FILIPINO

(Gen. Ed)
Mga Batayang Kaalaman at Estratehiya
Bb. Rosalie B. Tangonan

Lawak ng Talakayan

FIL 01- Komunikasyon sa Akademikong Filipino

FIL 02- Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik FIL 03- Masining na Pagpapahayag

Wika
Filipino Panitikan

WIKA
Isang masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo upang magamit sa iisang kultura.

PANITIKAN
salamin ng buhay

FIL. O1: Komunikasyon sa Akademikong Filipino

Nagagamit ang wikang Filipino sa mas mataas na antas ng kasanayan at kahusayan tungo sa pangakademikong pangangailangan.

1. Katuturan ng wikang Filipino

isang wika (pambansang lingua franca, wikang pambansa, wikang opisyal)

isang midyum (edukasyon, komunikasyon) disiplina o aralin (elementarya, sekundarya, tersyarya)

Filipino bilang Wika

Pambansang Lingua Franca

o Ginagamit upang magkaunawaan at makapagugnayan ang mga nag-uusap na may magkaibang

katutubong wika na nagmula sa ibat ibang

probinsya.

Wikang Pambansa
o Artikulo XIV, Seksyon 6, Saligang Batas 1987

Saligang Batas 1987

Wikang Opisyal
Artikulo XIV, Seksyon 6
Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nililinang, ito ay dapat pagyabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika. Alinsunod sa mga tadhana ng batas at snag-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng kongreso dapat magsagawa ng mga hakbangin ang

pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang

paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-

edukasyon.

Larangan ng Edukasyon
Artikulo XIV, Seksyon 7

o Ukol sa layunin ng komunikasyon at pagtuturo,

ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at hangga't walang ibang itinatadhana ng batas,

Ingles .

Wikang panturo o DECS Order No. 52, s. 1987

DECS Order No. 52, s. 1987

o Layuning matamo ang kompetensi o kasanayan
sa paggamit ng Filipino at Ingles sa antas pambansa sa pamamagitan ng pagtuturo ng dalawang wikaat paggamit nito sa lahat ng antas ng edukasyon.

Larangan ng komunikasyon
o Upang matugunan ang pangangailangan pambansa at
pangangailangang lokal.

Disiplina
o hindi lamang wikang panturo, kundi tiyak na asignatura
mula sa antas elementarya at kolehiyo

2. Mga kasanayang bumubuo

sa Pag-aaral ng Wika Kakayahang Panlinggwistikakakayahang makabuo ng pahayag o pangungusap na may wastong kayariang pambalarila; linguistic competence

Kakayahang Komunikatibokakayahang maunawaan at magamit ang mga pangungusap na may wastong pambalarilang kayarian sa angkop na panlipunang kaligiran ayon sa hinihingi ng sitwasyon

Ang mga ispiker ng wika ay nag-aangkin ng kakayahang panlinggwistika dahil nasa kanyang subconscious ang kabuuan ng pamaraan ng pagbuo ng salita, pangungusap at kombinasyon ng mga ito.
Balarila o grammar- padron at mga tuntunin
sa pagbuo ng pangungusap sa isang wika

3. Balarila

Balarila
ponolohiya
(anyo) morpolohiya (anyo) sintaks (anyo) semantika (anyo)

Ponolohiya patern o kumbinasyon ng mga tunog sa loob ng isang wika

Mga Ponemang Segmental- mga tunog na may katumbas na titik upang mabasa at mabigkas (katinig, patinig, diptonggo, klaster) Mga Ponemang Suprasegmentalkaraniwang hindi tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat kung hindi mga simbolo lamang upang matukoy ang paraan ng pagbigkas
(diin;tono,intonasyon, punto; hinto/antala)

 Alpabetong Filipino- binubuo ng 28 na letra, tulad din sa Ingles ang tawag sa bawat letra maliban sa na bigkas Kastila.
Silabikasyon- paghahati ng mga pantig sa wikang Filipino. (Hal. PKK, KPKK) eks- tra: PKK- KKP is- kawt: PK- KPKK

Morpolohiya

may kinalaman sa pagbuo ng salita

Mga paraan ng pagbuo ng salita a.salitang ugat- sariwa b.paglalapi- napaka-sariwa c.pag-uulit- sariwang sariwa d.pagtatambal- silid aklatan

 Pagbabagong morpoponemiko
asimilasyon (n= dlrst) (m= pmb) pang + bansa= pambansa pagpapalit ano + ano= anu-ano paglilipat y+ in + akap= yinakap= niyakap

pagkakaltas bili + han= bilihan = bilhan pagdaragdag paalala + han= paalalahanan; paalalahan + an= paalalahanan pag-aangkop hintay + ka= teka

Bahagi ng Pananalita
Salitang Pangnilalaman Salitang Pangkayarian

Mga Salitang Pangnilalaman

a. Mga Nominal - Pangngalan - Panghalip b. Pandiwa - Pokus - Aspekto c. Panuring - Pang-uri - Pang-abay

Mga Salitang Pangkayarian a.Mga Pang-ugnay

-Pangatnig -Pang-angkop -Pang-ukol

b. Mga Pananda
-Pantukoy -Pangawing

Sintaks pagbuo at pagpapahaba ng mga pangungusap panag-uri at paksa = batayang pangungusap karaniwan at di karaniwang ayos

Magagamit na panag-uri ng pangungusap ang ibat ibang bahagi ng pananalita, kabilang ang nominal, pang-uri, pandiwa at pang-abay.
Pangungusap= Panag-uri at Paksa

Pangngalan= Doktor + ang kapitbahay ko.

Panghalip= Sila + ang barkada ko.

Pang-uri= Balat-sibuyas + si Berto.

Pandiwa
Walang komplemento Naglalaba si Nanay.

May komplemento
Naglalaba ng uniporme sa ilog + ang nanay. (tagatanggap, ganapan, aktor)

Pang-abay Malikot matulog + ang sanggol. =pamaraan

Kamakalawa pa inilibing + ang napatay na sundalo. =pamanahon Sa Baguio, nagbakasyon + ang mag-anak. =panlunan

Magagamit na paksa (simuno/ pokus ng usapan) ng pangungusap ang mga pariralang nominal.
Inihuhudyat ng nauunang pananda na ang (pambalana), si/ sina (personal na pangalan) ang mga paksa ng pangungusap sa Filipino.

Ginagamit ang ang sa anumang bahagi ng pananalita na ginawang nominal, maging ito ay pangngalan, pang-uri, pandiwa o pang-abay.
pariralang pangngalan Nagwawalis + ang Metro Aide.

pariralang pang-uri Nagwagi + ang pinakamataas sa lahat.

pariralang pandiwa Isabay mo + ang mga nahuli. pariralang pang-abay Binabati ko + ang nanalo kahapon.

Sa pangungusap kung saan pandiwa ang pang-uri, nagiging pokus ng pangungusap ang paksa sapagkat nagkakaroon ng semantik na relasyon ang pandiwa sa paksa.
BP: Naglinis (ng mesa) ang nanay (sa kusina). layon aktor ganapan

Sa pagbabago ng panlapi, pansining maipopokus ang ibat ibang komplemento.

layon: Nilinis ng nanay ang mesa sa kusina. ganapan Pinaglilinisan ng nanay ng mesa ang kusina.

sanhi Ikinapagod ng nanay ang paglilinis ng mesa sa kusina. instrumento Ipinanlinis ng nanay ng mesa sa kusina ang tubig sa timba. direksyon Puntahan mo ang kusina na pinaglilinisan ng mesa ng nanay.

Pangungusap na Hango sa BP
BP: Kumain na ang panauhin.

Nasa anyong tanong masasagot ng oo o hindi humihingi ng impormasyon (Sino, Saan Kailan) masasagot ng mayroon at wala humihingi ng alternatno (o)

Tinitiyak ang panag-uri Bakla ang nakita niya Ang bakla ang nakita niya.
Konstruksyong binaligtad - inverted ay - konstruksyong binaligtad (,) Naghahayag ng negasyon (hindi, ayaw, huwag)

Pangungusap na Walang Paksa

Penominal=Lumindol daw. Temporal= Mainit! Eksistensyal= Alas- diyes na. Ka- pandiwa= Kaaalis lang. Pambating Panlipunan= Salamat. Panawag= Hoy! Padamdam= Aray! Modal= Gusto kong matulog.

Semantika

Interpretasyon ng mga kahulugan ng mga salita at pangungusap

Denotasyon- tuwirang kahulugan Konotasyon- iba pang kahulugan Hal. Disyembre 25 para sa mga Kristiyano

sinonim, antonim
polisemi- mga salitang may dalawa o higit pang kahulugan (marka: grado, bakat)

homofron- salitang magkapareho ang tunog o anyo subalit magkaiba ang kahulugan. Nagdudulot ng pagkalito. hal. Hindi pa dumarating ang bangka.

parapreys- mga pangungusap na may parehong kahulugan

Pag-uugnay ng isang tungkulin sa komunikasyon at kaugnayan sa pagsasalita (Wells, Gordon)

Kahulugang Komunikatibo
Tungkulin ng Komunikasyon (Functions of Communication)
A. Pagkontrol sa kilos o gawi (Controlling Function) B. Pagbabahagi ng damdamin (Sharing Feelings) C. Pagbibigay o pagkuha ng impormasyon ( Getting Factual Information) D. Pagpapanatili ng pakikipagkapwa at pagkakaroon ng interaksyon sa kapwa (Ritualizing Function) E. Pangngarap at Paglikha (Imagining/ Creating Function)

Gawi ng Pagsasalita (Sppeech or Communication Acts)

pakikiusap, pag-uutos, pagbibigay babala pakikiramay, paninisi, pagsang-ayon

pag-uulat, pagtatanong, pagsagot

pagbati, pasasalamat, pagbibiro

pagkukuwento, pagsasadula, paghula

FIL. O2: Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik

Nababasa at nauunawan nang wasto ang mga teksto sa ibat ibang disiplina Nagagamit nang angkop ang Filipino sa pagbuo ng isang pananaliksik

Pagbasa

Pagkilala sa pagkuha ng ideya at kaisipan sa mga simbolong nakalimbag upang mabigkas nang pasalita ang mga ito. Pagunawa sa wika ng awtor o manunulat (Semorlan et.al. 1999)
Unang hakbang sa pagtatamo ng kaalaman. Tumutukoy sa kognitibong proseso ng pagunawa sa mensahe ng wikang nakasulat (Alejo, et. al. 2005)

Teorya ng Iskema

(Barlett, 1932; Anderson, 1977; Rumelhart, 1981)

- Nakaiimpluwensya nang malaki sa pagunawa kung ano ang alam na o hindi alam ng mambabasa

Mga Uri ng Iskema content o nilalaman- sistema ng katotohanan, balyus at kombensiyong kultural formal- tekstwal iskema, kaalamang retorikal (istruktura, genre) linggwistika- iskema ng wika (istruktura ng wika, bokabularyo, balarila, cohesive devices)

Pagsulat

pagbuo ng mga titik, simbolo at mga salita. Isang paraan upang ang mahahalagang bagay na hindi matandaan ay muling mapagbalikan sa isipan (Lorenzo, et.al., 2001)
Isang mabagal at kompleks na proseso at itinuturing na isang sining na nangangailangan ng malalim na pag-unawa at pag-iisip (Badayos, 2000)

Apat na Anyo ng Pagpapahayag na Pasulat

Genre ng Wika
paglalahad -impormasyon paglalarawan- katangian pagsasalaysay- kuwento pangangatwiran- pananaw Genre ng Nakasulat na Teksto tuluyan, patula (sanaysay, epiko, tula)

Mga Paraan ng Pagbasa ng Tekstong Akademiko

pahapyaw (skimming)- mabilisang paraan,
nakapokus sa kabuuan ng paksa o pangunahing kaisipan upang makabuo ng lagom

pasuri (scanning)- palaktaw-laktaw, may

layuning mabilis na matukoy o matagpuan ang isang tiyak na impormasyon

pagbuo ng prediksyon o hinuha paglalahat o paglalagom- pagbabalangkas

pagbuo ng konklusyon- pag-uugnay ng sariling karanasan sa mahahalagang impormasyon ng teksto

pagsuri at pagkilala sa Katotohanan at Opinyon

pagkilala sa hulwaran o istilong ginamit nga awtor

ANYO
Paglalarawan Pagtatala Pagsusunud-sunod Sanhi/Bunga Problema/ Solusyon Paghahambing at Pagkokontrast

PAGLALARAWAN
Tinipong katibayan ng paksa, paggamit ng pang-uri at pang-abay Pag-iisa-isa ng mga halimbawa Hakbang, Proseso o Pamaraan Bakit nangyari ang isang bagay Mg mungkahing plano Pagkakatulad, pagkakaiba at iba pang magkakontrast na paksa

KARANIWANG APLIKASYON
Lahat Agham, Matematika Agham, Matematika Kasaysayan Agham Agham Panlipunan, Heograpiya

FIL. O3: Masining na Pagpapahayag

Nagagamit ang angkop na wika at istilo sa pagpapahayag ng kaalaman, karanasan at saloobin

Masining na Pagpapahayag

pasalita at pasulat
masining at mabisa RETORIKA- nakabatay sa mabisang pagpili ng mga salita o pahayagupang makabuo ng isang makabuluhan ay epektibong mensahe

gramar o balarila

Proseso ng mabisang Pagpapahayag

Paggamit ng mga alusyon at talinhaga Paggamit ng mga salitang ginagamit na idyoma/ sawikain