METALINGGWISTIK NA PAGTALAKAY SA WIKA AT WIKANG FILIPINO

1.5 Ang Alpabeto at Ortograpiyang Filipino

1.5.1 Pahapyaw na Kasaysayan 1.5.2 Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Proud

Pinoy
Pangkat 5

Marunong ka bang magsulat sa wikang Filipino? Then spell:

ka ba?
Fil10-A6

Pangkat 5

Photo of the Question

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6

Pangkat 5

Fil10-A6

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Pagbigkas na Pagbabaybay

Ang pabigkas o pasalitang pagbaybay sa Filipino ay PATITIK at hindi papantig.

Pangkat 5 FRESNIDO

Ang ispeling o pagbaybay ay isaisang pagbigkas sa maayos na pagkakasunud-sunod ng mga letrang bumubuo sa isang SALITA, PANTIG, DAGLAT, AKRONIM, INISYAL, SIMBOLONG PANG-AGHAM, atbp.

Fil10-A6

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Salita

HALIMBAWA

HALIMBAWA

boto plano Fajardo xerox caao

= = = = =

/bi-o-ti-o/ /pi-el-ey-en-o/
/Kapital ef-ey-jey-ey-ar-di-o/

/eks-i-ar-o-eks/ /si-ey-enye-ey-o/

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Pantig
a la am bra eks plan kon trans = = = = = = = = /ey/ /el-ey/ /el-em/ /bi-ar-ey/ /i-key-es/ /pi-el-ey-en/ /key-o-en/ /ei-ar-ey-en-es/

HALIMBAWA

HALIMBAWA

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Daglat

HALIMBAWA

HALIMBAWA

Bb. (Binibini) = /Kapital bi-bi/ G. (Ginoo) = /Kapital ji/ Gng. (Ginang) = /Kapital ji-en-ji/ Kgg. (Kagalang-galang) = /Kapital key-ji-ji/

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Akronim
PSLF (Pambansang Samahan ng Linggwistikang Pilipino) = /pi-es-el-ef/
PLM (Pamanatasang Lungsod ng Maynila) = /pi-el-em/

HALIMBAWA

HALIMBAWA

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Daglat
MLQ (Manuel L. Quezon) = /em-el-kyu/ MAR (Manuel A Roxas) = /em-ey-ar/ CPG (Carlos P. Garcia) = /si-pi-ji/

HALIMBAWA

HALIMBAWA

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Pagsulat na Pagbaybay

Sa pagsulat ng mga salita sa WIKANG FILIPINO na naasimila sa sistema ng pagbaybay sa Wikang Pambansa ay susunod pa rin sa KUNG ANO ANG BIGKAS AY SIYANG SULAT at KUNG ANO ANG SULAT AY SIYANG BASA.

Pangkat 5 FRESNIDO

Fil10-A6

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Mga Naging Tuntunin sa Paraan ng Ispeling

1987 Alpabeto at Patnubay sa Ispeling 2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino 2006 Revisyon sa Alpabeto at Patnubay sa Ispeling
Pangkat 5 FRESNIDO

Fil10-A6

2009 Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

1987

2001

2009

Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salitang mula sa:

Katutubong wika; at Pantanging ngalan

Salitang Katutubo Mula sa Ibang Wika sa Pilipinas

caao (panseremonyang sayaw ng mga Igorot)

HALIMBAWA

HALIMBAWA

Hadji (lalaking Muslim na nakarating sa Mecca) masjid (moske, pook dalanginan)

ifun
azan

(pinakamaliit na banak)
(unang panawagan sa pagdarasal)
Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Pantanging Ngalan
TAO: Carmelita, Conchita, Quirino, Exequiel, Joel, Vinzon, Ferrer

HALIMBAWA

HALIMBAWA

GUSALI: Ablaza Bldg, State Condominium, Manila Hotel LUGAR: Canada, Luzon, Visayas, Cavite, Intramuros SASAKYAN: Philippine Airlines, Victory Liner, Thai Airlines

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Panumbas sa mga Hiram na Salita

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang

Kastila
1987 2001 2009

Baybayin ayon sa sistemang ABAKADA

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Kastila

bapor sentro kahon banyera kalye bangko kotse senyas pamilya makina (vapor) (centro) (cajon) (baera) (calle) (banco) (coche) (seas) (familia) (maquina)

HALIMBAWA

HALIMBAWA

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Kastila

HALIMBAWA

1987

2001 ck,s qk, kw ny xks fp jdy bb zs

2009

HALIMBAWA

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang

Banyaga
1987 2001 2009

Maghanap ng katumbas na salita sa wikang Filipino o katutubong wika sa bansa

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Banyaga

HALIMBAWA

1987
rule ability skill east west control imagery husband Muslim priest

2001

2009
FILIPINO

HIRAM NA SALITA

HALIMBAWA

tuntunin kakayahan kasanayan silangan kanluran gahum (Cebuano) haraya (Tagalog) bana (Hiligaynon) imam (Tausug)

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Banyaga 1987 2001 2009

Hiramin ng walang pagbabago ang mga ss.: salitang PANG-AGHAM; salitang TEKNIKAL; at KOMPLIKADONG SALITA

Pang-Agham at Teknikal

HALIMBAWA

HALIMBAWA

calcium quartz zinc oxide flourine xylem latex

x-ray xerox visa goal (laro) quota disc jockey

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Simbolong Pang-Agham

HALIMBAWA

Fe H2O C I NaCl ZnO SiO2 CO2

(iron) (water) (charcoal,carbon) (iodine) (salt) (zinc oxide) (flourine) (carbon dioxide)

HALIMBAWA

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Komplikadong salita sa Wikang Banyaga

HALIMBAWA

HALIMBAWA

coach sandwich clutch brochure doughnut toupee

rendevous sausage champagne habeas corpus jogging pizza pie

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Banyaga 1987 2001 2009

Maghanap ng katumbas na salita sa wikang Filipino o katutubong wika sa bansa

Baybayin ayon sa sistemang ABAKADA maliban sa mga salitang PANGAGHAM at TEKNIKAL

Baybayin ayon sa kung anong BIGKAS siyang SULAT

Baybayin ayon sa ORIHINAL na anyo

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Banyaga

HALIMBAWA

1987
ABAKADA

2001
BIGKAS siyang SULAT

2009
ORIHINAL
Informative Subject Vertical Telephone Variety Coup d'tat

HALIMBAWA

Impormatib Sabdyek Bertikal Telepono Barayti Kudeta

Informativ Sabjek Vertikal Telefono Varayti Kudeta

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Banyaga

HALIMBAWA

1987
ck,s qk, kw ny xks

2001

2009

HALIMBAWA

ORIHINAL fp jdy vb zs ff jj vv zz

Panumbas sa mga Salitang nasaWikang Banyaga

HALIMBAWA

1987
ck,s

2001
- participant partisipant
magnetic magnetik

2009

HALIMBAWA

qk, kw ny xks fp jdy bb zs -alpabeto -dyip -balyu -magasin

- quarter kwarter
quota kota

- pao panyo - exam eksam ORIHINAL ff jj bv zz -alfabeto -jip -valyu -magazin

Panumbas sa mga Hiram na Salita

1987

2001

2009
Pangkat 5 FRESNIDO

Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at sa Kastila, unang preperensya ang hiram sa Kastila. Iniaayon sa bigkas ng salitang Kastila ang pagbaybay sa Filipino.

Fil10-A6

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Panumbas sa mga Hiram na Salita

HALIMBAWA

INGLES

KASTILA cheque litro liquido

educacion

FILIPINO tseke litro likido

edukasyon

HALIMBAWA

check liter liquid

education

Mga Tuntunin sa Pagbabaybay

Ang Gamit ng Gitling

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Sa pag-ulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang-ugat

araw-araw apat-apat sari-sarili masayang-masaya isa-isa dala-dalawa kabi-kabila sali-saliwa

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula sa patinig na kapag hindi ginitlingan ay magkakaroon ng ibang kahulugan
pag-ibig nag-aral pag-asa tag-init tig-isa mag-alis nag-isa nag-ulat pang-ako mang-uto

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Kapag may katagang kinaltas sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama

pamatay ng insekto kahoy sa gubat humgit at kumulang lakad at takbo bahay na aliwan pamatay-insekto kahoy-gubat humigit-kumulang lakad-takbo bahay-aliwan

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brand o tatak ng isang bagay o kagamitan, sagisag o simbolo, ang tanging ngalan ay walang pagbabago sa ispeling

maka-Diyos pa-Baguio taga-Antique mag-Sprite mag-Ford

maka-Rizal taga-Luzon maka-Johnson mag-Corona mag-Japan

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Sa pag-uulit ng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi, ang gitling ay nalilipat sa pagitan ng unang katinig/pantinig ng tanging ngalan at ng buong tanging ngalan.

ABAKADA
mag-Corona magko-Corona mag-Ford magpo-Ford mag-Zonrox magso-Zonrox

Kontemplatibo
mag-Corona magco-Corona mag-Ford magfo-Ford mag-Zonrox magzo-Zonrox

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Sa pag-uulit ng ng mga salitang hiram(*na walang katumbas na baybay sa Filipino), idinurugtong ang tunog ng unang katinig/patinig sa unlapi

ABAKADA
mag-visa magbi-visa
mag-clutch magka-clutch

Kontemplatibo mag-visa mag-clutch magvi-visa magca-clutch

mag-jogging
magdya-jogging

mag-jogging magja-jogging

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Kapag isinulat nang patitik ang mga yunit ng fraction

isang-kapat (1/4) limat dalawang-kalima (5 2/5) tatlong-kanim (3/6)

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Kapag nanatili ang kahulugan ng dalawang salitang pinagtambal

lakad-pagong bahay-aliwan urong-sulong

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at ng kanyang bana o asawa

Gloria Macapagal-Arroyo Conchita Ramos-Cruz Perlita Orosa-Banzon

Paggamit ng Gitling (-) 1987 2001 2009

Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya

Patuloy na nililinang at pinalalawak ang paggamit ng Filipino.

Karagdagang Kaalaman sa Tamang Pagbaybay Gamit ang Alpabetong Filipino

Titik e at i

Paggamit sa Titik e at i
Espanyol
Pinananatili ang e sa simula ng mga salitang hiram sa Espanyol at hindi ito pinapalitan ng i
estilo (estilo)- hindi istilo
estudyante (estudiante)- hindi istudyante eskandalo (escandalo)- hindi iskandalo espiritu (espiritu)- hindi ispiritu estadistika (estadistica)- hindi istadistika

Ingles
Dinagdagdagan ng i ang mga salita sa Ingles na nag-uumpisa sa titik s

schedule -iskedyul sports -isports scout -iskawt scholar -iskolar

Titik o

Paggamit ng Titik o

Pinananatili ang o sa mga salitang hiram sa Espanyol at hindi ito pinapalitan ng u politika (politica)- hindi pulitika opisina (oficina)- hindi upisina kombinasyon (combinacion)- hindi kumbinasyon kompetisyon (competicion)- hindi kumpetisyon

kompleto (completo)- kumpleto

Pang-abay na kay

Pang-abay na kay
Ang kay ay pang-abay at hindi panlapi. Sa gayon, hindi ginagamit ang gitling para idugtong ang salita sa kay kay sigla (sa halip na kay-sigla)

kay bagal (sa halip na kay-bagal)

kay galing (sa halip na kay-galing) kay init (sa halip na kay-init)

Pangmaramihang anyo ng mga salitang hiram

Sa pagsulat ng pangmaramihang anyo ng salitang hiram, gamitin ang mga kasama ang batayang anyo o pang-isahang anyo ng salita mga painting- hindi mga paintings mga computer- hindi mga computers mga cellphone- hindi mga cellphones
Maaari rin ang mga sumusunod:

ang/ paintings ang /cellphones ang /computers

Mga salitang kolektibo

Hindi maaaring pangunahan ng pamilang. Kung gagamit ng pamilang, ang batayang anyo ng salita ang dapat gamitin mga lalaki- tatlong lalaki- kalalakihan

hindi tatlong kalalakihan o mga kalalakihan

mga pulis- tatlong pulis- kapulisan

hindi tatlong kapulisan o mga kapulisan

Paggamit ng din at rin, daw, at raw

Ang pang-abay na din at daw ay nagiging rin at raw, kapag sumusunod sa salitang nagtatapos sa patinig o malapatinig na w o y hiwaga raw (sa halip na hiwaga daw)

berde rin (sa halip na berde din)

kaakbay raw (sa halip na kaakbay daw) ikaw rin (sa halip na ikaw din)

Paggamit ng din at rin, daw, at raw

Kapag ang nauunang salita ay nagtatapos sa pantig na ri, -ra, -raw, o ray, ang din o daw ay hindi nagbabago ang bigkas at baybay maaari din (sa halip na maaari rin) pari din (sa halip na pari rin) sari-sari din (sa halip na sari-sari rin) para daw (sa halip na para raw) araw daw (sa halip na araw raw) karay-karay daw (sa halip na karay-karay raw)

Pagbigay ng mga bilang mula isa hanggang siyam

Binabaybay nang buo ang bilang mula isa hanggang siyam. Ginagamit ang numeral kapag 10 pataas. May dalawang estudyante na nagdala ng 11 bandila mula sa apat na kontinente.

Pagbaybay ng bilang sa unahan ng pangungusap

Binabaybay nang buo ang bilang kapag nasa unahan ng pangungusap Dalawamput walong titik ang bumubuo sa alpabetong Filipino ayon sa 1987 Alpabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino.

Paggamit ng kuwit sa isang serye

Sa paglalahad ng serye, gumagamit ng kuwit bago ang at o o Maglalaban-laban sa kampeonato ng UAAP ang UP, Ateneo, at FEU. Tinanong ako ng aking nobyo kung sa Mehiko, Tsina, o Greece kami magbabakasyon sa susunod na buwan.

Paggamit ng ala/ alas para magpahayag ng oras

Gumamit lagi ng gitling sa pagitan ng ala/alas at ng kasunod na bilang, numero man o binabaybay ala-1, ala-una; alas-2, alas-dos

Panatilihin ang Espanyol na y katumbas ng at sa pagpapahayag ng oras ala-una y medya, alas-tres kuwarenta y singko

Ano ba sa mga binigay na pagbabago ang dapat gamitin?

Tips sa Tamang Pagbaybay sa Wikang Filipino kung Hiram ang Salita

Alamin kung nasa anong wika ang salita(eg. Espanyol, Ingles, French,etc.). Kung Espanyol, baybayin ayon sa ABAKADA. Kung banyagang wika, HUWAG MANGHIRAM. Alamin kung may katumbas sa wikang Filipino o katutubo at ito ang gamitin. Kung may katumbas sa Espanyol, ito ang gamitin at baybayin sa ABAKADA. Kung walang katumbas sa tatlong nabanggit, ISULAT SA ORIHINAL NA ANYO ANG SALITANG HINIRAM.

Patunuyan mong isa ka ngang Pinoy at magkaroon ng oras alamin ang tamang pagbaybay sa Filipino. KONTING HIYA TEH?

PAGSASANAY

ENGGGKK!!

PAGSASANAY
nakakapagpabagabag Pilipinas China carbon dioxide o CO2 kahel populasyon bana makina sikolohiya mag-Nestea magja-jogging magco-Colorado ika-675 pahina samput tatlong-kapito (10 3/7)

Salamat po sa Pakikinig!