Dinamika motornih vozila

II predavanje
Kotrljanje toka automobila
29.09.2008.
Toak, osnovni pojmovi
Toak automobila je sklop od naplatka
i pneumatika.
ETRTO European Tyre nad Rim
Technical Organization
ECE R 30, EG direktiva 92/23/EWG
29.09.2008.
Kako odrediti nazivne veliine
pneumatika i toka ?
29.09.2008.
Osnovne veliine toka
Nominalni (nezavisni poluprenik) r
n





- d - prenik oboda naplatka i
- h - visina profila spoljne gume





h
d
n
r + =
2
29.09.2008.
Slobodni poluprenik (r
o
)
t 2
O
r
o
=
- O maksimalni obim toka na koji ne dejstvuju sile i
koji se ne obre
Toak je nepokretan i neoptereen silama
29.09.2008.
Statiki poluprenik (r
s
)

) 1 (
2
+ = H
d
r
s
- - koeficijent radijalne deformacije pneumatika
pod optereenjem u odnosu na nominalnu visinu
profila gume

Toak je nepokretan i optereen radijalnom silom
29.09.2008.
Dinamiki poluprenik (r
d
) je rastojanje
od ose toka do podloge kad se isti
kotrlja. Na toak djeluju sve sile: bona,
vertikalna i radijalna.
29.09.2008.
Poluprenik kotrljanja (r
f
)
T
f
n
S
r
t 2
=
,

T
f
v
r
e
=
Teorijski poluprenik toak koji ima istu
obimnu i translatornu brzinu kotrljanja.
29.09.2008.
Statiki ugib toka (f
s
)
,

s
r
o
r
s
f =
29.09.2008.
Obiljeavanje pneumatika

185 / 60 R 14 82 V

- 185 - irina pneumatika u |mm|
- 60 - odnosH/B u |%|
- R - Radijalni tip pneumatika
- 14 - Prenik naplatka ||
- 82 - Oznaka optereenja - Indeks nosivosti
- V - Maksimalna brzina
29.09.2008.
1 - B - irina pneumatika u [mm] (B=185 [mm]),
2 - H visina pneumatika u [mm] (H/B u %=60, H=111 [mm]),
3 - R tip pneumatika (R radijalni ili D dijagonalni)
4 - d prenik naplatka u [], (d=14*25.4=355.6 [mm]),
5 - IN indeks nosivosti (IN=82, nosivost je 475 [kg], pri pritisku od 2.5 [bar]),
6 - SB simbol brzine (SB=V, maksimalna brzina je v=240 [km/h] ),
7 - MXV 3A tip pneumatika,
8 Michelin proizvoa pneumatika,
9 tubeless pneumatik bez unutranje gume,
29.02.2008. Motorna vozila I
29.09.2008.
Datum proizvodnje pneumatika
DOT datum
proizvodnje
Do 2000. Godine
Npr 039
03. Nedelja
9 - 1999. godina
Poslije 2000. godine
Npr. 0905
09 nedelja
05 - 2005. godina
29.09.2008.
Konstrukcija
pneumatika
a) Dijagonalni
b) Radijalni
29.09.2008.
Konstrukcija pneumatika
a) Dijagonalni - bias ply tyre
b) Radijalni radial tyre
29.09.2008.
29.09.2008.
Presjek radijalnog pneumatika
29.09.2008.
Obiljeavanje naplatka
5,00 S - 20
irina naplatka ||
Tip profila naplatka (ravan)
Nazivni prenik naplatka ||
4 JX 15
irina naplatka ||
Izvoenje ruba naplatka
Tip profila naplatka (oluast)
Nazivni prenik naplatka ||

Oluasti naplatci malog ruba J, K, L i M (primjenjuju se kod
putnikih vozila)
Oluasti naplatci obinog ruba A, B, C, D, E, E, F, G i H

29.09.2008.
29.09.2008.
29.09.2008.
Primjer
Odrediti razliku dinamikih obima toka
automobila 175/65 R 14 82 H pri 60
[km/h] i 200 [km/h].
29.09.2008.
Za brzine kretanja vee od 60 [km/h] dinamiki obim toka (O
d
) se menja po
zakonitosti:
) * 1 . 0 1 (
v d
k O O + ~
,

gde je
- k
v
brzinski faktor, koji se odreuje prema tabeli 1.
Tabela 1. Zavisnost brzinskog faktora k
v
od brzine kretanja
v
[km/h]
60 90 120 150 180 210 240
k
v
[%] 0 +0.1 +0.2 +0.4 +0.7 +1.1 +1.6

29.09.2008.
Tablica za rjeavanje primera
29.09.2008.
Kotrljanje toka teorijske
osnove
29.09.2008.
a) prednji tokovi pogonski
b) zadnji tokovi pogonski

29.09.2008.
Opti sluaj kotrljanja toka
- G
T
vertikalno
optereenje toka,
- M
T
obrtni moment koji
deluje na toak,
- Z
T
vertikalna reakcija
tla,
- X
T
- horizontalna reakcija
tla,
- R
T
horizontalna reakcija
od osovine
- - inercijalna sila usled
ubrzanog translatornog
kretanja toka,
- R
v
sila otpora vazduha,
- M
v
moment otpora
vazduha,
- - inercioni moment otpora
ubrzanom obrtanju toka.

dt dv m R
T i
/ =
dt d J M
T T i
/ e =
29.09.2008.
Specijalni sluajevi
.
,
,
v i d T T T
v i T T
T T
M M r X a Z M
R R R X
G Z
+ + + =
+ + =
=
a) 0 > >
T T T
X i aZ M - toak je pogonski, slika a,
b)
0 = =
T T T
X i aZ M
- toak je slobodan,
c)
0 0 < < < <
T T T T
X fZ i aZ M
toak je neutralan,
d) T T T
fZ X i M = = 0
- toak je gonjeni, slika b,
e)
0 <
T
M
- toak je koeni.
a)
b)
29.10.2008.
II dio predavanja
29.10.2008.
Koeficijent otpora kotrljanju
Koeficijent otpora kotrljanju je:
d
r
a
f = .

Na osnovu eksperimentalnih rezultata u primeni je empirijska
formula:
) 1 (
2
0 0
v a f f + = ,

gdje su:
- f
0
- koeficijent otpora kotrljanju pri brzinama kretanja niim od 60
[km/h], i zavisi od podloge,
- a
0
konstanta koja iznosi (45)10
-5
u [h
2
/km
2
] i
- v brzina kretanja u [km/h].
29.10.2008.
Koeficijent otpora kotrljanju
29.10.2008.
Zavisnost koeficijenta otpora
kotrljanju od pritiska u
pneumaticima
29.10.2008.
Koeficijent prijanjanja
X
T
tangencijalna
(poduna) reakcija tla,
Y
T
bona reakcija
tla i
Z
T
- vertikalna
(radijalna) reakcija tla.

29.10.2008.
Koeficijent prijanjanja
Rezultujua reakcija u ravni tla je intenziteta:
2 2
T
Y
T
X R + =
.
Maksimalna mogua reakcija u ravni tla ograniena je uslovom
prijanjanja Z
T
:
max
2 2
|
.
|

\
|
+ =
T
Y
T
X
T
Z
.

Koeficijent prijanjanja se definie kao odnos izmeu rezultujue
maksimalne reakcije pri kojoj poinje klizanje i vertikalne reakcije
tla:
T
Z
T
Y
T
X
max
2 2
|
.
|

\
|
+
=
.


29.10.2008.
Klizanje
Klizanje je pojava odstupanja translatorne brzine (v) centra toka od obimne brzine (u).
Koeficijent klizanja je relativan odnos klizanja i brzine i razlikuje se kod koenog (s
k
) i
pogonskog toka (s
p
)
f T
d T f T
k
r
r r
v
u v
s
e
e e
=

=
,

d T
T d T
p
r
rf r
u
v u
s
e
e e
=

=
.


29.10.2008.
Koeficijent prijanjanja u
funkciji od klizanja
29.10.2008.
v=u v<u v>u
isto kotrljanje
Delimino
proklizavanje
isto
proklizavanje
Delimino
klizanje
isto klizanje




Pogonski toak
Toak koji
proklizava
Koen toak Blokiran toak
Bez klizanja
Klizanje pogonskog toka Klizanje koenog toka
0
0
=
=
k
p
s
s

u
v u
s
p

=
1 =
p
s
v
u v
s
k

=
1 =
k
s

Specijalni sluajevi
- M trenutni pol brzina
- P taka kontakta toka sa
tlom
29.10.2008.
Zavisnost koeficijenta prijanjanja od
koeficijenta klizanja
29.10.2008.
Krug prijanjanja