,

ZEKT Zekt Zektn Farziyeti Zekt, Btn Peygamberlerin mmetlerine Farz Klnm Bir badettir sriloullarna da Zekt Farzd Zekt Vermemenin Cezas Zekt Tehir Etmenin Cezas Zekt Hakknda zet Fkh Bilgi Zektn farz olmasnn artlar Cimriliin Ktl ; Cmertlik, Zekt ve nfakn nemiyle lgili Baz yetler Zekt ve nfakn nemini Anlatan Baz Hadis-i erifler Zektn nemi ve Hikmetleri:
a-

Zekt Mal Islah Eder Zekt, Nimetin Gerek Sahibi Allah'a bir krdr

bc-

Zekt Mal Temizler Maln Gerek Sahibini Hatrlatr ve Kiinin Emanet Bilincini Glendirir Ferdi/Kiiyi Maddeperestlikten Korur; Kalpteki Dnya Sevgisine Kar Bir ltr

def-

htiras Zincirini Krar, Hrsdan Korur, Nefsin Maraz ve letini Tedavi Eder Zekt, Kiiyi Cimrilikten Korur, Cmertletirir sraf ve Lx Gibi eytan Eilimleri Azaltr

g-

hi-

Kalbin Katlamasn nler; Kalbe Sevin, Mutluluk ve Huzur Verir Halka efkat ve Merhameti Arttrr,

j-

Dost Kazanmaya Sebep Olur k-Sla-i rahme tevik eder; Akrabaya vermeyi, onlar gzetmeyi hatrlatr l- Zekt, Mal Ebedletirir m-Mal oaltr, Bereketini Arttrr
no-

Kiiyi Yatrma Tevik Eder

Fakir-Zengin Uurumunu nler, Orta

S n f O l u t u r u r p- Zekt, Sosyal

Dayanma ve Sosyal Gvenlik S i g o r t a s d r r- Zekt, Dnya ve hiret Uurumlar zerindeki Bir Kprdr Zektn Her Mslman Kendisi D a t a b i l i r m i ? "Namaz dosdoru kln, zekt verin, rk edenlerle birlikte siz de rk edin." (2/Bakara, 43) Zekt Zekt, kelime anlam olarak; bereket, artmak, remek ve temizlemek demektir. Zekt vermek, hem insan malnda bereket ve art salayacak bir yola gtrd , hem de mal ve servetteki fakirin hakk karlarak cimrilik kirlerini giderdii ve insann i dnyasnda bir arnma vcuda getirdii iin, bu greve zekt denmitir. Terim olarak zekt, Kur'an'da saylan snflardan birisine veya birkana Allah rzas iin belli bir maln belirli bir ksmn belirli zamanlarda vermek anlamnda slm'n rknlarndan birisi olan ml ibadetin addr. "Namaz ikame edin (hakkyla kln), zekt verin, rk edenlerle beraber rk edin." (2/Bakara, 43) Zekt, Kur'an'da 32 yerde gemektedir. Kur'an'da sadaka kelimesi de genellikle zekt anlamnda kullanlmaktadr. Zekta "sadaka" isminin verilmesinin sebebi, zektn mal temizleyip shhat ve kemline sebep olmas, zekt verenin de imanndaki sadakat ve olgunluuna delalet etmesidir. Ancak, kullanlta sadaka, hem farz hem de nfile olan mal ibadetler, her eit infak iin kullanld halde, zekt sadece farz olan ibadete denir. Zekt, ekonomik fedkrlk olan infakn mecbur ve meyyideli bir uygulandr. Kur'an'da alt yerde namazla birlikte ifade edilmektedir. Bylece namazn ruh arndrma, fah ve mnkerden insan temizleme zellii yannda, zektn sosyo ekonomik bir arndrma getirdii, bu iki ibadetle insann beden, ruh, psikoloji, manev ve sosyal ynlerden temizlenmi olur. Yine namaz emrinin, kiinin Rabb'ine kar grevleri iin ba rnek, zektn da insann dier insanlara kar grevleri iin prototip olduu deerlendirilebilir. Bylece namaz gerei gibi klan bir m 'min, Rabbine kar kr ve

kullukla ilgili tm dier ibadetleri kolaylkla yerine getirebilecek seviyeye ykselirken, zekt grevini gerektii gibi yapan insan da dier insanlara ve evresine kar fedkrlk ve dier grevlerini kolaylkla yerine getirebilecek bir olgunlua ular. Namazla her trl ahlk ve ruh kt lklerden uzaklarken; zektla da mala tapmaya kadar varabilecek, mal ve dnyaya ar d knlkten, hrs ve bencillik gibi kt huylardan kurtulabilir. Zektn Farziyeti Zekt, Kur'an'da 32 yerde emir ve tavsiye edilmektedir. Bu yetlerden biri, konumuzu tekil eden yettir: "Namaz ikame edin (hakkyla kln), zekt verin, rk edenlerle beraber rk edin." (2/Bakara, 43) Peygamberimiz zektn slamn temel esaslarndan, nemli farzlarndan bir olduunu u mehur hadisiyle izah eder: slam, be esas zerine bina edilmitir (kurulmutur). Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin (s.a.s.) Onun kulu ve rasl olduuna ehadet etmek, namaz klmak, zekt vermek, Beyti (Kbeyi) haccetmek ve Ramazan orucunu tutmaktr. (Buhari, man 1; Mslim, man 22; Nesai, man 13; Tirmizi man 3) bn Abbas'tan rivayet edildiine gre, Peygamber Efendimiz, Muaz bin Cebel'i Yemen'e vli olarak gnderdii zaman, ona u emri vermitir: "Onlar Allah'tan baka bir ilh bulunmad-na ve benim Allah'n rasl olduuma iman etmeye dvet et. Eer bu hususta sana itaat ederlerse onlara, Cenb- Allah'n kendilerine gnde be vakit namaz klmalarn emrettiini bildir. Eer bu konuda da sana itaat ederlerse kendilerine mallarndan zekt vermelerini farz kldn bildir. Zekt zenginlerden alnp fakirlere verilir." (Buhr, c. 2, s. 104; Nesi, c. 5, s. 2; bn Mce, c. 2; s. 586) Zekt, Btn Peygamberlerin mmetlerine Farz Klnm Bir badettir Kur'an' incelediimiz zaman, grrz ki, Peygamberimiz'den nce gelmi gemi bulunan btn peygamberlerin mmetlerine namaz, zekt ve oru farz klnmtr. slm dini, hi bir zaman namazsz ve zektsz devam etmemitir. Hi bir peygamberin dini de bu farzlar ihmal etmemitir. Kur'an'da brahim (a.s.) ve onun neslinden gelen peygamberlerin durumlarndan bahsedilirken yle buyruluyor: "Kendilerini (insanlar iin) nder kldk. Bizim emrimize gre doru yolu gsterirler. Kendilerine hayr ilerini, namaz ayakta tutmay ve zekt demeyi vahy ettik. Onlar bize kulluk/ibadet edenlerdi." (21/Enbiy, 73) smail (a.s.) hakknda: "Kendi halkna, namaz ve zekt iin emir verirdi. Rabbnn indinde de, sekin idi." (19/Meryem, 55) sriloullarna da Zekt Farzd "(Hz. Musa:) 'Bize, bu dnyada da iyilik yaz, ahirette de. phesiz biz Sana dndk' Allah yle buyurdu: 'Ben istediimi azaba arptrrm. Benim rahmetim ise, her eyi kuatr/ evreler. Onu takv yolunu tutup da zekt deyen kimselere ve yetlerimize iman eden kimselere yazacam." (7/A'rf, 156) Hz. Musa'nn kavmi, dar gn ll kimselerdi. Bunlar canlar pahasna paralarn vermezlerdi. Gnmzde bile yahudiler ayn zelliklerini devam ettirmektedirler. Bunun iin de Allah, kendinin bu deerli ve kymetli peygamberinin duasna kar byle cevap verip aka buyuruyor ki, eer senin mmetin zekta bal bulunacak olursa o zaman benim vaad edilmi bulunan rahmetimden nasip alrlar. Yoksa, zekt vermeyecek

olurlarsa, benim rahmetimden mahrum kalacaklardr. Konumuzu tekil eden Bakara 43. yette de tm mslmanlarla birlikte Benisril iin de u emirleri gryoruz: "Namaz ikame edin( hakkyla kln), zekt verin; rk edenlerle beraber rk edin." (2/Bakara, 43) Hz. sa da yine mmetine namaz ve zekt emretmitir. "(Hz. sa:) 'Nerede olursam olaym, O beni mbarek kld; yaadm srece bana namaz ve zekt emretti." (19/Meryem, 31) Buradan anlalyor ki, slm dini, hangi peygamber zamannda olursa olsun, namaz ve zekt zerinde durmu ve bu iki byk farizaya ok nem vermitir. Hi bir zaman Allah, mmetlerden herhangi birisini bunlardan muaf tutmamtr. Zekt Vermemenin Cezas Zekt vermemenin cezas, madd ve manev meyyidelere (yaptrmlara) dayandrlmtr. Allah, zekt vermeyenler hakknda Kyamette ok ackl bir cezann tatbik edileceini beyan buyurur. "Ey iman edenler! Gerekten yahudi bilginleri ile hristiyan rhiplerinden birou, insanlarn mallarn hakszlkla yerler ve insanlar Allah yolundan evirirler; bir de altn ile gm yp/stok edip Allah yolunda harcamayanlar, ite bunlar ackl bir azapla mjdele! Kyamet gnnde stok edilen o altn ile gm n (paralarn) zerleri Cehennem ateinde kzdrlacak da, bu mal biriktirenlerin alnlar, yanlar ve srtlar bunlarla dalanacak. Ve onlara yle denecek: 'te bu, kendiniz iin stok ettiiniz paralardr. Artk ydklarnzn/stok ettiklerinizin cezasn ekin." (9/Tevbe, 34) "Allah'n fazlndan verdiini (infak etmekte) cimrilik gsterenler, sanmasnlar ki o, kendileri iin hayrldr; tersine bu onlar iin pek fenadr. Cimrilik ettikleri ey de Kyamet gnnde boyunlarna dolanacaktr. Gklerin ve yerin miras Allah'ndr. Allah btn yaptklar-nzdan haberdardr." (3/l-i mran, 180) Bu konuda iki de hadis-i erif meali verelim: "Cenab- Allah kime mal verir de zektn demezse, Kyamet gnnde o mal, sahibine, gzlerinin nnde simsiyah iki benek bulunan gayet zehirli (ve zehirinin etkisinden ba) kel bir ylan eklinde grnerek boynuna gerdanlk yaplacak; sonra da iki ene kemiini, yani avurdunu iki tarafndan yakalayp yle diyecek: 'Ben senin malnm, ben senin ydn stoklarnm." (Buhr, c. 2, s. 106; Nesi, c. 5, s. 39; bn Mce, c. 1, s. 568) "Deve, sr ve koyun sahibi bir mslman, bu mallarn zektn demezse, Kyamet gnnde o hayvanlar, dnyada olduklarndan daha semiz ve daha byk bir halde gelecekler ve her biri boynuzu ile ona toslayacak; ayaklar ile de ineyecek. Sonuncusu iini bitirince, birincisi yeniden toslamaya ve inemeye balayacak; ta insanlar mahkeme edilinceye kadar." (Buhr, c. 2, s. 106; Nesi, c. 5, s. 29; bn Mce, c. 1, s. 568) Bu hadisin hkm dnya hayatnda da tecelli ediyor. Mallarnn hakkn demeyen zenginler, mallarndan huzur iinde faydalanam-yor, i gvenliini temin edemiyorlar, bunca varlklar gnl darlklarn gideremiyor. te bu gibi durumlar, daha dnyadayken maln sahibini toslamas kabul edilebilir. Zekt dememenin din cezas hakknda bn Mes'ud (r.a.) buyuruyor ki: "Zekt terk eden mslman deildir." (ayn eser, ayn sayfa). Yani byle kimseler, slm hkimiyetini kabul etmeyen gayr- mslimler gibidir. Zira zekt, mslman toplumda serbest dolamann ilk artdr. Kfrden dndkten sonra bir kimse zekt verip namaz klmadka slm

topraklarnda serbest dolaamaz.

Zekt Tehir Etmenin Cezas Yukardaki yet ve hadislerde zikredilen ceza, zektn demeden lenlerin hirette karlaacaklar ackl sonu beyan ediyor. Zektn vaktinde demeyenlere ait ceza ise iki ksmda deerlendirilmektedir: Din ynden, dnyev ynden. Zekt geciktirmenin din cezas: Kendisine zekt farz olup senesi dolduktan sonra vaktinde zektn demeyen bir mslman, toplumunun iktisad yaps ile ilgili bir emri ihmal ettii ve fakirlerin hakkn elinde tuttuu iin din ynden gnahkrdr. Byle durumda olan mslmanlarn bugne kadar demedii zektlar demesi gerektii gibi Allah'a tevbe etmesi de gerekir. mam Muhammed der ki: "Kim bir zr olmakszn zekt tehir ederse, hitlii kabul edilmez. nk zektta fakirlerin hakk vardr; zekt tehir etmekle onlara zarar vermi oluyor. Mslmann, fukaray zarara sokmaya hakk yoktur." (Serahsi, Mebsut, II/169) Zekt tehir etmenin dnyev cezas: Zekt demeyen, yahut tehir edenlere kar slm devleti yneticileri ilgisiz kalamazlar. Nice limlere gre, eer mal sahibi, farz olduuna inanmasna ramen zektn vermek istemezse, slm devleti, kendisinden zekt zorla ald gibi, ceza olarak malnn yarsn da alr. nk Peygamberimiz'den u hadis rivayeti vardr: "...Kim zektn vermek istemezse, biz hem zektn hem de devesinin (malnn) yarsn alrz. Zekt, Rabbimiz'in haklarndan bir haktr. Muhammed'in (s.a.s.) ehline ondan bir ey hell olmaz." (Nesi, c. 5, s. 15) Baz limler ise -ki bunlar ounluktadr- zektn farziyyetine inand halde onu vermeyen kiiden para cezas alnmaz; ancak byle kimseler slm devletince te'dib edilir diye gr bildirirler. Zekt Hakknda zet Fkh Bilgi Ayrntlarn fkh ve ilmihal kitaplarna brakarak, zektn fkh konumuyla ilgili zet bilgiler verelim: Zektn sebebi; Zekt verecek olan mslmann belirli bir miktarda mala sahip olmasdr. Zekt verilecek maln cinsine gre farkllk gsteren bu miktara nisap denir. Zektn farz olmasnn artlar:
a-

Mkellef asndan: Zekt verecek olan kii, akll, hr, erginlik ana ermi, dinen zengin

ve mslman olmaldr. Buna gre; mslman olmayanlara, delilere, ocuklara ve hrriyetini kaybetmi olan kle ve esirlere zengin de olsalar zekt farz deildir.
b-

Mal asndan gerekli olan artlar: 1- Mal, mal sahibinin asl ihtiyalarndan ve

borlarndan fazla olarak, nisab miktar veya daha fazla olmaldr. Havic-i aslliyye (Asl ihtiya); kiinin ve ailesinin ihtiyalar olan mal, eya ve letlerdir. 2- Mal, hakikaten veya hkmen artc olmaldr. Hakikaten artc olmasndan maksat; maln, ticaret veya reme yoluyla oalc olmasdr. Buna gre; her trl ticaret mal, nesli, st ve ty alnmak zere krlarda otlatlan erkek ve dii hayvanlar hakikaten artcdr. Bu ekildeki hayvanlara sime denir. Maln hkmen artc olmas; sahibinin veya vekilinin elinde bulunmas suretiyle artrlmaya elverili olmasdr. Altn, gm ve paralar bu kabildendir. 3- Maln zerinden bir yl gemi olmaldr. Buna havl-i haveln denilir. Nisab miktar mala sahip olan bir kimseye, o mala sahip olduktan itibaren bir sene getikten sonra zekt vermesi farz olur. Nisabn, hem senenin banda hem sonunda mevcut olmas gerekir. Arada azalp oalmasna itibar edilmez. Zekt verirken maln, sene bandaki veya sene ortasndaki deil; sene sonundaki deerine itibar edilir. 4-

Sahibi, mala tam olarak mlik olmaldr. Bundan maksat; maln, sahibinin elinde olmas ve onda bir bakasnn hakknn bulunmamasdr. Buna gre, kadnn henz eline gemeyen mihrine ve insann elinde bulunmakla beraber, buna karlk borcu olan malna zekt gerekmez. Ancak, borcuna mukabil olan ktktan sonra geriye kalan miktar, nisaba ularsa, o fazlalk iin zekt gerekir. Buradaki bortan maksat, kul borcudur. Keffaret, nezir, hac gibi din borlar zektn gereine mani deildir. Satn alnp henz teslim alnmayan mal, borlu tarafndan inkr edilmeyen, edilse bile isbat mmkn olan alacaklar ve yolcularn memleketlerinde olan mallarna zekt gerekir. Haram yolla kazanlan maln zekt verilmez. Bu maln, varsa sahibine verilmesi, bilinmiyorsa fakirlere datlmas gerekir. Zektta niyyet arttr. Fakat zekt verilirken, onun zekt olduunun bildirilmesi art deildir. Hatta, iten zekta niyet edildii halde, verirken ikram, hediye, veya bor demek, onun geerliliine engel olmaz; zellikle zekt alan muhatabn ahsiyetini ve onurunu korumak iin bu hassasiyetlere dikkat etmek daha faziletlidir. Altn, gm ve nakit parann zekt: Altn ve gm , ister kle, ister ilenilmi olsun, nisab miktarnda olup da zerinden bir sene geince % 2,5 orannda zektlarnn verilmesi gerekir. Altnn nisab, 20 miskal, gm n nisab 200 dirhemdir. Bu gn kullanlan l lere gre 20 miskal altnn karl yaklak 80 gramdr. Altn ve gm n zektlarnda kymetlerine deil; arlklarna itibar edilir. Elde bulunan nakit paralar veya her an paraya evrilebilen ek ve tahviller, aynen altn ve gm gibi zekta tbidir. Bunlarn ve ticaret mallarnn nisab, hem altna, hem gm e gre deerlendirilebilir. Bu konuda fakirler iin daha faydal ve kymetli olan tercih edilmelidir. Gnmzn ekonomik artlar gz nne alndnda, bu mallarn nisabnn tayininde altnn esas alnmasnn daha uygun olduunda limler ittifak etmi gibidir. Para ve para gibi olan kymetli ktlarn nisabnda demek ki, 80 gram altnn para ynyle deeri kadar miktara ulamas nisab miktarna, yani zekt verecek zenginlik snrna ulam saylr. Ticaret mallar da byledir. Cinsi ne olursa olsun, ticaret maksad ile alnp satlan tm mallar, nisaba ulatklar takdirde % 2,5 orannda zekta tbidirler. Bu mallarn nisab, kymetle-rinin altn ve gm nisabna ulamas ile sabit olur. Ticaret mallarnda zekt, elde edilen kra gre deil; sermaye ve krn toplamna gredir. Ticaret mallar, kendi aralarnda birbirlerine eklendikleri gibi, ticaret iin olmayan altn, gm ve paraya da ilve edilirler. Toprak mahsullerinin zekt: re tbi arazilerden elde edilen mahsul, Ebu Hanife'ye gre miktar ve cinsine baklmakszn belirli oranda zekta tbidir. Bu oran, sulama masraf gerektiren arazilerde %5; gerektirmeyenlerde % 10 'dur. Toprak mahsullerinden alnan bu zekta "r" denilir. Zektn verilecei yerler: Zektn verilecei yerler Kur'an'da belirtilmitir. "Sadakalar (zektlar) Allah'tan bir farz olarak ancak, fakirlere (yoksullara), miskinlere (d knlere), (zekt toplayan slm devletinin grevlisi) memurlara, mellefe-i kulba, yani gnlleri (slm'a) sndrlacak olanlara, (hrriyetlerini satn almaya alan) klelere, borlulara, Allah yolunda alp cihad edenlere, yolcuya mahsustur. Allah her eyi ok iyi bilendir, hikmet sahibidir." (9/Tevbe, 60) Bu yette belirtilen snflar unlardr: a- fakirler bmiskinler c- miller (slm devletinde zekt toplamakla grevli memurlar) d- Mktebe

kle e- Borlular f- Allah yolunda cihad edenler g- Yolcular. Bir kimse, zektn hanmna, usl ve fruna veremez. Bunlarn dnda zekta ehil olan herkese verebilir. Ancak, nce kendi akrabalarndan balamas daha iyidir. Zekt verilen kiinin mslman olmas arttr. Mslman olmakla beraber, din grevlerini yerine getirmeyen veya ald zekt mer olmayan yollarda harcayaca bilinen kiilere zekt verilmesi ciz gr lse bile, slih m 'minlere verilmesi daha uygundur. Zektn, maln bulunduu yerdeki/yakn evredeki fakirlere verilmesi daha efdaldir. Bugnk devletlere, vergi, ba veya baka adlar altnda verilen mal veya paralar kesinlikle zekt yerini tutamaz, bunlar insan vebalden kurtaramaz. Ayrca cmi, Kur'an Kursu vb. de olsa binalara, derneklere vakflara verilemez; dernek ve vakflara; fakir mslmanlara, renci ve mcahidlere vermek zere vekil tutarak emaneten ve bu artla verilebilr.

Cimriliin Kt l ; Cmertlik, Zekt ve nfakn nemiyle lgili Baz yetler "Allah yolunda harcayn; kendinizi tehlikeye atmayn." (2/Bakara, 195) "Nefsinin cimriliinden korunanlar yok mu? te kurtulacaklar onlardr." (64/Tebn, 16) "Kim cimrilik ederse, kendi zararna cimrilik eder. Allah zengindir; hi kimseye ihtiyac yoktur; siz ise fakirsiniz, O'na muhtasnz. Eer (O'ndan ve Allah yolunda harcamaktan) yz evirirseniz, sizin yerinize sizden baka bir toplum getirir, artk onlar sizin gibi olmazlar." (47/Muhammed, 38) "Kendileri cimrilik yapp insanlara da cimrilii tavsiye eden, Allah'n kendilerine ltfundan verdiini gizleyen kimselerdir. Biz, nimetleri rten kfirler iin alaltc bir azap hazrladk." (4/Nis, 37) "Kim cimrilik eder de kendini mstani sayar, Rabbine ihtiya gstermez, en gzeli de yalanlarsa, biz de onu en zora, en gl e sevkederiz. D t zaman da mal kendisine hi fayda vermez." (92/Leyl, 8-11) "Ey iman edenler, kazandklarnzn ve sizin iin yerden kardmz rnlerin en helal ve iyisinden Allah yolunda harcayn." (2/Bakara, 267) "Mallarn gizli ve ak olarak gece ve gndz harcayan kimseler var ya, ite onlarn, Rableri katnda ecirleri vardr. Onlara hibir korku yoktur ve onlar mahzun da olmayacaklardr." (2/Bakara, 274) "Mallarn Allah yolunda harcayanlarn hali, her baa yz daneli yedi baak bitiren bir tohumun hali gibidir. Allah diledii kimseye daha kat kat verir. Allah'n ihsan ok genitir. Her eyi hakkyla bilendir." (2/Bakara, 261) "Sevdiiniz eylerden Allah yolunda harcayncaya kadar birre (Cennete ve iyiliin en gzeline) eremezsiniz." (3/Al-i mran, 92) "Sarfettiiniz her hangi bir eyin yerine O daha iyisini koyar." (34/Sebe', 39) "Allah, faizi tketir (faiz karan maln bereketini giderir), sadakalar ise bereketlendirir. Allah kfrde ve gnahtar srar eden hi kimseyi sevmez." (2/Bakara, 276) Zekt ve nfakn nemini Anlatan Baz Hadis-i erifler "Mallarnz zektla koruyun, hastalarnz sadaka ile tedavi edin. Belya dua ile kar koyun." (Ktb-i Sitte, c. 7, s. 322) "Maln zekatn dedin mi, kendinden onun errini def ettin demektir." (a.g.e. 7/ 323) "Sadaka, maln miktarn eksiltmez, artrr." (a.g.e.) "Zektn deyen, zerinde bulunan (fakirin) hakkn demi olur, fazla vermek efdaldir." (a.g.e.) "Farz zekt de. Zira o seni temizler. Sla-i rahmi ed et. Dilenci, komu ve fakirin hakkn gzet." (a.g.e.) "Zekt deyen, misafire ikram eden, musibete urayanlara veren, cimrilikten kurtulur." (a.g.e.) "Allah, zektn demeyen kimsenin namazn kabul etmez, ikisini birlikte yapncaya kadar.

Zira Allah Tel namazla zekt (Kur'an'da yanyana birlikte zikretmek suretiyle) birletirmitir; Siz aralarn amayn." (a.g.e.) "Allah, iman ve namaz ancak zektla kabul eder." (a.g.e.) (Btn bu hadisler ve bakalar iin bkz. Ktb-i Sitte, c. 7, s. 323 ve devam) Zektn nemi ve Hikmetleri Zekt, her eyden nce kulun Allah'n emrine itaat edip, kulluunu gstermesinin en gzel rneklerindendir. nk zekt vermeyi Allah emretmitir. Kulun grevi, ncelikle neden ve niinini aratrmadan Rabb tarafndan emrolunduu eyi yapmaktr. Mslman; sevdii, inand Rabbinden ald emirle, cannn yongas olan maln hi bir madd karlk beklemeden vererek, kulluk borcunu demi olur. Bu temel zelliin, yani ibadeti geerli klan esas unsur olan Allah'n emrettii ve O'nun rzasna uymak iin yaplmas yannda, zektn insan gnah ve cimrilik kirlerinden temizleyip onu olgunlatrmas, imann salamlatrmas gibi hikmetleri ve kii ve toplum asndan byk nemi vardr. Bir eyin nemi, insanln ona olan ihtiyac ve temin ettii fayda ile llr. Zektn; zekt verende, zekt alanda ve zekt alnp verilen toplumda salad faydalar gz nne alndnda, onun ne derece byk bir nem ifade ettii ortaya kar. "M 'minlerin mallarndan zekt al ki, onunla kendilerini temizlemi, mallarna bereket vermi olursun. Bir de onlara du et; nk senin duan, onlar iin bir sknettir/rahatlk ve huzurdur. Allah iitendir, bilendir." (9/Tevbe, 103) "Haram aylar knca m rikleri bulduunuz yerde ldrn; onlar yakalayn, hapsedin ve onlar her gzetleme yerinde oturup bekleyin. Eer tevbe eder, namaz dosdoru klar klar, zekt da verirlerse artk yollarn serbest brakn. Allah mafiret eden, merhamet edendir." (9/Tevbe, 5) "Onlar, eer tevbe eder, namaz klar ve zekt verirlerse, artk onlar dinde kardeleriniz olurlar." (9/Tevbe, 11)

Meallerini kaydettiimiz yet-i kerimelerden ilki, zektn bizzat Hz. Peygamber tarafndan toplanmasn, dolaysyla slm devleti tarafndan zekt ilerinin idare edilmesini emretmekte ve bu mal ibadetin, mslman toplum iin nem derecesini yeteri kadar yanst- maktadr. Bundan anlalyor ki zekt, ferdin kendi isteine braklmam, slm devletin yaptrm ile toplanarak kurumlatrlmtr. Nitekim Peygamberimiz, eitli blgelere zekt tahmin memurlar ile, zekt toplamakla grevli miller/tahsildarlar gndererek zekt her sene muntazam alm; vefatndan sonra halifelik makamna getirilen Hz. Ebu Bekir de zekt vermeyeceklerini bildirerek isyan eden baz kabile reisleri zerine asker kuvvet gndermek sureti ile onlarla savam, kendilerini itaat altna almtr (Buhr, c. 2, s. 106). Zekt, ferdin vicdanna ve inancna terk edilirse, iman zayf olan mslmanlarda ihmale urayarak meyyidesiz/yaptrmsz kalr; kendinden beklenen fayda salanamaz. Gnmzde, zektn zorunlu olarak slm devletince alnp yerlerine tevdi edilecei ortam yaanmadndan toplumda meydana gelen iktisad knt, bunun bir rneidir. Mslmanlarn salam bir dayanma iinde her ynyle bamsz ve zgr olabilmeleri iin zektn vazgeilmez konumu gzden uzak tutulmamaldr. Zektn, bizzat Hz. Peygamber, dolaysyla slm devleti tarafndan toplanma emrinin bu manay iinde tadnda hi phe yoktur. Yukardaki ikinci yette (9/Tevbe suresinin 5. yetinde) irkten dnenlerden, namaz kldktan sonra zekt vermeleri istenmekte; yalnz mslmanl kabul etmeleri kfi grlmeyip ruhun gdas ve kvam olan namaz klmalar, dnya hayatnn dzen ve nizamnn nemli sebebi olan zekt da vermeleri art koulmaktadr. Bu bize, zellikle bu iki emrin yerine getirilmedii toplumlarda huzur ve mutluluk bulunmayacan gsteriyor. Zekt vermeyen kii, irkten dnse de serbest dolaamaz; itaat ve teslimiyetini ancak zekt demekle ifade edebilir. nc yette (9/Tevbe, 11), m riklerin tevbeden sonra namaz klp zekt da demeleri din kardeliinin tahakkuku iin art koulmaktadr. Buna gre zekt vermeyenlerin mslmanlarn kardelik safna katlamayacaklar anlalmaktadr ki, bu bize zektn ne derece ehemmiyeti olduunu gstermeye yeterlidir. Zektn nemi hakknda Hz. Peygamberimiz'in birok hadis-i erifi vardr. Bunlardan birka tanesini zikredelim: "Zekt ilerinde hakkyla alan memur, evine dnnceye kadar Allah yolunda savaan gzi gibidir." (Tirmiz, c. 3, s. 144; bn Mce, c. 1, s. 578) Ashabdan Cerir bin Abdillah, Rasulullah (s.a.s.)'e, "namaz klacama, zekt vereceime ve her mslmana t vereceime dair bey'at ettim, sz verdim" diyor. (Buhr, c. 2, s. 106) Peygamberimiz vefat ettikten sonra yerine Hz. Ebu Bekir halife seildi. O zaman Arap kabilelerinden bir ksm zekt vermeyeceiz diyerek slm devletine isyan etti. Hz. Ebu Bekir, isyanc kabilelerle savamaya karar verdi. Fakat Hz. mer ona engel olmak isteyerek yle dedi: "Sen bu insanlarla nasl harbedersin? Halbuki Rasulullah (s.a.s.): "Allah'tan baka ilh olmad-na ve benim O'nun Rasl olduuma ehdet getirinceye kadar insanlarla harbetmekle emrolun-dum; kim bu kelimeyi sylerse, maln ve cann benden korumu olur. (Adam ldrmek gibi) kul hakk icab olan hususlar mstesndr ve

onun hesab Allah'a aittir" buyurdular. Hz. mer'in bu sz zerine halife Hz. Ebu Bekir u cevab verdi: "Namaz ile zekt birbirinden ayranlarla mutlaka savaacam. (Namaz ile zekt Kur'an- Kerim'de alt yerde beraber zikredilmitir.) nk zekt, maln hakkdr. Allah'a yemin ederim ki, Rasulullah'a dedikleri bir koyun veya kei yavrusunu dahi bana vermeyecek olurlarsa, bu sebepten onlarla harbederim." Hz. Ebu Bekir' in bu diryeti karsnda hayrete d en Hz. mer: "Allah'a yemin ederim ki bu szler, Yce Allah'n, Hz. Ebu Bekir'in kalbine ilhamndan baka bir ey deildir; onun dvsnda doru olduunu anladm" dedi. (Buhr, c. 2, s. 105; Nesi, c. 5, s. 11).
a-

Zekt Mal Islah Eder

Zekt, fertleri; cimrilik, dilik, kalp katl, kendini bakalarna kar stn grme, d knlk, harislik kirlerinden temizledii gibi onu, insanlarn mallarn hainlikle, alarak, gasbederek ve faiz almak suretiyle yemek gibi kt eylemlere meyletmekten korur. nk iman sebebiyle elinde veya kasasndaki mal Allah'n rzas, mafireti ve yce katndaki derecesinin ykselmesini talep etmek gayesine mtuf Allah yolunda vermee alan bir m 'min, bakalarnn maln haksz yere almaktan kendini daha iyi korur. M 'minler topluluunda, birbirlerine kar beliren kin, haset, d manlk, tecavz, zulm, fitne ve kavgalarn kayna olan sosyal rezalet kirlerinden temizlemesinde zektn ok byk rol vardr. nsanlar, alma yetenei, kazan, israf, esirgeme, iktisat, tedbir, cmertlik, cimrilik ve hayr zerinde yardmlama gibi hususlarda birbirlerinden tamamen farkldrlar. Rzk temiminde ve harcamalarda bir ksmnn, dier ksma muhta olduu kanlmaz bir gerektir. Servet toplamaya en fazla kabiliyetlileri, yaratllarnda hrs, kendilerine ve yakn akrabalarna varncaya kadar cimrilik gibi hallerin galip olduu kimseler olabilir. Bu vesile ile insanlarn bazs bazsna fitne, yani imtihan vesilesi, ekime ve mnakaa sebebi olur. "Sabredip etmediinizi gstermek iin, bir ksmnz dier bir ksmnz zerine fitne (imtihan vesilesi) yaptk. Rabbin her eyi hakkyla grmektedir." (25/Furkan, 20) Yani bu imtihan, beerin kabiliyette, ahlkta ve dier ilerde birbirinden farkl oluu icabdr.
b-

Zekt, mann Gstergesidir. Zekt, bdet ve Cihad Cokusu Verir

Allah'n emrine itaat ve O'nu her eyden ok sevdiini isbat ettirerek Allah'n rzasna ulatrr. Malla cihad etmeyi reterek, cihadn dier eitlerine kap aar. slam binasnda, imandan sonra iki amel zikredilmitir ve dinde bunlar, dierlerinden nce farz klnmtr: Namaz ve zekt. nk bunlar, btn ibadetlerin asldrlar ve burada bilhassa anlmalar, zelliklerinden dolay deil; dierlerinin eitliliine iareti de iine alc olduklarndan dolaydr. Zira btn ibadetler iki eide ayrlmtr. Biri bedene ait ibadetler, dieri de mala ait ibadetlerdir. Hac gibi hem beden ve hem de mal olan nc bir ksm da, bu iki deerin birlemesidir.u halde namaz, btn beden ibadetlerin asl temsilcisi; zekt da btn mal ibadetlerin asl temsilcisidir. Ve bunlar, imann ilk meyyidesi (yaptrm) ve amel ile ilk gelimesidirler. btn amellerin esaslar da namaz ve zektta/infakda zetlenerek, slm dininin ilm, amel esaslar ve dallar ksaca anlatlmtr. Kuran- Kerimde: Onlarn mallarnda isteyenin ve (iffetinden dolay dilenemeyen) yoksulun da bir hakk vardr. (Zariyat, 19) hkm beyan buyurulmutur. Mminlerin mallaryla, dilleriyle ve canlaryla cihad etmeleri, kati nasslarla emredilmitir. te cihadn

ilk ve vazgeilmez eidi olan malla cihada zekt ve infak ad verilir. Zekt ve infak amelinin eda edilmesi iin ilk rkn, imandr. Kyamet gnnde cehennem ehlinden olan kimseye denilir ki: Dnya dolusu maln olsayd (u azaptan kurtulmak iin) o maln fidye olarak verir miydin? O kimse, azabn iddetini grd iin: Evet!.. Muhakkak verirdim der. Allah Teal yle buyurur: Ben (dnyada) senden, bundan daha kolay bir ey istemitim. Henz ruhlar leminde iken, bana hibir eyi irk komaman hakknda senden misak almtm. Sen ise sznden dndn. Bana ortak komaktan baka bir ey kabul etmedin." (S. Buhari, K. Rikak 49; Ahmed b. Hanbel, III/ 218) c- Zekt, Nimetin Gerek Sahibi Allah'a Bir krdr Allah'n mal nimetine kr, mal Allah iin vermekle olacaktr. Zekt, Allah'n verdii nimetlere krdr. Namaz, oru gibi beden ibadetler, Allah'n ihsan ettii vcut shhat ve selametinin krdr. Zekt bata olmak zere her eit infak ieren mal demeler de mal nimetinin krdr. Her nimetin bir kr vardr. Maln kr de Allah iin vermektir. Lisanen yaplan krle maln kr borcu ed edilemez. Zekt, maln krne alan nemli bir kapdr. Bu duygularla zekt veren m 'min, her nimetin, mesela saln, ilmin, sanatn krlerinin de o nimetlerle deneceinin uuruna varr. "Sizden birine lm gelip 'Ya Rabbi keke yakn bir

zamana kadar ecelimi geciktirsen de sadaka versem' demeden nce size verdiimiz rzkdan veriniz." (63/Mnafkun, 10) Nimete kr, onu verenin rz olaca yollarda sarfetmekle olur. Zekt ise, mal nimetinin bir krdr. Nimetin vercisine teekkr etmek gerektiine gre, zektn da gerekli olmas kendiliinden anlalr. Maln elde bulunmas, kretmeyi; elden kmas da sabretmeyi gerektirir. Rabbimiz kuluna sanki yle buyuruyor: Ey zengin! Ben sana mal verdim ki, bu sebeple hakkn deyip kredenlerden olasn; sahip olduun maln bir ksmn elinden kar, zekt ver ki, bu vesile ile maln yokluunu hatrlayarak sabredenlerden olasn. Ey fakir! Sana da ok mal vermedim; sabrettin, bu sebeple sabredenlerden oldun. Zengine ise, elindeki malndan bir ksmn sana vermesini farz kldm. Ta ki, bu mal senin eline getii zaman bana kredenlerden olasn. te zektn farz olmas, bir taraftan zenginlere, krn ne demek olduunu, br taraftan da fakirlere sabrn ne demek olduunu retiyor. Ayn zamanda zenginin sabrdan, fakirin de krden nasiplenmesine vesile oluyor.
d-

Zekt Mal Temizler

phesiz Zekt, vereni arndrd gibi; fakirin hakknn ayrlp hak sahiplerine verilmesi ile maldaki kirleri de temizler. Zekt: Belli bir ml gc olan mslmann kazan ve malndan verecei yzde iki buuk tutarnda zorunlu bir ml ibadettir. Verilmedii takdirde kazancn ve maln tamam pis ve haram olur. "Onlarn mallarndan sadaka al. Onunla kendilerini temizlemi ve tezkiye etmi olursun." (9/Tevbe, 113) Temizleme ve tezkiye; bu iki kelime, zenginin ruh ve nefsinin, mal ve servetinin hem madd hem de manev ynden temizlenme ve arnmasn iine almaktadr. Zekt veren, bata cimrilik olmak zere birok kt huy ve alkanlktan arnr. Cimrilik, fert ve toplum iin kt bir hastalktr. Bu hastalk kiiyi mal uruna kan dkmeye, kul haklarna tecavz etmeye, haramlarla da olsa mala hrs gstermeye gtrr. Zekt, m 'mini mala tutkunluk zilletinden temizler, paraya kulluk bandan kurtarr. slam, insann sadece Allah'a kul olmasn, Allah'tan baka her eyin esaretinden kurtulmasn, yaratlmlarn efendisi olma zelliini korumasn arzu etmektedir. Bunun bir yolu da, zenginin infak edip zekt vererek hem Allah'n emrine boyun emesi, hem de dnya malnn kendisine geici bir sre iin tevdi edilmi bir emanet olduunun bilincine varmasdr. Rabbimiz Kur'an'da ska arnan ve saknanlardan bahseder ve onlara zel iltifatlarda bulunur. Ayrca arnmann yolunu da gsterir. Bu konuda Rabbimiz infak edip zekt vererek arnacamz konusunda telkinde bulunur. "O (m 'min) ki, maln (Allah iin) vererek arnr, ycelir." (92/Leyl, 18) Demek ki arnmann yolu zekt ve infak etmekten geer. Zektmz verirsek kalben ve ruhen arnrz. Zekt ve infakla mnen yceliriz. Gerek iyilie kavuuruz. Olgun bir kiilik, emin bir ahsiyet olutururuz. Mallarmzdan O'nun iin infakta bulunur ve zektmz eksiksiz verirsek arnrz. Peki, "arnanlara Allah'n yardm nedir?" sorusuna baka bir yet cevap vermektedir: "Eer siz arnr ve saknrsanz, Allah sizlere iyilikle ktl birbirinden ayracak ince bir anlay verir." (8/Enfl, 29) Ahiretteki byk nimetinden baka bu dnyada gayb yardmlar ile destekleme taahhdnde bulunmutur. Basiretimizi amay, gerekleri grecek gz ihsan edecek doru yol zere bulunmamzda yardmc olacaktr. Zektlarn verip infak edenler, Allah ile aralarnda zel bir ba oluturacaklardr. Yalnz Allah iin

vermek, yalnz O'nun rzasn gzeterek vermek, insan Allah'a yaklatracak, Allah iin olma ve Allah iin yapma, amel ileme alkanl kazandracaktr. Bu anlay, onu ihsan makamna erdirecek, ruh bir olgunluk kazandracaktr.
e-

Maln Mlkn Gerek

Sahibini Hatrlatr ve Kiinin Emanet Bilincini Glendirir M 'min, Allah yolunda zekt vermenin bir grev ve sorumluluk meselesi olduunun bilincindedir. Her eit mal ve nimetleri, asl kayna olan Allah'a nisbet eder. Zekt eylemi, datt eylerin kendi zel mal olmadn, kendi zel mlkiyetinden tasarrufta bulunmadn hatrlatarak onun ba bencilliini krar. M 'minler bilirler ki, tm zektlarn, Allah'n verdii rzktan infak etmektedir. Bir postacdr, bir veznedardr, bir emanetidir m 'min. Bu telkin, asl verenin, asl sahip olann Allah olduunu hatrlatr. Bylece m 'min, Allah'n kendisine verdii rzklardan sorumlu olduunu anlar. M 'min, maln istedii biimde, diledii ekilde zgrce harcayamaz. Sadece maln deil; rzk kelimesinin, mlk kelimesinin kuatt tm madd ve manev nimetler konusunda ayn bilin ve davran sz konusudur. M 'min, cann yaratann Allah olduunu, maln verenin Allah olduunu bilir ve O'nun yolunda mal ve canyla cihad eder. Zektmz kendi malmzdan deil; Allah'n bize emaneten verdiinden bir ksmn dattmz anlyoruz. D n evinde yemek kazannn bandaki a yemek datrken kimseyi minnet altna alamad gibi, kimsenin bana kakamad gibi, "ben malmdan datyorum" diyerek vnemedii gibi zekt veren kii de haddini bilir. Allah tarafndan kullarn imtihan iin zektn emredildii belirtilir. nk mslman, Allah'n her emrettiini yapacana, her yasakladndan kaacana ve yalnz Allah'a kulluk yapacana sz veren insandr. te zekt, Allah'a iman ve itaat konusunda kulun sdk olup olmadn denemek iin farz klnmtr. Zektn vermeyen, yalanc olduunu gstermi ve Allah'tan baka, bir de mala/paraya taptn ortaya koymak suretiyle dnya ve hiretini mahv etmi demektir. nsanlarn cmertlikten, zekt ve infaktan kamasnn sebepleri banda: "benim olan varl bakalarna niin vereyim?" duygusu ile, "bakalarna verirsem, benim varlm azalr ve zaruret zamannda zahmete d erim" d ncesi gelir. slam dini ise bu duygu ve d nceyi kknden kaldrmtr. slam'a gre mal ve servet herhangi bir ahsn tekeli altnda deildir. Mal ve servet yalnz Allah Teal'nndr. Her eyin gerek mliki Allah'tr (3/Al-i mran179; 57/Hadid, 10). Kur'an- Kerim'de bu durum yirmiyi akn ayette vurgulanmaktadr. M lk Allah'n olduuna gre, tabi olarak sahibinin yolunda sarfedilmesi, m 'min iin en makul bir olay olarak deerlendirilir. M 'mindeki zekt, infak ve cmertlik duygusu da bu d nceden kaynaklanr. M 'minler; Karun gibi toplayc deil; Harun gibi datcdrlar. Datmak iin kazanrlar. Verirken tkeneceinden korkmazlar. nk veren Allah'tr; "ver" diyen de Allah'tr. "Siz Allah iin bir ey verdiinizde Allah onun daha iyisini verir. O, rzk verenlerin en hayrlsdr." (34/Sebe', 39) M 'min, blis gibi fakirlikten korkutup cimrilii emretmez (2/Bakara, 268); dris gibi cmertlii emreder.

Zekt, zenginin malna karm fakirlerin hakkdr. "Onlarn mallarnda dilenci ile mahrumun hakk vardr." (70/Meric, 25). Bir zenginin srsne karan fakir koyunu, hkmen ne ise, zenginin cebindeki fakir hakk, yani zekt da odur. O yzden srye karan koyunu benimsemek ne kadar irkin bir ey ise, cebindeki fukara hakkn vermemek de o derece irkindir. f- Ferdi/Kiiyi Maddeperestlikten Korur; Kalpteki Dnya Sevgisine Kar Bir l Olur Mal, m lk ve para insanlarca sevilen bir varlk olduu kadar, ayn zamanda bir imtihan sebebidir. Zekt, bu sevginin arln krar, maddenin endd/put edinilip

Allah sevgisini glgelemesine giden yollar tkar. Kiiyi mala, paraya esirlikten, paraya kul olmaktan muhafaza eder. Mal sevgisi, insann kalbini kaplaynca onu, Allah' gerei gibi sevmekten ve ldkten sonras iin hazrlanmaktan gafil klar. Bu sebeple ilh hikmet, mal sahiplerine, mala ok meyledip btn varl ile ona ynelerek tapmalarn nlemek ve insann gerek mutluluunun, mal biriktirmekte olmayp onu Allah yolunda, dolaysyla toplum yararna harcamakta olduunu zektla hatrlatr. Zekt, mal sahibini ve mal temizleme manasn ifade ettii gibi, onu ayn zamanda hrriyete de kavuturur; mala balanmak, ona boyun eerek esir olmak ve paraya tapmak zilletinden kurtarp serbestlie eritirir. Zira slm dini, mslman her trl esirlikten uzakta tutarak yalnz Allah'a tapmaya, manev ve insan deerlere bal kalmaya iter; onun Allah'tan baka hi bir varla boyun emeden hr bir hayat geirmesini ve kinatta bulunan btn varlklarn efendisi olmasn emreder. Allah'tan bakasna tapmay sonulandran paraya tapmak gibi ldrc zehirden Peygamberimiz yle sakndrr: "Altn ile gm e (paraya) tapanlarla kadifeye (lks yaaya) tapanlar helk olmutur." (Buhr, Kitab 'l-Cihad; bn Mce, K. Zhd) Burada kadifeden maksat, giyim-kuam ve evlerin tefriindeki/demesindeki arln yanll-dr. te zektn farz klnmas, insan mala taptran dnya sevgisi hastaln kalpten silmek iin konulmu en etkili bir iltr. "Onlarn mallarndan sadaka al. Onunla kendilerini temizlemi ve tezkiye etmi olursun." (9/Tevbe, 113) "O (m 'min) ki, maln (Allah iin) vererek arnr, ycelir." (92/Leyl, 18)
g-

htiras Zincirini Krar,

Hrsdan Korur, Nefsin Maraz ve letini Tedavi Eder Maln, parann okluu kuvvetin oalmasn ve insann kendini byk grmesini neticelendirir. Maln ve dolaysyla kudretin artmas, o gten ve imknlardan bir haz duymay gerektirir. Bu haz ve zevkin artmas da insan buna sebep olan mal daha ok elde etmek iin almaya arr. Bu ekilde fsit daire, ksr dng iinde insan iinden kamad probleme batar. Hrs, insan mal kazanmak ve dnya iin daha ok almaya iter. lm gelmeden bunun sonu da gelmez. te slm, bu sonu gelmeyen ihtiras ksr dngsne kesilecek bir nokta, insann kurtulaca bir fren vermitir. Kula, Allah'n rzasn gzeterek, nefsini o sonu gelmeyen karanlk yoldan evirip Allah'a yneltmek iin zekt ve infak en etkili bir zmdr. Sonradan pimanlk duymamak iin, mslmann cmert davranarak Allah'n kendisine ihsan ettii maln salnda Allah yolunda ve O'nun rzasna uygun bir biimde infak etmesi gerekir. " Sizden birinize lm (almetleri) gelip de: 'Ey Rabbim, beni yakn bir zamana kadar geciktirsen de, sadaka versem ve salihlerden olsam' demeden nce, size rzk olarak verdiimiz eylerden infak edin." (63/Mnafikun, 10) Kur'an'dan faydalanabilmenin artlarndan biri, kiinin, Allah'n ve insanlarn hakkn vermek zere Kitap'taki talimatlara uygun olarak parasn bakalaryla paylamaya hazr olmasdr. Bu ok nemli bir arttr. nk bir cimrinin veya paray her eyden ok seven bir servet d knnn, slm urunda mal fedakrlklar yapmas

beklenemez.
h-

Zekt, Kiiyi Cimrilikten Korur, Cmertletirir

Cimrilik, yahudilerin ve yahudileenlerin, kapitalistlerin zelliidir. Cimri, parann egemenliine boyun ediinden parann mahkmudur. O, paray deil; para onu kullanr. O yzden cimri, devaml psikolojik bunalm iindedir, doyumsuzdur, sevgisizdir. Fedakrln, vermenin tadna varmann ne kadar gzel olduunu, ahiret dl yannda, dnyada da insan mutlu ettiini bilemez cimri. Cimriliin sebebi, ar para, mal hrs ve gelecekte yoksul kalma korkusudur. Cimrilik yznden durmadan para biriktiren ve tkenir endiesiyle hastalklarnda bile harcamayp, dnyay bile kendilerine zehir eden nice para mahkmlar vardr. Halbuki para, mal Allah'n nimetidir ve bu nimet yerli yerince harcanrsa Allah onu artrr. Cimriler, insanlar arasnda da, Allah katnda da sevimsiz ve aalk kiiler olarak grlr. "Onlar ki hem kskanr, cimrilik ederler, hem de herkese cimrilik tavsiye ederler ve Allah'n kendilerine fazlndan verdii eyleri saklarlar. Biz de byle nimetleri gizleyen nankrlere hor ve rsvay edici bir azab hazrladk." (4/Nisa, 37) Rasl-i Ekrem (s.a.s.) de yle buyurmaktadr: "Cimrilikten saknnz. nk cimrilik, sizden nceki milletleri helk etmitir." "Her sabah gkten iki melek iner. Birisi: lh, infak edene karln ver; dieri: Allah'm! Cimrilik edene de telef ver (maln yok et), diye dua ederler." (Riyaz 's-Salihin, 1/ 253) "Cimri kii, Allah'a uzak, cennete uzak, insanlara uzak ve cehennem ateine yakndr." (Tirmiz, Birr 40) Paralarndan ve mallarndan en az yararlanan cimrinin kendisidir. Cimriler, kendilerinin lmelerini isteyenler iin servet biriktiren insanlardr. Cimri, yeryznde kendi yararlanamayaca- serveti biriktirirken; zekt veren infak sahibi cmert, ebed mekn cennette kendisi ebed yararlanaca serveti biriktirir. Zekt ve sadaka veren m 'min, istikbalini d nen kimsedir; yarn gidecei yere yatrm yapmakta, iinde ebed yaayaca kkn hazrlamaktadr. nsan, malna cimrilik ettii nisbette erefinden kaybeder. Kt kimseler olsalar bile, cmertler iin nice insann kalbinde bir sevgi vardr. yi olsalar bile, cimrilere kar hemen herkesin kalbinde yalnz nefret vardr. Mallarn kendileri iin bile harcamaktan ekinen cimriler, Allah Tel'nn kendilerine verdii nimeti harcamamakla, sadece kendilerini deil, e ve ocuklarn da skntya sokarlar. evrelerindeki dier insanlara fenalk yapm olurlar. nk, Allah'n verdii bu nimetlerde nafaka veya sadaka olarak dier insanlarn da hakk vardr. Bu hakkn sahiplerine verilmemesi zulmden baka bir ey deildir. Servet, Cenab- Hakk'n ihsandr. Allah, serveti dilediine verir, dilediinden alr. Mal ve mlkn gerek sahibi O'dur. Cimriler, bu uura eremeyen insanlardr. "Allah'n verdiklerinden cimrilik edenler, sakn bunun kendileri iin hayrl olduunu sanmasnlar; bilakis bu onlarn ktl nedir. Cimrilik yaptklar ey, kyamet gn boyunlarna dolanacaktr. Gklerin ve yerin miras Allah'ndr. Allah ilediklerinizden haberdardr." (3/Al-i mran, 180) Rasl-i Ekremin: Veren el, alan elden daha hayrldr. (S. Mslim, K. Zekt 32; hadis no: 94 1033-) buyurduu bilinmektedir. Dolaysyla mminler, en sevdikleri mallardan, ihlsla infakta bulunmal, zekt iin maln ktlerini ayrmamaldrlar. i- sraf ve Lx Gibi eytan Eilimleri Azaltr

Hesap gnn d nen her mmin, maln bir imtihan sebebi olduunu bilir ve ml ibadetlerini ed etme hususunda titiz davranr. Tketim hrsnn alabildiine kamlanmas ve hesap gn uurunun yok edilmesi, bal bana bir fciadr. Rasul-i Ekrem: Mmin, bir midesi ile yer; kfir ise yedi mide ile yer. (Snen-i bn-i Mace, hadis no: 3256) buyurmutur. Buradaki yedi rakamnn mbalaa iin olduu ve mminlere darb- mesel olarak zikredildii limlerce belirtilmitir. Mmin, dnyaya kar zhiddir. Kfir ise hrsla doludur. Dolaysyla mmin, yemei, hayatn devam ettirebilmek ve ibadetlerini ed edebilmek iin yemektedir. Kfirler ise; hrs, ehvet ve lezzet duygularn tatmin edebilmek iin yemektedirler. Elbette yemek ihtiyac insandan insana deiebilecei gibi, insann alt iin zorluuna veya kolaylna gre de deiebilir.

j -

Kalbin Katlamasn nler; Kalbe Sevin, Mutluluk ve Huzur Verir

Maln okluu, kalpte bir katlama ve azgnlamaya sebep olur. "phesiz insan, (malna gvenerek) kendini Allah'tan mstan grmek suretiyle tuyan eder/azar." (59/Alak, 6-7) Zekt, azgnl azaltp kalbi Allah'n rzasn kazanmaya doru iter. Zekt ve infak, mutluluun merdivenidir. Alan kimse, nimetlerden geici ve snrl bir ekilde yararlanrken; veren m 'minin hazz ksa srede sona ermez. M 'min kalp, mal ile deil; iman ile mutmain olur. Allah yolunda zekt verip infak etmekle fakir d eceinden korkmaz. Kendi hibir ey deilken Allah onu meydana getirmi, vcut, gz, kalp, lisan ve saysz nimetler balam ve mal sahibi yapmtr. Bunlar Allah'a aittir. yle ise Allah'a gvenen birisi Allah yolunda ve Allah rzas iin maln vermekten ekinmez. Kalpler, cmertlikle, zekt sayesinde temizlenir. (Bkz. 92/Leyl, 17-20) nk, kfr ve nifaktan sonra kalbi karartan sebeplerden biri de ar mal sevgisi ve servete ballk arzusudur. Nitekim Kur'an- Kerim'de; "Serveti de d knce seviyorsunuz." (89/Fecr, 20) buyrulur. te bu sevgi ile insan, "ben bu mal infak edersem bana bir ey kalmaz" korkusuna d er ve hemen eytan harekete geer: "eytan sizi fakirlikle korkutur, size cimrilii emreder." (2/Bakara, 268) Oysa Allah'n bildirdiine gre: "mal ve servet insan iin bir imtihandr." (Bkz. 39/Zmer, 49-52) Bu imtihandan baarl kmann yolu da cmertlik, zekt ve infaktr (bkz. 64/Teabn, 15-17).
k -

Halka efkat ve Merhameti Arttrr, Dost Kazanmaya Sebep Olur

Zekt, m 'minlerin bir duvarn tulalar gibi birbirlerine kenetlenmelerini salar, kardeliklerini perinler. M 'minlerin birbirlerine gvenmelerini ve kt gnlerinde yardmc olacak sosyal gvenceleri olduunu ispatlayarak, huzurlu bir toplum olumasna byk katklar olur. Allah, ruh cevherini efkat ve merhametin gzelliklerine ulatrmak iin zekt vermeyi emretmitir. Bu zellikler de, insann halka iyilikte bulunmas, onlara hayrl hizmetler ulatrmas ve slm toplumunu iktisd bunalmdan meydana gelecek alkant ve fitnelerden kurtarmaya almasdr. Namaz ve oru, bireysel ve kiisel gelime ve ykselie; zekt ise, ferd cimrilik, bencillik gibi kt huylardan arndrma yannda, toplumsal bnyeye girmi zararl mikroplardan arnmaya, toplumsal bnyenin salkl bir ekilde serpilip bymesine, gelimesine hizmet eder. Zektn bir ibadet oluunun anlam burada gerekleiyor; Zekt, toplumsal ibadettir.
0 -

Zekt, nsan Bir eye Muhta Olup Onsuz Olamama Tiryakiliinden Kurtarr; Allah'tan

bakasna htiya Duymama Faziletine Ykseltir. Bir eye muhta olmamak, o eyi elde ettikten sonra ihtiyac gidermekten daha stndr. Allah'tan baka her eyden mstan olmak; bir eyi elinde bulundurmamak suretiyle ihtiyatan kurtulmak, varlklara bal kalmamaya, onlara muhta olmamaya almaktr. Mesel, lks hayat sevmeyen bir kimse, lks ve israf yaayyla ilgili btn istek ve imknlardan mstan-dir. Bu hayata ve gereklerine ihtiya hissetmez. Hi bir eye ihtiya hissetmemek, tam bir zenginliktir. Bu trl zenginlik ise, yalnz Allah'n sfatdr (35/Ftr, 15). Bir eye muhta olup onu kazandktan sonra zengin olmak sfat, kullarn zelliidir. Allah, bir kuluna ok mal verince ona, ok nasip vermi demektir. Ona zekt vermeyi emredince Yce Allah onu, varlkla zengin olma derecesinden daha yksek bir makam olan madd varlklardan mstan klarak daha zengin olma derecesine ykseltmeyi dilemitir. nk madd bir eye ihtiya

hissetmemek, tam bir zenginliktir, gnl zenginliidir. te zekt, madd varlklara ihtiya belirtmeksizin, maddeyi bakalarna vererek insan manev olarak ykseltir, madd olarak da onun dier maddelerden stn olduunu, maddenin kulu ve klesi olmadn ispatlamasna vesile olur.
0 -

Sla-i Rahme Tevik Eder; Akrabaya Vermeyi, Onlar

G z e t m e y i H a t r l a t r . nsanlarn sevgi ve muhabbetini kazandrr. Zenginle fakir arasnda kin, nefret ve kskanl gidererek, birbirlerine sevgi ba oluturur. M 'minler, bilirler ki, sahip bulunduklar eylerin yaratcs kendileri deildir. Bunlar rzk olarak Allah tarafndan kendilerine bahedilen bir ikramdan ibarettir. te bu itiraf ve uur neticesinde m 'minler, fakir ve zayf kimselere kar iyilik ve ikram kaplarn aarlar. Bu kaplarn almas, kullarn birbirine kar kardelik duygusunu, insanlk uurunu ve beer tesand meydana getirir. Bu sfatlarn kymet ve ehemmiyeti insandaki cimriliin ve egoistliin zil olup yerini iyilie, cmertlie terketmesiyle meydana kar. Ayn zamanda bu sfatlar, hayat atma ve ihtiraslardan uzaklatrp sevgi ve yardmlamaya sevkeder. Zayf ve aresizlere tam bir emniyet salayarak onlara vahet ve hrs peneleri arasnda deil; kalplerde, gnllerde yaadklarn hissettirir. nfak; zekt, sadakay ve hayr yolda verilen her yardm iine alan bir ifadedir. Zekt, infakn ihtiva ettii umumilikten bir czdr. Peygamberimiz: "Malda zekttan baka da hak vardr." (Tirmiz) buyuruyor. Bir toplumda zenginlerin ve fakirlerin bulunmas doaldr. Doal olmayan, bunlarn birbirlerinin haklarn gzetmemesi ve sosyo ekonomik adan bir bakma snnetullah denilebilecek bu durumun toplumda gerilim ve gerginlik sebebi olmasdr. Bunun iin de hem zengin ve fakir arasndaki ekonomik dzey farknn uuruma dn memesi, yani zenginin daha zengin; fakirin daha fakir olmasnn engellenmesi, hem de bu yzden gereklemesi muhtemel olan bu duygusal gerilimin nlenmesi gerekir. Kur'an- Kerim'de sosyal gerilimin, mstaz'af mstekbir ikileminin engellenme yollar belirtilmektedir. Kur'an'da cennet ehli muttakiler tantlrken "...Mallarnda muhta ve mahrumlarn hakk vardr." (51/Zriyt, 19) buyurulur. Namaz klan ve namazlarnda devaml olanlarn eline mal geip zengin olunca pintileen kimseler gibi olmadklar belirtilerek "Bunlar, sahip olduklar mallarda muhta ve mahrumlarn belli bir hakk bulunduunu unutmazlar" (70/Meric, 22-25) buyurulmutur. Bu dzenleme ayn zamanda bunun ileyiinde son derece nemli insan meziyetlere, psikolojik faktrlere de iaret ediyor. Bakara 263 ve 264. ayetlerden anlaldna gre; zengin, verirken gnlsz davranmayacak, baa kakmayacak, ayn ekilde fakir de alrken ezilmeyecek, her trl mer sebebe yapt halde, gc geinnmeye yetmediinden mahcbiyet duymas gerekmeyecek. nk, biri borcunu dyor, dieri hakkn alyor, alacan tahsil ediyor. (Tabii, fakir bu konuyu istismar etmeyecek; bedavac ve asalak olmayacak, kendi eliyle kazand maldan daha lezzetli bir yiyecein olmayaca bilincinde olacaktr.) Baa kakma ve mahcubiyet iin hibir neden kalmyor. Bu dzenleme, bir anlamda toplumsal gerilim sigortas grevi grr.

n- Zekt, Mal Ebedletirir Mal, meyl edilen, ynelinen demektir. Mala mal ad verilmesinin sebebi, herkesin ona kar ok meyilli olmasndan dolaydr. Mal tatldr, cann yongasdr. Ama maln tatl kokusu abuk kaybolur; dalp gider. Mal, sahibinin elinde durduu mddet, lme ve paralanmaya mahkm olan kimse gibidir. nsan onu, iyilik, hayr ve insanln faydasna Allah rzas iin harcarsa, bir daha kaybolmayacak ekilde mal ebedleir. Zira o mal, hayra dn t nden dnyada devaml olarak lmeyi, hirette de mkfatlanmay gerektirir. "nsan ld zaman amelleri kesilir. Ancak ey bundan mstesndr. Sadaka-i criye, kendisinden yararlanlan ilim veya kendisine hayr dua eden slih evlt." (Drim, Mukaddime 46)

Yatrm en krl yere ve kaybolmayacak eye yapmak, en krl ticarettir. Allah da kulundan byle bir krl ticaret yapmasn istiyor. "Ey iman edenler! Sizi ac bir azaptan kurtaracak ticareti size gstereyim mi? Allah'a ve Ras l 'ne inanr, mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihad edersiniz. Eer bilirseniz, bu sizin iin daha hayrldr. te bu takdirde O, sizin gnahlarnz balar, sizi zemininden rmaklar akan cennetlere, Adn cennetlerindeki gzel meskenlere koyar. te en byk kurtulu budur." (61/Saf, 10-12) "Allah, m 'minlerden mallarn ve canlarn cennet karlnda satn almtr. Onlar, Allah yolunda savarlar, ldrrler ve ldrlrler. Bu, Tevrat'ta, ncil'de ve Kur'an'da Allah zerine hak bir vaaddir. Allah'tan daha ok szn yerine getiren kim vardr? O halde, O'nunla yapm olduunuz bu alveriinizden dolay sevinin. te bu, (gerekten) byk kazantr." (9/Tevbe, 111)
o-

Zekt, Mal oaltr, Bereketini Arttrr

Zekt, maln bymesine ve bereketlenmesine byk lde bir sebep tekil etmektedir. "Zekt, grn te mal noksanlatryor, nasl olur da onu oaltr?" denilirse, u cevab verebiliriz: Gerekten bu meseleyi kavrayanlar, bu zahir noksanlamann arkasnda hakikaten bir artn bulunduunu anlarlar. Zektta btn mal iin, zellikle zenginin kendi serveti iin bir art vardr. nk mal sahibinin verdii az bir miktar, ona bilmedii taraftan kat kat ide edilir. Bunun rneini gnmzde u ekonomik durumda da grmekteyiz: Madd ynden kalknm zengin devletlerin, btelerinden, baz fakir devletlere -tabii ki Allah rzs iin deil; kendi karlar iin- yalnz kendi sanayi rnlerini, teknolojik aygtlarn onlara satabilmek d ncesiyle bu devletlerin satn alma glerini oaltmak, dolaysyla verdiklerinin birka mislini almak iin yardm fonu ayrmalar, bu fikri aklkla ispatlyor. Zektta ise, Allah rzas gzetilmek zorunluluu bulunduu iin, dnyev kar ve karlk d nlemez. Fakat, Allah, rzsna uygun hareket edenlere elbette dierlerinden daha ok verecektir. Toplumdaki gsz ahs ve kurumlarn ml yardmlama ile g kazanmas de etki eder. Bu gerek bize gsteriyor ki, kapital sahipleri harcamalar kstladklar takdirde piyasada meydana gelecek darlktan bizzat kendileri de zarar grr; daha az kazanrlar. Yatrmlar oaldka kazanlar da oalr. Zekt da geni manada d nld takdirde, bir yatrmdr. Bu yatrmla piyasada ferahlk doar, satn alma gc noksan olanlarn gleri oalarak piyasa daha hareketli duruma gelir. Netice itibariyle verilen zektlar, birka misli daha fazlasyla geri dner. zm aacnn, asmann daha fazla rn vermesi iin dallarnn budanmas gerekir. Grn te aatan klme ve azalma olan bu durum, rnn artmas iin kesin zarurettir. Yine, maln gzle grnen bykl kadar, mnen bymesi ve bereket denilen art vardr ki, zekt, mal bereketlendirir. "Allah, fize verilen mal noksanlatrr; zekt verilen mal ise oaltr." (2/Bakara, 276) "Verdikleriniz muhakkak yerine gelecektir. Allah rzk verenlerin en hayrlsdr." (34/Sebe', 39) "eytan, sizleri fakir olmaktan korkutuyor ve ktlkleri emrediyor. Allah ise sizlere, mafiret ve fazileti sonunda, toplum refaha kavuacaktr. Ticar hayatta yatrmlarn azalmasndan doan iktisad skntlar ve piyasa darl, genele tesir ettii gibi, fertlere

vdediyor. Allah'n hazinesi genitir. O, her eyi bilendir." (2/Bakara, 268)

p-

Kiiyi Yatrma Tevik Eder

Zekt, cimrilik ve para stokuna sebebiyet veren hrsn kapsna vurulan bir kilit, yatrm yapmaya altran bir mil, hayr ve harcama yollarna alan nemli bir kapdr. nsanlar, alkanlk zaaflar sebebiyle iyilie de ktl e de meyyaldirler. Az da olsa insan, iyilik yapa yapa en byk hayrsever bir kimse olabilecei gibi; kt lk yapa yapa, vermeye vermeye nihayet en cimri kimse olarak bunu karakter haline getirebilir. Mslman, Kur'an'da parann stok olarak saklanmasnn ciz grlmedii ve zekt, tl olarak duran paray eritecei iin, yatrmlar yapacak, paray piyasada dolatracak, bylece hem iyerleri alm, nice isiz fakir zekta muhta olmaktan kurtulacak, hem ekonomi canlanm olacaktr. "Kim mslmanlarn ilerini d nmezse, onlarn dertleriyle dertlenmezse, onlardan deildir." (Tabern, Sayr) r- Zekt, Dnya ve hiret Uurumlar zerindeki Bir Kprdr "Zekt, slam'n kprsdr." (Ktb-i Sitte, cilt 7, s. 322) Zekt, slm'n bir geididir. Dinin iman ile temeli atlp, namaz ile direi dikildikten sonra, geilecek mhim bir geidi vardr ki, zekt ite o geidi geirecek bir kpr olmak zere kurulacaktr. nk dnya ve ahirette korunmak iin yaplacak olan grkemli slm binasnn, dnyadaki "dru'l-slam" (slam yurdu), ahiretteki "dru's-selm" (esenlik yurdu)n yapm iin birtakm mal masraflar vardr ki, bunlar mal ibadetler ile yaplacaktr ve bunun en zarurisini de zekt tekil eder. Zira "Ancak sana ibadet ederiz ve ancak senden yardm dileriz" (1/Ftiha, 5) diye bir tevhid slubu iinde sadece Allah'a kulluk etmek ve karde topluluk ile namaz klabilmek iin saflar dorultmak ve o saflarda bir eitlik duygusu ile devaml bir ekilde bulunmak gereklidir. Bu ise, o toplum iinde gnlk azkla yetinme durumunda olan kimselerin kalmamas ile mmkn olur. Bir a ile tokun bir safta kurunla kenetlenmi binalar gibi, bir sevgi ve kardelik duygusuyla biri dierine kalben perinlenmesi kabil deildir. u halde cemaatin hakiki bir ibadet birlii iinde olmas, gerekten fakir ve kimsesiz olanlarn gzetilmesi ve alabileceklerin altrlmas iin ilk nce zekt ve ftr sadakalar ile, zenginlerle fakirler arasndaki uurumu kapatarak bir sevgi bann kurulmas, hem de hepsinin mevls (efendisi) Allah Teala olduunu bildiren bir duygu ve iman ile kurulmas byk bir grevdir. Bu grevin, bu niyetle yaplmasnda mslman artk yalnzlnda beer bayalktan silkinecek, Allah'n bir memuru ve emanetisi olma rtbesini kazanacak ve elindeki maln, Allah'n mal olduunu ve kendisinin onu muhta olan Allah'n kullarna ulatrmaya grevli bulunduunu anlayarak: "Al kardeim, bu benim deil; senin hakkndr, bende bir emanettir, ben sana Allah Teala'nn gnderdii u kn, postalanm koliyi teslim etmeye grevlendirmi bir datcym" diyerek, ayn ekilde alak gnlll ile fakirin, sabrl fakirin hakkn vererek kalbini okayacak ve bununla o topluluun mmkn olduu kadar aklarn kapatacaktr. te Kitap ve Snnetin aratrlmasna gre, Fkh Usul ve Fkh'a ait kitaplarmzn zekt gr zet olarak budur. Bu ekilde zekt; mslman, beer d klklerden ilah vekillie geiren bir kprdr. Namaz, hayat kademelerinden ilah huzura karan bir mi'ra olduu gibi, zekt da o mi'rata alnan bir ilah grevin

kprsdr. Ve her mslman, bu kpry yapp gemeye, yani zekt vermek iin hell mal kazanp zekt verecek dereceye kmaya alacak ve henz verecek halde deilse, en az onun yksekliine iman ile dolu olacaktr. Yani mslmann gz, zekt almaya deil; zekt vermeye dnk bulunacak ve ancak aresiz kald zaman zekt ve sadaka alabilecek ve tersi durumda aldnn haram olduunu unutmayacaktr. Bu ekilde kurulan slm toplumunun namaznda ne byk bir birlik kuvveti bulunaca ve bunlarn o grkemli slm binasn tamamlamak ve bitirmek iin nasl bir ak ve evkle almaya atlacaklar d nlrse, slm dininin esasndaki ykseklik ve bu yetlerle o muttakilere verilen vme deerinin nemi derhal anlalr.

s- Zekt, Alan Fakiri almaya Tevik Eder Zekt, zannedildii gibi fakirleri tembellie sevk eden bir ibadet deildir; bilkis fakiri almaya tevik eden bir vecibedir. nsan iin en zor ey, bakalarna muhta olmak, yabancya el ap kendi iffet ve onurunu lekelemektir. O bilir ki, "Veren el, alan elden daha stndr." (Buhr, c. 2, s. 112; Mslim, c. 5, s. 428, hadis no: 1033) Vakarn korumak, cemiyet iinde erefli bir mevkie oturmak iin mutlaka alp kendi rzkn kendisi temin etmeye ve topluma yk olma zilletinden kurtulmaya gayret sarf eder. Zekt sayesinde fert, hem kendini ihtiya ve zaruretten kurtarr, hem bakalarna yk olmaktan kurtulur, hem de alma azmi kamlanr. nk mslman bilir (veya bilmek zorundadr) ki, "Hi bir kimse, kendi el emeinden daha hayrl bir yiyecek asla yiyemez." (Muhtru'l-Ehdis, s. 128) Zektn Sosyal Hayattaki Yeri ve Hikmetleri
a-

Fakir-Zengin Uurumunu nler, Orta Snf Oluturur. Dilencilik ve Baa Kakma Gibi Onur

Krc Davranlardan Halk Korur. nsann ftr hallerinden birisi de, iyilik grd kimseyi sevmek, ktlk grd kimseden de uzaklamaktr. Bu, esasen her canlda bulunan bir zelliktir. Fakat bazen yle iyilik edenler olur ki, yapt iyilii baa kakarak, insan keke bu iyilii yapmasayd dedirtecek noktaya gtrr. Nitekim Kuran- Kerimde: Mallarn (Allah yolunda) harcayp da, sonra o harcadklarnn arkasndan baa kakmayan ve eziyet etmeyenler (yok mu?) Onlarn Rableri katnda mkfatlar vardr. Onlara hibir korku yoktur, onlar mahzun da olacak deillerdir. (2/Bakara, 262) buyurulmutur. Yapm olduu iyilii her frsatta gndeme getiren ve karsndaki insann hislerini rencide eden kimse zekt ve infakn iptal etmi hkmndedir. Zira iyilii baa kakmayan ve diliyle eza vermeyenler iin korku kaldrlmtr. Dierlerine gelince, Allah Tel: yi (ve gzel) bir sz veya bir ayb rtme; ardndan eziyet gelen (baa kaklan) bir sadakadan hayrldr. Allah (kullarnn infaklarndan) mstanidir, halimdir. (2/Bakara, 263) hkmn beyan buyurmutur. Bilindii gibi, gzel bir sz veya bir ayb rtmek iin, mutlaka zengin olmak gerekmez. Her mmin (zengin veya fakir) bu ameli ed edebilir. Bu yette, beli bir slupla, nce zekt ve infakta bulunan, daha sonra (bu sebeple) eziyet eden mkellefin, amelinin (sevap asndan) iptal edildii haber verilmitir. Dolaysyla infak amelinin deimeyen iki rkn vardr. Birincisi, iman; ikincisi ihlstr. Kuran- Kerimde: (Sadakalar, zekt ve infaklar) Allah yolunda kendilerini vakfetmi fakirler iindir ki, onlar yeryznde dolamaya muktedir olamazlar. (Hallerini) Bilmeyenler, iffet ve istinalarndan (hallerini gizlemelerinden) dolay onlar zenginlerden sanr. Sen (ey Peygamber) o gibileri simalarndan tanrsn. Onlar insanlardan yzszlk edip de bir ey istemezler. Siz ne mal harcarsanz, phesiz Allah onu hakkyla bilendir. (2/Bakara, 273) buyurulmutur. Rasl-i Ekrem, gerek fakiri u ekilde tarif etmitir: Asl fakir, ortalkta dolap dilenen, kendisine bir-iki hurma veya lokma, ya da ekmek paras verilen kimse deildir. Kendisine yetecek kadar rzk bulamayan, hali bilinmedii iin sadaka da verilmeyen, kimseden de bir ey talep etmeyendir. (S. Mslim, I/719; Ahmed bin Hanbel, I/384; Muvatta, II/924)
b-

Hrszlk, Soygun, Terr Gibi Olaylara Giden Yolu Tkar

Toplumu etkileyen ahlkszlklarn bir ksm alk bels yzndendir. Zekt, kiisel olduu

kadar tm toplumu da etkileyen hrszlk, yankesicilik, adam kandrma, r vet, soygun, terr gibi nice problemlerin yolunu tkamakta ok nemli bir fonksiyona sahip bir ibadettir. Zira karn a olan bir insan, hele iman da salam deilse, her suu ileyebilir. Gnmzdeki sularn artnda ekonomik problemlerin yeri hayli nemlidir.
c-

Zekt, Kapitalizmin Bencilliinden, Komnizmin Zulmnden Sakndrr

Kapitalizm, zengini daha zengin, fakiri daha fakir yapan ve smrye dayanan, para kazanmak iin hemen her yolun mer sayld bir zulm dzenidir. Para, bir kapitalist iin bir tanr, banka tapnak, ek ve hisse senedi kutsal bir kitaptr. "Alevler iinde ev, st katnda ziyafet!" irin dedii gibi tam bir adaletsizlik ve duyarszlk dzenidir yaanan kapitalizm: "Allah'n on pulunu bekleye dursun on kul; Bir kiiye tam dokuz, dokuz kiiye bir pul. Bu taksimi kurt yapmaz kuzulara ah olsa; Yaasn, kefenimin kefili kara borsa!" (Necip Fzl) Komnizm ve sosyalizm de kapitalizme tepki olarak ortaya kan kiisel mlkiyeti yok saymaya kadar vardran, tembel - alkan, iyi ve kt herkesi her konuda eit sayan, uygulamada ise halk sadece yokluklarda eitleyip, yine belirli zmreyi smrc klan bir zulm dzeni. Biri ifrat, br tefrit. Hrriyetlere alabildiine izin vererek, her ktl e izin veren suyu gaz haline getirip buharlatran dzen: Kapitalizm. Bata mlkiyet hakk olmak zere zgrlkleri kstlayan, suyu dondurup buz haline getirip insana sunan bir dzen: Komnizm ve Sosyalizm. slm ise hayat kayna su. Orta yol; fiz, smr, duyarszlk, fakirin perianl zerine kurulan haram servet yok; ama hell yoldan alann, fakirin ve toplumun derdiyle dertlenme artyla mlkiyet ve ticaret hakkna, mer zenginlie de izin veren orta yol.
d-

Zektta slm' Yaymak ve Kelimetullah' Yceltmek Vardr

slm'n toplum plnnda yaylp hkim olmas iin cihad dediimiz fedkrlk arttr. Zengin, mal ile bu cihada katlmak zorundadr. ster yakn evrede, ister lke iinde, isterse tm dnyada slm'n kitlelere ulatrlmas, fitne ve zulmn kaldrlmaya allarak, tm beer zulm dzenlerinin insanlar perian etmesine kar zekt, nemli bir cihad aracdr. slm' insanlara ulatrma ve sevdirme aracdr. O yzden zekt verilecek snflardan biri Allah yolunda cihad edenler, biri de kalpleri slm'a sndrlacak mellefe-i kulbdur (9/Tevbe, 60). e- Zekt, Sosyal Dayanma ve Sosyal Gvenlik Sigortasdr Sosyal dayanma sisteminin temelini oluturan zekt ve dier infak eitleri, bir ibadet anlayyla ele alnmas ve fakir, kimsesiz, muhta, yetim, yolda kalm ve borlu gibi yardma muhta btn snflar kapsayacak kadar geni olmas, slam'n toplumsal btnleme, kaynama ve dayanmaya byk bir nem verdiini gsterir. Zekt, mal ve

maln bereketini artrr. Yoksul zmrelerin eline geen para, her eyden nce insan onurunu gelitirir, i gc kalitesini artrr. Bunun

yannda artan satn alma gc sayesinde ykselen umumi talep hacmi, ekonomik hayata dinamizm getirir. Zekt sayesinde zenginle fakir arasnda gven, sayg ve sevgi oluur. slam kardelii de bylece gerekleir. Rasulullah'n benzetmesiyle mslmanlar bir vcut, bir bnye gibidir. Vcudun bir zs szlaynca bu ary br organlarn duymamas, bu derdi paylamamas mmkn m? Hayr, nk byle bir durum, vcudun ftr -doal- yapsna terstir. Toplumda fakirlerin haklarna riyet edilmemesi, vcuttaki bir uzvun kanamas gibidir; vaktinde tedbir alnmazsa kan kayb bu vcudun hastalanmasna, belki lmesine yol aarsa, ayn ekilde fakirlerin haklarna tecavz, sosyal bir kanamadr ve vaktinde tedbirler alnmazsa canl organizma olan sosyal bnyenin saln yitirmesine yol aacaktr. Bu durum, toplum zerindeki ilah yardmn, rahmet ve bereketin ekilmesi demektir. Bugn toplumumuzda grlen ekonomik problemlerin nemli bir ksm bu hastalkla ilgilidir. Zektla, sosyal atma problemlerine giden yol tkanacaktr. Zektla, doal fetlerin (deprem, sel, salgn hastalk vb.) at yaralar sarlacaktr. Bakma muhta insanlarn huzur iinde hayatlarn geirmeleri salanacaktr. Zektla, evlenmeye g yetiremeyen bekrlarn evlendirilerek, her trl fuhu ve ahlkszln n tkanacaktr. Zektla, insan, yarnm ne olacak kaygsn tamayacak, ihtiyarl ve muhta olaca zaman iin para biriktirme mecburiyeti bile hissetmeyecektir. Zektla, fakirlik ve isizlik problemi en aza indirilecek, gnmzde olduu gibi geim derdi problemlerin ilk srasn almayacaktr. Zektla, iktisd hayat canlanacaktr. Zektla toplumun ruh, manev deerleri canlanacaktr. Mal fetlerden, kiiyi bellardan korur. Zekt, fakirin kskanlk duygusunu krletir. Zekt, fakirin toplumdaki itibarn ykseltir. Zenginin ahsiyetini gelitirir. Zekt, mslman mal fitnesinden korur. Zekt, ruh ile beden arasnda bir denge salar. Mslman Ml disipline sokar. Zekt, parann stok edilmesini, ylp bir tarafta tl kalmasn nler. Zekt, mlkiyette denge salar, arlklar trpler. Zekt, toplumun ruh deerlerini takviye eder. Kapitalizme, smrye, fakirin daha fakirleecei dzenlere son verir. Komnizm ve sosyalizme giden yolu tkar. Zekt, alcsn ihtiya esiri olmaktan kurtarr. (1) Zektn Her Mslman Kendisi Databilir mi? slm'n iktisad gr n aksettiren zekt messesesi, slm devletinde nemli bir ml kurum olarak belirmekte ve ayn zamanda mslman olmann artlarndan biri olan mhim

bir ibdet olarak kendini gstermektedir. slm dini, dnyaya yepyeni bir nizam, bambaka bir sistem getirmitir. Daha nce gr lmeyen bu ml ibdet, ferdin vicdanna braklmam, devlet kuvvetleri tarafndan tek bir btede toplanarak gerekli yerlere sarfedilmitir. Bu sebeple zekt ilerinde alan slm devletinin memurlarna bu bteden bir hisse ayrlmtr (Bkz. 9/Tevbe, 60). yette ifde edilen zekt mili/memuru, yle tanmlanr: "Zekt zerinde alanlar; slm devletinin kendilerini zekt ve r toplamak ve bunlara ait btn grevlerde almak zere grevlendirdii kimselerdir." Kur'n- Kerim, zekt konusunda, peygamber ve ayn zamanda slm devletinin bakan olan Ras lullah (s.a.s.)'a hitben yle buyurur: "M 'minlerin mallarndan zekt al ki, onunla kendilerini temizlemi, mallarna bereket vermi olursun. Bir de onlara du et; nk senin dun, onlar iin bir rahatlk ve huzurdur." (9/Tevbe, 103). Bu yet-i kermede zektn bizzat Hz. Peygamber tarafndan toplanmas, dolaysyla slm devleti tarafndan idare edilmesi emredilmekte ve bu ml ibdetin mslman toplum iin nemi ve baz hikmetleri vurgulanmaktadr. Bundan anlaldna gre zekt, ferdin kendi isteine braklmam, devlet meyyidesi/yaptrm ile toplanarak messeseletirilmitir. Nitekim Hz. Peygamber, zekt tahmin memurlar ile, zekt toplamakla grevli tahsildarlar gndererek zekt her sene muntazam ekilde alm; vefatndan sonra halife olan Hz. Eb Bekir de zekt vermeyeceklerini bildirerek isyan eden kabile reislerini asker kuvvet gndermek sretiyle itaat altna almtr. Tevbe sresi 103. yet-i kerimesi, slm devletinin bakanna, mslmanlardan zekt almasn emretmektedir. Bu emir, bize zektn mutlaka devlete alnarak datlmas gerektiini haber veriyor. Bu yetin nzlnden itibaren yaad mddete zekt Hz. Peygamber'e verilmitir. O devirde ve daha sonra halife olan Hz. Eb Bekir ve Hz. mer devrinde, zektn mslman birey tarafndan uygun grd yerlere datldna dair en kk bir belge ve iarete rastlanlmaz. Aksine, btn delil ve rivyetler, bize zektn devlete alndn gstermektedir. Raslullah (s.a.s.) yle buyurur: "Zekt ilerinde hakkyla alan memur, evine dnnceye kadar Allah yolunda savaan gzi gibidir." (Eb Dvud, mre 7; bn

Mce, Zekt 14). Zekt ilerinde alanlarn (millerin) Peygamber lisanndan Allah yolunda savaanlara benzetilmesi, slm dininin ekonomik meselelere verdii nemin derecesini gstermektedir. Ekonomik savalarn da aynen dier savalar gibi toplumun kanamayaca nemli ilerden olduu, bu hadisten aka anlalabilir. Zekt memurlarnn vazifelendirilii, onun bir messese olduunun da belirtisidir. Bu kurum, Peygamberimiz tarafndan kurulmu, iletilmi; daha sonraki devirlerde gelitirilerek hedefine ulatrlmtr. Hz. Peygamber, toprak mahsullerinin zekt miktarn nceden tespit ettirmek iin civar memleketlere memurlar gndermi, ayrca zekt memurlarn grevlendirerek tespit edilen zektlar her sene toplattrmtr. (2) Bu konudaki yet, hadis ve Allah Ras lnn uygulamalar, bize zektn mslman toplumdan ayrlmaz bir unsur olduunu, slm toplumunun zektsz d n lemeyeceini, nemine binen balangcndan beri slm devlete organize edildiini, dier ibdetler gibi idr ynden meyyidesiz/yaptrmsz kalmadn aka gstermektedir. Hz. Peygamber, hayatta bulunduu mddete zekt toplayp sevk ve idare etmee devam etmitir. O'nun vefatndan sonra baz kabileler, "zekt O'na veriyorduk; O ise vefat etmitir. O yzden zekt vermemiz gerekmez" diyerek artk O'nun vefatndan sonra slm devletine zekt vermeyeceklerini bildirmeleri karsnda Hz. Eb Bekir, bu kabileler zerine asker kuvvetler gndermek sretiyle onlar itaat altna alarak zorla da olsa zektlarn toplamtr. Bununla ilgili rivyetleri bata Buhri ve Mslim olmak zere, hemen tm hadis kitaplarnda gryoruz. Olay yledir: Hz. Peygamber vefat ettikten sonra yerine Hz. Eb Bekir halife seildi. O zaman Arap kabilelerinden bir ksm artk devlete zekt vermeyeceklerini syleyip isyan ettiler. Halife Eb Bekir, isyanc kabilelerle savamaya karar verdi. Fakat, Hz. mer ona engel olmak isteyerek yle dedi: "Sen bu insanlarla nasl savarsn? Halbuki Raslullah (s.a.s.): 'Allah'tan baka ilh bulunmadna ve benim O'nun Rasl olduuma ehdet getirinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum; kim bu kelimeyi sylerse, maln ve cann benden korumu olur. Kul hakk icab olan hususlar mstesndr. Ve onun hesab Allah'a aittir' buyurdular." Hz. mer'in bu sz zerine halfe Ebu Bekir u cevab verdi: "Namaz ile zekt birbirinden ayranlarla mutlaka savaacam. (Namaz ile zekt, Kur'n- Kerim'de alt yerde beraber zikredilmitir.) nk zekt, maln hakkdr. Allah'a yemin ederim ki, Raslullah'a dedikleri bir koyun veya kei yavrusunu dahi bana vermeyecek olurlarsa, bu sebepten onlarla savarm." Hz. Eb Bekir'in bu diryeti karsnda hayrete d en Hz. mer: "Allah'a yemin ederim ki bu szler, Yce Allah'n, Eb Bekir'in kalbine ilhmndan baka bir ey deildir; onun dvsnda doru olduunu anladm" dedi. (Buhr, 'tism 2, Zekt 1, stitbe 3; Mslim, man 32, hadis no: 20; Tirmiz, man 1, hadis no: 2610; Eb Dvud, Zekt 1, Nes, Zekt 3; Muvatt, Zekt 30) Asr- sadet ve ilk halifeler dneminde zekt, gnmzde olduu gibi, hibir sretle ferdin isteine braklmam; slm devlet tarafndan toplanp gerekli yerlere datlmtr. (3) Esasen zekttan beklenen kiisel ve sosyal faydalarn elde edilmesi iin bu yolun tkip edilmesinde zarret vardr. Babo braklan bir messeseden arzu edilen netice beklenemez. Zekt, organizeli bir ekilde slm devleti tarafndan kontrol edilip toplanlmad zaman, ne tr problemlerle karlalacan Kur'an'dan yola karak anlamak ve gnmz pratiinde bunu ayne'l-yakn m hede etmek zor olmaz. Kur'an'a gre tm m lk Allah'ndr (3/l-i mrn, 26). Zengin m 'min de bir veznedardan, bir

emnetiden bakas deildir. Zekt, slm devleti tarafndan sistemli ekilde toplanp datlmad zaman, zenginlerin Allah tarafndan kendilerine emnet olarak verilen ve bakalarnn da haklar olan (51/Zriyt, 19; 70/Meric 24 -25) mallar, kendileri iin fitne (8/Enfl, 28) olacak ve cehennem azbnn aralarna (9/Tevbe, 34-35) dn ecektir. hiret azb yannda, dnyada adletli bir dzen de olmayacak, zengin ile fakir arasnda byk uurumlar oluacak ve mallar yalnz zenginler arasnda dolaan bir devlet/g (59/Hair, 7) haline gelecektir. "slm devletinin olmad ve zektn asr- sadetteki gibi devlete/slm otorite eliyle organize edilmedii durumlarda da mslmanlar zektlarn verir/veriyor" diye d nlebilir. man btn mslmanlarn her ne kadar zekt konusunda ihmalkr davranmayacaklarn d nsek bile; maln tatll, dnyevlemenin eytan czibesi ve aldatcl karsnda, ihtiraslarna esir olan mslmanlarn zektlarn eksik demeleri veya hi dememelerini nlemek mmkn olmaz. Bu mmkn olmaynca da zenginlerin fakirlerin hakkn yiyerek azb hak etmeleri ve fakirlerle zenginler arasndaki makasn krlacak boyutlara kadar alaca unutulmamaldr. Sahbe devrinde bile baz kabilelerin zekt vermemekte direndikleri, Hz. Eb Bekir'in bu kabileler zerine asker kuvvetler gndererek onlar devlete zekt vermeye mecbur ettiini bildiimize gre, zektn organizeli olarak toplanmasn yaptrmsz brakmak, bu messeseyi kmaza gtrr. "Devrimizdeki mslmanlar, sahbe devri mslmanlarndan daha kmil iman sahibi ve dnyaya daha az meylediyor" eklinde herhalde bir iddida bulunulamaz. Bunu gnmzde ky hayat yaayan namaz klan mslmanlarn, rnlerinden r/zekt verenlerinin vermeyenlere oranndan anlayabilir; ehirlerdeki yeil(!) sermayenin gerekten zektlarn vermi olsalar, bu kadar fakirin nereden ve nasl ortaya kt sorusundan deerlendirebiliriz. Zektn toplanp sarfedilmesinde slm devletinin araclna u noktalardan ihtiya vardr:
a)

Din ve merhamet duygular zayflam baz kimseler kendi hallerine braklnca bu hakk

demeyebilirler.
b)

Fakirin bu hakkn devletten almas, yoksulun haysiyet ve ahsiyetinin incinmemesi

bakmndan daha uygundur.

c)

Zekt fertlerin demesi halinde, baz fakirler ihtiyacndan fazla zekt alrken, bazlar

bundan mahrum kalacaklardr.

d)

Allah yolunda (cihad, tebli) ve gnlleri kazanlacak olanlar gibi baz sarf yerlerini

takdir etmek, ferdi aan bir alan olmaktadr. Zenginlerin tm zektn vermi olsalar bile, bu datm byk bir organize dhilinde olmad iin, gerekli yerlere gerektii miktarda ulamayacak ve zekttan beklenen toplumsal faydalar sala namayaca ktr. Bugn iin yaadmz corafyada slm devleti olmadna gre durum ne olacaktr? Bu konuda, "cemaat" kavram devreye girmektedir. ki- mslmann bile cemaat oluturmakszn ve cemaatin gereklerini yerine getirmeksizin yaaylarn slm onaylamaz. Zaten slm devleti, slm cemaatinin her ynyle daha kapsaml, organizeli ve yaptrm gc olan eklinden bakas deildir. Gnmz artlarnda mslmanlar, slm anlay/yorumu ynyle srt- mstakm izgisinde kabul ettikleri ve bunu hayata geirmedeki samimiyet ve gayretine itimat ettikleri bir cemaatle iliki iinde bulunmak zorundadrlar. Mslmanlarn baka trl mslmanca yaamalar mmkn deildir. Baln, kendisini epeevre kuatan suyun dnda hayatta kalmasnn imknszl gibi,

mslmanlar da slm' doru bir ekilde renmek, imknlarnn ve zgrlklerinin son haddine kadar slm' yaamak iin cemaatlemeye veya gvendikleri cemaatle (gayr- resm organize, vakf, dernek veya tekiltla) ilikiye mecburdurlar. Bu cemaat ve tekiltlar, birbirleriyle organize olmu, imkn ve glerini birletirmi olsa, zaten slm devletine giden madd ve mnev yollar ardna kadar alm olacaktr. Zektlarn limler, cemaat liderleri veya slm tekiltlar eliyle organize edilmesinin ne byk imkn olduunu 1979daki slm inklbnda gryoruz. Bu slm deiim ve dn mde, zektlarn mctehid limlere teslim edilip onlarn slm almalar (f seblillh) bata olmak zere zgrce datp deerlendirmesinin byk, ok byk rol vardr. slm devletinde, ynetimin organizesiyle toplanp datlmas gereken zekt; devletsiz mslmanlarn da slm otorite oluturmas iin en nemli etkenlerden biri olur; eer cemaatler eliyle bilinli ve organizeli deerlendirilirse. O yzden zektn slm devletin varl, ona beyat ve itaatin gstergesi olmas yannda, byle bir yapnn oluturulma abalaryla da ok yakn ilikisi vardr. "M 'minlerin mallarndan zekt al ki, onunla kendilerini temizlemi, mallarna bereket vermi olursun." (9/Tevbe, 103) yetinin gnmzdeki muhtab, peygamber vrisleri ve onlarn iinde veya banda bulunduu tekiltlar/cemaatlerdir. Btn bu gerekelerden dolay zektmzn da bizi 27 derece sevaba ulatrmas, organizeli zekt datmnn, toplumun madd problemlerini bireysel datmaktan 27 misli zmesi iin, namaz gibi onu da cemaat aracl ile yerine getirmememiz gerekmektedir. Cemaatin imamna namaz gibi en nemli ibdetimizi gvenip teslim ettiimiz gibi, zektmz da gvenip teslim edeceimiz ve organizeli olarak en uygun yerlere sarfedeceklerine emin olmamz gerekmektedir. Gven problemi, ahlk problem olmaktan nce iman problemdir. Mmin, emn olana gvenen ve kendisine gvenilen demektir. Gven problemi kimden kaynaklanyorsa o, hastalk kaynadr. Gvenilecek durumda deillerse onlar; gvenecek durumda deilsek biz slm'n cemaat ve cemaat mensubu kabul ettii anlayta deilizdir. O takdirde zektn da namazn da istenen gerek ibdet olduunu iddi etmeye,

bu ibdetlerin bireyi ve toplumu canlandrp kurtarmasn, dnyev ve uhrev sorumluluu d rmesini beklemeye de hakkmz yoktur. Elde avuta olan paylamak, iman kardeliini ve imanda kemali gsteren bir yceliktir. Tpk Medine'li ensar'n, Mekke'li muhacirler ile paylat gibi. te gerek vermek byle olur. Asr- saadetteki infak ve yardmlama ile ilgili somut olaylarla kendi durumumuzu karlatrmalyz. Bilindii gibi Hz. Ebubekir (r.a.) iman etmeden nce Mekke'nin en zenginlerindendi. slam ile tanp, gerek imann haz ve lezzetini alnca, imann bir gerei olarak olabildiine yardmsever bir kiilik olarak grnd. Nerede yardma muhta biri varsa yan banda yardmna koan biri de vard: Hz. Ebubekir! Hz. Bilal'ler her trl zulm ve ikence altnda inlemeye, mahkm edilmeye dursun, onlar hrriyetine kavuturmak iin dnyalk adna sahip olduu tm varln seferber eden biri vardr: Hz. Ebubekir! Hicret etmek zorunda kalmtr, ancak yar yolda karsna kan Mekke'li m rik bni Duine; "ne olur gitme, ne kadar hayrsever olduunu herkes biliyor, bu insanlarn sana ihtiyac var. Senin yardmna, fedakrl-na ihtiyacmz var." diyerek himayesinde Mekke'ye geri getirdii insan da yine Hz. Ebubekir (r.a.)'den bakas deildir. Aslnda Peygamber'e gnl veren tm ashabda bu ruhu grmek mmkndr. Ancak Hz. Ebubekir'de bu uur daha bir belirgin idi. Bunun iin misalimizi ondan verelim: Tebk seferine klmak zeredir. slam savalarna silah ve mhimmat gereklidir. Bunun iin sevgili Peygamber, mslmanlardan infak etmelerini istemitir. Hz. mer uzun zamandan beri Hz. Ebubekir'in infak anlayna gbta etmektedir. te frsat domu, ondan daha fazla infak etmenin sras gelmitir. Herkes gc yettiince infak eder ve geer. Sra Hz. mer'e geldiinde: "Ya Rasulallah! te malm, tam yarsn Allah iin infak ediyorum." diyerek gnllerde taht kurmutur. Ancak sra Hz. Ebubekir'e gelmitir. Byk bir zveri ve fedakrlk ile: "Ya Rasulallah! te malm, tamamn infak ediyorum." dediinde, Efendimiz (s.a.s.) itiraz etmiti: "Ya Ebabekir, ehline, oluk-ocuuna bir ey brakmadn m?" Hz. Ebubekir: "Allah ve Rasul 'n braktm, yetmez mi ya Rasulallah, kfi gelmez mi ya Rasulallah?" diyordu. Malnn tamamn infak etmek her babayiidin kr deildi. te gerek infak, esas yardm, hakiki ba bu ve benzerleri idi. imdi kendi yaptklarmzn ne kadar komik kaldn, aylk gelirimizin yzde kana tekabl ettiini grerek, kendimize ekidzen vermemiz gerekmektedir. Zekt gibi miktar belli yardmlama hkmleri gelmeden nce, ashab- kiram, yoksullar iin ne kadar harcayacaklarn bilmiyorlard. Muaz bin Cebel ile Sa'lebe, Hz. Peygamber'e "klelerimiz ve hsmlarmz var. Bunlara malmzdan ne ekilde ve ne miktarda harcayalm?" diye sorduklarnda, u ayet inmiti: "Sana hangi eyi nafaka vereceklerini sorarlar. De ki: htiyacnzdan artan verin." (2/Bakara, 219) Zekt farz klnmadan nce, kazan sahipleri, bu yete gre, her gnk kazanlarndan kendilerine yetecek kadarn alr, gerisini tasadduk ederlerdi. Altn, gm gibi nakit sahipleri de, bir yllk geimini ayrr, geri kalann Allah yolunda harcarlard. (S. Buhari, Tecrid-i Sarih Terc. 11/ 371) Ne mutlu tm m lkn ve maln Allah'a ait olduunu, kendisinin emaneti olduunu unutmayp, parayla imtihan kazanp Allah'la alveri yapanlara! Yazklar olsun parann kulu olan cepleri paralandka gn lleri de paralananlara! "Param, param!" diye param para olanlara!

1-

Geni bilgi iin bkz. Y. Vehbi Yavuz, slm'da Zekt Messesesi, stanbul 1972, Feyiz Y. s.

54-87
2-

Yunus Vehbi Yavuz, a.g.e. s. 35; 252

3- Asr- Sadette Peygamberimiz, Hz. Eb Bekir ve Hz. mer dneminde zektn sadece devlet eliyle toplandna dair geni bilgi almak iin bkz. a) Yunus Vehbi Yavuz, a.g.e. Zekt zerinde alanlar (miller) ve Zektn Devlete Verilmesi Blmleri, s. 249-252; 307-331; b) bdet ve Messese Olarak Zekt, A. zek-H. Karaman-M.A. Aydn-M. Erkal, 1984 stanbul, slm limler Aratrma Vakf Y. zellikle 113-117; 157-164. sayfalar; c) Yusuf el-Kardav, Fkhuz-Zekt, slm Hukukunda Zekt, Kayhan Y. Zektla lgili yet-i Kerimeler
A-

Zekt

Zekt Vermek: 2/Bakara, 43, 83, 110, 177, 254; 5/Mide, 55; 9/Tevbe, 71; 14/brahim, 31; 19/Meryem, 31, 55; 21/Enbiy^, 73; 22/Hacc, 35, 41, 78; 23/M 'minn, 4, 60; 24/Nr, 37, 56; 27/Neml, 3; 31/Lokman, 4; 32/Secde, 16; 33/Ahzb, 33; 58/Mc3adele, 13; 73/Mzzemmil, 20. Zekt Maln yisinden Vermek: 2/Bakara, 267. Zekt, Fakirin Hakkdr: 51/Zriyt, 19; 70-Meric, 24-25. Zekt Verenlerin Mkfat: 2/Bakara, 277; 4/Nis, 162; 5/Mide, 12; 7/A'rf, 156; 9/Tevbe, 18, 99; 13/Ra'd, 18, 22 -23; 23/M 'minn, 1 -4. Zekt Bereket Getirir: 30/Rm, 39. Allah, Kullarndan Mallarnn Tamamn stemez: 47/Muhammed, 36-38. rnlerin ve Meyvelerin Zekat: 6/En'am, 141. Zekt Verilecek Kimseler: 9/Tevbe, 60. Mellefe-i Kulb (Kalpleri slm'a Isndrlmak stenen Kiiler): 9/Tevbe, 60. Zekt Vermeyenler: 4/Nis, 77; 9/Tevbe, 5, 11, 67, 79-80, 34-35; 41/Fusslet, 7; 107/Mun, 7.
Ba-

nfakla lgili Ayet-i Kerime'ler

nfak; Allah Yolunda Harcamak: Bakara, 3, 195, 245, 254, 261, 270, 272, 274; Enfal, 3;

Ra'd, 22; brahim, 31; Hacc, 35; Kasas, 77; Secde, 16; Fatr, 29 -30; Hadid, 7; Mnafkun, 10-11; Teabn, 16-17.
bc-

Mala Olan Sevgiye Ramen Allah Sevgisiyle Harcamak: Bakara, 177; nsan, 8.

Harcamada l: Furkan, 67; Muhammed, 36-38. Allah in Harcamak ve Harcayanlarn Hali: Bakara, 264-266, 272; Kasas,77; Mnafikun,

d-

10-11; Leyl,17-21
ef-

Harcamay Maln yisinden ve Sevilen eylerden Yapmak: Bakara, 267; Al-i mran, 92.

Harcama Yaplacak Mal: Bakara, 3, 219; ura, 38. Kendilerine Verilecek Kimseler: Bakara, 215, 273; Nur, 22. Gsteri Olsun Diye Harcamak: Bakara, 264, 266, 270, 272; Nisa, 38-39. Harcadklarn Baa Kakanlar: Bakara, 262 -264, 266, Mzzemmil, 20.

gh0-

i-

nfaktan Kalmaz: Bakara, 268; Hadid, 10. nfaktan Kaanlar: Mearic, 18-21. nfak Edenler Takva Sahibi M 'minlerdir: Al-i mran, 16-17, 134.

j-

a-

m-nfak Edenlerin Mkafat: Bakara, 272; Hadid, 7, 11; Teabn, 17; Mearic, 24-25, 35; Leyl, 5-7,18. n- Kafirler ve M rikler nfak Etmezler: Yasin, 47; Kalem, 17-40; Hakka, 34; Mddessir, 43-44; Maun, 1, 3.

o-

Kafirler Mallarn Allah Yolundan evirmek in Harcarlar:

Enfal, 36; Beled, 5-12.

p-

Fakirlere Yedirip irmek: Hacc, 28, 36; nsan, 8-12, Fecr,

18.
r-

Yetimlere Yedirip irmek: nsan, 8-12. Esirlere Yedirip irmek: nsan, 8-12.

s-

- Kafirler, Fakirlere Yedirip irmezler: Yasin, 47; Hakka, 34; Mddessir, 43-44; Maun, 1-3.
t-

Cmert Olmak: sra, 29. Allah, Cmertlere Bolluk Verir: Bakara, 268.

u-

- Fakirlere yilik Etmek: Bakara, 83; Nisa, 36. v- Fakirlere Vermek: Bakara, 177, 215, 273; sra, 26; Nur, 22; Rum, 38; Mearic, 24-25. w-Sail'i (steyeni, dilenciyi) Azarlamaktan Saknmak: Duha, 10. y- Kafirler, Fakirleri Kk Grrler: En'am, 52 -53; A'raf, 49; Hud, 27; Kehf, 28; uara, 106 -114. z- Kafirler ve M rikler, Fakirlere Vermezler: Yasin, 47, Kalem,17 -40; Hakka,34; Mddessir,43 -44;Mun, 1 -3 Zekt, Sadaka ve nfakla lgili Hadis-i erif Kaynaklar (Ktb-i Sitte Muhtasar Tercme ve erhi, brahim Canan, Aka Y. lk rakam cilt; ikinci rakam sayfa numarasdr.-) nfak etmek iin ok zengin olmak gerekmez: 3, 285 nfak ve tasadduka tevik: 10, 30-42 Kii maln infak ederkenbata yaknlarndan balamal: 14, 47-48 Tasadduk ve infaka tevik: 10, 30-42 Sadaka hakknda umumi aklama: 10, 16-17 Veren el, alan elden stndr: 14, 48 Sadaka, 2, 542 Sadaka ve nafakann fazileti: 10, 18-29; 14, 255-256; 15, 174, 419 Allah indinde makbul olan sadakay sa eliyle alr: 10, 18-19 Allah, sadaka ve zekat hususunda hi kimseye hkm verme yetkisi tanmamtr: 7, 406 Allah'n kabul ettii sadaka, hangi maldan yaplr? 10, 18

Sadaka mal artrr: 17, 574 Makbul olan sadaka Allah indinde artar ve byr: 10, 19-20 Sadaka azab defeder: 9, 348; 15, 185 Sadaka ve belann yar: 10, 32 Sadakann def ettii en nemli iki ey: 10, 25 Sadaka verirken ihlas nasl olur? 10, 40-41 Sadaka, lm srasnda deil; hayat boyu verilmeli: 17, 340 Cenab- Hak, gizli sadaka vereni nasl tebih ediyor? 10, 32 -33 Sadakay men etmenin cezas: 15, 160-161 Sadakay gizli vermek: 10, 33 Sadakann zaman var mdr? 10, 34 Sadakann ahkam: 10, 43-54 Sadaka-i cariye: 16, 277, 547 Sadaka kimin hakkdr: 14, 51-52 Allah yolunda savaan kimsenin zengin bile olsa sadaka alp alamayaca: 7, 425 hlasla, fakat sadaka ehline verilmeyen sadaka ne olur? 10, 40-41 Fask kimselere sadaka verilir mi? 10, 42 Rasulullah ve Ehl-i Beyt'e sadaka haramdr: 15, 1102 Sadaka, u be kii dnda zengine helal deildir: 7, 424 Sadaka verirken sla-i rahm olanlara ncelik tanmak: 10, 60-61 Dilenciye sadaka verirken, d grn n fonksiyonu ve sahabe: 10, 23 Kadn, kocasndan izin almadan tasadduk edebilir mi? 10, 49-51; 2, 374 Sadaka verecek kimsenin maddi durumu nasl olmaldr? 10, 27 Yaplan sadakadan dnmek: 10, 52-53 En hayrl sadaka: 10, 17 Sadaka, gemi ve gelecek gnahlarn affna vesile olabilir mi? 12, 463-464

Sadakann en faziletlisi: 17, 472 Sadakann en stn: 16, 548 Hangi sadaka daha stndr: 16, 258-2259 Haram olan sadaknn mul: 7, 415 Sadaka, hayr olan her eye caridir: 3, 167 Hayrl amelin dinen sadaka saylabilmesinin art: 10, 16 Aile efradnn nafakas iin harcanan eyler sadakadr: 16, 261 Aile iin hangi harcama sadaka hkmne geer: 10, 28 Bir mslmana elbise giydirmenin sevab: 10, 23 Kamil manada sadaka ne zaman verilir? 10, 43

Rasulullah'a gre en efdal sadaka: 10, 54 Rasulullah'n en houna giden sadaka hangisidir? 10, 35 Tasadduk edilen maln kymeti Allah katnda neye gredir? 10, 21-22 Sadakann miktar: 16, 259 Maln ne kadar tasadduk edilir: 17, 340 Malnn tamamn tasadduk caiz midir? 10, 43-44 Muhta duruma d ecek ekilde tasaddukta bulunmak ve Peygamberimiz'in tutumu: 10, 46-47 Sadaknn iyi maldan verilmesi: 3, 343-344 Sadakay haram klan miktar ne kadardr? 14, 60 Elinden geldii kadar sadaka verilmesi: 3, 546-547 Zekat, maln hakkdr: 7, 343 Zekatn nemi ve zekata tevik: 7, 321 -323 Zekat, slam'n kprsdr: 7, 322 Namazla zekatn bir btn olmas: 7, 340 Zekat vermede acele etmek: 7, 384 Zekat vermek kaydyla para ve mal biriktirmek: 7, 336-337 Zekat verilen zinet eyas kenz deildir: 7, 364 Zekatn farziyeti, terkedenin gnah: 7, 327; 17, 540 Zekat vermeyenlerle savalr: 7, 345 Zekatn vermeyenden cezal olarak ve zorla zekat alnr: 7, 338 Zekatn vermeyenin kyamet gnndeki hali: 7, 332 Zinetlerin zekatn vermeyenlerin ahiretteki durumu: 7, 363 -364 Zekat kimlere haram; kimlere helal? 7, 414 -415, 421, 426 Zekat kimlere verilir? 7, 325 Fask kimselere sadaka ve zekat verilir mi? 10, 42 Mellefe-i kulub'a zekat verilir mi, verilmez mi? 7, 427 nfak; Allah Yolunda Harcamak: Bakara, 3, 195, 245, 254, 261, 270, 272, 274; Enfal, 3; Ra'd, 22; brahim, 31; Hacc, 35; Kasas, 77; Secde, 16; Fatr, 29-30; Hadid, 7; Mnafkun, 10-11; Teabn, 16-17.

Mala Olan Sevgiye Ramen Allah Sevgisiyle Harcamak: Bakara, 177; nsan, 8. Harcamada l: Furkan, 67; Muhammed, 36 -38. Allah in Harcamak ve Harcayanlarn Hali: Bakara, 264 -266, 272; Kasas,77; Mnafikun, 10 -11; Leyl,17 -21 Harcamay Maln yisinden ve Sevilen eylerden Yapmak: Bakara, 267; Al-i mran, 92. Harcama Yaplacak Mal: Bakara, 3, 219; ura, 38. Kendilerine Verilecek Kimseler: Bakara, 215, 273; Nur, 22. Harcadklarn Baa Kakanlar: Bakara, 262-264, 266, Mzzemmil, 20. Gsteri Olsun Diye Harcamak: Bakara, 264, 266, 270, 272; Nisa, 38-39. nfaktan Kalmaz: Bakara, 268; Hadid, 10. nfaktan Kaanlar: Mearic, 18-21. nfak Edenler Takva Sahibi M 'minlerdir: Al-i mran, 16-17, 134. nfak Edenlerin Mkafat: Bakara, 272; Hadid, 7, 11; Teabn, 17; Mearic, 24-25, 35; Leyl, 5-7,18. Kafirler ve M rikler nfak Etmezler: Yasin, 47; Kalem, 17-40; Hakka, 34; Mddessir, 43-44; Maun, 1, 3. Kafirler Mallarn Allah Yolundan evirmek in Harcarlar: Enfal, 36; Beled, 5 -12. Fakirlere Yedirip irmek: Hacc, 28, 36; nsan, 8 -12, Fecr, 18. Yetimlere Yedirip irmek: nsan, 8-12. Esirlere Yedirip irmek: nsan, 8-12. Kafirler, Fakirlere Yedirip irmezler: Yasin, 47; Hakka, 34; Mddessir, 43-44; Maun, 1-3. Cmert Olmak: sra, 29. Allah, Cmertlere Bolluk Verir: Bakara, 268. Fakirlere yilik Etmek: Bakara, 83; Nisa, 36. Fakirlere Vermek: Bakara, 177, 215, 273; sra, 26; Nur, 22; Rum, 38; Mearic, 24-25. Sail'i (steyeni, dilenciyi) Azarlamaktan Saknmak: Duha, 10. Kafirler, Fakirleri Kk Grrler: En'am, 52-53; A'raf, 49; Hud, 27; Kehf, 28; uara, 106-114. Kafirler ve M rikler, Fakirlere Vermezler: Yasin, 47, Kalem,17 -40; Hakka,34; Mddessir,43 -44; Maun, 1 -3 Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar Hak Dini Kur'an Dili, Elmall Hamdi Yazr, Azim Y. c. 1, s. 286-287 Tefhimu'l Kur'an, Mevdudi, nsan Y.

c. 1, s. 72 Kur'an- Kerim ifa Tefsiri, Mahmut Topta, Canta Y. c. 1, s. 130 Hadislerle Kur'an- Kerim Tefsiri, bn Kesir, ar Y. c. 2, s. 321-322 Hulsat 'l-Beyan F Tefsri'l-Kur'an, Mehmed Vehbi, dal Neriyat, c. 1, s. 113-115 Mefatihu'l-Gayb (Tefsir-i Kebir), Fahreddin Razi, Aka Y. c. 2, s. 474 -476 Min Vahyi'l Kur'an, Muhammed Hseyin Fadlullah, Akademi Y. c. 2, s.21 -22

Bakara Suresi Yorumu, Haluk Nurbaki, Damla Y. s. 203-204 mil slm Ansiklopedisi, mil Y. c. 6, s. 440-443 slm'da Zekt Messesesi, Yunus Vehbi Yavuz, ar Y. badet ve Messese olarak Zekt, Heyet, SAV Y. Zekt, smail Ezherli, D..B. Y. Zekt, Mehmed Zahid Kotku, Seha Neriyat Zekt ve Verilecei Yerler, Kemal Cokun, Fazilet Neriyat Sosyal Gvenlik Asndan Zekt, Turan Yazgan, Trk Dnyas Ara. Vak. Y. Kur'an Kavramlar Tefsiri,

Ahmed Kalkan, nfak maddesi Fakirler ve Zenginler, Vehbi Karaka, Tima Y. Fakirlik Problemi Karsnda slm, Yusuf el-Kardav, Nur Y. badet mi Ayin mi? Mustafa Karata, Dersaadet Y. S. 128-134 Kyur'an'da M 'minlerin zellikleri, Beir slmolu, Pnar Y. S. 110-113 Kur'an'n Ana Konular, M. Sait imek, Beyan Y. S. 160-164 lmin Inda slmiyet, Afi A. Tabbara, Kalem Y. S. 363-375 lmihal I, man ve badetler, SAM Y. S. 419-

510 Psikolojik Adan Hz. Peygamber'in badet Hayat, Habil entrk, Bahar Y. S. 89-92 slm'da Sosyal Adalet, Seyyid Kutub, Caalolu Y. S. 181-187 Hitabeler, Mevdudi, Hill Y. S. 169209 slm, I. Kitap, Said Havva, Petek Y. S. 137-194 Hazr ve ynetim panelli siteler Dzenleme Ve Tasarm Webhizmetlerim st