KR

kr; Anlam ve Mhiyeti Kurn- Kerimde kr Kavram Hadis-i eriflerde kr Kavram kr - man likisi kr badeti, Bir mtihan Aracdr ekr ve kir kr-Hamd likisi krn Yerine Getirilmesi krn nemi Kendisinden Dolay kredilecek "Nimet" Nedir? Bunca Nimet, Bunca ikyet; kretmeyen Bir Toplum Olduk krn Zdd Nankrlk kr ve Nankrlkle lgili Snnetullah kr Bilincinin Kazandrdklar

O davranlarnzdan sonra, belki (akllanp) kredersiniz diye sizi affettik. (2/Bakara, 52

kr; Anlam ve Mhiyeti

kr szlkte; semizlemek ve gelimek anlamlarna gelir. Yani, lgat anlamyla kr, hayvanlarn bedenlerinde yedikleri gdann etkisinin apak ortaya kmasdr. Din dilindeki kr de bunun gibidir. Yani kr, Allahn nimetinin etkisinin kulun dilinde itiraf ve vg olarak, kalbinde ahitlik ve muhabbet/sevgi olarak, organlarnda da itaat etme ve boyun eme olarak ortaya kmasdr. kr kelimesinin zdd, kfr (nankrlk)dr; nimeti unutup rtmektir. kr, kiinin kendine ulaan nimeti bilmesi ve bunu eitli ekillerde aa vurmasdr. Bir baka deyile nimet sahibini bilip onu vmesi demektir.

kr' eitli alardan tantan u tanmlara bakmakta yarar vardr: kr, nimet vereni boyun eerek itiraf etmektir. kr, ihsan yapan kimseyi, ihsann anarak vmektir. kr, nimet verene kalbin sevgiyle, organlarn itaatle, dilin onun zikri ile ve onu vmekle megul olmasdr. kr, nimetleri onu verene boyun eerek nisbet etmektir. kr, Allahn nimet vermesinden dolay Onun ihtiyac olmad halde Onu vmekle lezzet duymaktr. kr, bir nimeti verene teekkr etmek, memnuniyetini ve minnettarln belirtmek, verilen nimetin deerini bilip takdir etmektir. Her trl nimetin tek ve gerek sahibinin Allah olduunun uuruna varmak ve bunu saygyla ifade etmektir. kr, krden ciz olduunu bilmektir. kr, Allah'n verdii nimet ile Allah'a isyan etmemektir.

Kuran, insana saysz nimet verildiini, insann bunlar veren Allah bilip, hizmetine sunulan bu nimetlerden dolay nimet sahibine minnet duymasn, bu minnettarl eitli ekillerde ortaya koymasn sylyor. Trkede kullandmz teekkr etmek, kran duymak kavramlar da ayn kkten gelmekte ve yaklak ayn manay ifade etmektedirler.

Kur'n- Kerim'de kr Kavram

kr, Kuranda zerinde en ok durulan konulardan biridir. 75 yerde krden, kretmenin neminden bahsedilir. krn Kuranda bu kadar nemle vurgulanmasnn sebebi, krn iman ve tevhidin en nemli gstergelerinden olmasndandr. Kuran, srekli olarak Allahn insanlara verdii nimetlere, yapt balara, ettii ihsanlara dikkat ekmekte ve insann btn bu iyilikler karsnda minnettarlk duymasn, kran duygular ierisinde olmasn istemektedir. nk nimete kavumann, iyilik grmenin karl budur.

Kuranda mminlerin oka kretmeleri hatrlatld gibi, kredenlerin ve kretmeyenlerin rnekleri verilir, kbetleri anlatlr. nsan, Allahn kendisine verdii can ve organlar karlnda (23/Secde, 7-9), yamur vermesinin (45/C siye, 4-5; 56/Vka, 68-69), gece ile gndz var etmesinin (28/Kasas, 73), da gibi gemileri yzdrmesinin (31/Lokman, 31), eti yenen hayvanlar (36/Ysin, 71-73), yeryzndeki her tr geim vastalar (7/Arf, 10) ve daha nice nimetler vermesinin karl olarak kr etmelidir. Btn bu nimetleri vereni tanmal ve Onun nnde boyun bkmelidir.

Allahn insanlara; Verdiim nimetlere kredin demesi de ayrca kul iin bir nimet ve ihsandr. nk krn faydas dnya ve ahirette Allaha deil; kula dnktr. Yerine getirdii kr ile fayda gren kulun kendisidir. Kul, krederek Rabbine bir karlk veya bir mkfat vermemektedir. Zaten buna da hi bir varln gc yetmez. Kim krederse kendi nefsi iin kretmi olur (27/Neml, 40). Yoksa Allahn byle eylere asla ihtiyac yoktur.

Ancak Allah (c.c.) kullarna kar bu kadar cmert, bu kadar ltuf sahibi olduu halde, kullarnn bir ksm nankrdr, ok kretmekten uzaktr. Muhakkak ki Allah, insanlara kar ltuf sahibidir, ama oklar kretmiyorlar. (2/Bakara, 243; ayrca bkz. 10/Yunus, 60; 7/Arf, 10; 23/ Mminn, 78; 27/Neml, 73; 40/Mmin, 61; 67/Mlk, 23)

Allahn Kurandaki ve evrendeki yetlerini ve ibretlerini kretmeyenler anlayamaz; ancak ok kredenler anlayabilir (7/Arf, 58; 14/brahim, 5; 31/Lokman, 31; 34/Sebe19). nk nankr insan, duyarszdr, hikmetleri anlayabilecek fersetten ve anlaytan uzaktr.

kretmek mminlerin en nemli zelliklerinden biridir. Allah (c.c.) mminlere verilenleri zaman zaman hatrlatyor ve bu hatrlatmann da onlar kretmeye

tevik olduunu hissettiriyor. Sz gelimi, Allah mminleri affeder (2/Bakara, 52), mminler Ramazan orucuyla ibadet ederler, doru yolu bulurlar ve Allah da byk tanrlar (2/Bakara, 185), onlar Allahtan ittika ederler (hakkyla ekinirler) (3/l-i mran, 123), bundan dolay Allah (c.c.) onlara nimetlerini tamamlamak ve onlar temizlemek istiyor (5/Mide, 6). Allah (c.c.) onlara yetlerini ok net bir ekilde aklyor (5/Mide, 89), onlara zafer veriyor ve gzel rzklarla rzklandryor (8/Enfl, 26), dinlenmek iin geceyi ve gndz var etmitir (28/Kasas, 73); ite bunlarn sebebi, umulur ki mminler hakkyla krederler.

Btn nimetlerin sahibi Allah (c.c.) insanlara; Siz Beni zikredin (ann) ben de sizi zikredeyim. Bana kredin, fakat asla nankrlk etmeyin. (2/Bakara, 152) diye emretmektedir. Yine Lokman (a.s.)n ahsnda insanlarn kr edici olmalarn istiyor (31/Lokman, 12). nsana saysz nimet verilmesinin sebebi, onun kreden bir kul mu yoksa nankrlk eden bir kul mu olduunu denemek iindir. Kuran bunu Hz. Sleymanla ilgili bir olayda yle haber veriyor: Yannda kitaptan bir ilim olan biri, dedi ki; Ben (gzn ap kapamadan) onu (kralienin tahtn) sana getirebilirim. Derken (Sleyman) onu (taht) kendi yannda durur halde grnce dedi ki: Bu Rabbimin fazlndandr. Ona kr m edeceim, yoksa nankrlk m edeceim diye beni denemektedir (27/Neml, 40)

O davranlarnzdan sonra, belki (akllanp) kredersiniz diye sizi affettik. (2/Bakara, 52)

Siz Beni zikredin (tat ve ibadetle ann) ki, Ben de sizi anaym. Bana kredin; sakn nankrlk yapmayn! (2/Bakara, 152)

Ey iman edenler! Size verdiimiz rzklarn temizlerinden yiyin; eer siz gerekten yalnz Allah'a kulluk ediyorsanz, Ona kredin. (2/Bakara, 172)

...Allah kredenleri mkfatlandracaktr. (3/l-i mrn, 144)

Eer siz iman eder ve krederseniz Allah size neden azap etsin! Allah kirdir, Almdir; kre karlk veren ve her eyi bilendir. (4/Nis, 147)

...Allah, kredenleri daha iyi bilmez mi? (6/Enm, 53)

Rabbiniz yle buyurmutur: Andolsun, eer krederseniz gerekten size (nimetimi, mkfatm) artrrm ve andolsun eer kfrederseniz (veya nankrlk yaparsanz), phesiz benim azabm pek iddetlidir. (14/ brahim, 7)

"Siz, hi bir ey bilmezken Allah, sizi analarnzn karnndan kard; kredesiniz diye size kulaklar, gzler ve kalpler verdi." (16/Nahl, 78)

"Gerekten brahim, Hakk'a ynelen, Allah'a itaat eden bir nder idi. Allah'a ortak koanlardan deildi. Allah'n nimetlerine krediciydi. nk Allah, onu semi ve doru yola iletmiti." (16/Nahl, 120-121)

Kuran, hiret iin aba harcayan mminleri kr kknden gelen mekr sfatyla vmektedir. Kim de Ahireti ister ve bir mmin olarak ona alrsa, ite bylelerinin abas mekrdur (kre deerdir). (17/sr, 19; ayrca bkz. 76/nsan, 22)

"kreden, ancak kendisi iin kretmi olur. Nankrlk eden de bilsin ki Allah mstandir, her trl vgye lyktr." (31/Lokman, 12)

...Ve sizin iin kulaklar, gzler, kalpler yaratmtr. Ne kadar az krediyorsunuz! (32/Secde, 9)

...kredin. Kullarmdan kreden azdr! (34/Sebe, 13)

ayet nankrlk ederseniz (kfrederseniz), artk phesiz Allah size kar hi bir ihtiyac olmayandr ve O, kullar iin buna rza gstermez. Ve eer krederseniz, sizin (faydanz) iin ondan raz olur (39/Zmer, 7)

"...Biz kredenleri mkfatlandrrz." (54/Kamer, 35)

Hadis-i eriflerde kr Kavram

"M'minin ii tuhaftr, her ii hayrdr. Bu, yalnz m'mine vergidir/zgdr. Sevindirici bir ile karlasa kreder, o i kendisi hakknda hayrl olur. zc bir ile karlasa sabreder, kendisi iin hayrl olur." (Mslim, Zhd 64; Drim, Rikak 61; Ahmed bin Hanbel, Msned V/24)

"Hamd, krn badr. Allah'a hamdetmeyen, O'na kretmemitir." (Abdrrezzak; Beyhak, uabu'l-man; Kenzu'l Umml, 3/6419, s. 255)

Rasulllah (s.a.s.) geceleri ayaa kalkp ayaklar kabarncaya kadar namaz klard. Kendisine; Allah (cc) senin gemi ve gelecek gnahlarn affetti (niye kendini bu kadar yoruyorsun) denildi. Allaha kreden bir kul olmayaym m? cevabn verdi. (Buhri, Teheccd 6, 2/63; Tefsir-Fetih 1, 6/169, Rikak 19, 8/124; Mslim, Sfatl Munafikn 18, 79, Hadis no: 2819, 4/2181; Tirmiz, Salt 304, Hadis no: 412, 2/268; Nesi, Ky. Leyl 17, 3/178)

"nsanlara kar hamdetmeyen (teekkr etmeyen), onlara nankrlk yapan insan, Allah'a kar da hamdetmez." (Eb Dvud, Edeb 11; Tirmiz, Birr 35)

"Allah'm, Seni zikretmek, Sana kretmek ve gzel ibadet etmek iin bana yardm eyle!" (Eb Dvud, Vitr 26; Nesi, Sehv 60; Msned, Ahmed bin Hanbel, 2/299, 5/245)

"Allah, bir kuluna nimet verince, kulunun stnde o nimetin izini grmek ister." (Tirmiz, Edeb 54; Msned, Ahmed bin Hanbel, 2/311, 4/438)

"Yce Allah diyor ki: 'Ey kullarm! Gemi ve gelecek, siz btn ins ve cinler bir araya gelerek, aranzdaki en muttak kimsenin kalbi gibi olsanz, sizin bu durumunuz, Benim hkimiye-timi zerre kadar artrmaz. Yine ey kullarm! Gemi ve gelecek btn ins ve cin bir araya toplansanz, aranzdaki en gnahkr birinin kalbi gibi olsanz, Benim hkimiyetime en ufak bir noksanlk getiremezsiniz. Ey kullarm! Hakknzda itibar ettiim ey, amellerinizdir. Daha sonra siz, amellerinize gre eksiksiz olarak mkfatlandrlacak veya cezalandrlacaksnz. yleyse kim bir hayr ilemeye muvaffak olursa, bundan dolay Allah'a kretsin. Kim de hayrn dnda baka bir ey ilerse, bundan dolay da kendi nefsini sulasn." (Msned, Ahmed bin Hanbel, 5/160; Mslim, Birr 55; Tirmiz, Kym 48; bn Mce, Zhd 30)

Yemek yiyip kredenin derecesi, (nfile) oru tutup sabredenin derecesi gibidir. (Buhri; Ktb-i Sitte, c. 17, s. 176, hadis no: 559 -1765-)

Kyamet gnnde hamd edenler ayaa kalksn denildiinde yalnz Allah'a oka ve her hal krda kredenler ayaa kalkar. (Taberni; Ebu Naim; Beyhak, Gazli, hy-i Ulmid Din, c. 8, s. 547)

Mal toplamay yasaklama hususunda yet nzil olunca Hz. mer (r.a.): yleyse ne toplayalm y Rasulallah? diye sordu. Rasulullah da yle cevap verdi: Allah'a kreden dil, zikreden kalp ve mmine hanm. (Gazli, hy-i Ulmid Din, c. 8, s. 547)

Zikrin en faziletlisi l ilhe illllahtr. Dunn en faziletlisi el-hamd lillhtr. (Tirmiz; Nesi; bn Mce; nakl. hy, 8/309)

kr - man likisi

kr, nimet vereni bilip onu aa vurmak olduu gibi, bunun tam zdd olan kfr ise, nimet vereni inkr edip onu gizlemektir. Kfr kavramnn, inkr ve nimet sahibini gizlemeyi de ifade ettiini hatrlayalm. Kfr kelimesi, iman etmemeyi, insanlara sonsuz nimetler veren rzk sahibi Allah inkr etmeyi anlatt gibi, kr kelimesi de iman etmeyi, verilen nimetlerin sahibi olan Allah tanmay ve Ona minnettarlk duymay ifade eder. krn zddnn Kuranda kfr kelimesiyle tanmlanmasndan, kretmenin Allah katnda ne kadar nemli olduu ve bu ibadetten uzaklamann ne kadar byk problem olduu aka anlalr.

kr, hamdetmeyi ve tevhide inanmay bir araya toplar. Her krn ba mutlaka Allaha hamd olmaldr. Nitekim Ftiha sresine Allaha hamd ile balar, tevhid dinine ballkla bitiririz. Ftihada, Bizi nimet verdiklerinin yoluna ilet dememiz emredildi. Kendilerine nimet verilenler ise, peygamberler, sddkler, ehitler ve slih insanlardr. Kendilerine gazap edilenler ile saptmlar, nimet verilenler arasna sokulmamtr. Kfredenler, inkrclar; kredenler ise iman edenlerdir diyebiliriz.

kr, iman etmenin eitli organlarla ve bu organlarn faaliyetleriyle ortaya konulmasdr. kr ayn zamanda nimeti bilmenin ismidir. nk nimeti bilmek, nimeti vereni bilmenin yoludur. te bunun iin Allah (c.c.), Kuranda slm ve imana kr diye isim vermektedir. Nimetin nereden geldiini bilmek, krn artlarndan biridir. Yoksa tamam deildir. krn ierisinde nimet vereni itiraf, nimete kar nimet sahibi Allah' vmek, Ona boyun emek, Onu sevmek ve nimet konusunda Onu honut edecek eyleri yapmak da bulunmaktadr. Kul nimeti tand zaman, nimetin sahibini de tanr. Onu tanynca Onu sevmeye balar ve Onun holanaca eyleri yapmaya niyet eder.

Kfr, rzk ve Onu verenin zerini rtmek, gizlemek, grmezlikten gelmek; kr ise, nimeti bilmek, itiraf etmek ve aa vurmaktr. phesiz bu itiraf yalnzca dil ile olmaz; kr, imann eyleme dnmesiyle yerine getirilir. Baz yetlerde 'kr' kelimesinin iman etmenin, 'kfr'n ise inkr etmenin yerine kullanldn gryoruz: ayet nankrlk ederseniz (kfrederseniz), artk phesiz Allah size kar hi bir ihtiyac olmayandr ve O, kullar iin buna rza gstermez. Ve eer krederseniz, sizin (faydanz) iin ondan raz olur (39/Zmer, 7) Rabbiniz yle buyurmutur: Andolsun, eer krederseniz gerekten size (nimetimi, mkfatm) artrrm ve andolsun eer kfrederseniz, phesiz benim azabm pek iddetlidir. (14/ brahim, 7)

kr, ayn zamanda irk komann da karldr. irk koanlar elbette kretmezler. Onlar zaten Allaha ortak koarak Onun asl nimet sahibi olduunu inkr etmektedirler. Onlardan bir ksm Allahtan bir iyilik gelirse kretmeye sz verirler. Ancak skntdan kurtulunca tekrar irk komaya devam ederler (6/Enm, 6364). kretmek, irk komann ztt olarak Allah'a kullukla beraber zikredilir: ...Andolsun ki Allah'a irk/ortak koarsan, amellerin/ilerin phesiz boa gider ve hsrana urayanlardan olursun. Hayr! Yalnz Allah'a kulluk et ve kredenlerden ol. (39/Zmer, 65-66)

Bir yette kretmek, yalnzca Allah'a kulluk etmenin art olarak gsterilir: Ey iman edenler, size rzk olarak verdiklerimizin temiz olanlarndan yiyin ve eer siz gerekten yalnzca Allaha kulluk ediyorsanz Ona kredin. (2/Bakara, 172)

kr bdeti, Bir mtihan Aracdr

nsan kretmek veya kfretmek noktasnda denenmektedir: Hi phesiz Biz insan, karmak olan bir damla sudan (nutfeden) yarattk. Onu denemekteyiz. Bundan dolay onu iiten ve gren yaptk. Biz ona yolu gsterdik; (artk o) ya kredici olur ya da nankr olur. (76/ nsan, 2-3). Bu yette kretmenin imanla, kretmemenin ise kfrle e tutulduu aka grlmektedir. Allah (c.c.) mminleri zaman zaman sabr ve kr ile imtihan eder. Bazen darlkla, bazen varlkla, bazen musibetlerle, bazen de zaferlerle dener. Kendini yeterince tanmalar iin nimet verir ve verdii nimetleri hatrlatr. Bazen bolluk verir, bazen de bolluktan sonra darlk verir. Snava tutulan m'minlerin balarna sknt gelir, baz eylerden mahrum kalrlar, insanlardan eziyet grrler. Mmin her trl zorlua ve denemeye sabreder, her trl nimete ise hamd eder veya kreder.

Allah, insana saysz nimetler vermitir. Bu nimetlerle insanlar snamaktadr; insan kr m edecek, nankrlk m? (1)

ekr ve kir

Kuran, kredenlere kir demektedir ve bu kelimeyi genellikle oul olarak kullanmaktadr. Allah (c.c.) ekr ve kirdir. Yani kredenlerin sevabn kat kat, fazlasyla verendir. kir, kr mastarnn fil ismidir. ekr ise bu fil ismin mbalaal (abartl) halidir. kir kreden demektir. Kuran- Kerimde iki yette Allah hakknda, dierlerinde ise Allaha kreden mminler hakknda tekil ve oul olarak gemektedir. ekr szlkte, ok ok kreden demektir. Bu kavram da daha ok kreden kullar hakknda kullanlmaktadr. Ancak drt yette Allah (c.c.)n ismi olarak gemektedir.

a- Allahn kir-ekr Olmas

Kulun Allaha kretmesi, Onun verdii nimetleri bilmesi ve bunu bizzat kulluk yaparak, Allaha itaat ederek yerine getirmesi eklinde grlr. Ancak Allahn kir veya ekr olmas byle deildir. Allahn kullarna kr, onlar balamas, amellerinin karln vermesi ve onlar vmesi, kullarnn az da olsa krlerinden rz olmasdr.

Allah hakknda kullanlan kir ve ekr kelimelerinin yalnz deil de afr, Halm ve Alm sfatlaryla beraber gelmeleri dikkat ekmektedir. Allah (c.c.) ekrdur. Yani kullarnn az amellerine kar ok mkafat verendir, ecirlerini kat kat artrandr. Bir baka deyile ekr, Allahn kullarn balamas, amellerinin karln vermesi ve onlar vmesidir. Kullarndan gelen az bir kre rz olmas da Allahn ekr olmasnn bir sonucudur. Allah (c.c.) kullarndan gelen az kre rz olarak onlar ok kre tevik etmekte, az da olsa kr kmsemeyip bu grevi yapmalarn istemektedir.

Allah kullarnn ecirlerini noksansz der ve kendi fazlndan onlarn ecirlerini daha da artrr. nk O afr ve ekrdur; balayandr ve kr kabul edendir (35/Ftr, 30, 34). Allah iyilik edenlerin iyiliini artrr. nk O afr ve ekrdur (42/r, 23). Kim, kendisine farz klnan ibadetlerin fazlasn gnlden yaparsa, onun karln alr. nk Allah (c.c.) Almdir (bilendir) ve ekrdur (krn karln verendir) (2/Bakara, 158). u yette de ayn sfat Halm ismiyle beraber kullanlmaktadr: Eer Allaha gzel bir bor verecek olursanz (Allah rzs iin ihtiya sahiplerine infak eder veya fizsiz bor verirseniz), onu sizin iin kat kat artrr ve sizi balar. Allah ekrdur (kr kabul edip ok ihsan edendir), Halmdir (ceza vermekte acele etmeyendir). (64/Teabn, 17).

Allaha gzel bir ekilde bor vermek, Onun yolunda mal iten gelerek, severek ve isteyerek infak etmek, karlksz bor vermek eklinde tefsir edilmitir. Allah (c.c.), kuluna verdii maldan infakta bulunmasn istiyor, bunun da karln bol bol veriyor. Kul, krn noksan yapt zaman da ona ceza vermekte acele etmiyor, ona hilimle (yumuaklkla) davranyor. Ayn ifadeyi Kuranda iki yerde daha grmekteyiz (2/Bakara, 245 ve 57/Hadid, 11). Kullar, krn bir ifadesi olarak Allahn kendilerine verdii maldan ihlasl bir ekilde Onun yolunda harcarlarsa, Allaha bor verirlerse; Allah da bunun karln kat kat der. nk O, kr karlksz brakmaz.

kir szlkte kreden anlamna gelmekle beraber Allah hakknda kullanld zaman, tpk ekr gibi krn karln, kreden kimseyi bilip ona hak ettii mkafat veren demek olur. Bunun iin Kuranda iki yette ve Alm sfatyla birlikte gemektedir. Bunun Alm sfatyla birlikte kullanlmas, bu ismin yanl anlalmasn nlemekte, kulun yapt krn Allah tarafndan bilinip karlnn verilecei aka bildirilmi olmaktadr (2/Bakara, 158). Eer kreder ve iman ederseniz, Allah size ne diye azap etsin? Allah, kirdir (krn karln verendir), Almdir (bilendir) (4/Nis, 147)

b- nsanlarn kir-ekr Olmalar

ekr ve kir kavramlar insanlar hakknda da kullanlmaktadr. Allah (c.c.) insan bir yola (sebile) sevketmitir, onu dzene koyarak ona akl vermi ve dnyaya gndermitir. Bylece o acaba kir (kreden) bir kul mu yoksa nankrlk eden bir kul mu olacak? (76/nsan, 3) kir olma sfat baz peygamberlerin de sfatdr. Mesel Hz. brahim tek bana bir mmet idi ve kir (kreden) bir kuldu (16/Nahl, 120-121). Nh (a.s.) da ekr (kreden) bir kimse idi (17/ sr, 3).

Kullarn kredici olmalarn belirtmek iin de bir ok yette kir kelimesinin oul halinin (kirn-kirn) kelimelerinin kullanldn grmekteyiz (21/Enbiy, 80; 3/l-i mrn, 114, 145; 7/Arf, 17, 144). Kuran, Hz. Dvuda ve Hz. Sleymana Allahn verdii eitli nimetleri saydktan sonra, onlara ve onlarn kiiliinde dier kullara yle sormaktadr: Siz, kirlerden (kredenlerden) olmayacak msnz? (21/Enbiy, 80)

Rabbimiz buyuruyor ki: Hayr, artk (yalnzca) Allaha kulluk et ve kredenlerden (kirnden) ol. (39 Zmer/66) kredenler, Rablerine iman ederler, Onun nimet ve rzk verici olduunu bilirler. Onlar, hayatn ve lmn, insann emrine verilen her eyin bir deneme sebebi olduunun uurundadrlar. Onlar byle iman etmilerdir. krn gereini yerine getirirler.

kr Hamd likisi

Hamd ile kr arasnda byk yaknlk ve benzerlik vardr. Hatta hamd yerine kr, kr yerine hamd kelimeleri kullanlabilir. Hadis-i erifte bu yaknlk yle ifade edilir: "Hamd, krn badr. Allah'a hamdetmeyen, O'na kretmemitir." (Abdrrezzak; Beyhak, uabu'l-man; Kenzu'l Umml, 3/6419, s. 255; ElC evziyye, Medrics Salikn, 2/208)

Bunun yannda, hamd ile kr arasnda ksm farklar vardr. Hamd, isteyerek yaplan bir iyilie kar, iyilik yapana bir teekkr ve bir vgdr. Hamd etmenin zellii bir iyilie kar yaplmasdr. Hamd ile, ihsanda bulunan hem vlr, hem ona kar minnettarlk duyulur, teekkr edilir. kr de byledir. Ancak kr yaplm olan bir iyilie kar sz ile veya fiil ile yerine getirilen bir vg ve kran duygusudur. Bu bakmdan hamd genel olarak krden daha geni kapsamldr.

Hamd, nimete kavumann veya gelecek olan bir nimetin sevincini, huzurunu duyup, nimet sahibine vgde bulunmadr. kr de insana gelip ulam bir nimete kar bir teekkrdr. Hamdde sevin ve arzu anlam, krde ise iten ballk ve dostluk anlam daha ok yer almaktadr. Bununla beraber hamd etmede sayg ve deer verme yn daha yksektir. Allaha kar kullanlan btn sayg ifadeleri, Onu zikretme, Onu methetme (vme): hepsi de birer hamddir. el-Hamd lillh (Allaha hamdolsun) denildii zaman hepsi de ifade edilmi olur. Hamd, krn badr.

kr, hamde gre, sebepleri asndan daha genel, ilgili olduu eyler asndan daha zeldir. Hamd, ilgili olduu eyler asndan daha genel, sebepleri asndan daha zeldir. Bunun anlam udur: kr, nimet sahibine ahitlik yaparak kalp ile, verek ve nimet sahibini itiraf ederek dil ile, itaat ederek ve boyun bkerek organlarla olur. krn ilgilendii ey Allahn zatna ait zellikler deil, Onun verdii nimetlerdir. Allahn, hayat, iitme ve grme gibi sfatlarna karlk krler olsun denmez. Bunlar iin Allaha hamdedilir. kr gereken her eye ayn zamanda hamd de gerekir. Ama hamdin gerekli olduu her eye kr gerekmez. kr organlarla, hamd ise kalp ve dil ile yerine getirilir.

Hamd; bir nimetin veya gzelliin kayna ve sahibi olan gc, vg ve yceltme szleriyle anmaktr. Bir baka deyile hamd, istee bal bir iyilie veya onun balang noktas olan bir yardma kar, gnl akl ile o iyiliin sahibine sayg ifade eden bir vg szdr. Bunda hem nimet sahibini vmek, hem kretmek, hem de yceltme anlam vardr. Hamd, bir eit vmek veya vlmek, iyi bir v veya vl, gzel bir vc veya vlen olmak gibi anlamlar da kapsayan bir szdr.

Hamd; en geni anlamyla krdr. Hamd, yalnzca dille yaplr. Halbuki kr hem dille hem de hareketle yerine getirilir. kr, bir nimetin karl olarak yaplr. Hamd ise, nimet sahibinin var olduunu bilmemiz durumunda, o nimet veya gzellik bize ulamasa da yaplr. Bu bakmdan hamd her durumda yerine getirilir. kr, insana ulaan bir iyilikten sonra , szl, fiille ve kalpten nimeti verene karlk vermektir. Yalnz fiille veya kalpten yaplan kr ne methetmedir, ne de hamddir. Fakat dil olarak yaplrsa bu, hem hamd, hem methetme olur. Byle bir hamd de Allaha kar duyulan minnettarln ba olur. Hamd, gemite verilen ve gelecekte verilecek olan nimetler hakkndaki sevin durumundan, kr ise, verilmi olan bir nimete kavuma durumundan dolay yaplan bir mutluluk ilndr.

Tekrar edelim ki kr; nimet veren Allah (c.c.)n nimetlerini boyun bkerek itiraf etmektir. Kul kendisine yaplan iyilii itiraf eder ve nimet vereni ver. Bu anlamda onun Allaha hamdolsun demesi bir kr ifadesidir. Nimetlere kr, Allahn yapt ihsanlar grmek, hrmet ve byk tanmay (tazimi) yerine getirmek ve nimet verenin hizmetinde bulunmaktr. kr bir anlamda da kulun kendini gerek kretmekten ciz grmesidir. nsan ne kadar gayret ederse etsin; ne verilen nimetlerin karln hakkyla deyebilir, ne de nimet vereni hakkyla vebilir.

phesiz ki Allahn bir insana kredebilme kabiliyeti ve frsat vermesi, anlayabilenlere gre, insan iin en byk iyiliktir. Bir baka adan kr, g ve imknlarn Allaha ibadet ve itaat uruna kullanabilmektir.

krn Yerine Getirilmesi

Kurandan anladmza gre mminler Allaha ekilde kredebilirler:

a- Dil ile kr: Nimet sahibini anmak, Onu vmek, Onun nimet sahibi olduuna iman etmekle ve bunu Tevhid kelimesiyle ilan etmekle olur. Bu basit bir teekkr ifadesi deil, dil ile ehadeti getirmek, dil ile doru szl olmak, dil ile Kuran tasdik etmek, dil ile slm anlatma, Kuran okuma ve dil ile Allah okca zikretmek ve buna benzer dil ile ilgili kulluk grevlerini yapmakla yerine getirilir.

b- Kalp ile kr: man kalbe yerletirdikten sonra nimet sahibinin Allah olduunu kalp ile tasdik etmek, vahy ile gelen eyleri kabul etmek, yree Allahtan baka kimsenin korkusunu ve sevgisini koymamaktr.

c- Fiil (aksiyon-eylem) ile kr: Bedenin organlaryla nimet verene itaat etmek ve Onun yce emirlerini yerine getirmektir. Ksaca slm her bakmdan yaamaya almaktr. nk nimet vereni bilip Onu vmek, bir anlamda Ondan gelen her eyi kabul etmektir. Allah'a kr; hidyete uymak, slm'a teslim olmak demektir. kr, sz tekrarndan ok, uygulamadr, eylemdir.

phesiz yalnzca dil ile Allahm sana krler olsun demek kr iin yeterli olmaz. Fiil ile kr, Allaha hakkyla kullukla beraber ayn zamandan Allahn verdii nimetlerden Allahn dier kullarn da faydalandrmaktr. (2)

...Ey Dvud ailesi! kredin. Kullarmdan kreden azdr. (34/Sebe, 13) Eer siz gerekten yalnz Allah'a kulluk ediyorsanz, Ona kredin. (2/Bakara, 172) yetlerde kr deyin buyrulmam, kredin denilmitir. kretmek, gerek krn, Allahn emrettiklerini yapp nehyettiklerinden de uzaklamakla ed edileceini gsterir. Dolaysyla kr, bazlarnn zannettii gibi sadece namazlardan ve yemek yiyip doyduktan, su iip kandktan sonra el-hamd lillh demekten ibaret deil; bunun yan sra ibadetin fiilen ed edilmesi demektir. Rasulullah, geceleri yataktan kalkp ayaklar iene kadar namaz klmasnn sebebini yle aklyordu: kreden bir kul olmayaym m? (Buhri, Teheccd 6; Mslim, Sfatl Mnfikn 18, 79). Raslullah (s.a.s.), kr etmeyi, sadece dil ile yaplan bir vgden ibaret grmyor, aksine kr bizlere btn nimetleri sunan Allah'a, bedenin btn zlaryla yaplan bir ibadet olarak gryordu. Onun iin kr yle tarif edilir: kr, Allahn vermi olduu nimetlerin etkisinin, kulunun dilinde vg, kalbinde sevgi ve zlarnda itaat ve ballk olarak zuhur etmesidir.

Gerek kr iin, dilde Allahtan bakasnn vgs olmamal, kalpte Allahtan baka sevgili bulunmamal, mahluklardan biri sevilse bile Allah iin sevilmelidir. Allah sevgisi insann kalbine yerleince de, insan o sevdiinin btn emirlerini tm organlaryla yerine getirir ve btn yasaklarndan da ekinir. te hakiki kr budur.

Yalnzca Rabbinin nimetini anlat; onu minnet ve kranla an. (93/Duh, 11) Bu yet-i kerimede geen anlat kelimesinden maksat, ya Allahn vermi olduu nimetleri bakalarna da anlatarak zikretmek ve Allah bana u u nimetleri nasib etti demektir; ya da bu yet-i kerimede anlatlmas emredilen nimet: Allah yoluna dvet etmek, Onun eriatn tebli etmek ve mmete slm retmektir. yet-i celile, bu iki manay da kapsamaktadr.

nsan, dallet ve chiliyyet ierisinde olduu gnleri hatrlamal ve Allahn kendisini karanlklardan, nura kartm olduuna kretmelidir. Hz. mer (r.a.) de byle yapyor, chiliyyet gnlerinde helvadan put yapp, acknca yediklerini hatrlaynca, o gnlerine glyordu. Mslman, Allah'n nimetiyle zengin olduktan sonra da, fakir olduu eski gnlerini hatrlamal ve davranlarn ona gre ayarlamaldr. Durumu dzeldiinde skntl gnlerini hatrlamal, sonra da Allah kendisini o dertlerden kurtard iin kr vecibesini yerine getirmelidir. Bu ekilde, Allahn kendisine verdii nimetlerin anlatm olur ve bunun vecibelerini insanlar Allah yoluna dvet etmek suretiyle tamama erdirir.

Kulun kr, rkn zere kuruludur. Bunlarn hepsi bir arada olmaynca kul, kr etmi saylmaz. Bunlar: Allahn vermi olduu nimetleri itiraf etmek, bu nimetlerden dolay Allah'a hamd ve sen etmek, bu nimetleri, Allahn rzasn kazanacak ilerde kullanmaktr.

Allahn vermi olduu nimetleri itiraf etmek, bu nimetleri kendi tecrbemize, zekmza, abamza, makammza, hretimize ve kuvvetimize deil; sadece Allah'a dayandrmaktr. Karun, kendisine verilmi olan nimeti, kendi bilgisine ve becerisine dayandrnca Allah onu, btn mal ve mlk ile yerin dibine sokmutur. Bunun iin, normal olarak kii, kendisine btn bu nimetleri veren Allah'a kretmelidir. Sonra, kendisine nimet verenin Allah olduuna yaknen iman eden ve Ona hamd ve sen eden kii, kendisine verilen bu nimetleri Allah'a isyan yolunda kullanmaz. Kendisine mal verilen kii, faizle para vermeyecei gibi, shhat ve fiyet verilen kii de, insanlara kar zor kullanarak, onlara zulmetmez; ibadetleri terk etmez. Bu rknleri gerei gibi ed ettiimiz zaman, hi phe yok ki Allah bize vermi olduu nimetleri oaltacak ve Kerim olan kitabnda krederseniz, and olsun ki size arttracaz. (14/brahim, 7) buyurarak, vaad etmi olduu zere, o nimetleri bereketlendirecektir. (3)

Seyyid Kutub, krn derecelerini yle aklar: Allah Telya krn pek ok dereceleri vardr. Birinci derecesi, Allahn fazl u keremini itiraf ederek isyan etmekten hay etmektir. Son derecesi de, bedenin btn hareketiyle, lisann btn telffuzuyla, kalbin btn hafakanyla, ruhun btn titreyii ile Rabb-i Zlcelle kretmektir. (4)

Mevddi, krn belirtilerini u ekilde aklar: krn belirtisi, ihlsla Allahn lutfettii nimetlerin kadrini bilmek ve bunu dil ile ikrar edip davranlarla sergilemektir. Bu da eyi ifade eder: Birincisi, kreden kimse kendisine nimet verenin lutfunu iyice deerlendirmeli ve krde bakasn Ona ortak kabul etmemelidir. kincisi, kendisine nimet veren varla sevgi ve ballk duymal ve bu tr duygular Onun dmanlarna kar beslememelidir. ncs, kendisine nimet verene itaat etmeli ve Onun isteine aykr harekette bulunmamaldr. (5)

krn nemi

Hayat bir nimettir. Hayatn devamn salayan her ey birer nimettir. Allahn zatn idrak etmek bir nimettir. man ise bir insan iin en byk nimettir. Allahn bir kuluna iman nasip etmesi, ona olan nimetini tamamlamas demektir. krn ba Allah bilmektir. Allah Rab olarak bilen, Onun nimet verdiinin uurunda olan bir kimse de Onu sevmeye balar. Allah seven Ona ibadet eder, Ona hi bir eyi irk komayarak Onun nimet verici olduunu itiraf eder. Kul bu uurla ei ve benzeri olmayan bir Rabbin nnde kulluk yaptnn, bir byk lezzetle lfet ettiinin farknda olur. Bu nedenle Tevhid, yani Allah hakkyle birlemek krn zirvesidir.

nsan kul olarak her zaman fakirdir, yani her adan Allaha muhtatr (35/Ftr, 15). nk Ondan baka nimet veren yoktur. Hayatn srdrebilmek iin her zaman Onun yaratt nimetleri tatmak zorundadr. Kul bu nimetlerin karln da ancak ibadetle/kullukla yerine getirebilir. nsan ayn zamanda, hata ve gnah ierisindedir. Gnahkr ise her an Rabbinin af ve mafiretine muhtatr. Bu adan Allah (c.c.) kullar hakknda Rahim ve afurdur. Rahim olan Allah kullarna nimet vererek ve ihsanda bulunarak merhamet etmektedir.

Kul daima Rabbinin verdii nimetler ile nefsinin gnahlar arasndadr. Hasan-i Basr diyor ki: Ben nimet ile gnah arasnda sabahlyorum. Bundan dolay nimeti krle, gnah ise tevbe-istifar ile hatrlamak istiyorum. (nak. Ibni Teymiyye, el-C miur Rasil, 1/116)

kretmenin ne kadar nemli bir konu olduuna bir delil de, blisin Kuranda ibret olarak nakledilen u szleridir: blis: yle ise beni azdrmana karlk, and ierim ki, ben de onlar (insanlar) saptrmak iin senin doru yolunun stnde tuzak kuracam. Sonra elbette onlara nlerinden, arkalarndan, salarndan, sollarndan sokulacam ve sen, onlarn oklarn kredenlerden bulamayacaksn dedi. (7/Arf, 16-17) yette ifade edildii gibi, eytan, insann krden uzaklamasn, kendisi iin byk bir baar olarak gryor. eytann hedefinin insanlar krden alkoymak olduuna gre, kretmeyen insann nasl bir dallet iinde olduu anlalr.

krn iaret ettii btn grntler Allaha ait olmasna ramen Kuran, bir yerde ana-babaya da kredilmesini emrediyor (31/Lokman, 14). Bunu Trkedeki teekkr ve iyilik olarak anlamamz daha uygundur. Yalnz, Kurann ana-babaya kr/teekkr edilmesini emretmesinde, ana-babaya kar evltlarn tavrlarna dikkat ekildiini grmek zorundayz. Bebekliimizden itibaren onlarn yaptklar iyilikleri unutup nankrlk yapmamamz, onlara sayg ve minnettarlkta bulunmamz gerektiini Kuran, onlara krle emrederek, insanlara kar da nankr olmamamz belirtiyor.

Allah (c.c.) kreden kullarnn ecirlerini kat kat onlara der. Ahiret mutluluunu kazanmak iin aba harcayan mminlerin bu abas Allah katnda deerlidir, makbuldur. Bu abalarn karl (kr) bol bol verilecektir. Karl verilen abalar, gayretler; mekrdur.

kr ahlknn Hz. Muhammed (s.a.s.)'in hayatnda nasl somutlatn aadaki rnek gzel bir ekilde gstermektedir: Rasulllah (s.a.s.) geceleri ayaa kalkp ayaklar kabarncaya kadar namaz klard. Kendisine; Allah (cc) senin gemi ve gelecek gnahlarn affetti (niye kendini bu kadar yoruyorsun) denildi. Allaha kreden bir kul olmayaym m? cevabn verdi. (Buhri, Teheccd 6, 2/63; Tefsir-Fetih 1, 6/169, Rikak 19, 8/124; Mslim, Sfatl Munafikn 18, Hadis no: 2819, 4/2181; Tirmiz, Salt 304, Hadis no: 412, 2/268; Nesi, Kymul Leyl 17, 3/178)

Mminin hayat sabr ile kr anlay arasnda gemelidir. Allahn verdii nimetler saylamayacak kadar oktur. Bu nimetlerin sahibine kr, insanlk borcudur, yaratln gereidir. kr borcu iman ettikten sonra, btn bir mr Allahn istedii gibi yaamakla, nimet sahibinin rzs dorultusunda hayat srmekle yerine getirilir. Bir nimete kavuulduu veya kiiyi memnun edecek bir hayr ona ulat zaman, kr secdesi yapmak mstehabtr. Rivayet edildiine gre Peygamberimiz (s.a.s.)e sevindirici bir haber geldii zaman veya onun mjdesi verildiinde hemen Yce Allaha kr iin secdeye kapanrd. (Eb Dvud, C ihad, Hadis no: 2774, 3/89) (6) Sdi-i irz, Glistan'n dibacesinde; "Bir insan, her nefesinde Allah'a kar iki kr borludur." der. Bir soluk alp vermede hayatn iki defa balayan, iki defa can veren Allah'tr. Byle bir Allah'a elbette dilinle, halinle, kalbinle, kalbnla, teekkr etmen icap eder. Bundan dolay gerek anlamda hamd ve krde bulunanlar ok azdr. "Kullarmdan kreden ne kadar az!" (34/Sebe' 13)

ok sevilen, ok saylan bir zatn, bir padiahn hediyesi bize iki hususu dndrr. Birincisi, o kimse tarafndan bize verilen hediyenin madd kymet ve deeridir ki, bu, ondan alnacak zevk ve lezzet, sadece madd deeri kymetindedir. kincisi ise, onun, ok saygn bir zatn, bir padiahn hediyesi olmas hususudur ki, burada artk madd deerin hibir kymeti yoktur. Bu makamda nemli olan, bu hatrann o saygn kiiye ait oluudur. Byle bir hediyeden alnacak zevkin, ncekinden kat kat fazla olduunu herkes kabul eder. nk, bu hatrayla, onu balayan zata balanlr, bu hediye, ikram edenle yaknln simgesi kabul edilir.

Bu rnekle anlalmaktadr ki, nimet verilen kimse, nimetten ok, nimet vereni hatrlamaldr. Verilen nimetlerden yararlanmaktan daha ok nemlidir, nimet verenin bize nem verip, ba ve ikramlarn sunmas. Nimetten, nimet sahibine intikal edilmelidir; Aralardan amaca, postacdan mektup sahibine, aracdan her eyin gerek sahibine; Ve bunca acziyet ve isyanmza ramen bize ihsan ve bandan vazgemeyen gerek mrebbimiz Rabbimize. O yzden tm nimetlerin sahibi olan zat, byklnden ve bize deer verdiinden dolay devaml kredilmeye lyktr. kr, sadakat makamdr.

Allah, insanlar iin eit eit nimetler yaratm, onlara yol gsterici olarak peygamberler gnderip kitaplar indirmitir. Kendileri iin kulaklar, gzler ve kalp var etmi, ayrca doru yolda olsunlar ve dnya-ahiret saadetini kazansnlar diye emir ve yasaklarda bulunmutur. Btn bunlarn karlnda insana den O'nun yolunda yrmek ve emirleriyle yasaklarnn dna kmamaktr. te hamd ve kr budur. Allah'n insanlardan insanlar iin istedii budur. (5/Mide, 6, 89; 16/Nahl, 78...) Yoksa, Allah insanlarn hamd ve krne muhta olmad gibi, kfrlerinden de etkilenecek deildir. Hamdeden, kreden kendi iyilii iin kreder, hem dnyada, hem hirette gerek saadete erer. Allah, krnn karlnda nimetlerini artrr ve kendisini mkfatlandrr, yani O da kullarnn krne kar kredendir (27/Neml, 40; 14/brahim, 7). (7)

Dnya nimetlerinden ok hiret nimetleri, madd nimetlerden ok manev nimetler iin kretmemiz gerekir. Allah'a kretmek, bize her iyilii, her nimeti ihsan eden Allah'a kar, bu ihsan ve nimeti vermesi yznden, yalnz szle deil; fiil ile de ta'zim etmektir.

Baz insanlar, kretmek iin kendilerine ok byk, zel bir nimetin gelmesini veya byk bir probleminin zlmesini beklerler. Halbuki insan her nnda saysz nimetler iindedir. Hayat, sal, akl, duyular, nefes ald havaya varncaya kadar saylamayacak nimetler iinde yzmektedir en ikyeti ve nankr insan bile. Btn bunlar kr gerektirir. nsan, nimetler iinde yzerken bunlarn kymetini anlamayabiliyor; ama elinden ktktan sonra nimetlerin deerini anlayp nankrlnn cezasn ekiyor.

kr, madd nimetlere yapld gibi, daha ok manev nimetlere kar yaplr. Nimetlerin en by de imandr. Hikmet, mrifet, ilim nimetleri, madd nimetlerden daha byktr anlayanlar iin. Kitab'mzn hamdle baladn unutmamak, iman ve hidayet gibi nimetlere sahip olduumuzu, baka problem ve eksiklerin ok da nemli olmadn, dilimizle ve tebessmmzle kr ve hamdi devaml tayarak gsterebiliriz.

ay ikram edene teekkr eden kadirinas kimse, hi bunca nimet verene teekkr unutur mu? "El-hamd lillah (hamd Allah'a mahsustur) de. Fakat onlarn ou dnmezler." (29/Ankebut, 63) El-hamd lillh, Sana krler olsun Rabbim!

Bir insan, kendi haberi olmadan birinin srekli kendi iyilii iin altn rense acaba ne yapar? Herhalde, nce kendisine bu iyiliin niin yapldn renmek ister. Sonra, bu yaplanlara kaytsz kalmaz; en azndan teekkr eder. te krn bir anlam da budur. Allah, bize bizim haberimiz olmadan iyilikler, gzellikler veriyor. Ama biz, gaflet iinde yaadmz-dan bunlarn farknda deiliz. Her ey biz insanlar iin ayarlanm, uygun hale getirilmi, emrimize verilmi. Fakat insanolu bunlarn gelii gzel, rastgele yapldn zannediyor. Bu uyumu, bu muazzam dzeni ve bunun sanatkrn fark etmek, Allah'a sonsuz teekkr gerektirir. Bunun iindir ki, Kur'an hamd ile balamtr.

Kendisinden Dolay kredilecek "Nimet" Nedir?

Nimet szlkte, her trl iyi hal (durum) demektir. Geni anlamyla nimet; hayatn gzel ve ho olmas, geim ynnden geni olmak, manev olarak rahat olmak anlamna gelir. Nimet kelimesinin ierisinde, iyilik, mutluluk, ihsan, ba, hayrl mal ve servet, her trl gzel durum manalar bulunmaktadr.

Trkede bata ekmek olmak zere, yiyecek, iecek ve ihtiyac karlayan eylere nimet denildiini hatrlayalm. Ayn kelimeden gelen inm; nimet verme, nimetlendirme demektir. Kuranda bir sreye (altnc sre) adn veren Enm, kendilerinden faydalanlan deve, davar ve sr gibi hayvanlara denmektedir. Yine ayn kkten gelen nam, pek ok nimet anlamndadr. C ennette mminlere haddinden fazla nimet verilecei iin, oraya Nam cenneti ad verilmektedir.

Kuranda nimet kelimesi sk sk gemektedir ve Allahn insana verdii balar hatrlatlmaktadr. nsann sahip olduu her trl imkn, yetenek ve varlk, aslnda Rabbinin ona verdii nimetlerdir. Bu nimetlere akl ve akln ilevleri girdii gibi, bedenin dzgn olmas, kulland eyalar, yeryz ve onun zerinde yararlanlan her ey, doru yolu bulmak, rahat olmak ve benzeri her ey girmektedir. Nimet, aslnda insann tat ald durum, yani mutluluk demektir. Buradan hareketle insann tat alarak mutlu olduu her eye nimet denmitir.

Elinde dnyal olduu halde, onu gerei gibi kullanamayan, ondan yeterli tad alamayan, nimet iinde deildir. Allahn nimet vermesi, bir anlamda, verdii eyin tadn tattrmasdr. C anl veya cansz btn varlklara verilen ve varlklarn srdrmelerini salayan eylere rzk denir ve bu hayvan veya insan iin kullanlr. Ancak nimet kelimesi yalnzca insan iin kullanlmaktadr. nk yedii, kulland, kavutuu eyin tadn tam anlamyla almak yalnzca insana ait bir olaydr.

nsana verilen nimetler ya dnyalktr ya da Ahiretliktir. Dnyada ulalan nimetler de iki eittir: Allah vergisi nimetler; allarak elde edilen nimetler. Allah vergisi (vehb) nimetler de ya madd olur veya mnev. Ruhun bedene frlmesi, yani can verilmesi, akl ve zeknn ie yaramas, dnme, konuma, akletme, vicdan ve i duygular, anlama ve ifade etme gibi yetenekler birer vehb nimettir. Vcudumuz, vcudumuzdaki btn organlar, bunlarn ie yaramas, kuvvet ve hareket yetenei yine birer nimettir.

alarak elde edilen nimetlerin banda iman gelir. lim sahibi olma, ahlk gzelletirme, doru olma, itibar sahibi olma, mal ve mlk kazanma gibi eyler, nimet olan eylerdir. hiret nimeti ise, Allahn ban kazanarak nimetler yurdu C ennete kavumadr.

Bu anlamda insanlar Allahn nimetlerini saymaya kalksalar sayamazlar. nk Allahn insana verdii nimetler sayszdr. Yenilen ve iilen btn rzklar, sahip olunan ve kullanlan btn eyalar, tabiatn verdii her ey, insann btn yetenekleri, hayatn devamn salayan her ey Allahn insana verdii nimetlerdir. Bunlar kim sayabilir? O size istediiniz her eyden verdi. Eer Allahn nimetini sayacak olsanz sayamazsnz! Dorusu insan ok zlim, ok nankrdr. (14/ brahim, 34)

Ftiha Sresinde her gn yle dua ediyoruz: Yarabbi, bizi nimet verdiklerinin yoluna ilet, gazaba urayanlarn ve doru yoldan sapm olanlarn yoluna deil. (1/Ftiha, 6-7) Allahn kendilerine nimet verdii kimseler u yette aklanyor: Kim Allaha ve Onun raslne nimet verdii peygamberler, sddklar (imannda doru olanlar), ehidler ve slih (iyi i yapan) kimselerle beraberdirler. Onlar ne gzel arkadatrlar. (4/Nis, 69) Kendilerine nimet verilenler, doru yolu bulmu, slmla ereflenerek dnya hayatn slmla dzene koymu, bu imanla yaam, lmden sonra ise sonsuz nimetlere kavumu kimselerdir.

Deerli nimetlerin banda; yaama hakk, hrriyet hakk, inanma, vicdan sal, renme ve kazanma haklar gelir. Bunlar da Allahn insana ihsandr. Hidyet, yani doru yolu bulma imkn ise en byk nimettir. Allahn bu yolu insanlara vahy veya peygamberle gstermesi de onlar iin muazzam bir nimettir. Nimet ayrca, insana her trl faydann salanmas, her trl zararn ondan giderilmesidir.

nsana den, kendisine saylamayacak kadar ok bata bulunan nimet sahibi Allah tanmas ve kendisine nasip edilenlere hakkyla kretmesidir. Allahn nimetleri sayesinde mmin ve birbirlerinin kardei olan mslmanlar ok ok kretmeliler. (3/l-i mrn, 103) Bunun yannda mslmanlar, kendilerine rzkn ve nimetlerin ulamasna sebep olanlara da de teekkr etmeyi bilmelidirler. Kullara teekkr etmesini bilmeyen, zaten Allaha kretmesini bilmez. (8)

Eer nimet, dini iin imkn salad ve ilimle ibadetle megul olup Allah'a yaklamasna sebep olduu iin kul seviniyorsa, bu tam kr olur. Bunun zellii, dnyada kendisini ilim, ibadet ve hak yoldan alkoyan her nimete zlmek, onu nimet olarak bilmemek, belki de o nimetin geri alnmasn nimet bilip buna kretmektir. Kiiyi Allahtan uzaklatran hibir ey, o kii iin nimet olamaz! Gerekte nimet, hiret saadetidir. Bunun dndakilere nimet ve mutluluk demek, ya yanltr veya mecazdr. hirete yardm etmeyen dnyev mutlulua, rahat ve zevklere nimet ismi vermek byledir. Dnyada yaratlan her ey, ancak insan onunla hiret sadetine ersin, Allah'a yaknl elde etsin diye kula bir let/ara olarak yaratlmtr. Her insan, tatinin orannda, tatte kulland sebeplerle Allahn nimetine kreder.

Her nimetin kr, kendi cinsinden yaplr. Maln kr, zekt ve sadaka vererek; ilmin kr, onunla amel edip, bakalarna da reterek, vcudun kr, onu Allah yolunda kullanarak yerine getirilebilir.

Bunca Nimet, Bunca ikyet; kretmeyen Bir Toplum Olduk

Kitabmzn ilk yeti "Elhamd lillh" diye balad halde; hamdi, kr unutan bir toplum olduk. kretmek iin nimetlerin farknda olmak lazmdr. Gnmz insan ise, bunca varlk iinde, ylesine nankr ve s ki... ok ikyetiyiz. Toplum ve fert olarak karamsar ve a gzlln straplaryla kvranyoruz. ikyetlerin banda geim sknts var. Bu tabir, eskiden pek bilinmezdi. nsanmz bugne gre daha fakirdi. Fakirdi ama, gnl zengindi. Kanaat denilen bir hazineye sahipti dedelerimiz. Dillerden kr, zikir taard.

"Kim benim zikrimden yz evirirse, phesiz onun skntl bir hayat, geim sknts olacak ve biz onu kyamet gn kr olarak haredeceiz." (20/Th, 123) Hamd ve kr zikirdir. Zikirden yz evirmenin dnyadaki cezas skntlar ve zellikle geim sknts, hiretteki cezas da nimetleri ve nimet vereni dnyada gremedii iin kr olarak harolmak. zm ise zikir ve krde: "Hatrlayn ki, Rabbiniz size: Eer krederseniz, elbette size (nimetimi) arttracam ve eer nankrlk ederseniz hi phesiz azabm ok iddetlidir! diye bildirmiti." (14/brahim, 7)

Gl bahesine girsek, herhalde gllerin gzelliinden, mis kokulardan nce, elimize deil ama gzmze dikenler batacak. slam geleneimizde "naslsnz?" sorusuna cevap "elhamd lillah" idi. imdi, beylik bir "iyiyim"den sonra balyor ikyetler... Hoca talebeden, talebe hocadan, koca karsndan, kadn kocadan, baba evlattan, evlat babadan, herkes toplumdan, hatta mslmanlardan, cemaat veya cemiyetlerden... ikyet. yi de, olaylarn gzel taraflar yok mu? Gzel bakmay unutmaktan kaynaklanyor baz kara tablolar. Gzel bakan gzel grr. Gzel gren gzel dnr. Medine evresinde Rasulullah ashabyla yrrken yol kenarnda bir kpek lei grrler. Sahabe, manzarann ve kokusunun irkinliinden bahsetmeye balaynca, Efendimiz, gzel bakmakla ilgili gzel bir ders verir: "Grmyor musunuz, dileri inci gibi, ne gzel!" Problem gzlklerimizde. Kara gzlkleri karp, olaylara ve varlklara Allah'n nuruyla bakabilmeliyiz. Basarla gzkmeyen nice gzellikler basiretle grlebilecektir. Yani kalp gz olumsuz baksa bile, kalp gz Mutlak Gzel'in, varlklara ve eyaya yansyan gzelliklerini mhede eder. Her ey Rabbna devaml hamdediyor. (17/sr, 44) Gl ayor, blbl tyor, gne glmsyor, yani varlklarn kr ve hamdi hal dillerinden anlalyor. nsanolu ise ok zlim ve ok nankr (14/brahim, 34). Dikkat edilmelidir ki, yette geen nankr anlamna gelen kelime ile kfr kelimesi ayn kkten gelmektedir.

kr ve Nankrlk, nsann Yznden Okunur

kr ve Hamd, Hayata Glmsemektir. kr, insan iyimser yapar. Eyann, kendi halimizin gzel yanlarn gsterir. Kabir ve hasta ziyareti, kendimizdeki nimetleri grmeye katk salar. Henz lmediimiz, nice hastalardan daha shhatli olduumuzu, hastahane ve mezarlk aynalarnda grebiliriz. kr artrd iin bu ziyaretlerin nemi vurgulanm. Dnyev konularda bizden daha fakir, daha zayf kimselerle kendimizi kyaslamak, bizi kre gtrr. Dilimiz krettii gibi, yzmz de her an kretmelidir. Yzn kr tebessmdr. Nimetlerin ve nimet sahibinin farknda olmann getirdii mutluluk ve huzurun gnlden yze yansmasdr bu. nderimiz, tm emil kitaplarnn nakline gre devaml mtebessim idi. Tebessmle srtma ve kahkaha ok farkl eylerdir. Ekrem Eli'nin surat ask deildi; onca zulm, onca ikence, onca alk, yahdilerin hinlikleri, mnfklarn nifaklar, dalarn tayamayaca onca yke ramen, tebessm yznden hi eksik olmazd.

Efendimiz'in gznden akan yalar, insanlarla deil; sadece Rabbyla babaa olduu, secdelerle ssl gecelerin incileriydi. "Benim bildiimi bilseniz, az gler, ok alardnz!" buyuran o byk zatn insanlarn iinde, evresine huzur ve saadet datan tebessm, krnn da yansmasyd. O'nu rnek almas gereken m'min, iinden dua, hayet, takva, slam'n derdi, mslmanlarn durumlar ve bunlar dnmenin, tefekkrn gerei mahzun bir gnl tamal. Ama insanlara glmseyen, krettii yznden belli olan bir ehre aydnlatmal zlimlerin karartt evreyi. i alasa bile d glmeli mslmann. Bir mslmana surat asmann karmzdakine hakaret ve kul hakkna tecavz olduunu bilmeli, kardelerine merhametinin izleri yznden okunabilmeli.

nsan, diliyle olduu gibi haliyle, tavryla, yzyle de devaml kretmeli, hamdetmeli. Seviyesizce cvklk, uh kahkahalar, bo vermi tavr, vur patlasn al oynasn anlay m'minden ne kadar uzak olmalysa; karamsarlk ve mitsizlik tayan bunalml bir yz de o derece irkin kabul edilmeli. slam, insana huzur verir. C hiliyye dzenini muazzam bir inklapla deviren peygamber nizamnn ve o an ad "asr- sadet", yani mutluluk adr. Mslman dnyada da haseneler iindedir. Etrafndaki gzelliklere kar gz kr deildir. Yaratlan sever, Yaratan'dan tr. inde yarm bardak su olan kabn dolu tarafn grr. Ama, gc ve imkn el veriyorsa, bo ksmn nce kendisi doldurmaya alr.

Farknda olmadmz, nemsiz grp zerinde dnmediimiz ylesine byk ve ylesine ok nimetler iinde yzyoruz ki... Her eyden nce, insan olarak yaratlmz. Ot veya it olarak yaratlabilirdik. Tabii, insan olarak yaratldmz halde, ot gibi dncesiz, kaygsz hayat da srebilir; drt ayakllardan daha aa olabilirdik. nsan olarak, yaratklarn en ereflisi olarak yaratldk. Annemizi, babamz, doduumuz memleketimizi biz semedik. Herhangi bir kentin fuhu ortamnda, batakhanelerinde veya ok fakir bir lkenin lnde, danda ya da ormannda yar a yar tok, elimsiz, kltrsz, daha da kts dinsiz imansz olabilirdik. Elsiz, ayaksz, dilsiz, kulaksz veya grme zrl olabilirdik. Daha fecsi, hakk grmeyen, gzleri perdeli, kalbi mhrl olabilirdik. Felli, sakat, yatalak deiliz. Uyuturucu bamls, alkolik, kumarbaz, hilebaz, dzenbaz, ahlaksz... olabilirdik.

Btn bu nimetler, zenginlik deil de; dnyada bile mutluluk salamayan emanet paralarn veznedarlar olan kapitalistlerin para hamall m zenginlik? Gzlerinizi bir milyon dolara satn almak isteyen olsa verir misiniz? Demek ki, ne kadar pahal, ne kadar kymetli varlklara sahipmiiz! Ya aklnzn deeri? Kaa satardnz? Btn bunlarn stnde imannz deiebileceiniz bir deer olabilir mi? Mslmanca mutluluun, huzurun, kanaat denilen hazinenin, sabr denilen hazzn, dv yolunda ekilen ilenin, infak etme, verme lezzetinin, ibadetlerden aldmz zevkin, bereketin, az tadnn, gnl enliinin, hele ebed mkfatn, cennetin deeri, bedeli?! Btn bunlara kredilmez de ne yaplr?

kr insann ruh ve gnl leminden coan krandr. Bu kran duygusunun, iinde kaynadn hisseden mslman iin bu coku, Allah'la olan en samimi balantdr. Bu ban kuvveti, dilimizin ve gnlmzn, btn organlarmzla uyumlu olarak kr vazifesini yerine getirmesiyle kendini gsterir.

kr, sadece bize ait zel nimetlere yaplmas gerektii gibi, genel nimetlere de yaplmaldr. Kur'n- Kerim'de bu genel nimetlere vurgu yaplarak bunlar zerinde dnmemiz, Allah'n bu yetlerini okumamz ve kretmemiz emredilir. Devaml karlatmz iin nemi zerinde dnlmeyen allm nimetlerin akabinde de kr edilir ki, insann Rabb ile irtibat, ilikisi, iletiimi canl tutulsun ve yaplanlar ibadet olsun. Yemekten sonra hamd ve kr edilir ki, yediimiz nimetleri ihsan eden, o gdalara lezzet katan, bize az tad veren, almz bunlarla gideren, gdalar enerjiye dntren Yaratc'y grmezden, bilmezden, hatrlamazdan gelmeyelim, nankr olmayalm.

Kemal derecesinde bir krn basama vardr. Eriilen nimetin Allah'tan geldiini bilmek, O'nun verdiine rz gstermek ve nimetinin gc bedeninde bulunduu srece O'na isyan etmemek. Her ciddi eylem, her nimet ibadet ister. Bunlar zikir, fikir ve krdr. Bata zikir (besmele), ortada -i esnasnda- fikir (tefekkr, Allah'n nimet ve ihsann dnp O'nun rzasn istemek) ve sonunda kr (El-hamd lillh demek). (9)

krn Zdd; Nankrlk

Nankrlk, krn zdddr. Nankr: Kendisine yaplan iyilii inkr eden, grd iyiliin ve yardmlarn deerini bilmeyen, iyilik ve nimet verene kar inkrc bir tavr taknan kimse demektir. yiliklere ve nimet verene kar taknlan bu olumsuz tavra, nankrlk denir. Eskiler bu kt ahlaka kfrn- nimet derlerdi. Yani nimeti yalan sayma, nimeti inkr etme, nimeti ve sahibini grmezlikten gelme. Kfrn- nimet, nimet bulunduunda haddi amak ve krn yerine getirmemektir. (Lisnul-Arab 5/125) Rgb, Mfredtnda yle der: Nimetin kfr veya kfrn, krn ed etmemek suretiyle nimeti rtmek demektir. Kfrn (nankrlk), nimetin inkrnda kullanlrken, kfr, dinde inkr anlamnda kullanlmaktadr. Kfr kelimesi ise, her iki anlamda da kullanlr. (Rgb, el-Mfredt, s. 439).

Allahn nimetlerine kar gsterilen olumlu tavr, kr iken, kretmemenin Kurandaki ad kfrdr. krn ve kfrn zt anlamlar iermesi, baz yetlerde aka gzkr: ...(Sleyman) taht, yannda yerlemi grnce dedi: Bu, Rabbimin lutfundandr. kr m edeceim, yoksa nankrlk (kfr) m edeceim diye beni snamak istiyor. kreden, kendisi iin kretmi olur; nankrlk (kfr) edene gelince, o bilsin ki, Rabbimin hibir eye ihtiyac yoktur, ok kerem sahibidir. (27/Neml, 40) Ve Rabbiniz yle bildirmiti: Andolsun krederseniz, elbette size (nimetimi) arttrrm ve eer nankrlk (kfr) ederseniz azbm pek etindir. (14/brahim, 7)

Nankr kelimesi, Farsadan dilimize gemi bir szcktr. Grd iyilikleri, kavutuu madd ve manevi nimetleri inkr eden, iyilik edeni ve nimet vereni bilmeyen, teekkr veya kretmeyen kimseye de nankr anlamnda kfir-i nimet denmitir. Kfir, Allahtan gelen gerein zerine rten, gizleyen, tanmayan ve inkr edendir. Nankr de, iyilikleri, nimetleri ve bunlar yapanlar grmez, inkr eder, bilmezlikten gelir.

nsan kendine yaplan iyilik ve yardmlarn, verilen nimet ve rzklarn kadrini (deerini) bilmeli. Bu iyilikler ister insandan gelsin, isterse Allahtan gelsin; kii bunun uurunda olmaldr. yilik yapanlar genellikle karlk beklemezler. Ancak iyilik yapanlar teekkr hak ederler. Bu teekkr, hem yaplan iyiliin derecesini artrr, hem nimetin devamn salar, hem de iyilik yapan ile yaplan arasnda sevgi ba kurar.

Nankrlk ya insanlara kar, ya da lemlerin Rabbine kar yaplr. Kii, bakasndan grd bir iyilii, bir yardm, bir destek olmay, grmezlikten gelse, bu bir

nankrlktr. yilik yapan unutarak nankrce davranmadr. nsanlar lnceye kadar birbirlerine muhtatrlar. Bakalar olmadan hayatlarn srdremezler. Maddi gcn her eyi zmedii tecrbelerle ispatlanmtr. Kiiye ana-babasnn iyiliinden tutun da, hasta olunca tedavi eden doktora, ilim reten hocaya, yol gsteren bir bye kadar, pek ok kimsenin iyilii dokunur. Bir insana ana-babasnn yapt iyilikleri saymak mmkn m? Bu karlksz iyiliklere teekkr etmek, insanlk ve yardm etme duygusunun yceliinin gereidir.

Trkedeki bir fincan kahvenin krk yl hatr vardr atasz ok ey ifade etmektedir. Maddeyi btn ilikilerin temeline yerletiren, karndan baka bir kutsal tanmayan, bu yzden de derin bir egoizme saplanan gnmz insanna bunu nasl anlatmal? nsan, dier insanlardan grd iyilik ve yardmlara teekkr etmeli. Fakat iyilik edene kul kle olmak, onun karsnda ezilip bzlmek, zelil olmak doru deildir. yilik eden byle bir ey beklerse, bu iyilik deil smr niyetidir. yiliklere ve yaplan yardmlara, nankrlk etmek bir kt ahlktr, knanmas gereken kt bir davrantr. (10) Kendisine iyilik yaplann teekkr etmesi, nasl ahlk bir grev ise, yaplacak iyiliin bir teekkr ve minnettarlk beklentisine bal olmamas da ayn ekilde bir ahlak ilkesidir.

Kuran, iman edenlerin zelliklerinden bahsederken, bu konuda yle sylediklerini aklar: Biz size Allah rzs iin yemek yediriyor, doyuruyoruz; Sizden ne bir karlk, ne de bir kr (teekkr) bekliyoruz. Yine unutulmamaldr ki, "nsanlara kar hamdetmeyen (teekkr etmeyen), onlara nankrlk yapan insan, Allah'a kar da hamdetmez, kretmez." (Eb Dvud, Edeb 11; Tirmiz, Birr 35) Bu konuda l u olmaldr: Birisinden iyilik gren, bunu unutmamal; birisine iyilik yapan, bunu hatrlamamaldr.

Esas nankrlk, Allah'a kar yaplandr. Nimeti haramlarda kullanmak, o nimete nankrlktr. Gz haramda kullanmak, gz nimetine; kula haramda kullanmak kulak nimetine nankrlktr. Dolaysyla insandan sdr olan her amel/eylem, ya krdr veya kfr (nankrlk).

Kiinin iinde yzd bunca nimeti grmezlikten gelip bana gelen baz musibetleri anmas, nankrlk karakterini uyandran durumlardandr. Eer yz evirirlerse Biz seni onlarn zerine beki gndermedik. Sana den, yalnz duyurmaktr. Biz insana, katmzdan bir rahmet tattrdmz zaman ona sevinir. Ama ellerinin iledikleri yznden balarna bir ktlk gelirse, hemen insan nankr olur. (42/r, 48)

nsana ulaan skntlarn ve korkularn ortadan kalkmas da nankrln ortaya kt durumlardandr: Denizde size bir sknt dokunduu zaman Ondan baka btn yalvardklarnz kaybolur. Fakat O sizi kurtarp karaya karnca yine yz evirirsiniz. Gerekten insan nankrdr. (17/sr, 67)

Nankr kimse, ortada olduu halde Allahn nimetlerini grmezlikten, kendisine verilen nimetleri, kendisinden uzak tutulan eitli bellar ve ktlkleri bilmezlikten gelir. Odur ki, sizi diriltti, sonra sizi ldrr, sonra yine sizi diriltir. Hakikaten insan ok nankrdr. (22/Hacc, 66) Nankr insan, Allahn nimetlerine kar duyarsz, kendisine bahedilen nimetlerin kadrini bilemeyen kimsedir (16/Nahl, 111-112).

Nankrlk, her insann ftratnda olmakla birlikte, karakterleri iman esaslarna gre ekillenmeyenlerde iyice belirginleir. Kahrolas insan, ne de nankrdr! (80/Abese, 17) nsan, nankrlkten kurtulup minnettarla, kreden bir kul olmaya ynelmelidir. Houna gitmeyen olaylar karsnda da sabrla direni gstermelidir.

Kurann ifadesine gre inkrclarn nankrlkleri, onlarn kfr etmelerinden kaynaklanr. Kfr ile nankrlk farkl gibi grnse de aralarnda yaknlk vardr. Nankrlk kelimesinin anlam sahas ierisinde tpk kfr gibi, Allah yaratc, btn evrenin sahibi ve canllara ait geim kaynaklarnn var edicisi olduunu; insann sahip olduu hayat, can, kalp, eya gibi eylerin Onun tarafndan verildiini inkr etmek vardr. Bu tutum da elbette tpk kfre dmek gibidir.

kr ve Nankrlkle lgili Snnetullah

kredenlere, kretmesinin okluu ve gerek anlamda yapld orannda nimetlerin arttrlmas ve oka dllendirilmesi Allahn deimez yasalarndandr. Andolsun, eer krederseniz, gerekten size (nimetimi) artracam ve eer nankrlk ederseniz hi phesiz azabm ok iddetlidir. (14/brahim, 7) man edip kretmek azaptan kurtulmak demektir. Azabn temelinde ise, kretmemek vardr. Eer siz iman eder ve krederseniz Allah size neden azap etsin! Allah kirdir, Almdir; kre karlk veren ve her eyi bilendir. (4/Nis, 147) ...Kim bir iyilik ilerse onun sevabn artrrz. Gerekten Allah,afrdur, ekrdur; balayan ve (iyilie, kre) karlk verendir. (42/r, 23)

Gerei gibi kretmeyip nankrlk yapanlar Allahn deimez kanunlar cezalandrr. Bu cezalar, bu konudaki yetlere gre, alk ve korkuyla cezalandrlma, nankrlerin helk ve lkelerinin harap olmas ve ekin ve meyvelerinin helk edilmesi gibi cezalardr. Esas ceza yeri hirettir. kr ibdetiyle Allah'a iman ve kulluunu gstermeyen insanlar orada elm bir azap beklemektedir.

a- Alk ve korkuyla cezalandrlma: Allah bir ehri rnek verdi: (Halk) gvenlik ve huzur iindeydi, rzk da her yerden bol bol gelmekteydi; fakat Allahn nimetlerine nankrlk ettiler, bylece Allah da yaptklarna karlk olarak, onlara alk ve korku elbisesini tattrd. (16/Nahl, 112) Yani, Allah Tel, durumu byle olan gvenli ve huzur iinde, korkusuz, kedersiz ve her yerde bolluk iinde olan kent halkn Mekkelilere ve Allahn nimetine, hakkyla takdir edememek ve krn yerine getirmemekle nankrlk yapan her topluma rnek verdi ki, Allahn rneklendirdii bu kent halknn yaptn, -ayn ey balarna gelmesin diyeyapmaktan kansnlar.

b- Nankrlerin helk ve lkelerinin harap olmas: Kendilerini helk, lkelerini ise tahrip etmesi, Allahn nankrler hakkndaki snneti/deimez kanunudur. Biz refah iinde marm nice memleketi helk ettik. te yerleri! Onlardan sonra oralarda pek az oturulabilmitir. Onlara Biz vris olduk. (28/Kasas, 58) Yani nice bol ve rahat geimli kentleri helk ettik. Onlarn da durumu, aynen emniyet, bolluk ve rahat yaant iinde sizler gibiydi. Ne zaman nimetlerin hakkn ed ve Allah'a olan krlerini f edemediler, Allah da onlar ve lkelerini yerle bir etti. yleyse her toplum, nankrlk konusunda ayn eyleri yaptklar zaman, bunlarn bana gelenlerden ibret alsnlar!

c- Ekin ve meyvelerinin helk edilmesi: Ekin ve meyvelerinin de yok edilmesi, Allahn nankrler hakkndaki snnetlerinden biridir. Nankrlerin cezas bir deildir. Korku ve alkla, evlerinin yklmas ve helk edilmeleri eklinde olabilecei gibi, ekin ve meyvelerinin yok edilmesi tarznda da olabilir. Bazen btn bu cezalar toplanabilir de. Bazen yalnz bir ceza iner, tevbekr olurlar, dier cezalar da balarna gelmez. Kmil hikmet sahibi Allahtr; dilediini yapar. Allahn Sebe halkna verdii ceza da, nankrlerin ekin ve meyvelerini yok etmesi trnden bir cezadr. Andolsun, Sebe (oullar)nn oturduklar yerlerde de bir ibret vardr: (O meskenler,) sadan, soldan iki bahe (ile evrili idi. Onlara): Rabbinizin nimetinden yiyin de Ona kredin! Ho bir memleket ve ok balayan Rabb! (denilmiti). Ama krden yz evirdiler; bu yzden zerlerine Arim selini gnderdik; onlarn iki bahesini, buruk yemili, ac lgnl ve iinde biraz da sedir aac bulunan iki (harap) baheye evirdik. Nankrlk ettiklerinden tr onlar byle cezalandrdk; Biz nankrden bakasn cezalandrr myz? (34/Sebe, 15-17)

Bu yetler, Sebe halk hakknda inmitir. Sebe, Yemende Merib isminde bir ehirde yaayan kavmin ismidir. Bu ehir, Belksn bakenti idi. Kurucusu Sebe olduu iin, belde ve halk onun adyla anlmtr. yetlerin ifade ettii gibi, burann halk, lkelerinde nimet ve bolluk iindeydiler. Rahat bir yaantlar vard. Rzklar, ekin ve meyveleri oktu. Allah onlara, kendisini birlemek ve kendisine ibadet etmek suretiyle nimetlerine krederek verdii rzkn yemelerini emreden peygamberler gnderdi. Onlar Allahn dilediince byle kaldlar. Daha sonra, emr olunduklar eylerden yz evirdiler. Tevhidden, yalnz Ona ibadet etmekten, nimetlerine kretmekten vazgetiler. Allah da onlara arm gnderdi. Arm, iddetli yamurun sebep olduu sel demektir. Allah bylece topraklarn, ekin ve

meyve bahelerini su altnda brakt. Sonra da meyveli bahelerinin yerine meyvesi ac bahelerle dikenli ac lgn aalar verdi. Sonra, C enb- Hak, balarna gelen cezay aklayarak, bunun, Allahn verdii nimetlere nankrlk etmelerinin bir cezas olduunu ifade buyurdu. Zaten, ancak Allahn nimetlerine nankrlk edenler cezaya aptrlr. (11)

kr Bilincinin Kazandrdklar

Konuyu zetler ve bu hususta yaplacaklar tekrarlarsak, diyebiliriz ki, kr, Allah' tanma, O'na ta'zim ve dua etmedir. O'na inanp ibadet/kulluk etmedir. O yzden kr, iman bir kavramdr. Dnlerek yaplan kr, bizdeki kulluk uurunu canl tutar. nsanlarn Allah'a muhta olduklarn, Yce Allah'n ise, her eyden mstan olduunu, kimsenin krne Allah'n ihtiyac olmadn gnmz insan iyice kavramal ve gerektii gibi iman etmelidir.

kr, nimetinaslk, kadirinaslktr. "Kfr"le ayn kkten gelen nankrln zdddr. En kk bir iyilik yapana bile teekkr etmeyi insanlk grevi biliyoruz. Halbuki, bizi ve bize iyilik yapan yaratan, yaplan iyilii, nimeti yoktan var eden, iyilik yapana bu gzel zellii veren ve sevdiren, bizi o iyilikten zevk alacak ekilde vcuda getiren, her eyin gerek sahibi Allah'tr. yleyse her eyden nce, O'na kretmeliyiz. Bize hediye getirmede arac olan postacya teekkr edip, hediyeyi postalayan gerek ikram sahibini unutmak uygun olur mu?

Sabahlara kadar, gz yayla slatt secde yerinden kalkmayan en ok kreden zta, hanm; "Gemi ve gelecek gnahlarn mafiret olduu halde, kendini skntya sokacak kadar niye ibadet ediyorsun?" diye sorduunda, u cevab almt: "kreden bir kul olmayaym m?" Peki, bizim, bunca nimete bunca isyanla cevap verirken, kreden, hamdeden bir kul olmaya ihtiyacmz yok mu?

"Yedi gk, yer ve bunlarda bulunan herkes O'nu tesbih eder. O'nu hamd ile, vg ile tesbih etmeyen hibir ey yoktur." (17/sr, 44) buyruluyor. Allah'n btn mahlukatn kuatan nimetleri, zellikle insanolunu daha ok kucaklamaktadr. Dier varlklardan daha ok nimetlere muhatap olduumuz halde; bir ta kadar, bir iek, bir bcek kadar hamd etmeden, kretmeden, nasl yaratklarn en ereflisi olacaz?

Hamdetmek, kretmek; iyimser olmaktr. Hayata gzel ve olumlu pencereden bakabilmektir. Mutlu olabilmek, mutluluk elbisesi giymektir kr. ikyeti ve karamsar karakterlerin karartt karanlk insanlarn dnyasn ancak kr uuru aydnlatabilir.

Vcut organlarna kr, onlar Allahn istedii dorultuda kullanmaktr. Dier nimetler iin de ayn hkm geerlidir.

Nimet ve ilh rahmetin fiyat krdr.

Nimete karlk vermede elin ksa kalrsa, kr yolunda dilini uzun eyle!

kr bir itiraftr; cizlik ve kulluk itiraf. kr, krden ciz olduunu bilmektir.

kr, nimete deil; nimeti verene bakmaktr.

krn ok eitleri vardr; Tm eitleri iinde toplayansa namazdr.

kr, nasl nimetleri arttryorsa, ikyet de musibeti arttrr.

kredenlerden kld iin krler olsun O ekr olan Allaha. Ve hru da'vn eni'l-hamd lillhi rabbi'l-lemin: Dvmzn sonu lemlerin Rabb Allah'a hamdetmek, kretmektir.

1- Hseyin K. Ece, slmn Temel Kavramlar, 644 2- A.g.e. 648 vd. 3- Abdlhamid Bill, Arnma Yolu, 2/22-25 4- Seyyid Kutub, F Zll, 1/291 5- Mevdudi, Tefhim, 1/422 6- H. Ece, a.g.e. 646 7- A. Kalkan, Hamd kavram 8- Hseyin K. Ece, a.g.e. 502-503 9- A. Kalkan, Hamd Kavram 10- H. Ece, a.g.e. s. 483-484 11- Abdlkerim Zeydan, lhi Kanunlarn Hikmetleri, s. 263-266

krle lgili yet-i Kerimeler

A- KR a- kretmek: 2/Bakara, 152, 172; 16/Nahl, 114; 27/Neml, 40; 28/Kasas, 71-73; 29/Ankebut, 17; 39/Zmer, 66; 42/r, 33; 93/Duh, 11. b- kr, Nimetleri Artrr: 14/brahim, 7. c- kr, Azab Uzaklatrr: 4/Nis, 147. d- kredenlerin Mkfat: 4/Nis, 147. e- kreden, Kendisi iin Eder: 31/Lokman, 12; 39/Zmer, 7. f- nsan, Az kreden Bir Varlktr: 7/Arf, 10; 34/Sebe, 13. g- Allahn kr Nasib Etmesi in, Sleyman (a.s.)n Duas: 27/Neml, 19.

B- HAMD a- Hamde Layk olan Yalnz Allah'tr: Bakara, 267 ; Nisa, 131 ; Fatr, 1, 15, 34; Kasas, 70 ; Ankebut, 63 ; Sebe' , 1, 6 ; Fusslet, 42; brahim, 1, 8; Hacc, 64; Buruc, 8 b- Btn Varlklar Allah'a Hamdeder: sra, 44 ; M'min, 7 ; Zmer, 75. c- Hamd, Alemlerin Rabb Allah'a Aittir: Fatiha, 1 ; En'am, 1, 45 ; A'raf, 43 ; C asiye, 36 ; Kaf, 39 ; Kehf, 1 ; sra, 111 ; Ta-Ha, 130 ; Ra'd, 13 ; M'min, 55, 65 ; ura, 55 ; M'minun, 28 ; Rum, 18 ; Saffat, 182 ; Yunus, 10 ; brahim, 39 ; Lokman, 25 ; Neml, 15, 59, 93 ; Hcr, 98 ; Teabn, 1 ; Zmer, 29, 74 ;Tur, 48.

C - NANKRLK a- Nankr Olmaktan Saknmak: 2/Bakara, 152; 14/brahim, 7-8; 27/Neml, 40. b- Nankrlk Eden Kendisi in Eder: 31/Lokman, 12. c- nsan, Nankr Bir Varlktr: 11/Hd, 9-10; 17/sr, 67-69, 83; 22/Hacc, 66; 23/Mminn, 78; 29/Ankebut, 65-66; 30/Rm, 33-36; 36/Ysin, 77; 39/Zmer, 4950; 40/Mmin, 61; 41/Fusslet, 49-51; 42/r, 48; 64/Tebn, 2; 70/Meric, 19-21; 80/Fecr, 15-16; 100/diyt, 6-9 d- Mrikler ve Kfirler, Nankrdr: 6/Enm, 63-64; 10/Ynus, 12, 21-23; 16/Nahl, 53-55, 83; 21/Enbiy, 46; 29/Ankebut, 65-67; 30/Rm, 33-35; 31/Lokman, 32; 37/Safft, 11; 39/Zmer, 8; 43/Zuhruf, 9, 15, 87; 80/Abese, 17-23; 100/diyt, 6-9; 106/Kurey, 1-4

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1- Hak Dini Kur'an Dili, Elmall Hamdi Yazr, Azim Y. c. 1, s. 71-74, 445-447 2- F Zlli'l Kur'an, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1, s. 291 3- Tefhimu'l Kur'an, Mevdudi, nsan Y. c. 1, s. 422 4- Hadislerle Kur'an- Kerim Tefsiri, bn Kesir, ar Y. c. 3, s. 626 5- Sabredenler ve kredenler, bn Kayyim el-C evziyye, Pnar Y. 6- mil slm Ansiklopedisi, amil Y. c. 6, s. 62-63 7- Kur'an'da Kulluk, Zekeriya Pak, Kayhan Y. s. 278-283 8- Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s. 442-447 9- slmn Temel Kavramlar, Hseyin K. Ece, Beyan Y. s. 483-485; 502-504; 641-650 10- nan ve Amelde Kur'an Kavramlar, Muhammed el-Behiy, Yneli Y. s. 178-181 11- Kur'an'da Temel Kavramlar, C avit Yaln, Vural Y. s. 116-122 12- Kur'an'da Din ve Ahlk Kavramlar, Toshihiko zutsu, Pnar Y. s. 265-267 13- lhi Kanunlarn Hikmetleri, Abdlkerim Zeydan, htar Y. s. 241-247 14- hy-i Ulmi'd-Din, mam Gazli, Arslan Y. c. 8, s. 305-425 15- Kimy-y Sadet, mam Gazli, ile Y. s. 546-563 16- Tenbihu'l Gfilin, Ebu'l Leys Semerkandi, Bedir Y. s. 471-477 17- Arnma Yolu, Abdlhamid Bill, afak Y. c. 2, s. 21-25 18- Kur'n Terimler Szl, Mustansr Mir, nklb Y. s. 184-185 19- Kur'an'da Din ve Ahlk Kavramlar, Toshihiko zutsu, Pnar Y. s.265-267 20- slm Terimler Szl, Hasan Akay, aret Y. s. 449-450 21- Yeni slm lmihali, Sleyman Ate, Yeni Ufuklar Neriyat, s. 615-619 22- slm Nizam, A. Rza Demircan, Eymen Y. c. 1, s. 282-286 23- Kuranda nsan Psikolojisi, Hayati Aydn, Tima Y. s. 109-113 24- Kur'an'da man Psikolojisi, Abdurrahman Kasapolu, Yalnzkurt Y. s.160-161 25- Kuranda Ulhiyet, Suat Yldrm, Kayhan Y. s. 207-209 26- Kurn- Kerim Allah Nasl Tantyor? Veli Ulutrk, Nil A.. Y. s. 109-113 27- Kuran Kavramlar Tefsiri, Ahmed Kalkan, Hamd maddesi

Hazr ve ynetim panelli siteler Dzenleme Ve Tasarm Webhizmetlerim

st