ΑΚΡΟΠΟΛΗ

Γρηγόρης Ζερβός
© 2007
Τι σημαίνει η λέξη «ακρόπολη»

ακρόπολη:
το ψηλότερο σημείο μιας πόλης που κατά
την αρχαιότητα το οχύρωναν με τείχη.
 Ιστορία
Οι πλαγιές και οι πρόποδες της Ακρόπολης
κατοικήθηκαν από τη νεολιθική εποχή, όπως
δείχνουν λείψανα που έχουν βρεθεί.

Στα μυκηναϊκά χρόνια ο λόφος της Ακρόπολης

φιλοξενούσε το παλάτι του βασιλιά.
Γύρω απ’ αυτό υπήρχε ένα ισχυρό τείχος.
Έξω από τα τείχη, στις πλαγιές του λόφου,
βρίσκονταν τα σπίτια των κατοίκων της πόλης.
 Ο πρώτος ναός στην Ακρόπολη χτίστηκε
στα Γεωμετρικά χρόνια (1100-750 π.Χ.),
ήταν δωρικού ρυθμού από πωρόλιθο.

Κατά την αρχαϊκή εποχή έχουμε αρκετά κτίσματα

για τη λατρεία των θεών.

Υπήρχε ο αρχαίος ναός της Αθηνάς, αφιερωμένος

στην Πολιάδα, την προστάτισσα της πολιτείας.
 Μέχρι τα χρόνια των Πεισιστρατιδών οι βασιλείς της
Αθήνας κατοικούσαν στην Ακρόπολη.

Οι Αθηναίοι, μη μπορώντας να ανεχθούν άλλο το

τυραννικό καθεστώς του Ιππία, γιου του τυράννου
Πεισίστρατου, τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει την
κατοικία του.

Γκρεμίζουν το μεγαλύτερο μέρος του μυκηναϊκού τείχους

για να μην οχυρωθεί πια πίσω απ’ αυτό κανένας τύραννος.

Η ακρόπολη παύει να χρησιμοποιείται ως φρούριο και

αφιερώνεται στους θεούς.
 Κατά την περίοδο των Περσικών πολέμων, οι Πέρσες
κατέστρεψαν τα ιερά της Ακρόπολης και άλλους ναούς σε
διάφορα σημεία της Αττικής.

Με πρωτοβουλία του Περικλή οι Αθηναίοι αποφασίζουν

να ξαναχτίσουν τους ναούς τους.

Ο Ιερός Βράχος της Ακρόπολης πήρε τη μορφή που είναι

γνωστή έως σήμερα από το 447 ως το 406 π.Χ. με το όραμα
του Περικλή και τα σχέδια των εξαίρετων συνεργατών του,
κυρίως του Φειδία.
Μνημεία της Ακρόπολης
 Ναός Δία
Παρθενώνας
Ερέχθειο
Βωμός
Χαλκοθήκη
Θέση ναού
Αθηνάς
Πολιάδος

Άγαλμα Αθηνάς
Προμάχου Ιερό
Αρρηφόρειο Βραυρωνίας
Αρτέμιδος

Πινακοθήκη
Ναός Αθηνάς Νίκης

Προπύλαια
 Νότια κλιτύς
Ακρόπολης

Θέατρο
Διονύσου

υς
έ ν ο
υμ
Ωδείο Ηρώδη ο άΕ
του Αττικού Στ
Παρθενώνας
 Μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) οι Αθηναίοι
άρχισαν να χτίζουν στην Ακρόπολη ένα ναό προς τιμή
της θεάς Αθηνάς.

Ο ναός αυτός, που ονομάζεται Προπαρθενώνας,

δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αφού καταστράφηκε από
τους Πέρσες, το 480 π.Χ.
Στην ίδια θέση άρχισε να χτίζεται το 447 π.Χ. νέος
ναός αφιερωμένος στη θεά Αθηνά, ο οποίος
ολοκληρώθηκε το 438 π.Χ.

Αρχιτέκτονες του ναού ήταν ο

Ικτίνος και ο Καλλικράτης.
Το γλυπτό διάκοσμό του είχε αναλάβει ο Φειδίας.

Από τη ζωφόρο
του Παρθενώνα

Η διακόσμησή του έγινε μεταξύ 438 και 432 π.Χ.

Είναι κατασκευασμένος όλος από μάρμαρο Πεντέλης.

- π λά τος: 3 0,86 μ .
-
1 μ.
6 9 ,5
κ ο ς:
-μ ή
-
 Ο ναός είναι δωρικού ρυθμού, περίπτερος.

17 κ ίονες σε καθεμ ιά απ ό
τις μ ακρ ές π λευρές

8 κίονες σε καθεμιά από τις

στενές πλευρές
 Οι λίθοι από τους οποίους αποτελείται ο ναός έχουν
υπολογιστεί σε 13.400 περίπου κομμάτια όλων των
μεγεθών.

Το εκπληκτικό με αυτούς τους λίθους είναι ότι κανένας δεν

είναι όμοιος με κάποιον άλλο. Όλοι διαφέρουν έστω και
ελάχιστα.
Ο κάθ ε κί ονας
στηρί ζετ αι
απ ευ θεί ας στη
βάσ η του ναού

και έχε ι 20
ραβ δώσ ει ς
 Σε μικρή
απ όσ τασ η από
τη βάσ η οι
κίονε ς αρ χίζ ου ν
να
«φουσ κώνου ν»
μέ χρι κάπ οιο
ύψος και μετά…
 …αρχίζ ου ν να
λε πτ αίνου ν όσ ο
πλησ ιάζ ουν
προς το
κιονόκ ρανο…
Επί σης, οι κίονε ς δε
στέκον ται κάθε τα
πάνω στο
στυλοβ άτη, αλλά
κλίν ουν ελαφρά
προς τα μέσα.
 Στ η μέσ η του
ναού το δάπε δο
είν αι 10
εκατοσ τά
ψηλότ ερ ο από τα
άκρα
 Στον Παρθενώνα, λοιπόν, δεν υπάρχουν ευθείες γραμμές. Όλα
αυτά έχουν γίνει για αισθητικούς λόγους, για να δώσουν στο μνημείο
ζωή και κίνηση. Ταυτόχρονα του δίνουν και μεγάλη σταθερότητα και
αντοχή στους σεισμούς.
Αν προεκτείνουμε τους
κίονες προς τα πάνω οι
γραμμές τους θα
ενωθούν σε ύψος 1.700 μ.
 Ο σηκός ήταν χωρισμένος σε δύο άνισα μέρη,
το ανατολικό και το δυτικό :
Σηκός (κυρίως ναός)

εκατόμπεδος

πρόναος άγαλμα της

οπισθόδομος
θεάς Αθηνάς
 οπισθόδομος

τρίγλυφα και
μετόπες ζωφόρος

κός
ση

εκατόμπεδος

πρόναος
 Στο εσωτερικό του Παρθενώνα, στο σηκό, ήταν
τοποθετημένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς
Αθηνάς.

Είχε ξύλινο σκελετό, τα γυμνά μέρη του σώματος ήταν

από ελεφαντόδοντο και τα ντυμένα από φύλλο χρυσού
(βάρος χρυσού περίπου 1 τόνος). Στη θέση των ματιών
ήταν τοποθετημένοι πολύτιμοι λίθοι.

Το συνολικό του ύψος έφτανε περίπου τα 12 μέτρα.

 Κρά νος μ ε
μυθολ ογ ικά Άγαλμα Αθηνάς
ζώα Παρθένου
(αναπαράσταση
Χρυσε λεφ άντι νη )
Νίκ η ύψο υς 2 μ .

Οικουρός όφ ις
(φί δι- φύ λακας
τη ς Ακ ρόπ ολ ης)
Η γ έν νηση της
Παν δώρας
 Τα θέματα στις
μετόπες ήταν:

Β - Τρωικός πόλεμος

Ν - Κενταυρομαχία

Α - Γιγαντομαχία
τρίγ λυφ ο
Δ - Αμαζονομαχία
τρίγ λυφ ο μετό πη
 Ο Παρθενώνας είναι ο μόνος ναός που έφερε γλυπτές

παραστάσεις σε όλες του τις μετόπες (92) και που ο σηκός

του περιβαλλόταν από μια ιωνική ζωφόρο μήκους 160 μ.

 Για πρώτη
φορά
συνδυάζεται ο
δωρικός με
τον ιωνικό
ρυθμό.

ζω φόρο ς –
στοιχείο
ιων ικού
ρυθμ ού
 Τρίγ λυφα κ αι μετόπ ες
(στοιχείο δωρικ ού
ρυθ μού)

Ζωφόρος
(στοι χεί ο ι ων ικο ύ
ρυθ μού)
 Η ζωφόρος «έτρεχε»
στο επάνω εξωτερικό
μέρος του τοίχου του
σηκού του ναού, καθώς
και στο πάνω μέρος
των εσωτερικών
παραστάσεων,
ανατολικά και δυτικά.
Στη ζωφόρο απεικονιζόταν η πομ πή των Πα ναθ ην αί ων . Απεικόνιζε
μορφές θεών, ζώων και ανθρώπων (360)
Αν απαράσ ταση ανατ ολι κής ζωφόρου
Κομμάτι από τη δυτική ζωφόρο
Τα δύο αετώματα του ναού απεικονίζουν σκηνές από τη
μυθολογία:

Ανατολικό αέτωμα: γέννηση της θεάς Αθηνάς

Λεπτομέρεια από το ανατολικό αέτωμα
Κεφάλι αλόγου από το άρμα της Σελήνης
(Βρετανικό Μουσείο)
Ο θεός Διόνυσος δίπλα στο άρμα του ήλιου (αντίγραφο)
 Δυτικό αέτωμα:

διαμάχη Αθηνάς - Ποσειδώνα

Προσωποποίηση του ποταμού Κηφισού στην αριστερή άκρη του αετώματος
(Βρετανικό Μουσείο)
 Μπροστινό
τμήμα του
κορμού του
σώματος του
Ποσειδώνα
(Μουσείο
Ακρόπολης)
Προπύλαια
Τα Προπύλαια είναι η είσοδος της Ακρόπολης στη δυτική
πλευρά του βράχου.

Τα Προπύλαια άρχισαν να αναγείρονται το 437 π.Χ. σε

σχέδια του Μνησικλή και εγκαινιάστηκαν εσπευσμένα το
432 π.Χ., μάλλον πριν από την αποπεράτωσή τους.

Η επίσπευση των εγκαινίων ίσως οφείλεται στην έκρηξη

του Πελοποννησιακού πολέμου.
Στα Προπύλαια, όπως και στον Παρθενώνα, συνδυάστηκε
ο δωρικός με τον ιωνικό ρυθμό.
Ερέχθειο
 Το Ερέχθειο χτίστηκε ανάμεσα στο 421 και το 405 π.Χ.

Οικοδομήθηκε στη θέση όπου παλαιότερα λατρεύονταν πρωταρχικές

αθηναϊκές θεότητες, όπως ο Κέκρωψ, ο Ερεχθεύς, ο Ποσειδώνας, ο
Ήφαιστος, η Θάλασσα και η ιερή ελιά της Αθηνάς.
Το οικοδόμημα χωρίστηκε σε δύο μέρη:

 το ανατολικό, που ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά

Πολιάδα

 και το δυτικό, που ήταν αφιερωμένο στον Ποσειδώνα-

Ερεχθέα.

Στην κάθε πλευρά του κτηρίου ενσωματώθηκε μια

πρόσταση.
 Στ η βόρε ια και
ανατ ολι κή μια
πρόσ τασ η ιω νικ ού
ρυ θμού .
Στη δυ τικ ή π λευρά δημ ιουργ ήθ ηκε ο υ παίθρι ος χώρος το υ ιερ ού , μ ε
το ιερό τη ς Π αν δρόσ ου και την ιερ ή ε λιά της Αθ ην άς.
Στη νότια πλευρά οι
Καρυάτιδες .
6 περήφανες κόρες, που το
όνομά τους το πήραν από
τη ρωμαϊκή εποχή κι
έπειτα (ίσως επειδή
θύμιζαν την ομορφιά των
κοριτσιών από τις Καρυές
της Λακωνίας, ιέρειες της
Άρτεμης).
Στο κεφάλι τους έχουν καλάθι
στολισμένο με ιωνικά σχέδια
επάνω στο οποίο στηρίζεται η
οροφή.
Μοιάζουν εντελώς ίδιες, μα δεν
είναι. Μια έχει τρυπημένα τα
αυτιά της και όλες διαφέρουν
στην κόμμωση.
 Λε πτομέρ ει α
Καρυ άτιδ ας που
βρί σκετ αι στο
Βρετ ανικ ό
Μου σείο.
Ναός Αθηνάς Νίκης
ή Απτέρου Νίκης
 Ο ναός της Αθηνάς Νίκης βρίσκεται στο ΝΔ άκρο του
βράχου της Ακρόπολης.

Το έργο ανατέθηκε στον Καλλικράτη το 449 π.Χ., αλλά δεν

προχώρησε, αφού στο μεταξύ είχε ξεκινήσει η ανέγερση
του Παρθενώνα.

Οι εργασίες ξεκίνησαν αρκετά χρόνια αργότερα και

ολοκληρώθηκαν μάλλον το 424 π.Χ.
 Ο ναός είναι
ιωνικού ρυθμού,
αμφιπρόστυλος
με 4 κίονες στην
ανατολική
πλευρά και
άλλους τόσους
πίσω.
Στη ζωφόρο του απεικονίζονται συνέλευση θεών και μάχες
ανάμεσα σε Έλληνες και βαρβάρους.
Λε πτομέρ ει α ζωφόρου από τη μάχη των Πλατ αι ών
Άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου
Το χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς ήταν έργο του Φειδία και το συναντούσε
κανείς αμέσως μετά την έξοδό του από τα Προπύλαια. Χρονολογείται γύρω
στο 460 π.Χ.

16 μ. ύψος

Η Αθηνά αυτή ονομαζόταν Πρόμαχος ή Παλλάδα, γιατί τρόμαζε τους

εχθρούς όταν «έπαλλε» (έκρουε, χτυπούσε) το δόρυ της.
 Ιερό Βραυρωνίας Αρτέμιδος

Χτίστηκ ε ανάμεσ α στο 430 και 42 0 π. Χ. και είχ ε σχήμα Π

ανο ιχτ ού προς την οδ ό των Παναθηναί ων. Θυ γατ ρι κός
ναός, κατά κάποι ον τρόπο του ιε ρού της θεότητ ας στη
Βραυρώ να.
 Χαλκοθήκη

Κτήριο που βρισ κότ αν λ ίγ ο πρι ν απ ό τον Παρθ εν ώνα και το

χρησ ιμοπ οιού σαν γι α να φυ λάνε τα ιερ ά σκε ύη και τα πολύ τιμα
αντικε ίμε να- αφιε ρώματ α από τα ιε ρά της Ακρ όπολη ς.
 Αρρηφόρρειο

Κτήρι ο κον τά στο Β τείχ ος όπ ου εκ εί υφαιν όταν ο ιερ ός πέπ λος της
Αθη νάς επί 9 μήνε ς από μια ιέρ ει α με τις «ε ργασ τίν ες » και τις μι κρού λες
αρρηφ όρους .
Πινακοθήκη
 Η Πινακοθήκη είναι η
αίθουσα στη Β πτέρυγα των
Προπυλαίων όπου εκεί
εξέθεταν τους πίνακες τους οι
καλλιτέχνες του 5ου αι. π.Χ.
Νότια κλιτύς
Ακρόπολης
Θέατρο Διονύσου
 Το θέατρο του Διονύσου, λαξευμένο στη νότια κλιτύ του
ιερού βράχου τον 5ο αι. π.Χ., φιλοξενούσε στην αρχική του
μορφή 15.000 θεατές.

Δεν έχουν σωθεί ίχνη του θεάτρου με την αρχική του

μορφή, του 5ου π.Χ. Τμήμα του θεάτρου και της σκηνής που
βλέπουμε σήμερα οφείλεται σε μεταγενέστερη ανακαίνιση
του 86 π.Χ.
Ωδείο Ηρώδη του Αττικού
Το Ωδείο οικοδομήθηκε από τον Ηρώδη τον Αττικό στη
μνήμη της συζύγου της Ρηγίλλης που πέθανε το 160 μ.Χ.

Έχει σχήμα ημικυκλικού θεάτρου, ακτίνας 38 μ. και

μπορούσε να περιλάβει 5.000 θεατές. Ο τοίχος της σκηνής
είχε πλούσιο αρχιτεκτονικό διάκοσμο.
Στοά Ευμένους
 Η Στοά του Ευμένους είναι ελληνιστικής εποχής και

αποδίδεται στον Περγαμηνό βασιλέα Ευμένη τον ΙΙ

(197-159 π.Χ.).

Η στοά τοποθετήθηκε κατά μήκος της γραμμής του

περιπάτου της Ακρόπολης, που διέρχεται πάνω από αυτήν.

Γρηγόρης Ζερβός
© 2007
 Ναός Δία
Παρθενώνας
Ερέχθειο
Βωμός
Χαλκοθήκη
Θέση ναού
Αθηνάς
Πολιάδος

Άγαλμα Αθηνάς
Προμάχου Ιερό
Αρρηφόρειο Βραυρωνίας
Αρτέμιδος

Πινακοθήκη
Ναός Αθηνάς Νίκης

Προπύλαια
 Θέατρο
Διονύσου

υς
έ ν ο
υμ
Ωδείο Ηρώδη ο άΕ
του Αττικού Στ