrlar ve merkepleri (yaratt) ve daha sizin bilmediiniz nice eyleri yaratt." (16/Nahl, 8) Mutlak yaratc Allah olduu iin, mutlak yaratma da O'na mahsustur. "Rabbiniz o Allah'tr ki, gkleri ve yeri alt gnde yaratt. Sonra (emri), ar zerine hkmran oldu. (O,) geceyi, durmadan onu kovalayan gndze bryp rter; gnei, ay ve yldzlar buyruuna boyun emi vaziyette (yaratan O'dur). yi bilin ki, yaratma ve emir O'nundur. lemlerin Rabbi Allah, ne uludur!" (7/A'rf, 54) Kar durulmayan btn emr O'nundur; O'ndan baka ne yaratacak, ne de emredecek vardr.

Hz. Musa'ya Firavun'un sorduu soruyu ve Hz. Musa'nn cevabn nakleden u ayet-i kerimeler, C enab- Hakk' en briz vasfyla tantr: "(Fir'avn) 'Rabbiniz kim ey Musa?' dedi. (Musa:) 'Rabbimiz, her eye yaratln (varln ve biimini) verip sonra onu doru yola ileten (yaratl gayesine uygun yola ynelten)dir' dedi." (20/Th, 50) Grlyor ki, hereye hilkatini veren Allah'tr. Bu herey kavramndan hibir ey mstesna ve hari deildir. Hereye Allah, yaratlna uygun sureti vermi, yaratl, rzk ve tenasl hususunda birbirine benzemez durumlar ihsan etmitir. Allah, her eye yetenek dili ile istedii suret, ekil, menfaat vb. hepsini verdi. Kendisine uygun, faydalanmasna, zelliklerine elverili durum var etti. Mesela, gze grmeye uygun ekli verdi. Dier organlara da ayn ekilde grevlerine uygun ekli vcuda getirdi.

Kullarn fiillerini de Allah yaratmtr. Kul, ksibdir; Allah hliktr. "Oysa sizi de, yaptnz da Allah yaratmtr." (37/Saffat, 96)

Allah, grlmeyen varlklar, soyut nesneleri, lm, dirimi, melekleri, cinleri ve daha bilmediimiz nice eyleri yaratmtr, yaratmaktadr. Gkleri, yerleri ve bu ikisi arasnda bulunan canl cansz hereyi ve bunlarn en ince cihazlarn yaratan Allah'tr. u halde Allah, mutlak yaratcdr, el-Hliktr. Herey onun yaratdr. O halde yaratklara den ihtiyar veya ztrar olarak (isteyerek veya zaruret icab, mecburen) yaratcsn tanma ve O'nu yceltmektir.

lmn ve Hayatn Yaratlmas

Allah, grdmz yer, gkler ve onlarn iindekileri yaratt gibi grnmeyen nice varlklar da yaratmtr. Bizim bilmediimiz yaratklar yannda, grmediimiz halde vahyin bildirdii meleklerin ve cinlerin niin, nasl ve hangi eyden yaratldn nasslardan reniyoruz. Bu varlklarn yannda, mcerred/soyut kavramlar saylabilecek hayatn ve lmn yaratlmas da Kur'an'da nemle vurgulanr.

Allah, lm ve hayat yaratmtr. "O, hanginizin daha gzel i yapacanz denemek iin lm ve hayat yaratt. O, stndr, balayandr." (67/Mlk, 2) Demek ki lm ve dirim, insanlarn imtihan edilmeleri iin bir vesile olmak zere yaratlmtr. Hayatn yaratlmas herkes tarafndan kolayca anlalabildii halde, lmn nasl bir yaratma olarak tavsif edilebilecei aklanmaya ihtiya duyan bir husustur.

Halk, takdir ve icad eylemek manalarna geldiine gre, bu fiili burada takdir manasna alanlar olmutur. Ancak, mfessir ve limlerin ounluu, lmn srf yokluktan ibaret adem bir i olmayp, hayat gibi bir varl haiz, vcd bir i, varl bulunan bir hadise olduuna kaail olmulardr. Yani lm ile hayatn tekablnn, yoklukla varlk gibi deil, hareket ve skn, birleme ve ayrlma, kalkmakla yatmak, aklkla gizlilik, gelile gidi, ac ile tatl gibi bir tezat karl kabilinden olmas gerekeceini sylemilerdir. len, hayattan, varlktan bsbtn alkas kesilerek yok olup gitmiyor, mrnn neticesine gre iyi veya kt, ya da kark bir ekilde dier bir douma sevk edilerek ac veya tatl dier bir hayatta yksek veya di bir mevki almak zere ilk nce yaratan varla doru baka bir leme dnyor. (1)

u halde hayatn dnyaya gelmesi nasl bir yaratma ve takdirle ise, dnyadan gitmesi de bir yaratma ve takdir ile, bir hikmet ve tedbir iledir. En basit hayat, bitkilerin hayat olduu halde, onlarn lm bile hayattan daha muntazam bir sanat eseri olduunu gsteriyor. Zira meyvelerin, ekirdeklerin ve tohumlarn lm, rme, bozulma ve dalma eklinde grld halde, gayet muntazam bir kimyev muameleyle ve ll bir unsurlar birleimi ile hikmetli bir zerreler ekillenmesinden ibaret bir yourmadr.

ekirdein grnmeyen, intizaml ve hikmetli lm, baan hayatyla kendini gsteriyor. Demek ki ekirdein lm, baan hayatnn balangcdr. Hatta hayatnn ta kendisidir. Bundan dolay, u lm de hayat kadar yaratlmtr, intizamldr ve ayn zamanda bir nimettir. lm, aslnda dnya grevinden bir terhistir, bir tatildir. Bir yer deitirme, bir varlk deiimi, sonsuz hayatn balangcdr.

u halde lm, sonsuz bir yoklua gmlme, kaybolup gitme olay deildir. Kur'an'daki ikili anlatm sisteminin bir tezahr eklidir. Benzer-benzemez, ruh-beden, dnya-ahiret, hayr-er, cennet-cehennem gibi hayat ve lm de birbirinin tekabl/karldr; bir yaratma konusudur ve bir nimettir.

lk nsann Yaratl

C enab- Allah, yeri, yerdeki btn canl ve cansz varlklar yarattktan sonra, yaratmann altnc gn/devri, ilk insan ve ilk peygamber, beerin atas Hz. Adem'i topraktan yaratmtr. nsann yaamas iin gerekli hereyi yaratp, yaamaya uygun ortam hazrladktan sonra insan yaratmtr. Allah, yaratmann uzun alt devrinde hereye en mkemmel eklini vermi, hatta insan iin toprakta takmr, petrol ve doal gaz vs. gibi enerji depo etmitir. Bunlar, milyonlarca uzun yl sren yaratma alarnda hazrlanm ve mstekar eklini almtr. Bu kurulu nizama idareci, hkim ve halife olmak zere Yce Allah insan yaratmtr. Elbette btn bunlar, bir gayeye ynelmi icraatlardr. nsan, bu yaratklarn en sonuncusu ve en mtekmili-dir. Bu kurulu kinat, insann hizmetine verilmitir.

Allah, insan topraktan yaratmtr. Bu gerek, pek ok ayet-i kerimede ifade buyrulur. "O'nun ayetlerinden (sonsuz gcnn iaretlerinden) biri, sizi topraktan yaratmasdr. Sonra siz (yeryzne) yaylan insan(lar) oluverdiniz." (30/Rm, 20) (nsann topraktan yaratlmas ile ilgili dier ayetler olarak, bkz. 3/Al-i mran, 59; 18/Kehf, 37; 22/Hacc, 5; 35/Ftr, 11; 40/M'min, 67)

Modern ilim, insan vcudunun, yeryznn ierdii elementleri kendisinde topladn ispat etmitir. Topran tad elementler unlardr: Karbon, oksijen, hidrojen, kkrt, azot, kalsiyum, potasyum, sodyum, klor, magnezyum, demir, manganez, bakr, iyot, florin, kobalt, inko, silisyum ve alminyumdur. Topra meydana getiren bu elementlerin, insanda da deiik oranlarda yer aldn gryoruz. Bu oran, topraktan topraa deitii gibi, insandan insana da deimektedir. Fakat yine de bunlardan birer para hepsinde bulunmaktadr. (2)

nsann yaratlndaki cevher, madd ve manev suretinde ve sretinde, yani beden terkibinde ve manev huy ve kabiliyetlerinde etkisini gsterir. Nitekim topran cevherinde arlk, sknet, yumuaklk, sebat ve teenn vardr. Bu zellikler, insanlarn manev suretlerinde tecelli etmitir.

Yce Allah, ilk insan ve ilk peygamber, beeriyetin atas Adem (a.s.)' yarattktan sonra, onun eini de Adem'den yaratt. "Ey insanlar, sizi bir tek kiiden yaratan ve ondan eini yaratp ikisinden birok erkek ve kadnlar reten Rabbiniz'den korkun. " (4/Nisa, 1) "O'dur ki, sizi bir tek nefisten yaratt; gnl snsn diye ondan eini var etti." (7/A'rf, 189) Bu ayetlerdeki nefsle muradn Adem (a.s.), einin de Havva annemiz olduu aktr. nsanln anas Havva'nn yaratl ekli Kur'an'da belirtilmez. Rivayetlerde Havva validemizin, Adem (a.s.)'n en ksa sol ee kemiinden yaratldna dair haber verilmekte ise de, bu rivayetlerin shhati ve sahihse gerek mi yoksa mecaz anlamda m olduu kesin deildir. Keyfiyet bizce mehuldr.

Allah, insanlar drt tarzda yaratmtr: 1- Hi yokken topraktan erkek yaratm, Hz. Adem gibi, 2- Anasz babasz, erkekten dii yaratm, Havva annemiz gibi, 3Sadece diiden erkek yaratm, Hz. sa'nn babasz yaratlmas gibi, 4- Dier insanlar da bir ana ve bir babadan, Adem ile Havva'dan yaratmtr. Bu ekil ve suretlerle C enab- Allah dilediini diledii ekilde yaratacan gstermitir. Hz. sa'nn yaratl hakknda yce Allah yle buyuruyor: "Allah yannda sa'nn durumu Adem'in durumu gibidir. Onu topraktan yaratt, sonra 'Ol' dedi, o hemen oluverdi." (3/Al-i mran, 59)

lk insan Adem (a.s.) ve ei Havva anamz yaratldktan sonra bu ikisinden tm insanlk erkekli diili yaratlagelmitir. Zrriyeti tenasl yolu ile devam etmektedir. Artk insanlar bir erkek ve bir kadnn soyundan yaratlmaktadrlar. Adem (a.s.)'n zrriyetinin bir erkek ve bir kadndan yaratl da yine hrika safhalar arzetmektedir.

"Ey insanlar, eer ldkten sonra dirilmekten kukuda iseniz, (bilin ki) biz sizi (nce) topraktan, sonra nutfe (sperma)dan, sonra alaka (embrio)dan, sonra yaratl belli belirsiz bir inem et parasndan yarattk ki, size (kudretimizi) aka gsterelim. Dilediimizi belirtilmi bir sreye kadar rahimlerde tutuyoruz, sonra sizi bir bebek olarak karyoruz. Sonra g (ve kabileyet)lerinize ermeniz iin sizi bytyoruz. inizden kimi (henz ocukken) ldrlyor, kimi de mrnn en kt ana (ihtiyarla) itiliyor ki, bilirken bir ey bilmez hale gelsin ( ocukluunuzdaki gibi vcuta ve aklca gsz bir duruma dsn). Yeri de kurumu lm grrsn. Fakat biz onun zerine suyu indirdiimiz zaman, titreir, kabarr ve her gzel iftten bitirir." (22/Hacc, 5)

"Andolsun biz insan amurdan (meydana gelen) bir szmeden yarattk. Sonra onu bir nutfe (sperma) olarak salam bir karar yerine koyduk. Sonra nutfeyi alaka (embrio)ya evirdik, alaka (embrio)y bir inemlik ete evirdik, bir inemlik eti kemiklere evirdik, kemiklere et giydirdik; sonra onu bambaka bir yaratk yaptk. Yaratanlarn en gzeli Allah, ne ycedir!" (23/M'minun, 12-14

"Sizi bir tek candan yaratt, sonra ondan eini meydana getirdi ve sizin iin davarlardan sekiz e indirdi. Sizi annelerinizin karnlarnda karanlk iinde, yaratmadan yaratmaya (nutfeden alakaya, alakadan et giydirilmi kemiklere) geirerek yaratmaktadr. te Rabbiniz Allah budur. Mlk O'nundur. O'ndan baka ilah yoktur. Nasl (O'na kulluktan irke) evriliyorsunuz?" (39/Zmer, 6)

"O'dur ki, her eyin yaratln gzel yapt ve insan yaratmaya amurdan balad. Sonra onu dzeltti, ona kendi ruhundan fledi. Ve sizin iin kulak(lar), gzler ve gnller yaratt. Ne kadar da az krediyorsunuz?" (32/Secde, 7-9)

Bu ayet-i kerimeler, modern embriyoloji bilgisiyle tasdik edilmektedir. Dllenme esnasnda erkek, 200-300 milyon kk hayvanck karr. Sperma denilen her meni hayvancnn byk bir ba ve uzunca bir kuyruu vardr. Kur'an'da nutfe ad verilen bu sperma, kuyruunun titreimi ile hareket eder. Kadnn ovariumuna ulanca yumurtac yalnz bir hayvanck alar. Alanm yumurtack, ikiye, drde, sekize, on altya... blnmeye balar. Bylece Kur'an'n belirttii gibi nutfe, kan phtsna benzer bir ekil alr, bu uzun biimi alan cenin, krk gn kadar byle alaka halinde kalr. Blnme sonunda oalan bu nokta, yuvarlaklar. Ne olduu belli belirsiz bir inem et paras gibi bir grnt kazanr. Alaka, inenmi et ekline konmu olur. Uzunluu 2,5 cm. den fazla olmayan mudann hacmi, bylece elli katna, arl da sekiz bin katna kar. Bundan sonra muda, birok hcrelere blnr. Bu hcrelerin binlercesi kendi aralarnda birleir. Bunlardan her grup, ceninin belirli bir parasn yapar. M'minun suresinin 13. ayetinde belirtildii gibi, insann ana rahminde yaratl nutfe ile balar. Nutfe alakaya, alaka mudaya dner. Mudann iinde teekkl eden kemikleri, adale dokusu sarar. Yce kudret, bylece insan yaratr. (3)

Rahmin zulumtn (karanlklarn) "sulb, rahim, batn" eklinde akladklar gibi, batn zulmeti, meme zulmeti, rahim zulmeti diyenler de vardr. (4) Rahim, dtan ie doru doku ile yaplmtr. Parametrium, miometrium, endometrium dokular. Bu dokular k, s ve su gemez zarlarla sarlmtr. Kur'an, k geirmez bu perdelere zulmet diyor, insann zulmet iinde yaratldn sylyor. Ne yce sz, ne ebed mcize! (5) C enab- Hak, insanda erkein beli ile kadnn gs kemikleri arasndan kan (86/Trk, 7) insan suyunu yaratmtr (59/Har, 59). Erkeinkine Kur'an'da meni, nutfe ve m-i dfk (atlgan su) (86/Trk, 6), m-i mekn (hakir, di su) isimleri verilir. Onu karar- mekn (salam bir karar yeri) denilen rahimde yerletirmitir. Yukardaki ayetlerde belirtilen insan neslinin, yaratlma safhalarndan geirilerek insan eklinde hilkati tamamlanmtr.

Rahimde cenine ruh frln, 22/Hacc suresi 5. ayette geen "bir baka yaratl" olarak tefsir edenler vardr. Yaratl safhalarn ylece izah ederler: Her biriniz nce nutfe olur, sonra alaka (embriyo), sonra bir inem et olur. Sonra yine yaratr da et, kemik, sinir ve damar olur ve ona ruh frlr de baka bir yaratk haline gelir. (6) Rahimdeki yaratl safhalarn aklayan bir de u hadis-i erif dikkat ekicidir: "Abdullah ibn Mes'ud (r.a.) yle dedi: 'Bize daima doru syleyen ve kendisine de doru bildirilen Rasulullah (s.a.s.) yle anlatt: "Sizden birinizin yaratl, annesinin karnnda krk gnde toplanr. (Erkekle kadnn suyu birleir, sonra bu kadar zamanda alaka olur, daha sonra bu kadar gnde) bir inem et halini alr, sonra melek gnderilir de ona ruhu frr ve ona drt kelime ile, yani rzkn, ecelini, amelini, sad mi ak mi olduunu yazmakla emredilir." (Sahih-i Mslim Tercme ve erhi, M. Sofuolu, VIII, 114)

u halde, insan neslinin ana rahminde yaratl da, amurdan ilk insann yaratlmas gibi safha safha cereyan etmektedir. Hatta bu ikisinde de benzer yanlar vardr. Orada "amur sllesi" bu ikinci durumda nutfe halini almtr ki, Araplar "selile" diye hem ocua, hem nutfeye diyorlar. Slle ve selle kelimelerindeki lafz benzerlii de dikkat ekicidir. Suyun hepsinden ocuk olmaz. Her iki durumda da hilkat belirlenip tamamlandktan sonra yeni bir yaratl veren ruh frlyor. C enine ana rahminde hadisin beyanna gre 120 gnlk iken ruh frlyor. Allah, ilk insan amurdan ekillendirdii gibi, onun nesline de, ana rahminde ekil belli belirsiz bir inem et parasyken diledii ekli vererek, onu diledii gibi dzeltip denkletirdikten sonra en son eklini veriyor. Allah diledii gibi gzellik, irkinlik, erkeklik, diilik bakmndan onu tesviye eder, en yakn cedlerinden ta Adem (a.s.)'a kadar eitli suretlerden birinin suretine benzetir. "O (Rab) ki, seni yaratt, sana dzen verdi, ll bir biim verdi. Diledii surette seni terkibetti." (82/nfitar, 7-8)

Yce Allah, insan olmak bakmndan tm organlaryla insanlar birbirine benzer yaratm, aile hususiyetleriyle, veraset ynyle de ikinci derecede bir benzeyi halinde yaratt halde, asla iki ferdi birbirinin ayns yapmamtr. Btn bu derece derece benzerlikler iinde tpatp benzemezlik var. Birbirine en ok benzeyen ikizlerin bile yine ok farkl, benzemez taraflar grlr. Yce kudret, stn irade ve ihtiyarn yalnz insanlarda deil; tm yaratklarda bylesine dakik olarak gstermitir. Bu durumun bir de, duygular, kabiliyetler gibi manev suretlerde de ayn ekilde tecellisini dnrsek, Allah'n ycelii ve byk sanatkrl karsnda hayretlerimiz ve saygmz zirveye kar. "Allah size kendi nefislerinizden eler yaratt ve elerinizden de size oullar ve torunlar yaratt ve sizi gzel (ve hell) rzklarla besledi. Byle iken btla m inanyorlar ve Allah'n nimetini inkr m ediyorlar?" (16/Nahl, 72)

Grld gibi insann nesli de tavrdan tavra gelitirile gelitirile, her safhada yeni unsurlar ilave edilip yeni mahiyetler verilerek yaratlmtr. Nihayet ruh frlecek kvama getirilip yeni bir yaratlla insan olmu, grp iitir, dnr, hitaba layk, uurlu bir varlk haline gelmitir. "(O) Allah'tr ki sizi za'ftan yaratt (pek zayf bir kkten, spermadan yaratt. Balangcnz ok zayf bir madde idi. Kknz pek clzd). Sonra zayfln ardndan (size) bir kuvvet verdi (gl kuvvetli delikanllar oldunuz). Sonra kuvvetin ardndan da zayflk ve ihtiyarlk verdi. (Allah) dilediini yaratr. O, bilendir, gc yetendir." (30/Rm, 54)

Allah, nsan En Gzel ekilde Yaratmtr

Allah, her varl, if edecei vazifeye uygun ekilde yaratmtr. nsan yeryznde halife, hkim ve C enab- Allah'n kanunlarnn yeryznde tatbikisi, O'na kulluk vazifesinin ihtiyar olarak imtihann verecek bir varlk olarak yaratt iin, grevleriyle mtenasip kabiliyetler ve organlar vermitir. "O'dur ki hereyin yaratln gzel yapt ve insan yaratmaya amurdan balad." (32/Secde, 7). Allah, "ahsen'l-hlikn: yaratanlarn, takdir edenlerin, yapanlarn en gzelidir. (Bkz. 23/M'minun, 14; 37/Saffat, 125). "Allah odur ki arz size durulacak yer, g de bina yapt; sizi ekillendirdi, ekillerinizi de gzel yapt. Ve sizi gzel rzklarla besledi. te Rabbiniz Allah budur. Btn lemleri yaratan Allah ne ycedir!" (40/M'min, 64). "Biz insan en gzel biimde yarattk." (95/Tn, 4). "Gklerde ve yerlerde olanlar, gizlediiniz ve aa vurduunuz eyleri bilir. Allah gslerin zn bilendir." (64/Tebn, 4)

Gerek fizik ve cisman bakmdan, gerek ahlak ve maneviyat itibariyle ruhan bakmdan, insan en gzel bir biimde yaratlmtr. Organlar, grecekleri vazifelere uygun ekilde hikmetinin iktizasnca yaratlmtr. Bu gzellik, belinin doru ve dik oluundan, endamnn gzelliinden Allah'n isim ve sfatlarna tecelligh olmasna kadar, her husustadr. nsann grevi, yeryznde ifa edecei ilh emaneti yklenmek ve gereini yerine getirmek olduu iin, insan Allah'a nisbeti ynyle byk bir kemal ifade eder. nce dnen, insann inceliklerinde ve srlarnda nazarlarn dolatran herkes grr ki, insan, gayb ve ehadet leminin birletii yerdir, kinatn zdr. "Andolsun biz Adem oullarna (gzel biim, miza ve akl kabiliyetler vermek suretiyle) ok ikram ettik, onlar karada ve denizde (hayvanlar ve tatlar zerinde) tadk. Onlar gzel rzklarla besledik ve onlar yarattklarmzn biroundan stn kldk." (17/sr, 70) nsan, Allah'n emrine uyarsa ycelerin ycesine kar; nefsan ve eytan duygularna kaplr giderse hayvanlardan daha aaya, aalarn aasna der. nsan, cisman ve ruhan pek ok kabiliyetleriyle ebediyete namzet bir varlktr. nsana ait btn bu zellik ve gzellikler, Allah'tandr, Allah'n yaratclndaki ihtiaml sanatnn gstergesidir.

Her ey nsan in, nsan da Allah'a Kulluk in Yaratlmtr

"O ki, yeryznde ne varsa hepsini sizin iin yaratt; sonra ge yneldi, onlar yedi gk olarak dzenledi. O hereyi bilir." (2/Bakara, 29). Allah, yalnz yerde bulunanlar insan iin yaratmakla kalmam, gkleri ve gk cisimlerini de insana hizmet iin grevlendirmitir. "Grmediniz mi Allah, gklerde ve yerde bulunan hereyi size boyun edirdi ve size zhir ve btn (d ve i, grlen grlmeyen, bildiiniz ve bilmediiniz) nimetlerini bol bol verdi. Yine de insanlardan kimi var ki, ne bilgisi, ne yol gstereni ve ne de aydnlatc bir kitab olmadan Allah hakknda tartr (durur)." (31/Lokman, 20). "Gklerde ve yerde ne varsa hepsini kendinden (bir ltuf olarak) size boyun edirdi. Elbette bunda dnen bir toplum iin ibretler vardr." (45/C siye, 13)

Bu kinatn kendisi iin yaratld insan da, Allah'a kul olmak iin yaratlmtr. "Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk/ibadet etsinler diye yarattm." (51/Zriyat, 56). "Ey insanlar, sizi ve sizden ncekileri yaratan Rabbinize kulluk edin ki, (Allah'n azabndan) korunasnz." (2/Bakara, 21)

Yaratma, Bir Kere Olup Bitmi Deil; Devamldr

Yaratclk, Yce Allah'n sfatdr. O'nun yaratclk sfat, elbette tecelli edecektir. Yce Allah, sadece hlk, yaratc deil; ayn zamanda hallktr. Yani devaml ve tekerrr halinde yaratr. Mbalaal bir ekilde yaratr. Yaratma, Allah'n iidir. Yaratclk O'ndan ayrlmaz bir vasftr. Allah, el-hallktr, mutlak manada yaratcdr; yaratc deyince akla O gelir. Yaratclk, O'nun ztna mahsustur. O, yoktan var ettii gibi, yaratt eylerden baka baka eyler de yaratr. Yaratmas, bir defa olup bitmi deildir. Diledii zaman, dilediini diledii ekilde yaratr, yaratmaktadr. Bunlar, Hlik ve Hallk isminin delletinden anlalmaktadr. "Grmediler mi Allah nasl yaratmay balatyor, sonra onu iade ediyor (dnp yeniden yaratyor). Bu, Allah'a gre kolaydr." (29/Ankebut, 19) Bu ayette, ldkten sonra tekrar dirilmeye iaret edildii gibi, yaratmann her an tazelenmekte olduuna, len canllarn yerine aralksz olarak yenilerinin yaratldna iaret edilmektedir.

radesi, hibir kayda bal olmayan Allah, diledii zaman, hikmeti gereince yaratr. "Biz, bireyi(n olmasn) istediimiz zaman, syleyeceimiz sz, sadece ona 'ol' dememizdir; derhal oluverir." (16/Nahl, 40) Bu ve benzeri ayetlerle (2/Bakara, 117; 3/Al-i mran, 47, 59; 6/En'm, 73; 36/Ysin, 82; 40/M'min, 68) "yeknu" fiilinin zamannn muzri oluu, aka bize bu fiillerin imdiki zamana ve gelecek zamana dellet ettiklerini gsteriyor. Yani her an, Allah'n "ol" dedii var oluyor, her dilediini hayata getiriyor. "Gklerde ve yerde bulunanlar, (hereyi) O'ndan isterler. O, her gn (her an) yeni bir itedir, kimilerini yaratrken, kimilerini ldrr, her an hayat tazeler, bir hali giderir, baka haller getirir." (55/Rahman, 29) Allah, evreni yaratm ve yeni yeni yaratma ve yrtmelerle, her gn bir itedir. nk, "yaratma ve emir O'na mahsustur." (7/A'rf, 54) Hatta Allah, yarattklarn sadece varlkta tutmuyor, kinat geniletiyor da. "G kendi ellerimizle (kudretimizle) yaptk ve biz (onu) geniletmekteyiz." (51/Zriyat, 47) Galaksiler, birbirinden gittike uzaklamakta, arz ise ularndan eksilmektedir. (Bkz. 13/Ra'd, 41; 21/Enbiya, 44) "O, yaratmada dilediini arttrr." (35/Ftr, 1). Bu keyfiyet, artk bugn bilimin de tespit ettii bir gerektir. Evren, yeni yaratmalarla genilemekte, yeryz eksilmektedir.

C anllar lemini bir an dnrsek, her gn milyarlarca canl doup vcuda gelirken, bir nicesi de hayat terk ediyor. Bunlar, her gn gzlerimizle grdmz, yce Allah'n her gn, lm ve hayat yaratndan baka bir ey deildir. "Sizi analarnzn karnlarnda, karanlk iinde bir yaratltan sonra br yaratllara (geirerek) yaratp duruyor." (39/Zmer, 6) "Ve daha sizin bilmediiniz nice eyleri yaratyor." (16/Nahl, 8) Yaratma, bir zaman olup bitmi bir vak'a deil; Allah'n iradesiyle devaml tekerrr etmekte olan bir hadisedir. nk Allah, evreni bir kereye mahsus yapp gitmi bir usta deildir. Her an yaratmay yenileyen,

yarattklarna hkim olan, onlarda tam tasarruf eden, dualara icabet eden, mazlumun hna yetien, her an fa'l, hay, kayyum, terbiye edip yetitiren, olgunlatran, gzeten rab, her an bir ite olan, her trl kemalin kayna olan yce Zttr. "Allah dilediini yaratr, O bilendir, gc yetendir." (30/Rm, 54)

Kulluk, Yaratana Yaplr

Yaratan kim ise, lhiyet onun hakkdr; kulluk da ona yaplr. Yaratc Allah olduuna gre, ibadete lyk olan da O'dur. "Ben, niin beni yaratana kulluk etmeyeyim? Oysa siz hep O'na dndrleceksiniz." (36/Ysin, 22) "Ey insanlar, sizi ve sizden ncekileri yaratan ve ondan eini yaratp, ikisinden birok erkekler ve kadnlar reten Rabbinizden korkun." (4/Nis, 1) Ondan baka ibadete lyk mbud da yoktur. "Semud (kavmin)e de kardeleri Salih'i (gnderdik). Dedi ki: 'Ey kavmim, Allah'a kulluk edin, O'ndan baka ilhnz yoktur. (O), hereyin yaratcsdr. O'na kulluk edin, O hereye vekildir." (6/En'm, 102) Bu ayetlerde hep "Allah'a ibadet edin" emrinden sonra, yce Allah'n yaratc oluu ifade ediliyor. Bunlar ok ak olarak gsteriyor ki, ibdet, yaratana yaplr. Kulluk edilmeye lyk olan, yaratan Zttr. Bu vasfa sahip olan Allah'tan baa hibir varlk olmadna gre, O'ndan baka ilh, O'ndan baka taplmaya lyk bir varlk yoktur.

Allah'tan Baka Yaratc Yoktur

Yaratclk sadece Allah'a mahsus bir vasftr. Yaratc olmayan ise, ilh olamaz. O halde tek Yaratc vardr, o da Allah'tr. Mahlklar, ancak mevcut eylerde ba deiiklikler yaparlar. Kendileri tarafndan bilinmeyen baz yeni eyleri kefedebilirler. Bu hareketler yaratma deildir. Yaratlanlara, yine Allah'n verdii kabiliyetlerle, kinatta zaten mevcut olan bir eyden, rty amaktr. Halbuki o ey, Allah tarafndan, kefedildii gibi yaratlmtr.

Mahlklara, bilhassa insanlara Trkede yaratma kavramnn izafe edilmesi, mslmanlarn sadece Allah'a tahsis ettikleri bir kelimedeki kudsiyeti ortadan kaldrmak, din bir tabiri yerinden kaydrmak suretiyle, Allah ile yaratma kavramnn ilgisine phe drmek ve sanki baka yaratclar da varm intibasn uyandrmak ve yerlemi bir din kavram dejenere etmek niyetine dayanmaktadr. Kelimeler ve kavramlar, manalarn kalplar olduuna gre, bu kelimenin mslmanlarn hfzasnda delalet ettii anlam bir itikad konusu olduu iin, bu itikad sarsmak gayesi gdlmektedir. Ne yaplrsa yaplsn, tek ve gerek yaratc Allah'tr. Yaratma nisbet edilen yaratklar, asla bir ey yaratmamaktadrlar.

Yaratmak, yoktan var etmek demektir. Malzeme, zaman, yardmc, let vb. hibir eyin katks olmadan bir ey ortaya koyabiliyorsa insan, gerek anlamda yaratc olabilir. Oysa sadece Allah'tr rnee, maddeye, mddete, yardmcya, let ve edevta muhta olmadan, sadece "ol" demesiyle bir eyi yoktan var eden, yani yaratan. Bunca ciz ve yaratlm olmalarna ramen kstaha kendilerine yaratc vasf verenler, sahte ilahlar, hakir ve basit grlen bir sinei bile yaratamazlar. (Bkz. 22/Hacc, 73). nsanolunun yapt ise, onca ura ve yardmdan, yorgunluktan sonra sadece sentez ve basit taklitten ibarettir. nsana gerek anlamda yaratc denemez; belki sembolik ve mecazi anlamda sylenebilir. nsana gerek anlamda yaratclk atfetmek, onu ilah yerine koymaktr. (7) Btl tanrlar, bir ey yaratamazlar. Allah' tantc en briz vasf, Kur'an'a gre yaratclktr. Yaratc olmayan eyler, tanr olamayaca iin Kur'an, irkin kapsn ta batan kapatmaktadr.

"De ki, Sizin, kotuunuz ortaklarnzdan ilk defa yaratacak, sonra yarattn evirip yeniden yaratacak olan var m? De ki: Allah ilk defa yaratr, sonra onu evirip yeniden yaratr. yleyse nasl (doru yoldan) evriliyorsunuz?" (10/Ynus, 34)

"De ki, siz Allah'tan baka yalvardnz u ilahlarnz grdnz m? Bana gsterin (bakaym), onlar yerden hangi eyi yarattlar? Yoksa onlarn gklerin yaratlmasnda (Allah'a) ortaklklar m var? (35/Ftr, 40). "Hibir ey yaratmayan, kendileri yaratlan eyleri (Allah'a) ortak m kouyorsunuz?" (7/A'rf, 191). "Ey insanlar, size bir temsil verildi, onu dinleyin: O, Allah'tan baka yalvardklarnz (var ya), onlarn hepsi bir araya toplansalar, bir sinek dahi yaratamazlar. steyen de ciz, istenen de (yani puta tapan da ciz, put da)." (22/Hacc, 73). Allah'n lhiyet hakkn birtakm canl cansz eylere vermek, Allah'a kar byk bir zulmdr. "Yaratan, yaratmayan gibi midir? Hi dnmyor musunuz?" (16/Nahl, 17)

lk Yaratl, kinci Yaratla (Yeniden Dirilie) Delildir

Yaratmay ilk defa balatp meydana karan ve bu varlk nizamn kuran Allah, ikinci yaratmay da elbette yapmaya kaadirdir. "O gn, g, kitaplar drer gibi (toplarz). lk yaratmaya nasl baladysak, onu yine yle evirir (yok eder)iz. zerimize sz; biz bunu mutlaka yapacaz." (21/Enbiy, 104). "lk yaratma ile ciz mi kaldk ki (yeniden yaratmayalm)? Dorusu onlar, yeni bir yaratmadan kuku iindedirler." (50/Kaf, 15). lk yaratma, ikinci yaratmaya da delildir. lk yaratmay kabul edenin ikinci yaratmay inkr etmesi, veya ikinci yaratmadan phe iinde olmas bir elikidir. nk hi yoktan yaratmak, var olan yok edip tekrar hayata dndrmekten daha zordur. Zoru kabul edip de, kolayn olmayacan, olamayacan ileri srmek akllca bir iddia deildir. lk yaratmay, yani dnya hayatn inkr etmekse, kiinin kendisini inkr etmesi manasna gelir. u halde her iki yaratmaya da iman etmek zaruridir. "Yaratmaya balayan O'dur. Sonra onu evirip yeniden yapar. Bu, O'na daha kolaydr." (30/Rm, 27)

Allah, yaratmadan asla yorulmaz. Yaratma, O'ndan ayrlmaz bir vasftr. "Gkleri ve yeri yaratan, bunlar yaratmakla yorulmayan Allah'n, lleri diriltmeye kaadir olduunu grmyorlar m? Evet O, hereye kaadirdir." (46/Ahkaf, 33). nk tabii olarak bakld zaman, ilk yaratl tabiatn hilafna iken, ikincisi, yani diriltme, tabii olmu olur. Kendisini bilen herkes bir zaman yok iken var olduunu bilir.

Yaratma kavramn btn akl ile anlamak, ilk yaratmay ve sonunu (diriltmeyi) idrak etmekle olur. Yani ilk yaratl, ilk modeli, ilk maddenin balangcn dnmek, yaratmann btn mahiyetini anlataca gibi, var olan bir eyin yok olduunu grmek de, tabiat safsatasn yaratln ayetleriyle anlamaya yeter. C ansz eyler yle dursun, sebepler, miller, hatta akl sahipleri arasnda bile, yaratmay ta bandan yapp sonra yok edecek hibir fert ve grup yoktur.

Makineyi yapan sanatkr, makinenin iinde aranmaz. Sebepler, yaratc olamaz. Sade dumandan toprak, topraktan ta, tatan bina yapar gibi, lden l, canszdan cansz yapmakla kalmaz, hibir hayat hcresi yokken, sudan hayat yapmak, amurdan, topraktan ilk bitkiyi, ilk insan, ilk hayvan ihdas edivermek gibi, yaratmann ilk madde ve suretine, ilk miktar ve faaliyetine varncaya kadar btn balanglarn yaratmaktan balar. Yaratma, Yaratcnn zt ve sfatndan baka hibir n art ve sebebe bal deildir. te bylesine ilk defa yaratan, yarattn iade eder, sonuna vardrr. lleri diriltir. Allah byle nceye de, sonraya da hkimdir. (8) *

1- Elmall, Hak Dini Kur'an Dili, c. VII, s. 5156 2- Seyyid Kutub, Fi Zlali'l- Kur'an; Allah ve Modern lim, 117 3- S. Ate, Kur'an- Kerim ve Yce Meali, s. 331 4- Elmall, Hak Dini Kur'an Dili, VI, 4117

5- S. Ate, a.g.e. s.458 6- bn Kesir, IV, s. 46 7- Ahmed Kalkan, Sanat Bilinci, s. 12 8- Elmall, IV, s. 2713 * Veli Ulutrk, Kur'an- Kerim'de Yaratma

Yaratma Konusuyla lgili Ayetler Yaratan Yalnz Allah'tr: En'am, 102; Ra'd, 16; Hcr, 28; M'minun, 17; Ftr, 3; Sd, 71; Zmer, 62; M'min, 62; Har, 24. Yaratlan Varlklar, Belli Bir Zamana Kadar Varlklarn Srdrrler: Rum, 8; Ahkaf, 3. Yaratlan Her ey, ift Yaratlmtr: Zariyat, 49. Yaratltan bret Almak: Bakara, 26; Al-i mran, 191; En'am, 95, 104; A'raf, 185; Yunus, 3, 101; Yusuf, 105; Ra'd, 3; Nahl, 48, 66, 79; Kehf, 8; Taha, 128; Enbiya, 30; uara, 7; Neml, 14; Rum, 8; Saffat, 73; Zmer, 42; Kaf, 8; Mlk, 2-3; aiye, 17, 20. Yaratltaki Hikmet: Yunus, 5; brahim, 19; Hcr, 85; Nahl, 3; Ankebut, 44; Rum, 8, 19-25; Sd, 27; Zmer, 5; Duhan, 39; C asiye, 22; Ahkaf, 3; Zariyat, 49; Necm, 31; Teabn, 3. Yerin Yaratlnda bretler Vardr: Bakara, 164; Al-i mran, 190; Yunus, 6; Enbiya, 16; Ankebut, 44; Rum, 22, 25; Sd, 27; Zmer, 5; ura, 29; Duhan, 38-39; C asiye, 3; Kaf, 7-8. Gklerin Yaratlnda bretler Vardr: Bakara, 164; Al-i mran, 190-191; Yunus, 6; brahim, 19; Enbiya, 16; Ankebut, 44; Rum, 22, 25; Sd, 27; Zmer, 5; ura, 29; Duhan, 38-39; C asiye, 3;Kaf,6,8 Meyve ve Bitkilerin Yaratlnda bretler Vardr: En'am, 99; Nahl, 11; uara, 7-9; Adem ile Havva'nn Yaratlnda bretler Vardr: Rum, 20-21. nsann Yaratlnda bretler Vardr: C asiye, 4; Zariyat, 21; Trk, 5-7. Yaratlan Her eyde bretler Vardr: Yunus, 6; Ra'd, 3-4; Nahl, 13; Rum, 19-25. Yaratlan Her eyde Bir Dzen Vardr: Furkan, 2; Rahman, 7; Mlk, 3-4. Kinat ve lemin Yaratl: En'am, 101; A'raf, 54; Yunus, 3; Hud, 7; Hcr, 85; Nahl, 3; Enbiya, 30; Furkan, 59; Secde, 4; Fusslet, 11; Kaf, 38; Hadid, 4; Talak, 12. Kinat ve lemin Yaratlnn Hikmeti, Hakkn Ayakta Tutulmas indir: Yunus, 5; brahim, 19; Hcr, 85; Nahl, 3; Ankebut, 44; Rum, 8; Zmer, 5; Duhan, 39; C asiye, 22; Ahkaf, 3; Teabn, 3. Yaratan Madde Deil; Allah'tr: En'am, 95; M'minun, 17; Tur, 35; Vaka, 57-59, 63-74. Allah, Yaratcdr: Bakara, 28-29, 117; Al-i mran, 47; Maide, 17; En'am, 73, 95, 101-102; A'raf, 54; Yunus, 31; Ra'd, 16; Hcr, 86; Nahl, 40; sra, 99; Meryem, 35; M'minun, 17; Nur, 45; Kasas, 68; Ankebut, 61, 63; Rum, 27, 40, 54; Lokman, 28; Secde, 7; Ftr, 1; Yasin, 81-82; Zmer, 62; M'min, 62, 68; ura, 49; Kamer, 49-50; Vaka, 57-59; 63-65, 68-73; Har, 24; Teabn, 2. Allah'n "Kn: Ol" Emri: En'am, 102; Nahl, 40; Meryem, 35; Yasin, 82; M'min, 68. Dirilten Allah'tr: Bakara, 28, 72-73, 258-260; Al-i mran, 27, 156; En'am, 95; A'raf, 158; Tevbe, 116; Yunus, 31; 56; Hcr, 23; Hacc, 5-6, 66; M'minun, 80; Rum, 19, 27, 40; Lokman, 28; Yasin, 12, 78-79; M'min, 57, 68; ura, 9; Duhan, 8; C asiye, 26; Ahkaf, 33; Kaf, 15, 43; Necm, 44, 47; Vaka, 60-61; Hadid, 2; Nuh, 18; Kyame, 3-4; Naziat, 27. lk Defa Yaratan Kudret, Tekrar Diriltecektir: sra, 49-52; Meryem, 66-77; Hacc, 5; M'minun, 84-85; Ankebut, 19-20; Rum, 27; C asiye, 26; Kaf, 15; Vaka, 57, 62; Kyame, 37-40; nsan, 28; Naziat, 27; Bruc, 13; Trk, 5-8.

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar 1- Hak Dini Kur'an Dili, El. Hamdi Yazr, Eser Y. c. 4 s. 2712-2716, c.6 s. 4116-4117, c.7 s. 5154-5187 2- Kur'an- Kerim'de Yaratma Kavram, Veli Ulutrk, nsan Y. 3- Yaratl Olay, M. Sait imek, Beyan Y. 4- Kur'an Inda Yaratl Konular, Sakp Yldz, D..B. Y. 5- Yaratl ve tesi, Gazi Ahmed Muhtar Paa; Sadeletiren: Ali Turgut 6- lim, Felsefe ve Din Asndan Yaratl ve Gayelik, Hseyin Aydn, D..B. Y. 7- nsan, Kinat ve tesi, A. C . Morrison'dan Bekir Topalolu, Dergh Y. 8- Atom, mit imek, Yeni Asya Y. 9- nsan ve Hayat, Haluk Nurbaki, Yeni Asya Y. 10- Atomlar Konuuyor, Hekimolu smail, H. Hseyin Korkmaz, Trdav Y. 11- Atomdan Hcreye, Mnip Yein, Yeni Asya Y. 12- Hayat Dediimiz Sr, Hekimolu smail, H. Hseyin Korkmaz, Trdav Y. 13- Hcreden nsana, Hekimolu smail, H. Hseyin Korkmaz, Trdav Y. 14- limler ve Yorumlar, Hekimolu smail, H. Hseyin Korkmaz Trdav Y. 15- Yaratl ve Kader, Safvet Senih, Nil A.. Y. 16-Yaratl ve Darwinizm, Abdullah Aymaz, T..V. (Akyol Neriyat) 17- Yaratl ve Evrim Teorileri, H. Mustafa Gen, Beyan Y. 18- Evrim Aldatmacas, Harun Yahya, Vural Y. 19- Muhteem Sanatkr, Servet Engin, Adm Y. 20- Enerji ve Hayat, Ayhan Songar, Yeni Asya Y. 21- Ekoloji, Ylmaz Muslu, Yeni Asya Y. 22- Big Bang, Kinatn Douu, mit imek, Yeni Asya Y. 23- Tefsir-i Kebir), Fahreddin Razi, Aka Y. c. 2, s. 102-103

24- Atomdan Hcreye, Mnip Yein, Yeni Asya Y. 25- Kur'an'da Uluhiyet, Suat Yldrm, Kayhan Y. s . 192-198, 316-318 26- slam Ansiklopedisi, amil Y. c. 2, s. 313 27- slam Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 15, s. 303-304 28- Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimolu, nklab Y. s. 163-165 29- Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s. 172-177 30- slam'da Allah nanc, Said Havva, Hilal Y. s. 23-120 31- Esmal Hsna erhi, Ali Osman Tatlsu, Yamur Y. s. 62-63 32- lmin Inda slamiyet, Arif A. Tabbara, Kalem Y. s. 65- 108 33- Kur'an ve Kinat Ayetleri, Fethullah Han, nklab Y. s. 231-322 34- Kur'an- Kerim Allah' Nasl Tantyor? Veli Ulutrk, Nil A.. Y. s. 24-63 35- Sanat Bilinci, Ahmed Kalkan, Denge Y. s. 12-13

Hazr ve ynetim panelli siteler Dzenleme Ve Tasarm Webhizmetlerim

st