TEVBE

Bakara, 37; Kavram: 47

TEV B E

Tevbe; Anlam ve Mhiyeti Kur'an'da Tevbe Tevbenin eitleri Tevbenin badet Olarak nemi Gnmzde Tevbe Anlay; Tevbe Kavramnn Yozlatrlmas Tevbe, Bir Devrimdir, Bir Bakaldrdr Tevbenin Kabul Edilmesi in Gerekli artlar Putlar Paralamak Kt evreyi ve Dostlar Deitirme Tevbenin Gerekleri lm Korkusu Sebebiyle Tevbe Tevbenin Zaman ve Tevbe Etmenin Faydalar Tevbe Pimanlk Ateiyle Yanmaktr Tevbe Namaz stifr Af ve Allah'n Affedicilii

"Derken dem Rabb'ndan birtakm kelimeler ald, (onlarla tevbe etti. O da) tevbesini kabul etti. Muhakkak O, tevbeyi ok kabul eden, ok merhamet edendir." (2/Bakara, 37

Tevbe: Anlam ve Mhiyeti

"Tevbe" szlkte, asla geri dnmek demektir. Bu anlam ile balantl olarak tevbe kula nisbet edildii zaman, geici olan gnah halini terkedip gnah ncesi duruma, dzgn hale (salah haline/ftrata) dnmek olur. Tevbe Allaha nisbet edildii zaman ise, geici olan gazap (kzgnlk) halinden asl olan rahmet ve af haline dnmek demektir. Tevbe: "Yaplan ktl, ilenen gnah veya kabahati Allah ynnden, affedip balamak; kul ynnden, yaptnn kabahat veya gnah olduunu bilip, onu brakp terk ederek Allah'a dnmek, yani O'nun emirlerine uymak ve yasak ettii eylerden kanmak suretiyle Allah'a snarak O'ndan affetmesini, balamasn dilemek, yaptklarndan piman olduunu da belirterek yalnz O'na yalvarmak" demektir.

Bu adan tevbenin eriat dilindeki anlam, kulun gnahn itiraf ve ondan pimanlk duyup bir daha yapmamaya karar vermesi; Allahn da bu asla dn, yani bu pimanl kabul ederek gnah marifet etmesidir. Tib, tevbe eden demektir. Allah'n sfatlarndan ve isimlerinden biri Tevvbdr. Tevvb, tevbeleri ok ok kabul eden anlamndadr. Allahn bir ad olarak et-Tevvb; itaatna ynelerek, kendisine dnen iin, o insann istedii balamaya dnen, yahut kullarnn holanmad eylerden sevdikleri eylere dnen demektir. Tevbe, kul hakknda gnahtan ve itaatsizlikten dnmeyi, Allah hakknda ise cezalandrmaktan dnmeyi ifade eder. Kul, hata ettikten sonra Rabbine dner, Rabbi de onun kendine dnmesini kabul eder.

Kur'an'da Tevbe

Kuran, tevbe kelimesini trevleriyle birlikte 87 yerde kullanmaktadr. Kullar iin kullanld zaman tek bana, Allah iin kullanld zaman al edat ile kullanlmaktadr. Bylece Allah kuluna tevbe etme gc verdi, kul da tevbe etti anlam ortaya kar. u yette ayn anlam bulmak mmkn: Sonra Allah tevbe etsinler diye onlar tevbe etmeye muvaffak (baarl) kld (9/Tevbe, 118)

"Allah'tan mafiret/balanma dile (istifr et); Gerekten Allah, afrdur/ok balaycdr, Rahimdir/ziyadesiyle merhamet edendir." (4/Nis, 106)

"Ey iman edenler, hepiniz Allah'a tevbe edin ki, korktuunuzdan emin olup umduunuza kavuasnz." (24/Nur, 31)

"Ey iman edenler! Nash/yrekten, samimi bir tevbe ile Allah'a dnn. Umulur ki Rabbiniz sizin ktlklerinizi rter, Peygamberi ve O'nunla birlikte iman edenleri utandrmayaca gnde Allah sizi, ilerinden rmaklar akan cennetlere sokar." (66/Tahrim, 8)

"Hi phesiz Allah, ok tevbe edenleri ve ok temizlenenleri sever." (2/Bakara, 222)

"Onlar, fena bir ey yaptklarnda veya kendilerine zulmettiklerinde Allah' hatrlayp anarlar ve gnahlarndan dolay hemen tevbe-istifar ederler/gnahlarnn balanmasn dilerler. Zaten gnahlar Allah'tan baka kim balayabilir ki!? Onlar, yaptklar ktlklerde bile bile srar etmezler." (3/l-i mran, 135)

"De ki: Ey kendi nefisleri aleyhine haddi aan kullarm! Allah'n rahmetinden mit kesmeyin! nk Allah btn gnahlar balar. phesiz ki O, afr Rahm'dir/ ok balayan, ok merhamet edendir. Size azap gelip atmadan nce Rabbinize dnn, O'na teslim olun; sonra size yardm edilmez." (39/Zmer, 53-54)

"Ancak, tevbe ve iman edip slih amel ileyenler baka; Allah onlarn ktlklerini iyiliklere evirir. Allah ok balaycdr, engin merhamet sahibidir. Kim tevbe edip slih amel ilerse, phesiz o, tevbesi kabul edilmi olarak Allah'a dner." (25/Furkan, 70-71)

"Ve Rabbinizden mafiret/balanma dileyin (istifr edin), sonra O'na tevbe edin. O da sizi tayin edilmi bir sreye kadar gzel bir ekilde rzklandrp yaatsn ve faziletli olan herkese kendi lutfunu/ihsann versin. Eer yz evirirseniz, ben sizin banza gelecek byk bir gnn azabndan korkarm." (11/Hd, 3)

"Hasent/iyilikler, seyyit/ktlkleri, gnahlar giderir; bu t almak isteyenlere (gzel bir) hatrlatmadr." (11/Hd, 114)

"Allah'n kabul edecei tevbe, ancak bilmeden ktlk edip de sonra tez elden tevbe edenlerin tevbesidir; ite Allah bunlarn tevbesini kabul eder; Allah hereyi bilendir, hikmet sahibidir. Yoksa ktlkleri yapp yapp da ilerinden birine lm gelip atnca 'ben imdi tevbe ettim' diyen ve kfir olarak lenler iin (kabul edilecek) tevbe yoktur. Onlar iin ac bir azab hazrladk." (4/Nis, 17-18)

"Onlardan birine lm gelip attnda, 'Rabbim! der, beni (dnyaya) geri evir. T ki boa geirdiim dnyada slih amel yapaym.' Hayr! Onun syledii bu sz, (bo) laftan ibarettir." (23/M'minn, 99-100)

'nbe' kelimesi de tevbe kelimesine yakn bir anlam tar. Tevbe, yaplan iin irkinliini, ktln kalbinde hissedip, ondan tiksinerek vazgemektir. Yaplan hata, mala, cana zarar veriyor, insanlara kar ayp oluyor diye terkediliyor ise bu, tevbe deildir. Hasta ettiinden, dokunduundan dolay mesela ikiyi terketmek, veya gc yetmedii iin bir gnah ilememek tevbe saylmaz. Tevbede esas olan haram bilincidir. Her eit ibadette niyyetin Allah rzas iin olmas arttr. Tevbe ibadeti iin de bu art geerlidir. Bir eyi Allah haram kld diye o iten Allah iin vazgemek tevbedir. Tevbe, Rabbinin yasaklarn cineyip, yahut emirlerine kar gelip, dlen hatay terk etmek, Allaha dnmek, Onun affn ve balamasn beklemek, o hataya bir daha dnmemektir. Baka bir deyile tevbe, kulun yneldii hatadan ynelmedii itaata, farzlar yerine getirmeye, haramlar terke dnmesidir. Emredileni yaparak, yasaklanan terkederek Allaha ynelitir.

Tevbe, yalnzca yaplan bir hatadan pimanlk duyup, Allahtan af dileme deil, ayn zamanda srekli dua ve istifar ederek temizlenme gayretidir. Allaha mracaat ve Ona dnme kulluudur. Bu bakmdan Kuran mminlere hep beraber tevbe edin (Nur, 31) diyerek, bu ynelii haber veriyor. Bazlarna gre tevbe, bir hatadan veya bir gnahtan vazgeme, piman olmadr. Bu tevbe ok nemli olmakla beraber, asl nemli olan kulun yerine getirmedii din emirlerden dolay yapt tevbedir. nk insann kalbinin ve bedeninin birtakm grevleri vardr; Allah (cc) insana o grevleri yerine getirmesini emretmitir. Ancak insanlarn bazs ya cahilliklerinden, ya sapklktan, ya da hakka kar inat olmalarndan dolay bu emirleri yerine getirmemi olabilirler. Tevbenin by, bu tr inatl ve gafleti terkedip Allaha itaat etmeye dnmedir.

Yapmamz gerektii halde yapmadmz veya gerei gibi yerine getirmeyip kusurlu ve eksik ekilde yerine getirdiimiz hususlardan ve ihmalden de tevbe edilmelidir. Daha iyi olamadmz iin, mchid ve mttak olamadmz, slih amel yarnda en n sralarda yer alamadmz iin tevbe. rnek olamadmz iin, canl Kur'an olamadmz iin tevbe. Tevbe, gnahlarn ktln anlayp Allah'a ynelmek, balanma dilemektir. Tevbe, ilenilen gnah sebebiyle uratlacak azaptan kurtulu vesilesidir; tevbe bir mjdedir: "Tevbe edenler, ibdet edenler, hamd edenler, (slm urunda) seyahat edenler, rk edenler, secde edenler, iyilii emredenler, ktlkten sakndranlar ve Allah'n snrlarn koruyanlar; sen m'minleri (cennetle) mjdele." (9/Tevbe, 112)

Tevbe, kurtulu umuduyla Allah'a ynelmek, kurtulu mit etmektir. Tevbe etmemek ise zlim olmak, nefse zulmetmektir. Tevbe etmemek, imandan sonra fsktr, Allah'n yolundan ayrlmaktr. "mandan sonra fsklk ne kt bir isimdir. Kim tevbe etmezse, ite onlar zlimlerin ta kendileridir." (49/Hucurt, 11) Tevbe, insann zulmetmesinden sonra, durumunu fark edip o durumundan vazgemesi, kurtulmas, yani kendisini dzeltmesinin addr. "Ancak kim iledii zulmden sonra tevbe eder ve (davranlarn) dzeltirse, phesiz Allah onun tevbesini kabul eder. Muhakkak ki Allah ok balayandr, ok merhametlidir." (5/Mide, 39)

Tevbenin eitleri

Iki eit tevbe vardr: a-Vacip tevbe: Dinde emredileni tereketme, yasaklanan yapma sebebiyle gereken tevbedir ki Allahn emrettii, Peygamberimizin gsterdii gibi btn mkelleflere vaciptir. b-Mstehab tevbe: Dinde mstehab olan fiilleri terketme, mekruh olan ileri yapma sebebiyle yaplmas gereken tevbedir.

Dinin emrettiklerini yaparak ve yasaklad fiillerden kanarak, birinci tevbeyi az yapmak mecburiyetinde olanlar, ebrrdandr (iyilerdendir). Her iki tevbeyi de yerli yerinde yapanlar ise, derece bakmndan ne gemi Allaha yakn kimselerdir.

Tevbenin badet Olarak nemi

Allah (c.c.) kullarna tevbe etmelerini, hatalarndan vazgemelerini, bir gnaha derlerse, yalnzca kendisinden balanma istemelerini emrediyor. (bkz. 11/Hd, 1-3, 47, 52; 39/Zmer, 53-55; 24/Nr, 8; 9/Tevbe, 117-118 v.d.).

Peygamberimiz (s.a.s.) de kendisinin her gn yetmi defa tevbe ve istifar ettiini sylyor. (Buhar, Deavt 3, 8/83; Tirmiz, Tefsir 48, Hadis no: 3259, 5/383) O, insanlara yle sesleniyor: Ey insanlar, Allaha tevbe edin! Muhakkak ki ben (de en azndan) gnde yz defa tevbe ederim. (Mslim, Zikir ve Dua 12, Hadis no: 2702, 4/2075; bn Mce, Edeb 57, Hadis no: 3816, 2/1254) Yine buyuruyor ki: Kalbimin zerini unutkanlk (sknt-gaflet) kaplar da bunun iin gnde yetmi defa istifar ederim. (Mslim, ayn yer; Eb Dvud, Salt - Istifar, Hadis no: 1515, 2/84)

Islm'a gre tevbe bal bana bir ibadettir. Bu ibadette hem gnah ve hatalardan vazgeme, hem kulluk grevini yeniden yerine getirmeye dn, hem de Allaha yaknlama ve zikir vardr. Tevbe yalnzca mminlerin yapt bir ibadet deildir. Bir inkrc, mslman olduu zaman; bir irk koan mrik, irki terkedip Islmn iman ilkelerini kabul ettii zaman tevbe etmi saylr. Demek ki tevbe ya inkrdan, ya gnahtan, ya da Allahn emrini yerine getirememekten dolay yaplr. Mslman, gnahndan ihlsl bir ekilde tevbe ederse bu tevbesi kabul edilebilir. Bu kabul edilmenin anlam, gnahn verdii zarardan kurtulmaktr. Kii iledii eski gnaha tekrar dnmezse, o gnahn dnyadaki ve hiretteki zararndan kurtulmas mit edilir.

slm'da hi gnah ilemeyen insanlarn oluturduu bir toplum idealizmi yoktur. slm, gereki bir dindir. nsan beer, bazan aar. Konutuunda insan bazan dili srt gibi, yryen insann az da olsa ayann kaydnn (zelle) grld gibi, hatasz kul, gnahsz insan olmaz. Bunlar ok sk yapmak yanltr; ve de dtnde hemen ayaa kalkmak istemeyen kimsedir sulu. Hatta bir hadis-i erifte: "Eer siz hi gnah ilemeseydiniz, Allah sizi yok eder ve gnah ileyip hemen arkasndan da tevbe eden bir kavim yaratrd." (S. Mslim bi erhi'n Nevev, 17/65) buyrulur. "M'minlerin ekine benzedii, gnah rzgrlaryla eilip tevbe ile hemen dorulduu" anlatlr. Yine bir hadis meali yledir: "Hayrl olanlarnz, eitli fitne ve imtihanlara mruz kalp oka tevbe edenlerinizdir." Islm'a gre gnahsz olanlar yalnzca peygamberlerdir. Gnahsz toplum ve kii dnlemez. nk kii beer olmas dolaysyla her an nefsinin isteklerine ve eytana aldanabilir. nemli olan, gnah iledikten sonra, gnahta srar etmemek, gnah savunmamak ve hemen vazgemektir.

Tevbe, Hz. Adem'le balar. Ilk insan Hz. dem (a.s.) ve ei, iledikleri gnahtan dolay Allaha tevbe ettiler ve tevbeleri kabul edildi. Tevbenin zdd ise inat, kibir ve hatada bile bile srardr; bunlar da eytann ve eytan karakterindeki insanlarn zellikleridir. Adem'le eytann fark tevbede ortaya kmaktadr. O yzden dem gibi olmak, yani adam olmak, eytanlamamak iin, bir hata yapm olsak hemen tevbe emesiyle arnmamz temel arttr. Bilindii gibi, Allahn secde emrini dinlemeyen blis, yapt hatay savundu, isyanndan dolay piman olmad, tevbe etmedi. Bu yzden de ebediyyen kovulmulardan oldu. Gnahta srar ve kibirlenmek tevbenin nnde engeldir. (1)

Gnmzde Tevbe Anlay; Tevbe Kavramnn Yozlatrlmas

Toplumumuzda tevbe, deta gnah kartmak olarak deerlendirilmektedir. Tevbe, sadece Allah'a yaplr; tevbeleri kabul edip balayabilecek ancak Allah'tr. Hristiyanlkta olduu gibi, bir din bynn karsnda gnahlar itiraf edip gnah kartmaya benzemez tevbe. Gnmzde tevbenin baz insanlarca, baz tarikat liderlerine giderek onun nnde "tevbe verme", onun da "tevbe alma"s eklinde uyguland grlmektedir ki, bunun Kur'an ve snnette yeri yoktur. Tevbeleri alan da, kabul edecek olan da sadece Allah'tr. "Gnahlar Allah'tan baka kim balayabilir ki!?" (3/l-i mran, 135) "Kullarndan tevbeyi kabul eden, ktlkleri balayan ve yaptklarnz bilen O'dur (sadece Allah'dr)." (42/r, 25) Tevbede asl olan, tevbenin direkt olarak Allah'a, aracsz olarak yaplmas, O'na ynelerek hatadan dn sz verilmesidir. (2)

Yaplan bir hatay, bir kula itiraf etmekle Allah'a itiraf etmek arasnda byk bir fark vardr. nsan ahsiyetindeki ykseklie ok nem veren slm dini, Allah ile kulu arasna karmak cr'etini gsteren "ruhbniyet" zihniyetini kaldrm, kulu ile Rabbini kar karya brakmtr. Dnen insan iin, ne kadar olgun olursa olsun, gnn birinde itiraf yapan kimsenin izzet-i nefsi ile oynama ihtimalini ortadan kaldrmas, takdire yan bir ileriliktir. Hristiyanlktaki, gnah, kendisi de gnahkr olan bir papazn affetme yetkisi olduunu dnmek gibi bir basitlikle, "Gnahlar Allah'tan baka kim balayabilir ki!?" (3/l-i mran, 135) ilh fermanndaki ykseklii anlamak iin ok zeki olmaya gerek yoktur.

Hristiyanlkta, her konuda Allah'n iine karmak yerine, slm'da Allah' takdis. Hristiyanlkta, kula itiraf ede ede, gnah ilemeyi tabi hale getirme; slm'da ise, itiraf edilen gnah dinlemeye dahi msaade etmeyerek, bir taraftan gnahkr bakalarnn nazarndaki iyi niyetlerini korumak, dier taraftan, hatann bakasna bulamasn, kt rneklii nlemek!... slm'da samimiyeti Allah'a yaklam bir kalbin feryd, dierlerinde ise soyutlanamayan bir materyalizm. Bir tarafta tevhid; dier tarafta papazn cennet databilecei, gnah affedebilecei, haram ve hell tayin edebilecei ruhbanlar/rhibleri rab kabul... (3)

Yine gnmzde gnaha devam ettii halde ve her gnah ileyiten sonra tevbe ederek bin defa bozmu olsa bile, yalnz dille yaplan tevbenin yeterli olduu eklinde yaygn geleneksel anlay hkmn srmektedir. Yaadmz zaman ve ortamda tevbe kavram arptlmakta ve ynlar dille sylemi olduklar birka kelime ile arndklarn zannetmektedir. Bu yle bir tevbe ki, insanda geici bir duraanlk oluturduktan sonra, yine ayn gnah defalarca iletebilmekte ve her t ekrarn ardndan tevbe kelimeleri de tekrarlanp devam etmekte olan ksr bir dng oluturmaktadr. Tevbe, znt bildirip zr dilemek, pimanl ta iinde hissetmek olduu halde, dejenere olmu insan, sznde durmayp isyanla pimanlk arasnda gel-git yaayarak bilincinde olmasa da Allah ile alay etmektedir. (4)

Bir insana kar, ayn hatay devaml yapp sonra dille "zr dilerim" deyivermek, sonra tekrar tekrar ayn suu yapmak, yine zr dilemek, yine ayn hata; nasl karlanr dersiniz? Gnah tevbe arasnda srekli git-geller, paradigmalar da byle. Vidann yalama olmas gibi, ameliyatla tedavi olduktan sonra ayn hastala doktor tavsiyesi dinlemeyip defalarca yakalanan kimsenin durumunu dnelim; diki tutmayacak, tedavi mmkn olmayan duruma gelecektir. Tkrdn yalamak, tekrar tekrak bu eylemi yapmaktr tevbe edip bozmak. Kendine gveni kaybolacaktr, vicdan devaml kendisini rahatsz edecek, mit korku dengesi zarar grecektir. Tevbeyi yaz boz tahtasna eviren kimsenin cennet midi azalr, azab iini kemirir; veya vicdan ve iman gever, ya da azaptan emin hale gelir. Kaypaklk, kiilik bozulmas, ahsiyetsizlik, tutarszlk giderek insann temel yaps haline gelir. Hem insanlara, hem Rabbna ve hem de kendi vicdanna kar sulu duruma der, kimseye gven ve itimad telkin edemez. Sonunda ya vicdan azab byr; karakterini bozmaya, ruh hastas olmaya balar veya, vicdan zayflayarak, otokontrol kaybolur. Hastann midini kaybedince hastalnn artmas gibi, midini yitiren kimse de slm' yaama bilincinden uzaklar. C iddiyet, dzen, disiplin, istikrar, sebat kaybolur.

Tevbesini sk sk bozan insann mnafk olmasndan korkulur. Mnafkln almetlerinden biri yalan, dieri de sznden caymaktr. Tevbesini bozan kimsede de bu iki zellik vardr; hem de Allah'a kar.

"Mslmanlarn zayf oluunun sebepleri, din kavramlarnn birtakm yaftalara dnmesi ve bu kavramlarn hayata uygulanmamasdr. Gerekten mslmanlarn gl olmalarnn ve Allah'a yaknlklarnn iareti, hibir ey ifade etmeyen bo szler yerine, pratik hayatlarnn slm olduunun aklanmasdr." Bu szlerle kavramlarn ve tevbe kavramnn tahrif edilmesine dikkat eken (5) Muhammed el-Behiy, tevbe anlaynn gnmzdeki yozlamasn yle dile getirmektedir:

Gnmzde birok insann, bizzat veya bakalaryla birlikte iledii su ve hatadan dolay Allah'a tevbe ettiklerini grrz. Byleleri Allah'a tevbe bildiriminde bulunmakla, su ve hatalarnn ortadan kalkacana ve Allah yannda makbul kiiler olacaklarna inanrlar. Sonra yeniden, iinde gnah ve hata bulunan davrana balarlar veya ncekinden daha ar sular ilerler, ardndan da Allah'a tevbeyi iln ederler. Ayn ekilde gemiin gnah ve hatalarndan temizlendiklerine inanrlar. te bylece hayatlar, ilenen su ve gnahlarla, Allah'a bildirilen tevbeler arasnda geer. Sanki tevbe bildirimi, (dille tevbe, estafirullah deyivermek) kendine veya bakalarna yapt ktlkleri, su ve gnahlar yok edecek bir silgi imi gibi. Tevbe ve gnaha dn, isyankrn hayatnda yaz boz tahtasdr. Bu ynyle tevbe, gnahkrn oynad bir oyuna benzemektedir. Gnahkr bu oyunu oynarken; kullarnn tevbesini kabul edenin, gklerin ve yerin sahibi, kullarnn stnde kahredici, C ebbar ve yce Allah olduunu bilmemekte veya dnmemektedir. Bu tr tevbe, tevbe edenin hayatnda gerei aksettirmeyen, tekrarlanp duran bir grntye dnmtr. man zayflayan, inancn ehdet cmlesiyle belirtip gerek dvete, tutum ve davranyla fiilen ynelmeyen mslman, tevbeyi bu hale getirmitir.

Kur'an'n tevbe anlamn belirleyiine baktmzda, tevbenin iki konuya bitiik olduunu tesbit ederiz: Birincisi, gemii btnyle tasfiye etme ve ona hibir zaman dnmeme (bkz. 2/Bakara, 280). kincisi, tutum ve davranta, insanlararas ilem ve ilikilerde, slm inan ve kanunlarna uygun bir sistemi metod olarak kabul etme. "Sonra, phesiz Rabbin, chillik sebebiyle bilmeyerek ktlk yapan, sonra da hemen ardndan tevbe edip slah olanlar, (durumunu) dzeltenleri (balayacaktr). nk onlar tevbe ettikten sonra Rabbin de elbet ok balayan ve pek merhamet edendir." (16/Nahl, 119)

Kur'an, Allah'n balamasn ve tevbeyi kabul etmesini, kiinin bir kasd olmakszn yapt ktlkten tevbe etmesine; tevbe ederken de azme ve salam bir

iradeye sarlmasna balamtr. Bylece davranlarnn ekli ve nitelii deiecek ve yeni kazand olumlu davranlar, gemiin hatalarnn bir keffareti ve karl olacaktr. Ama tevbeyi dille bildirir de tevbeden nceki durumuna devam ederse, tevbesi o zaman sadece yaftadan ibaret kalacaktr ki, fayda salamaz. "Yoksa ktlkleri yapp yapp da nihayet lm gelince 'ben imdi tevbe ettim.' diyenlerin... tevbesi kabul edilmez." (4/Nis, 18) Bylece Allah'a tevbe gereini iki iten ibaret buluyoruz: Geen bir kast bulunmakszn ilenen gnahtan pimanlk; Allah yoluna gecikmeden ve kararllkla ileten faydal ve kazanl davrana devam. "Sizden kim bilmeyerek bir ktlk yapar, sonra ardndan tevbe edip de kendini slah eder, nefsini dzeltirse, phesiz Allah, afur rahimdir/balayan ve merhamet edendir." (6/En'm, 54) (6)

Tevbe, Bir Devrimdir, Bir Bakaldrdr

Tevbe; nsann melek sfatl glerinin, eytan ve yrtc glerine kar mukaddes inklbdr. Bir eit kyamdr; insann kendisinin kendisine kar yapt bir kyam, bir i inklptr tevbe. Kendi iinde kendine kar bir ayaklan. syankr eytana ve eytan zelliklere isyandr. Bir devrimdir tevbe; insan adndaki lkede eytann iktidarna son verip Allah'n hkmn hkim klmann addr. Naslsa bir gaflete/dalgnla gelip eytann galebe almasna kar hemen toparlanp silkinmek, eytann srtn yere getirmek, sonraki raundlar alarak kesin zafer elde etmenin addr tevbe.

Bulac, ldrc bir hastalk olan isyan illetinden tevbe ilcyla kurtulup asl hal olan salkl duruma/ftrata dnmektir tevbe. Yanlarak naslsa girmi bulunduu gnahlarn kmaz sokan fark edip srt- mstakime/dosdoru yola dnp cennete ynelmektir tevbe. Yanl grebilmek, hatadan dnebilmek, nndeki uurumu fark edebilmektir, insana has bir yn deitirmedir. Allah'a yaknlamann ilk duradr tevbe. Gemii onarmak/tmir etmek ve mkemmel bir gelecek hazrlamaktr. Eski, bozulmam seviyeye yeniden ykselitir. Kaybediten sonra, yeniden kendini bulutur. Tevbe, gnle konan gnah pimanlk ateiyle yakmaktr. Tevbe, gnahn cinsinden olduu iin yktn yapmaktr. Gnahlar, vcutta oluan zararl organizmalardr, pis kandr; tevbe onlarn boaltlmas, vcuttan atlmasdr. Bnyeye szan mikroplar ldren iltr tevbe. Ve hicrettir tevbe; Allah'n yasakladklarndan Allah'n emirlerine, isyandan itaate, erden hayra doru yaplan hicret. Gnah gemilerini yakmaktr tevbe; eski yanllara dndrecek aralar ve ortam ortadan kaldrmaktr. Gemii tasfiye etmek; hayata yeniden balamaktr tevbe.

Murteza Mutahhar, nsaniyet Mektebi'nde bir rnekle tevbenin nasl gerekleti-ini gz nne serer: Tevbe, bir eit tepkidir. Elimizdeki topu yere doru vurduumuzda tekrar bize doru dndn grrz. Topun elimizden yere doru hareketi, bizim gcmzle gerekleiyor. Fakat, yerden ykselii; yere vurulmasna bir tepkidir. nceki bir fiildir, bu ise tepki. Yere vurduumuz top ne kadar havalanr? Yer, ne kadar dz ve sert olursa, tepki de o kadar fazla olur. Tepkinin gc/ls, bizim kullandmz g miktar ve yzeyin sertlik ve dzlk derecesine baldr. nsan ruhunun gnahlara kar tepkisi de iki eye baldr: Birincisi, fiilin iddetine, yani gnahn iddetine, ruhumuzun alak/hayvan sfatlarnn, ruhumuzun ulv/melek makamlarna indirdii darbenin iddetine baldr. C ni ve ta yrekli insanlar bile, nemli bir cinayet, katliam ilediklerinde vicdanlar harekete geiyor. Hiroima'ya atom bombas atan pilotun, bunun fec sonularn grdkten ve vicdan muhasebesi yaptktan sonra delirmesi buna bir rnektir.

M'min, kk gnahlarn bile gznde bytr. Bilir ki, vcuda giren bir mikrop insann lmne sebep olabilir. nsan ruhunun gnahlara tepki gstermesinin ikinci unsuru, darbeyle inen yerin dz ve sert olmasdr. Yani, insann vicdan, iman ve ftratnn dzgn ve salam olmasdr. Bu durumda darbe zayf olsa bile, tepkisi fazla olacaktr. Bunun iindir ki, gl ve salam imana sahip olan kiiler, ok kk gnah, hatta gnah saylmayan mekruhlar ilediinde bile, ruhlar byk tepki gsterir. ok temiz bir aynay, iyice silerek, temiz bir havada bir yere koysak, bir saat sonra zerinde birok toz grrz. Bu tozu, daha nce o yerde fark etmiyorduk; ancak temiz bir ayna zerinde tozlar fark ediliyor. Duvar ne kadar kirli olursa, siyah lekeleri o kadar az gsterir. Hele bir de duvar siyah olursa, gaz lmbasnn isini bile gstermez.

Bembeyaz aynann kck tozlar gstermesi gibi, tertemiz ve bembeyaz nurlu insan iin kk hatalar da byledir. Peygamberimiz (s.a.s.) bunun iin gnde yetmi kere istifr ederdi. Byk adamlarn hatas gne tutulmasna benzer; onlar herkes kolaylkla grr. Kendi kalplerimizin temizlii veya karaln test etmenin yolu budur: Gnah stne gnah ilediimiz, defalarca tevbe(!) edip bozduumuz halde, ruhumuz cidd bir tepki gstermiyorsa, kalp hastadr; anormallii fark edip tepki gsterebilecek gc kalmam demektir. Ruhumuzun melekleri hapsolmu, zincirle balanm ki tepki ve sarsnt duyulmuyor. Zaten kalp salam olsa, btn vcut da salam olacak; takva sahibi bir gnl, tm organlarn slih amel ilemesini gerektirecek.

Ruhun gnaha tepki ve pimanln yanstmayan, sadece dille yaplan uursuz bir tevbeye, bilinsiz "estafirullah" demeye de baka bir tevbe lzm; Kur'an bir kavramla alay edip tevbe istismar edildii, yozlatrld iin. eytan, tevbeyi byle yozlatrmaya altrtp sahte tevbelerle insan oyalad gibi, gerek tevbeyi arkas gelmeyen yarnlara erteletebilir. Daha zaman var, erken, biraz daha genliimi yaayaym, dnyadan km alaym diyen kimse, eytann aldatt kimsedir. Bnyeye giren kanser mikroplar oalnca, tiryakilik yapan nesnelere devam edildike kurtuluun ok zor olduu gibi; gnahlara alkanlk kesbetmek de gerek tevbeyi o kadar zorlatracaktr. Genken, gnahlar byyp oalmadan tevbe daha kolay olur. Unutmayalm ki, bir aa dal, yeni ve ya iken daha kolay eilir, yamukluu dzeltilebilir.

Tevbenin Kabul Edilmesi in Gerekli artlar

Tevbenin kabul edilebilir olmas iin samimiyetle, pimanlkla, bir daha geri dnmeme niyetiyle tevbe yaplmaldr. Kuran buna nash tevbesi demektedir. Ey iman edenler! Allaha nash (kesin) bir tevbe ile tevbe edin. Olabilir ki Allah, sizin ktlklerinizi rter ve altndan rmaklar akar cennetlere sokar (66/Tahrim, 8) Nash szlkte, bir sk dikme, hlis ve saf olma anlamlarna gelir. Buradan hareketle nash tevbe, ihlsla, samimi, gnlden yaplan tevbe demektir. Bu tevbe iin, insann gnah ileyerek zedeledii manev hayatn etkili bir biimde tamir edecek ibadettir denilebilir. Tevbe, pimanlk ve dn demektir. Yaptna piman olmak da ok iddetli bir ekilde zlmektir. Ktlklerden birine bir daha dnmemeye azmetmek de, salm olan stn hayvann memesine dnmesi nasl mmkn deilse, ylece o gnaha bir daha dnmemek anlamnadr. Btn bunlar bylece iine sindirmek, yrekten tevbe etmek demektir.

Nash tevbe, kalb ile piman olmak, dil ile istifar etmek, beden ile de onu terkederek yapmamak ve ondan uzak durmaktr. Ayrca pimanlndan dnmemek zere gnl rahatlna kavumaktr. Kul hakk karmayan, sadece Allah'a kar ilenmi gnahn tevbesi, arta baldr: 1- Gnahtan tamamen vazgemek, 2Yaptna piman olmak, 3- Bir daha o gnaha dnmemek. Byle bir tevbenin kabul konusunda sevgili Peygamberimiz yle buyurur: "Gnahndan tevbe eden, hi gnah ilememi gibidir." (bn Mce, II/1460; et-Tc, 5/151; C miu's-Sar 1/134)

Tevbenin nasl olmas hususunda Hz. Ali (r.a.)'den yle bir rivayet vardr: Bir gn bedevilerden biri Hz. Peygamber'in mescidine girer ve "Estafirullah ve etbu ileyk=Allah'm, beni balaman dilerim ve Sana tevbe ve istifar ediyorum" der ve namazn klar. Bunu gren ve duyan Hz. Ali, adam namazn bitirince ona: "Yalnzca dil ile abuk abuk geitiriliveren tevbe, yalanclarn tevbesidir, Senin tevben, tevbeye muhtatr." dedi. Bunun zerine o adam: "Ey m'minlerin emri, o halde tevbe nedir?" diye sordu. Bunun zerine Hz. Ali, u aklamada bulundu: "Tevbe, u alt eyle mmkn olur. 1- Gemite ilenmi olan gnahlardan piman olmak ve yerine getirilmemi farzlar ide (kaza) etmek, 2- Bakalarna hakszlk ve eziyet etmeyi brakmak, 3- Husmet ve dmanl terk etmek, 4- Gnah ve kabahatler ierisinde byyen nefsi, Allah'a itaat ierisinde kltp ona hiliini kabul ettirmek, 5- taatsizlik ve gnah ilemenin szde tadn karan nefse, itaat edip gnahlardan uzak durmann acln da tattrmak, 6- Gllerinden her birine bedel olmak zere, alamak." (Tefsir-i Kebir, ra 25 ayetinin tefsiri; el-ls, Ruhu'l-Men, 25/36; Tefsru Kad Beyzav, c. 3, s. 515)

artlarna uygun olarak yaplm nash bir tevbe, ayn zamanda Allah iin yaplm bir ibadettir. Byle olduu iin de kabul edilmesi beklenir. Nasl ki artlarna uygun olarak yaplan namaz gibi bir ibadetin kabul hususunda tereddde dmyorsak, artlarna uygun bir tevbenin kabul iin de pheye dlmemesi gerekir. Allah'a iman etmi kiiler, bilerek veya bilmeyerek gnah iledikleri zaman, hemen Allah'a ynelip tevbe etmekten ekinmemelidir. nk Allah'n balamas byktr. Ayrca, gnahlar brakp kendisine ynelenleri Allah sever; zaten gnahkrlar iin yce Allah'n rahmet, mafiret ve kereminden baka bir snak yoktur. O yzden m'minlerin byk veya kk gnahlar iin geciktirmeden hemen Rab'lerine yalvarmalar, Allah'a olan inanlarnn gerei olmaldr. (7)

nsanlar iki ey helk eder. Biri, tevbe ederim diyerek gnah ilemeleri. Dieri de, sonra yaparm diye tevbeyi geciktirmeleri. Tevbe eden kii, tevbesinde samimi olup, gnahlara tekrar dnmemesi iin u eyi yerine getirmesi gerekir: 1- Kt arkadalarn ve gnah iledii kt evreyi terk etmelidir. 2- Gnahn hatrlaynca Allah'tan hemen utanmal, istifarda bulunmaldr. 3- lme her an hazrlkl olmaldr.

Putlar Paralamak

eytan arzular, gnahkrn putlardr. Bu nedenle Allah Tel yle buyurur: "Hevsn/tutkularn ilh edineni grdn m?" (25/Furkan, 43) Faiz bir puttur. Gsteri/riya bir puttur. Mallar hakszca yemek bir puttur. Nefsin arzulayp Allah'n kzd her ey, Allah'tan gayr tapnlan birer puttur. Bu putlar yklmadka tevbe saflamaz ve salam bir esasa oturmaz. Nefsin derinliklerinde bu putlarla birlikte bulunan bir tevbe, hileli bir tevbedir. nk nefis ktl emredicidir. Eer nefis, sahibinin paralamad bir putu hl ayakta bulursa sahibini kandrarak putu kendisine gzel gsterir ve eski tapnmasna dnmeyi tevik eder. Her reddediinde ise tekrar tekrar mdahale eder. Ta ki geldii yere geri dnsn ve btn putlar ykmad tevbesi yklsn.

Nash bir tevbe isteyenin mutlaka gnahkr gemile kendini balayan her eyi ykmas gerekmektedir. Bu nedenledir ki baz tevbekrlarn kendilerini gnahkrla balayan baz eyleri (haram mallar, kadn dostluklar, iki ieleri, uyuturucular vb.) brakmam, haramlarla kendi aralarnda fizik olarak da kolay ulaamayacaklar byk mesafe koyamam olmalar nedeniyle, tevbe ettikleri gnahlara tekrar dndkleri ok grlmtr. Gerek tevbekrlarn kendilerini Allah'n gazabna sebep olacak her eyi tevbelerinin balang- cnda yok ettiklerini grmekteyiz. ki yasa gelince, Medine sokaklarna ikilerini hemen boalttklar iin ortalk bir anda arap deresine dnmt. Putlar yasaklayan din mensuplar, gc ele geirdikleri ilk anda tm putlar yerle bir etmiti. (8)

Haramlara tevbe hicretle gerekleir. "Hicret, Allah'n nehyettiklerini terketmektir." hkmne gre haramlar terketmek hicrettir. dnyada yaplan bu hicretin uygulanmas iin, genellikle d dnyada da hicretin gereklemesi gerekecektir. Nash tevbenin bata gelen engellerinden biri, isyan yerinden ve gnah ortamndan hicret edilmemesi, haramlara davet eden evrenin deitirilmemesidir. Kurtulu isteyen, ldrc yerde kalamaz. Gnahlarn aka ilendii yerler, bulac mikroplarn barnd yerlerdir, orada kalanlara mikrop mutlaka bulaacaktr. Bu nedenledir ki,

Sahih-i Mslim'de rivayet edilen hadis-i erifte, yz kiiyi ldren katilin tevbesi hakknda son tevbesini yannda yapt slih lim ona yle demitir: "Falan yere git. Orada Allah'a ibadet eden insanlar var. Sen de onlarla birlikte Allah'a ibadet et; Eski yerine dnme, nk oras ktlk yeridir." (S. Mslim ve Tercmesi, c. 8, s. 261-262; Nevev, 17/82-84) Gece klplerini dolamay brakmadan, zinadan tevbe edenin tevbesi nasl tam olur? ki iilen yerleri terketmeden, ikiye tevbe etmi biri, tevbesini nasl uygulayabilir?

Tevbenin gereklemesi, ihsan mertebesiyle yakn ilgilidir. "Allah' grr gibi ibadet/yaamak; Sen O'nu grmyorsan da O seni mutlaka grmektedir." Gnahlar ilerken, Allah'n gzetleyiciliinden gfil olan kimse haramlara meyleder. Gzetlendii dncesi ne zaman bir mslmandan kaybolursa haramlara meyleder, tevbesini bozucu hale getiren geveklie ve tembellie eilim gsterir. Salih ameller, Allah yolundaki manev aracmzn yakt gibidir. Tevbe eden, salih ameller ortaya koymaktan gfil kalrsa, yenileyip arttrmad eski yakt bitince, araba stop eder. Allah'n gzetleyicilii her an hissedilmedike slih amellerin de retilmesi mmkn deildir.

Kt evreyi ve Dostlar Deitirme

Allah rasl yle buyuruyor: "Kii, sevdiinin/arkadann dini zeredir. Kii, sevdiine baksn (dikkat etsin)." (C miu's-Sar) Her insan, mutlaka kendisiyle beraber olduklarndan ve dostlarndan etkilenir. Bu etki, olumsuz veya olumlu bir etkidir. Eer gnah arkadalarn slih arkadalarla deitirmezse, birlikte olduu gnahkr insanlardan kendini korumas ok zor olacaktr. Bazlar, onun dinin emirlerine uymasyla alay edecek, kimi de bayan arkadayla yannda sohbet edeceklerdir. Onlardan Allah' hatrlatan belki hibir sz ve davran olmayacaktr. Gnahlara tevbe edip slm bir yaaya hicret etmek isteyen kimse, cin ve insan eytanlarnn tm silhlar gece gndz onun din hayatna saldrrken ve etrafnda Allah' hatrlatacak kimseyi bulamaz, isyankrlarla beraberlii koparmadan, tevbe etmek istedii haramlara ne kadar direnebilir? evre kurban, arkada kurban nice insan var etrafmzda. Allah, bazlarn hidayete erdirdikten sonra, dostlarn deitirmek kendilerine zor geldiinden hidayetten dallete den, irtidat edenlerin says az deildir. ounlukla bu dleri, nceki gnahkrlklarndan daha byk sapkla gtren bir yuvarlanmadr.

Hz. mer der ki: "Tevbe edenlerle oturup kalkn, nk onlar ok yumuak kalplidirler." (mam Gazali, hy, IV/15). Hz. Ali de yle der: "Ktyle arkada olma; Sana yapt eyin gzel olduunu gstermeye alr ve senin onun gibi olman arzular." "Ktlerle beraber olmaktan sakn. Senin haberin olmadan tabiatn onlardan bir eyler alar. Arkadan arkadaa zarar sadece szle deildir; o, bakmakla da olur. Yzlere bakmak, nefislerde baklana uygun bir ahlk brakr." (Feyz'l-Kadir, 5/507)

nsan, nash bir tevbeye bal kalma abasna girerken byk bir glk hisseder. Her bal kalma abasnda mazisini zler ve ona dner. inde bulunduu salk ve mit onu aldatr. Vicdann gnden gne gelecee ynelik temennilerle ikna eder. Bu, ne zaman baa geleceini hi kimsenin bilmedii lm unutmasndandr. lm, gfil iken ona niden gelir ve kt bir sonla mrn noktalar. (9) Sonra, hibir ie yaramayan "keke..." ler, fayda etmeyen pimanlklar... "Onlardan birine lm gelip attnda, 'Rabbim! der, ltfen beni geri gnder; t ki boa geirdiim dnyada iyi i (ve hareketler) yapaym.' Hayr! Onun syledii bu sz (bo) lftan ibarettir." (23/M'minn, 99-100)

Tevbenin Gerekleri

Tevbenin Gemie Ynelik Gerekleri: Gemile ilgili tevbenin sahih olmasnn art, ergenlik andan itibaren gemi yllar, ay ve gnleri gz nne getirerek, yapm olduu gnahlar ve terk ettii farzlar hesap etmek, ibadetleri kaza ederek yeniden yapmaktr. Namaz konusunda tevbe: Bl zamanndan itibaren terk ettii veya riy ile, yahut kabul olmayacak baka kusur ile kld namazlar yeniden klmak, yani kaza etmekle tevbe gerekleir. Oru da byledir, tutmad Ramazan orularn hesaplayarak onlar kaza eder. Zekta gelince; Nisba mlik olduu gnden itibaren servetini ve demedii zektlar hesab ederek zektn der. Hac iin de tevbe ayn ekilde gerekleir. ayet, bir zaman hac farz olmu ve yapmam, sonradan ifls etmise, bu hac zerine bortur. Haccetmesi

gerekir. Paras yetmiyorsa, yetecek kadar servet teminine almaldr. Btn farz ibadetlerini kontrol edip eksiklerini tamamlayarak bu konularda tevbe gerekleir.

Gnahlara gelince: Bli olduu andan itibaren, gz, kula, dili, midesi, eli, aya ve dier zlarna varncaya kadar hepsi ile mr boyunca, kk byk yapm olduu btn gnahlar gz nne alr. Bu gnahlar, ayet bakasn ilgilendirmeyip kendisi ile Rabbi arasndaki kusurlarsa, kul hakk ile ilgili olmayan bu gnahlarn hepsinden pimanlkla tevbe eder. Bunlarn kk byk hesabn yapar ve karlklarnda birer iyilik/sevap yapmaa alr. Raslullah'n "Nerede ve ne halde olursan ol, Allah'tan kork ve ktln ardndan bir iyilik yap ki, onu yok etsin." (Tirmiz) emrine uymu olur. Kur'an da bunu tavsiye etmektedir: "phesiz iyilikler, ktlkleri yok eder." (11/Hd, 141) Zira hastalk, zdd ile tedavi edilir. syan sebebiyle kalbi kaplayan her zulmet, ancak onun zdd olan nur ile temizlenir. Bunun gibi her ktlk kendi cinsinden ve zdd olan bir iyilikle mahvedilmelidir. C ezann amel cinsinden olmas gerektiinden, hangi eit gnah ilendiyse o trden slih ameller ilenmelidir. Zamannda tutulmayan Ramazan orucunun keffretinin namazla deil; yine orula olduu gibi; bir gnahn keffreti/ rtlmesi de, o cins bir amelle/ibadetle olacann bilinmesi gerekmektedir. te, kendisi ile Allah arasnda olan gnahlarn affettirmek, yani tevbe etmek iin bir m'minin takip edecei yol budur.

Kul hakk: Kul hakkyla ilgili gnahlarda hem Allah hakk, hem de kul hakk vardr. nk Allah, zulmden, bakalarnn hakkn ineyip onlarn hakkna riyetsizlikten men etmitir. Kul hakk ile kark olan Allah hakk, yukarda belirtildii gibi pimanlk ve ktlkleri terk ederek onlarn zdd olan iyilikler yapmakla denir. Mesel, ktlklere karlk iyilik, gasb gibi para ile yaplan sua karlk hell servetinden sadaka, gybet ve dedikodulara kar medhu senda bulunmak ve bildii iyilikleri sylemek gibi iyiliklerde bulunmakla olur. Btn bunlar yapmakla yalnz Allah'a kar vazifesini yapm olsa da, kul haklar yerinde durmaktadr. Bu haklar sahiplerine ide etmedike kurtulamaz. "Kimin yannda, kardeinin (maldan, candan veya namustan yana) yenmi bir hakk varsa, ondan, kendi iyiliklerinden alnp kardeine verilecei gn gelmeden nce, daha imdiden helIlik alsn!" (Buhr, Mezlim 10, Rikak 48; Ahmed bin Hanbel, II/506). Kul haklar; can, mal, namus ve izzet-i nefisle ilgilidir. C an ile ilgili olan adam ldrmektir. ayet hata ile adam ldrm ise, hemen miraslarna teslim olmak gerekir. Onlar dilerse affeder, dilerse ksasa ksas isterler. Bortan ancak bu sayede tevbe etmi, kurtulmu olur. Bu konuda bir dier hadis-i erif de yledir: "Yannda din kardeinin rz, mal ve makam bakmndan bir hakk bulunup da, bu hak kendisinden alnmadan ondan helllik isteyen kimseye Allah merhamet etsin! nk hirette ne bir dinar, ne bir dirhem vardr. Eer o kimsenin iyilikleri varsa, kardeinin hakk onun iyiliklerinden alnr. Eer iyilikleri yoksa, o zaman da zerinde hakk olan kardeinin gnahlarnn bir ksm ona yklenir." (Tirmiz, Kymet 2, IV/613)

ayet kul hakk, alveriteki eitli hileler, aldatma, kusuru gizleme, iinin cretini vermeme, borcunu ve demesi gerekeni gerektii gibi yerine getirmeme, hrszlk ve gasb yolu ile bakasnn maln zimmetine geirme gibi eylerde ise, bunlar servetinden ayrp demesi arttr. Bu demelere riyet etmezse zlimlerden olur. denmeyen kul hakknn hiretteki deme ekli ok ar olacaktr. O yzden m'min, en kk ayrntya kadar kendisini hesaba ekmeli ve bunu byk hesap gnnden nce yapmaldr. mr msait olduu takdirde ktlk ettii mddet kadar iyilik ederek Allah hakkn ve kul hakkn demeye ve kendini affettirmeye almaldr. Maln hell yoldan kazanp daha fazla infak etmenin para ve mal konusundaki gnahlara keffret iin gerekli olduunu ispatlamaldr.

Gnl ykma cinayetine gelince; gerek yznde, gerek gyabnda ar szler sylemek ve kalp krc davranlarda bulunmak gibi hususlarda hak sahiplerini bulup onlardan helllk alr. ayet lm olanlar varsa, kyamette onlara verilmek zere, sevabn onlara balayarak hayr ve hasent yapar. Kendilerini bulup da gnl holuu ile helllat kimselerin kendisinde bir hakk kalmaz. Fakat, st kapal bir helllama kfi gelmez; onun hakkndaki btn kusurlarn kendisine aklamas lzmdr. (10)

lm Korkusu Sebebiyle Tevbe

lm korkusuyla iman edenin tevbesi geerli deildir. nk tevbe insann yaad mddete olacak bir itir. Hayat bann kopaca anlald an i iten gemitir. Allah (c.c.) byle zamandaki pimanla deer vermiyor. "Yoksa, ktlkleri yapp yapp da ilerinden birine lm gelip atnca 'Ben imdi tevbe ettim' diyen ve kfir olarak lenler iin (kabul edilecek) tevbe yoktur. Onlar iin ac bir azb hazrladk." (4/Nis, 18)

Allah katnda deeri olmayan bu son pimanln fayda vermeyecei, lm n gelip attndaki, lm meleini grecek noktaya gelmi kiinin samimiyetsizliinin rneini de Kur'an vermektedir. Hz. Musa ve yanndaki m'minleri ldrmek iin onlarn peinden giden Firavun, Allah'n mucizesi sonucunda denizde boulduu srada tevbe etmek ister. "...Nihayet (denizde) boulma haline gelince, 'Gerekten, srail oullarnn inand ilhtan baka ilh olmadna ben de iman ettim. Ben de mslmanlardanm!' dedi. imdi mi (iman ettin)?! Halbuki daha nce isyan etmi ve mfsidlerden/bozgunculardan olmutun." (10/Ynus, 90-91)

"Allah'n kabul edecei tevbe, ancak bilmeden ktlk edip de sonra tez elden tevbe edenlerin tevbesidir; te Allah bunlarn tevbesini kabul eder; Allah her eyi bilendir, hikmet sahibidir." (Nis, 17) Ancak, kfrden imana dneceklerin, dn lm nna kadar ertelemesi onlar kurtarmayaca halde, gnahkr mminlerin son nefeslerine kadar yapacaklar tevbenin kabul edilecei umulur. nk kiinin yapt hatasn anlamas, gnah iledii Yce Makama kar suunu kabul etmesi bile bir fazilettir. (Ibn Mce, Zhd 30, Hadis no: 4253, 2/1420; Tirmiz, Deavt 99, Hadis no: 3537, 5/547).

Tevbenin Zaman ve Tevbe Etmenin Faydalar

Nis suresi 17. yetten hareketle limler, tevbenin fevr (gnaha dlr dlmez) yaplmasnn vcip olduu grndedirler. Onun iin, bir gnaha dld anda tevbe edilmemesine de ayrca tevbe etmek gerekir. ldrc bir zehir ien veya yiyen, onu hemen kusmak suretiyle karmaa alaca gibi; iman ldrebilecek isyan da hemen tevbe ile iimizden atmak lzmdr. Gnah iler ilemez hemen tevbenin gerekli olduunda phe yoktur; nk Allah'n emir ve yasaklarna kar itaatsizlik ederek isyan etmenin az veya ok iman sarsaca aktr. O yzden tevbenin de gnah iledikten hemen sonra yaplmas gerekir. Zira, bu suretle yce Allah' hemen hatrlayan kimse, bu vesileyle imanna dnm ve onu kuvvetlendirme gayretine girmi olur. "Onlar, fena bir ey yaptklarnda veya kendilerine zulmettiklerinde Allah' hatrlayp anarlar ve gnahlarndan dolay hemen tevbe-istifar ederler/gnahlarnn balanmasn dilerler. Zaten gnahlar Allah'tan baka kim balayabilir ki!? Onlar, yaptklar ktlklerde bile bile srar etmezler." (3/l-i mran, 135) "Allah'n kabul edecei tevbe, ancak bilmeden ktlk edip de sonra tez elden tevbe edenlerin tevbesidir; ite Allah bunlarn tevbesini kabul eder." (4/Nis, 17)

Gnah ilenir ilenmez hemen yce Rabbimiz'i anp O'na ynelmemiz, O'na iltica edip gnahlarmz affetmesi iin O'na mracaatmz, yaptmz bu kt ilerden dolay O'ndan utanp korkmamz gerekmektedir. Bu yaptmz eylerde srar edip direnmemek de lzmdr. Tevbenin bu gereklerini yaparsak, hem gnahlarmz balanr, gnlmz rahat ve huzura kavuur, hem de bu anlay ve inan sebebiyle baka kt bir ey yapmaktan uzak dururuz. te bizde oluan bu uur ve kuvvetli iman, bizi isyan etmekten ve tekrar gnah ilemekten alkoyacaktr. Gnahn hemen akabinde tevbe edip srar etmemenin zorunlu olmasndaki fayda ve hikmetler unlardr:

Gnahlara dalarak Yaratcsn unutmu olan kul, tevbe etmekle Allah'n hatrlam ve O'nun emirlerini yerine getirip yasaklarndan kanmay zorunlu bir vazife bilerek, bu uur ierisinde Allah'a olan inancn yeniden kuvvetlendirmek suretiyle, bu inancnn gerei olan i ve davranlar da yerine getirmeye balamtr. kinci olarak, kul, ilemi olduu gnahlarna bakarak, 'ben Allah'n kt kulu oldum' dncesiyle mitsizlie kaplarak daha fazla gnah ilemekten kurtulur, bu

yeni mit ve inanla Rabbine daha fazla balanp yaklaarak emirlerini yerine getirmeye ve yasaklarndan kanmaya son derece gayret gsterir. nk insanolu, gelecee dnk olan mit ve hayalleriyle yaar. Bu mit ve hayalleri yklm bir insann, dnyann eitli dertleri ve zorluklar altnda hayatn srdrmesi gittike zorlat iin, ya devaml olarak bakalarna zararl olmakta veya kendi canna kymaktadr. Pekl bilinir ki, insanlar hayata balayan unsurlarn banda inan ve mit gelmektedir.

te tevbe eden kii, yitirdii bu mit ve inancn yeniden kazanarak hayata balanmakta ve yaaynda ortaya kan ac ve tatl durumlara katlanma konusunda yerine gre sabredip yerine gre mutlu olmasn baarabilmekte ve bakalarna da her bakmdan faydal olmaya almaktadr. Nitekim, Rabbimiz, ktlk ve gnah iledikten sonra Allah' hatrlayp tevbe edenlere ve gnahlarnda srar etmeyenlere unu mjdelemektedir: "te onlarn mkfat, Rablerinin mafireti ve zemininden rmaklar akan, iinde ebed kalacaklar cennetlerdir. Byle amel edenlerin mkfat ne gzeldir!" (3/l-i mran, 136) Rabbimizin byle bir mkfatna kavumak, insan hayata ve slm'a balayan ne byk bir mutluluktur!

nsan yaratan Allah, onun dnya ve hiret saadetini, emirleri ve yasaklarnn tatbik edilmesi artna balamtr. Allah'n bu snrlarna aykrl da insann bunalm ve buhranlarnn kayna ve hiret azabnn sebebi klmtr. Bu yaratl sebebiyledir ki insan, ilh emir ve yasaklara uymad srece ve iledii gnahlardan arnmad mddete stres ve bunalmlarn gideremez, ilh azabn dnyev ve zellikle uhrev olanlarndan kurtulamaz. ki cihan saadeti isteyen, mutlaka gnahlar brakacak, yaptklarndan temizlenmek iin de tevbe edip Allah'tan affn isteyecektir.

Grld gibi tevbe etmenin insan hayatndaki rol pek byktr. Onu yeniden hayata balayan, ona mit ve yaama istei veren, onu Allah'na yneltip inan ve imann kuvvetlendiren, onu toplum iinde, Allah'tan korkup Peygamberini seven ve onlarn istedii gibi hareket eden kullaryla birlikte mutlu olarak gven iinde yaamaya sevkeden, doru drst bir insan olarak herkesin hakkn gzeten ve kendi hakettiine rz olan, hakszlk yapt kiilere haklarn ide edip onlarla helllaarak onlarn dostluunu kazanan bir kii haline gelmesi, tevbe etmesiyle mmkn olmaktadr. Kuran, mminlere srekli tevbe etmelerini, Allaha istifarda bulunmalarn, Onun karsnda boyun bkmelerini emrediyor. Byle kimseler, inkrclar gibi deillerdir. Tevbe edenler, ayn zamanda (gnahn zararn, tevbenin faziletini) bilen insanlardr (Zmer, 9). Tevbede ilim, hal ve fiil unsurlar vardr. limden maksat, gnahlarn ve byk zararlarn, kul ile Allah'n rahmeti arasnda, Allah ile kulu birbirinden ayran bir perde tekil ettiini bilmektedir. Hl: lmin bir meyvesi olup, kalbin arzulad eyi kardndan dolay zlp zdrap duymas, yani piman olmasdr. nsan, kalbinde ve zihninde iledii gnahn kendisini Allah'n rzsndan uzaklatrdn kesin olarak kavraynca, yce Rabbini, yani sevgili Mevl'sn kaybettii iin bir elem ve ac duyar. Hele kusur ve kabahat kendi tarafnda olduu iin znts daha da artacaktr. te Rabbini kaybedip O'ndan uzak kalmasna sebep olan bu kusur ve kabahatinden dolay duyduu ac ve ektii eleme nedmet/pimanlk denir.

Fiil/Amel: Hlin (pimanln) meyvesi olup, ktl terk edip, slih ameller yapmak ve tekrar gnaha dnmemektir. Bu ac ve elem, gnln iyice kaplad zaman, yeni bir hl, yeni bir durum ortaya kar ki, bu da imdiki, gemi ve gelecek zamanla alkal olan bir ii, bir fiili tasarlayp kasd ve niyet etmektir. imdiki zamanla ilgisi, yapm olduu kabahati hemen terk edip brakmaktr. Gelecek zamanla ilgisi, kendisini Rabbinden ayran bu ktl veya kabahati mrnn sonuna kadar asla yapmamaya azimli ve kararl olmaktr. Gemi zamanla alkas ise, kaybettiini, zararlarn iyilik etmekle veya kaza etmekle telfi etmeye almaktr. te ilim, burada tevbenin birinci unsurudur ki, bundan da maksat iman ve yakndir. nk iman, gnahlarn ldrc bir zehir olduunu akla gsterip kalple tasdik ettirir. Yakn ise, bu tasdiki daha da kuvvetlendirip pheyi ve zann ondan uzaklatrarak kalbe onu tam anlamyla yerletirir. Bu imann nuru kalpte parlad zaman, orada pimanlk ateini yakar. Kalp bu iman nuru sayesinde yce Rabbinden ve O'nun sevgisinden uzaklatn anlaynca ac duyar ve elem eker. Bylece tevbe eden kimsenin kalbini bu ayrlk ve sevgi atei ylesine yakmaldr ki, bu atein verdii heyecanla kaybettiini tekrar elde etmeye ynelsin.

Dolaysyla ilim, pimanlk ile imdiki ve gelecek zamanda bu ii yapmaya azimli olmak ve gemiteki zarar da telfiye almak gibi birbirini takip eden unsurdur ki, hepsine birden tevbe denir. ok kere, yalnz gemite olan bir ie piman olmaya tevbe demilerse de, ilim onun evvelidir; kabahati, gnah brakp terketmek de onun neticesidir. te bu manada Peygamberimiz, "Pimanlk tevbedir" (bn Mce, Zhd 30 / 1470) buyurmutur. nk pimanlk, onu neticeye gtren ilimden ve onu takip eden azim ve irade gcnden uzak olmaz. limsiz ve azimsiz pimanlk mmkn deildir. Bundan dolay tevbenin tarifinde "gemi hatalarn verdii bir i sancsdr" denilmitir; zira bu, yalnz iteki, gnldeki acyla ilgilidir. Yine tevbenin pimanlkla kopmaz ilikisinden dolay "tevbe, gnlde alevlenen bir ate, cierde iyilemeyen bir yaradr" diye tarif edenler olmutur. Bu pimanlk sonucu kt ameli terk anlam itibariyle de tevbenin tanm olarak yle denmitir: "Tevbe, eziyet veren elbiseyi atp faydal elbiseyi giymektir." "Tevbe, kt huylar iyi huylarla deitirmektir." (11)

Tevbe Pimanlk Ateiyle Yanmaktr

Gnahlar, eytan arzulardan kaynaklandndan, onun hakk da eytan gibi yanmaktr. Gnahlar, pimanlk ateiyle yaklmazsa, sahibini de kendisiyle beraber yakma riski tarlar. teki dnyada gnahlarla beraber yanmaktansa, pimanlk ateiyle yanmak; Hz. brahim gibi dnya ateini ahiret ateine tercih etmektir ki, o zaman bu yanma gl bahesindeki mutluluu getirecektir. Hibir itfiyenin sndremeyecei cehennemimizin atelerini, pimanlk/tevbe emesinden akan birka damla gzya sndrebilir. O gzya, dnya iin aktlan gzyalar gibi ac ve tuzlu da deildi. O gzyanda yle bir lezzet vardr ki, hibir kahkahada o tad bulunmaz. "Pimanlk, tevbedir." (bn Mce, Zhd 30) Muaz bin C ebel (r.a.) Allah Raslne (s.a.s.): "Ya Raslallah, dedi; Tevbe-i nash nedir?" Rasulullah buyurdu ki: "Kulun yapm olduu gnaha yle nedmet etmesi/ pimanlk duymas ve Allah'a yle zrn arzetmesidir ki, stn memeye tekrar dnme ihtimali olmad gibi, o gnaha tekrar dnmemesidir." (Elmall, Hak Dini Kur'an Dili, VII/5127).

Bir ktlkten sonra duyulacak olan pimanlk, o kt ie kar insann ierisinde bir nefret meydana getirecek ve o nefret sayesinde insan, bir daha o kt ie yanamayacaktr. ledii gnahlardan vicdan azab, pimanlk duymayan kimse tevbe etmemi saylr. Dille istifar edip, gnahlardan eziklik ve nedmet duymayan kimse, kendisini ve evresindeki insanlar aldatsa da, Allah insann dilinden ziyade kalbine nazar eder, oradaki pimanla ve samimiyete deer verir. Gnmzde uygulanan beer hukuk bile, sulunun pimanln, sudan sonraki iyi halini dikkate almakta, pimanl hafifletici sebep kabul etmektedir.

Pimanln neticesi itiraftr. Yalnz bu itiraf, bir insann nnde deil; Allah'a kar kendini sulu hissederek O'nun huzurunda yaplan itiraftr. Yoksa, birok cahil halk gibi, "merd-i kpt" misali, vnme abas iinde deil! "(Onlardan) dier bir ksm da, gnahlarn itiraf ettiler. Onlar, iyi bir ameli, dier kt bir amelle kartrmlard. mid edilir ki, Allah onlarn tevbelerini kabul eder." (9/Tevbe, 102) Tevbe, psikolojik bir olaydr. Kulun, zrn Hakk'a ulatrmas, gnahn itirafla piman olduunu, O'na sndn idrak etmesidir. Allah'a kar kulluunu idrk etmi kimselerde, herhangi bir sebeple yaratannn rzasna muhalif bir i yapnca, onun kalbinde, ruhunda bir sarsnt meydana gelir. Nasl ki, insann bedeninde bir hastalk olunca, bunun tedavisi iin, hissettii rahatszl en ince teferruatna kadar, doktora anlatr. Psikolojik olarak hasta da, Allah'a yapt gnah itiraflar ile bir hafiflik hisseder. Rh bir hastalk kabul edeceimiz gnahn tedavisi de, tek mafiret edici olan Rabbe kar yaplacak dern bir itiraf ile mmkn olacaktr.

Baz insanlar, haramlara kar hisleri ldnden, vicdanlar kreldiinden, iledikleri gnahlarn acsn hissetmezler. Bunlar, imanlarn slih amellerle beslemeyen, kalp hastas kiilerdir. zerleri pas kaplam olan bu kalplerin basiretleri kapanmtr. "Hayr! yle deil, bil'akis onlarn kazanmakta olduklar ktlkler kalplerini paslandrmtr." (83/Mutaffifn, 14)

Haramlar, uur ve tefekkre giden yollar tkamtr. Bilinleri yok olduundan haram ilediklerinde nedmet/pimanlk hissetmezler. Gnahlarn acsn vicdan azab eklinde hissetmemenin ana sebebi, ok ilemekten dolay gnaha alp onu normal bir eymi gibi alglamaktr. Felketlerin en by, gnah iledikten

sonra kiinin, salk ve selmette oluuna aldanmasdr. Bu tr insanlar, deprem gibi doal fetlerin bile kendilerine Allah'n uyars olduunu kabullenmezler. Onlar, kendilerini sulu grmezler ki, uyar ve cezay kabullensinler. Gnahlar kabullenmek, sululuu itiraf ve pimanlk getirecektir. Bunun rneklerinden biri de, mslman genlerin gzlerinin nuru olmas gereken namaz, zellikle sabah namazdr; Kiinin uzun bir zaman sabah namazn klmaya muvaffak olamamasdr. Bylece bu gnaha alr ve bunun acsn ve vicdan azabn hissetmez hale gelir. Altn nesil sahabeye gelince, ilerinden biri sabah namaz iin mescide gelmeyince, acaba hasta mdr veya cidd problemi mi vardr diye, o kiinin evini ziyaret ederlerdi. Kim, ilemi olduu gnahn kbetini hissedemez bir duruma gelmise o kii byk bir tehlike ierisindedir. Gnahlar, vcuttaki yaralar gibidir. Baz yaralar da lme sebebiyet verebilir.

Ashb- Kiram, iimizden ok azmzn ulaabilecei bir derece olan, gnahlarn acsn hissetmeyi amlar; deil gnahlarn acsn hissedip vicdan azab ekmek, yaptklar iyiliklerin kabul edilmemesinden korkmak derecesine gelmilerdi. Tbinin (2. neslin) byklerinden Hasan- Basr ashab yle anlatyor: "yle kiilerle karlatm ki, Allah'n kendilerine hell kld eylere kar, sizin haramlara kar olan saknmanzdan daha ok saknrlard. yle kiiler grdm ki, yaptklar iyiliklerin kabul edilmemesinden; sizin, ilemi olduunuz ktlklerden tevbenizin kabul edilmemesinden korktuunuzdan daha ok korkarlard." (Sfatu's-Safve, 3/227) Onlar, bu ekilde gnahlarn cehenneme dmek gibi grp biliyorlar ve balarna gelen bellarn sebebini de gnahlara balyorlard. Bir zta, adamn biri irkin szlerle haksz yere hakaret edince, ellerini kaldrp yle dua ediyordu: "Allah'm, bu kiiyi bana musallat etmene sebep olan gnahm affeyle!" Gnmzde insanlar, kendi sularn grmemekte direnip, "7,2 yetmedi mi?" diye soran pankart sulayabiliyorlar. Sahabeler ise, yle bir durumdaydlar ki, bir sevab ilemeye muvaffak olamadklar zaman bile bunu ilemi olduklar gnaha balarlard. (12)

Yapt hatay anlayp, bunun zdrabn kalbinde duyan, bunun ne anlama geldiini bilir. Gnahn verdii rahatszlkla yeni bir hale girer, pimanlk tavr gsterir ve sonunda da tevbenin gereini yapar. Bu da yaplan kabahatin hemen terki, bir daha ilememeye kesin bir karar ve elde ettii zararlar gidermeye alma, yerine getiremedii grevleri kaza etme, haklar yerine verme eklinde gerekletirilir.

Tevbenin yalnzca dil ile, tevbe ettim, tevbe estafirullah demekle gereklemeye-cei aktr. Tevbenin tamamlanmas, amelle, gnah tmyle terk ile ve uranlan zararlar gidermekle olacan eklemek gerek. Mesel, bir kimseye el ve dil ile verilen zarara karlk yalnzca Allaha tevbe etmek yetmez. Ona verdii zarar karlamas gerektii gibi, helllk istemesi de gerekir. Peygamberimiz (s.a.s.) yle buyuruyor: Her kim de (din) kardeine bir mal veya ahlk borcu varsa dinar ve dirhemin olmayaca ve ancak sevaplarn ve gnahlarn geerli olaca gn gelmeden nce, ondan hemen bugn kurtulsun. (Buhr, Mezlim 10; Ahmed bin Hanbel, 2/435, 506) Hz. Aliden (r.a.) gelen bir rivayete gre, yalnzca dil ile yaplan tevbe yeterli olmaz. (F. Rzi, T. Kebir, ra 25. ayet tefsiri) Gnaha pimanlk, farzlar kaza etmek, haklar sahibine vermek, helllemek, gnaha dnmemeye kesin karar vermek, nefsi gnahla bytt gibi onu itaatle kltmek ve ona itaatin tadn taddrmak onun artlarndandr.

Tevbenin bir balangc bir de sonu vardr. Tevbenin balangc, dosdoru bir yol (srat- mstakm) zerinde Allaha ynelitir. Bu doru yolu insanlar iin O koydu. Kullar bu yolda yryerek Onun rzasna ularlar (6/Enm,153; 42/r, 52-53). Tevbenin sonu ise, Allahn C ennete ulatracak yoluna giri ve hirette Allaha dntr. Kim dnyada tevbe ile Rabbine dnerse; ahirette de sevabn (karln) almak zere yine Ona dner (25/Furkan, 71).

"ayet gnahlar ileseniz, hatta gnahlarnz semy tutsa, sonra da pimanlk duysanz, Allah tevbenizi kabul eder." (Msned-i Ahmed bin Hanbel, V/167) "Allah, gndz gnah ileyenin tevbesini kabul etmek iin geceleyin elini aar (tevbe etmesini bekler); geceleyin gnah ileyenin tevbesini kabul etmek iin de gndzn elini aar." (Buhr, Fiten 25; Mslim, Tevbe 131)

Gnahtan sonra tevbeye ynelen kimse, Hz. dem'den beri (2/Bakara, 37) devam eden bu zincire bir halka gibi bitimektedir. Son derece celdetli olan Hz. Musa bile tevbeye snrken (7/A'rf, 143); Hz. Muhammed (s.a.s.) gece ve gndz Allah'a yetmi defa tevbe ediyorken (Mslim, Zikr 41; Eb Dvud, Vitr 26) hi kimse kendisini tevbeden mstan sayamaz. Tevbe, Allah'n rahmet kaplarndan bir kapdr ve herkese daima aktr. Ta ki, gne batdan douncaya kadar (Buhr, Fiten 25, Rikak 40; Mslim, Tevbe 31; man 248, 249). Bu kapya komak iin hibir ey insan engelleyemez, hi kimse nne geemez; hi kimse bu kapdan men edilemez. Her insann elinde bu kapnn anahtar vardr, diledii zaman bu kapdan ieri girer ve ellerini kendisine doru uzatm merhametli ve balayc bir Rabbin huzurunda bulur kendisini. Allah'a olan bu dn, tevbe edenleri erilmi durumlarn dzeltir, sarslm varlklarn ayakta tutar. Daha da fazlas, tevbe edeni nceki mertebesinden daha da stn bir duruma yerletirebilir.

Allah (cc) tevbe eden, iman eden ve iyi iler yapanlara daha byk iyilikler verir (25/Furkan, 70). Allah tevbe edenleri vmektedir (66/Tahrim, 5). Allah ok tevbe edenleri sever (2/Bakara, 222), Allah kullarn terketmez, tevbe etsinler diye onlar baz eylerle dener (9/Tevbe, 126). Peygamberimiz yle buyuruyor: Allah (cc), kulunun yapt tevbeden dolay, lde bineini zerinde yiyecei ve iecei ile birlikte kaybeden, bundan dolay umutsuzlua den, sonra bir aacn altna gelip mitsizce otururken birdenbire bineini yan banda bulan, yularndan tutup sevincinden ne diyeceini aran kimseden daha fazla sevinir." (Mslim, Tevbe 1, Hadis no: 2744, 4/2103; Ibn Mce, Zhd 30, Hadis: 4249, 2/1419; Buhar, Deavt 3, 8/84; Tirmiz, Kyame 49, Hadis no: 2498, 4/659; Ahmed bin Hanbel, 1/383)

Tevbe Namaz

Yaplan tevbenin kabul iin, art olmamakla birlikte, iki rekt nfile namaz klarak iledii gnahtan dolay mafiret olunmay dilemesi menduptur. Tevbe namaz ile ilgili bir hadis rivyeti yledir:

Ali bin Eb Tlib (r.a.), Hz. Ebu Bekir (r.a.)'den rivayet ederek Rasulullah'n yle buyurduunu bildirmitir: "Gnah ileyen bir adam, gnah iledikten sonra abdest alr, abdestini (snnet ve dbna dikkat ederek) gzelce alr, sonra iki rekt namaz klar ve gnahnn mafiretini Allah'tan dilerse, Allah ona mafiret eder." Raslllah devamla u mealdeki yeti sonuna kadar okudu: "Onlar, fena bir ey yaptklarnda veya kendilerine zulmettiklerinde Allah' hatrlayp anarlar ve gnahlarndan dolay hemen tevbe-istifar ederler/gnahlarnn balanmasn dilerler..." (3/l-i mran, 135) (bn Mce, kamet's-Salt 193; Eb Dvud, Vitr 26)

stifr

stifr; Allahtan hata ve gnahlarnn balanmasn isteme, mafiret (balanma) dileinde bulunma demektir. erisinde istifar (balanma dilei) bulunan btn dualara da istifar duas denmitir. stifar; mslman bir insann bir kul olarak kendini Allahn bykl karsnda bir yere koymas, Allahn her eye sahip olduunu anlamas demektir bir anlamda. Kii Allahn kuludur. Kul Allahn bir yasan inerse veya bir emrine aykr hareket ederse gnah kazanr. Yani Allah karsnda hata eder. Gnahlar ise yalnzca Allah balar (3/l-i mran, 135).

Kul, yapt hatann farkna varr, piman olur, ellerini aar Rabbinden balanma diler, af olmay bekler. Kulun byle yapmas hem yapt hatadan dnmektir, hem de Allahn byklne yeniden teslim olmaktr. Kii, bir hatay yapt halde umursamaz, aldrmaz, hatta yapt hatann iyi bir ey olduunu dnr de, affedilmesi iin Allaha ynelmezse; bu tavr Allaha kar bir kibirdir/gururdur. Byle bir ahlk ancak inkrclarn davrandr. Kul, Allah sevdiini, Onun Bykln tandn, Ondan korktuu (ittika ettiini), Ona sndn, yalnzca Ondan yardm dilediini, Allahtan balanma (istifar) ile yerine getirir. Kulun

en Yce Makam karsnda acizliini ve gnahkrln dile getirmesi, Allahn rahmetine snmas veya onu istemesi, onun ok nemli bir ibadetidir. Bu tavr, Allaha olan bir balln isbatdr.

Rabbinizden balanma dileyin, dorusu O ok balayandr (afurdur). (71/Nuh, 10). nsanlarn gnahlarn tamamen gren ve bilen yalnzca Allahtr (25/Furkan, 58). yleyse insanlar gnahlarn yalnzca Allaha itiraf ederler ve yalnzca Ondan balanma dilerler. Rabbinize istifar edin, sonra da Ona tevbe edin. phe yok ki benim Rabbim Rahimdir (merhamet sahibidir), Veddtur (seven ve sevilendir). (11/Hd, 90) Rabbimiz, biz inandk, bizim gnahlarmz bala, bizi ate azabndan koru diyenleri, sabredenleri, doru olanlar, huzurunda boyun bkp divan duranlar, Allah iin (mallarn) harcayanlar ve seherlerde istifar edenleri grmektedir. (3/l-i mran, 16-17) (Amel) defterinin sayfasnda oka istifar bulana ne mutlu! (Ibn Mce, Edeb 57, Hadis no: 3818, 2/1254) "demolunun hepsi hata edici, gnah ileyicidir. Ancak, hata ileyenlerin en hayrls, tevbe edip Allah'tan affn dileyendir." (bn Mce, c. 2, s. 1420; Msned-i Ahmed bin Hanbel, 3/198; et-Tc, c. 5, s. 515)

nsan gnah iledii zaman bunda srar etmemeli, hemen istifar ve tevbe etmeli. stifar, gnahn balanmasn istemek; tevbe ise, gnahtan vaz gemektir. Allaha istifar etmi bir kimse, istifarndan nce gnah ilemi de olsa affedilecei umulur. (Tirmiz, Deavt 107, Hadis no: 3559, 5/558) stifarn yalnzca dil ile yaplmas yetmez. Bunun hem dil hem kalp ile yaplmas gerekir. Her ibadette olduu gibi niyet ok nemlidir.

Ihlasl bir ekilde balanma isteyip de gnahtan vazgeeni Allah affedebilir. Peygamberimiz buyuruyor ki: Kim yatana girince defa: Estafirullahel azm ellizi l ilhe illa hvel Hayyul Kayym (Kendisinden baka hi bir ilh olmayan, diri ve her an yaratklar gzetip duran yce Allahtan balanma dilerim) derse, Allah onu savatan kam olsa da balar. (Eb Dvud, Salt, Hadis no: 1517, 2/85; Tirmiz, Deavt 118, Hadis no: 3578, 5/569)

Peygamberin gnde yz kadar istifr etmesi, mmetine tevbe ve istifr retmek iin olsa gerektir. Bir m'min de gnlk hayatnda yz kere olsun, tevbe ve istifrda bulunmas din vazifelerindendir. stifr devaml olmaldr. Dinimizde, ibadetin az da olsa devaml olan makbuldr. "Kim (gnahlarna tevbe ederek) istifra devam ederse, Allah o kimseyi (dnyev ve uhrev) her darlktan kurtarr ve her gamdan, kederden zd eder ve onu ummad yerden rzklandrr." (Eb Dvud, I/348).

Fakirlikten, kuraklktan ve nice musibetten kurtulu, istifr sayesinde verilen nimetlerdir: "Artk, dedim, 'Rabbinize istifar edin/O'ndan mafiret dileyin. nk O, ok mafiret edicidir. (O sayede) gk, stnze bol yamur salverir, sizin mallarnz, oullarnz da oaltr, size balar, bostanlar verir, size rmaklar aktr." (71/Nh, 10-12)

Mslman, insan olmas dolaysyla yanlp hata edebilir, gnaha debilir. nemli olan gnahta srar etmemek ve Allaha istifar etmektir. Byle yapmak imann gereidir. Mslman, kendisi iin balanma dileinde bulunabilecei gibi, ana babas, lm olsalar bile dier mslmanlar iin de istifar edebilir, balanmalarn Allahtan isteyebilir (14/brahim, 41; 47/Muhammed, 19). Fakat, tevbeleri kabul edilmeyecek insanlar iin balanma dilemeleri yasaklanmtr (9/Tevbe, 80). Mnafklar iin balanma dilei yasakland (9/Tevbe, 84) gibi, yakn akrabas olsa bile mrikler iin de balanma dilemek yasaklanmtr (9/Tevbe, 113).

Allahn isimlerinden biri de afr veya fir yani, istifar edenleri, balanma isteyenleri oka balayandr. (40/M'min, 3, 9/Tevbe, 173, 182, 218; 3/l-i Imran, 31, 155; 8/Enfl, 70; 35/Ftr, 53; 58/Mcadile, 2; 73/Mzzemmil, 20. v.d.). Allah (c.c.) ayn zamanda affrdr. Yani gnahlar ok ok balayan, kullarn ok affedendir. (20/Th, 82; 38/Sd, 66; 39/Zmer, 5; 71/Nh, 10; 40/M'min, 42). O halde mslmanlar her zaman Allahn afur ismine snrlar, hatalarnn balanmas iin yalnzca Ondan yardm dilerler ve samimi bir dilekle Ona tevbe ederler. (13)

"Gnahndan tevbe eden kimse, hi gnah ilememi gibidir." (bn Mce, II/1460)

"Tevbe y Rabbi, hat rhna gittiklerime, Bilp ettiklerime, bilmeyp ettiklerime!"

"Eli bo gidilmez gidilen yere, Rabbim, bo gelmedim; ben su getirdim. Dalar ekemezken o ar yk, ki kat srtmla pek g getirdim."

"Nedmetle gzden yalar aktmak, Gnahdan tevbede olur messir. Amel defterinde olan karanlk, Gzlerden dklen yala silinir."

Af ve Allah'n Affedicilii

Afv Trkedeki affetmenin karldr. irkin bir eyi veya ktl grmezden gelme, yaplan bir sutan dolay suluyu cezalandrmama, ceza uygulamasndan vazgeme demektir.

Allah Affedicidir: Allah (c.c.), balamas, af ve mafireti bol olduu iin, irk dnda btn gnahlar istedii kimseler iin affedebileceini beyan ediyor. "Allah kendisine irk/ortak koulmasn asla balamaz; bundan bakasn diledii kimse iin balar. Allah'a irk koan kimse byk bir gnah (ile) iftira etmi olur." (4/Nis, 48)

Bilindii gibi Islm'a girmek, kendinden nceki btn hatalar siler. Allaha irk koan mrikler, irklerinden tevbe edip yeniden iman ederlerse onlarn da gemi gnahlar balanr.

Rabbimiz, mminlere tevbe ve af konusunda genilik veriyor.Allahn rahmetinden midinizi kesmeyin. phesiz Allah, btn gnahlar balar. (39/Zmer, 53) Bu balamann art, phesiz ki tevbedir, gnahtan vazgemektir, hatada srar etmemektir. Zaten takva sahibi mminler, bir hayszlk yaptklar (gnah iledikleri) zaman, Allah hatrlayp hemen tevbe ederler, gnahta bile bile srarc olmazlar (3/l-i mran, 135).

Afv, Allahn ilhlk zelliklerindendir. Allahn en gzel isimlerinden (Esma-i Hsnadan) biri de Afvvdr. Bunun anlam ok ok balayan, affeden demektir. Bu isim drt yette fur-balayc ismiyle beraber gemektedir. fur da balayan, rten demektir. Ancak Afvv ismi fura gre biraz daha geneldir. nk fur, gnah rten demektir. Silip-sprmenin rtmekten daha iyi olduu aktr.

Umulur ki Allah bunlar affeder. Allah Afvvdr (affedicidir), furdur (balaycdr). (4/Nisa, 99; ayrca bkz. 22/Hacc, 60; 58/Mcadele, 2; 4/Nis, 43) Bir yette bu isim Kadir ismiyle beraber kullanlyor. Bu yet, Allahn gnah ileyenleri cezalandrmaya g yetirebildii halde, onlara ceza vermeyip balayabildiini ifade ediyor (4/Nis, 149). Allah (cc) sonsuz balayc ve affedicidir. Onun bu balaycl ncelikli olarak din emirleri ve yasaklar (teklifleri)

hafifletmede grlr (2/Bakara, 187; 4/Nis, 43; 5/Mide, 101).

Rabbimiz, kul olarak yaratt insann gnah ileyeceini, hata ve isyan edeceini, hatta inkrc olup kfre deceini biliyordu. Buna ramen ona gnah ileme ya da ibadet etme zelliini verdi. (91/ems, 7-10) Yani insann iradesini kendi eline vermitir. Ancak onu babo da brakmamtr. Btn insanlara tauta kulluk yapmayn, Allaha ibadet edin diye davet yapmas iin eliler (peygamberler) gndermitir. (16/Nahl, 36) Elilerin davetine uymayp, Allahn gnderdii yetlere srtn dnenler azgnlk, sapklk ve isyan iinde kalrlar. Peygamberlere iman edip mslman olanlar da zaman zaman hata edebilir, gnah ileyebilirler. Ite kim bu ekilde hataya dtkten sonra, hatasndan vazgeer ve Allaha tevbe ederse Allah (cc) onu affedebilir. Inkrc iken mmin, isyanc iken itaatkr, gnahkr iken takva sahibi olan (korkup-korunan) affedebilir. Afv yetkisi Rabbimizin elindedir. Dilediini balar, dilediini cezalandrr.

Eer Rabbimiz btn isyanlara ve gnahlara ceza verseydi, hi affetmeseydi phesiz yeryznde kimse kalmazd. (35/Ftr, 45) Insanlarn yaptklar yznden karada ve denizde fesat (arpklklar, bozulma) meydana gelir. (30/Rm, 41) Baz insanlar veya topluluklar daha dnyada iken cezalandrlr. Ancak btn bunlar, insanlarn rettikleri ktlklerden Allahn affnn dnda kalan fazlalklardr. Allah (cc) kullarn srekli affediyor. Ancak bazlarnn ceza almas da kinat dzeni ve ibadetin deerinin bilinmesi asndan Allahn adaletinin gereidir. Size isabet eden her musibet, (ancak) ellerinizin kazanmakta olduu dolaysyladr. (Allah,) ounu da affeder. (42/r, 30; ayrca bkz. 42/r, 34, 40)

Allah (c.c.) Uhud savanda Peygamberin szn dinlemeyenleri (3/l-i mran, 152, 153), hacc ibadetinde daha nceden yaplan hatalar (5/Mide, 95), buzay tanr edinip sonra tevbe eden Israiloullarn (2/Bakara, 52; 4/Nis, 153), affettiini bildiriyor. Ktlkleri balayp affedenler (4/Nis, 149; 64/Tebn, 14), gsz ve zayf olduu iin Allah yolunda hicret veya cihad edemeyen mstazaflar (4/Nis, 99), Allaha irk komakszn baka gnah ileyenler (4/Nis, 48) Allah' affedici olarak bulurlar (16/Nahl, 126) slm'a gre bir ktln cezas-karl yine onun kadardr. Fazlaya kamak hell deildir. Ancak hak sahibi bu hakkn balarsa, bu bir fazilettir. Kuran balamay tavsiye ediyor. Bir yanana vurana brn evirmek olmad gibi; intikam peine dmek de yoktur. Hakszla urayan, bu hakkn kullanmaz, sabreder ve balarsa bu gzeldir (2/Bakara, 178). Kuran, mminlerin affedici olmalarn tavsiye ediyor. Affedenleri Allahn seveceini haber veriyor (24/Nr, 22; 2/Bakara, 178, 237). (14)

Tarih, hataszl iddia eden budalalarla, bunlarn karsnda hak dvy mdfaa eden hakikatperver insanlarn mcadeleleriyle doludur. Faziletin, hata ileyen kimsenin, hatasn kabul etmekle balad sylenebilir. Beer iin ideal olan, mmkn olduu kadar hatasz bir hayat yaamaktr. Fakat, peygamberlerden baka bu srra ermi bir insan tasavvur etmek bile zordur. Allah da hatasz bir insan deil; her eit hatadan hemen dnp mafiret dileyen bir varlk yaratmay tercih etmitir (Mslim, erhu'n-Nevevi 17/65). Bir toplumun bekas da tevbe ve istifar iledir: "Onlar istifar ederlerken Allah onlar azablandrmaz." (8/Enfl, 33)

Mminler yle dua ederler: Rabbimiz, unuttuklarmzdan ya da yanldklarmzdan dolay bizi sorumlu tutma. Rabbimiz, bizden ncekilere yklediin gibi bize de ar yk ykleme. Rabbimiz, kendisine g yetiremeyeceimiz eyi bize tatma. Bizi affet, bizi bala. Sen bizim Mevlmzsn. Kfirler topluluuna kar da bize yardm et. (2/Bakara, 286)

Gnahlarn kmseyen ve tevbesini sonu gelmeyen yarnlara erteleyen, ya da yalanc tevbelerle kendini kandran zavalllardan olmayalm. Ey Rabbimiz, bizim gnahlarmz ne kadar byk ise de, Senin affn daha da byktr; Bizi affet!

"Ey Rabbimiz! Bizi sana teslim olan mslmanlardan kl, neslimizden de sana teslim olan bir mmet kar. Bize ibadet yerlerimizi gster. Tevbemizi kabul et; zira tevbeleri kabul eden, ok merhametli olan ancak Sensin, Sen." (2/Bakara, 128)

Hseyin K. Ece, slm'n Temel Kavramlar, 704 vd. C afer Tayyar Soykk, Haksz, say 68, s. 48 smail Karaam, slm'da Tevbe, s. 98 C afer Tayyar Soykk, Haksz, say 68, s. 48 Muhammed el-Behiy, nan ve Amelde Kur'an Kavramlar, s. 178 A.g.e. s. 175-177 C ihat Tun, mil slam Ansiklopedisi, c. 6, s. 206 Abdlhamid Bill, Arnma Yolu, 2/141-142 A.g.e. 2/143-146 Said Havva, slm'da Nefis Tezkiyesi, s. 376-379 C ihat Tun, mil slam Ansiklopedisi, c. 6, s. 205-207; kr. S. Havva, . Nefis Tezkiyesi, s. 372-373 Abdlhamid Bill, Arnma Yolu, 2/34-38 H. Ece, . Temel Kavramlar, s. 314-315 A.g.e. s. 31-32

Tevbe Konusuyla lgili Ayet-i Kerimeler

Tevbe Etmek: Nur, 31; Furkan, 71; Zmer, 54; Hucurt, 11; Tahrim, 8. Gerek Tevbe: Nis, 17-18; Tevbe, 112; Furkan, 71; Tahrim, 8. Allah, Tevbeleri Kabul Eder: Bakara, 37, 160, 218; l-i mran, 31, 89; Nis, 26-27, 110; En'am, 54; A'raf, 153; Tevbe, 104; Nahl, 119; sr, 25; Th, 82; Nur, 10; Furkan, 71; M'min, 3; ra, 25; Hucurat, 12; Necm, 32; Brc, 14; Nasr, 3. Allah, ok Tevbe Edenleri Sever: Bakara, 222; Tevbe, 112; Meryem, 60; Brc, 14. stifr Etmek (Af/Balanma stemek): l-i mran, 16-17, 135; Nis, 4, 106, 110; Hd, 3; M'min, 55; Nh, 10-12; Mzzemmil, 20; Nasr, 3. Slih Amel leyenlerin Kusurlarn Allah Balar: Ankebut, 7; Necm, 32. Gnahlar Ancak Allah Affeder: l-i mran, 135; Tevbe, 104. Allah, irkin Dnda Dilediklerini Affeder: Bakara, 218; l-i mran, 129; Nis, 48, 116; Mide, 40; sr, 54; Feth, 14. Allah Balaycdr: Hcr, 49-50; M'min, 3; r, 5; Mlk, 2; Mzzemmil, 20. Allah Btn Gnahlar Affeder: Zmer, 53; Ahkaf, 31. Tevbenin Kabul in Dua: Bakara, 128, 199, 285-286. Allah, Kullarnn Tevbe Etmesi in Yoksulluk ve Hastalk Verir: En'am, 42.

Mrtedlerin (Dinden Dnenlerin) Tevbesi: l-i mran, 89-90. Kfir Olarak leceklerin Tevbesi: Nis, 18, 168-169. aklerin Tevbesi: Mide, 34. Mriklerin Tevbesi: Tevbe, 3, 11; Furkan, 70; Kasas, 67. Mrikler in stifr Edilmez: Tevbe, 113-115. Mnafklar in stifr Edilmez: Tevbe, 80, 84, 113; Mnafkun, 6. Mnafklarn Tevbesi: Nis, 146; Tevbe, 74; Ahzb, 24. Hrszlarn Tevbesi: Mide, 39. kinin Tevbesi: Mide, 93.

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

Mefatihu'l-Gayb (Tefsir-i Kebir), Fahreddin Razi, Aka Y. c. 2, s. 421-436 Fi Zlli'l-Kur'an, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1, s. 119-124 Hak Dini Kur'an Dili, Elmall Hamdi Yazr, Azim Y. c. 1, s. 277-279; c. 2, s. 531 Tefhimu'l Kur'an, Mevdudi, nsan Y. c. 1, s. 66-67 Kur'an- Kerim ifa Tefsiri, Mahmut Topta, C anta Y. c. 1, s. 125-126 Hadislerle Kur'an- Kerim Tefsiri, bn Kesir, ar Y. c. 2, s. 305-307 Hulsat'l-Beyan F Tefsri'l-Kur'an, Mehmed Vehbi, dal Neriyat, c. 1, s. 104-105 El-Mzan F Tefsri'l-Kur'an, Muhammed Hseyin Tabatabai, Kevser Y. c. 1, s. 180-211 Min Vahyi'l Kur'an, Muhammed Hseyin Fadlullah, Akademi Y. c. 1, s. 196-200 Davetinin Tefsiri, Seyfuddin el-Muvahhid, Hak Y. c. 1, s. 110-112 Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, Risale Y. c. 4, s. 121-122 mil Islm Ansiklopedisi, mil Y. c. 6 s. 205-207 slm Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 1, s. 394 Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s. 448-450 slm'n Temel Kavramlar, Hseyin K. Ece, Beyan Y. 31-33; 314-316; 704-708 Kur'an'da Temel Kavramlar, C avit Yaln, Vural Y. s. 158-165 nan ve Amelde Kur'an Kavramlar, Muhammed el-Behiy, Yneli Y. 175-178 sm Yapc, slm'da Tevbe ve Din Yaaytaki Rol, Beyan Y. Hristiyanlk, Yahudilik ve slm'da Tvbe, Mehmet Katar, Tre Basm Yayyn Datm slm'da Tevbe, smail Karaam, Nedve Y. Tevbe, Mehmed Zahid Kotku, Seha Neriyat Tvbe, Hayreddin Harun, Risale Y. Tvbe Yeniden Balamaktr, Seyyid enel lhan, Feyz Y. Zulm Asndan Allah ve nsan, smail Karagz, elik Y. smet nanc, Mehmed Bulut, Risale Y. Arnma Yolu, Abdlhamid Bill, afak Y. c. 1, s. 104-105, c. 2, s. 141-144 Kur'an'da Gnah Kavram, Sadk Kl, Hiba Y. s. 368-386 slm'da Nefis Tezkiyesi, Said Havva, Petek Y. s. 372-383 Kur'an'da Ulhiyet, Suat Yldrm, Kayhan Y. s. 155-158; 254-256; 260-261 Haksz, say 68, (Kasm 96), C afer Tayyar Soykk, s. 46-49

Hazr ve ynetim panelli siteler Dzenleme Ve Tasarm Webhizmetlerim

st