Ne prgjithsi pr arbitrazhin

Prezantimi

ka sht arbitrazhi?
Arbitrazhi sht metoda m e zakonshme dhe bashkkohore e zgjidhjes s mosmarrveshjeve t cilat lindin gjat zhvillimit t operacioneve n tregtin vendore por edhe ndrkombtare. sht nj mjet privat i zgjidhjes s konflikteve bazuar n marrveshjen e paraprake t palve pr t'ia referuar kontestin eventual pr nj gjykate private. Kjo form dhe metod pr t zhvilluar nj shtje gjyqsore zakonisht sht e preferuar pr nj seri arsyesh.

Procedura para gjykats s arbitrazhit ka tendenc t jet shum m e shpejt se sa shtje e njjt kontestimore ti adresohet nj gjykate kombtare pr tu realizuar respektivisht gjykuar. Nj gjykat e arbitrazhit e kontraktuar caktuar pr t dgjuar dhe zgjedhur nj mosmarrveshje sipas praktikave me siguri t madhe do t kushtoj vmendje t plot t e t vazhdueshme shtjes kontestimore.

Gjykata e rregullta zakonisht kan koh t limituar, listat t gjata e t ndryshme t rasteve t cilat krkojn nj prqendrim dhe vmendje me t thlluar pr gjykuar nj rast gj e cila sht situat e vshtir. Edhe pse gjykatat arbitrazhit duhet t plotsojn krkesat e drejtsis natyrore dhe t vendosin n pajtim me ligjin ato duhet dhe mund t t miratoj procedurat e fleksibl dhe t shpejt.

Edhe pse arbitrazhit mund t jet m i shtrenjt se procesit gjyqsor i zhvilluar n nj gjykat t rregullt, tregtarve u konvenon dhe parimisht pajtohen q t qndrojn n kt procedur pikrisht pr t fituar n koh dhe thjeshtsi procedurale.

Prve ksaj, shpenzimet e arbitrazhit zakonisht duhet t jen t prballueshme nga palt dhe sipas rregullit nuk tatimohen nga t tatimpaguesit. Tregtart shpesh preferojn intimitetin e procesit t arbitrazhit pr publicitet q merr pjes gjat procedurs gjyqsore.

ARSYET PSE NE GJYKATEN E ARBITRAZHIT

Frika e pals se caktuar t bj gjyq me dik n vendin t huaj. Sistemet jo te besueshme nacionale gjyqsor pr zgjedhjen e kontesteve eventuale ne tregtin vendore ; Palt kan baze te justifikueshme te dyshojn se nuk do te jene te barabart t trajtohen nga gjykatat e huaja. Gjendja e dobt sundimit t ligjit n shum vende ; Rritja e friks nga trajtimi i padrejt sht, posarisht kur shtetet jan palt n konteste apo kur interesat kombtare jan t prfshir.

Edhe ku gjykatat jan t paanshm, palve t huaja t mbetet n pozit t pafavorshme nga t paturit pr t vazhduar n mjedise t panjohura juridike duke prdorur lokal avokatt. N kto rrethana arbitrazhi sht nj alternativ logjike. Sigurisht, e arbitrazhit nuk sht pa t meta e saj. Nga natyra e tij, sht n dispozicion vetm pr zgjidhur mosmarrveshjet ndrmjet palve t nj marrveshje t arbitrazhit.

Arbitrazhi sht nj proces q zakonisht ndodh n mesin e tregtarve. Konsumatort rrall kan marrveshje arbitrazhi me shitsit. Edhe pse sht e mundur pr palt qe pr nj mosmarrveshje kontest t'iu referohen nj t gjykate te arbitrazhit ajo do te jete e pa mundur se palt paraprakisht nuk kane pajtuar kt. Me fjal t tjera, nj mosmarrveshjeve ose shqetsimin pr futjen ne funksion te arbitrazhit pr te ardhmen duhet ti paraprije nj marrveshje pr te ardhmen;

Megjithat, edhe ne nj marrdhnje tregtare ku kontrata prmban nj marrveshje t arbitrazhit , jo t gjitha palt n kontest pajtohen qe gjykata e arbitrazhit te fusnkonoje duke krijuar pengesa pr nj zgjidhje prfundimtare. Gjykatat t arbitrazhit gjithashtu nuk kan kompetenca detyruese dhe kshtu, shpesh kan nevoj pr ndrhyrjen dhe mbshtetjen t gjykatave.

Pavarsisht nga kufizimet e saj, praktika po tregon se zgjedhja e kontesteve nprmjet te arbitrazhit sht rritur deri n at pik q sht br e nj tipar integrale e tregtis globale. Rndsia e saj pr t rregulluar kontestet ne tregtin ndrkombtare kane qen te njohura nga sistemet kombtare ligjore dhe nga ana e komunitetit t vendeve t cilat kan krijuar nj kornizs ligjore globale pr t lehtsuar procesin e arbitrazhit.

Baza ligjore
Procesi i arbitrazhit sht n thelb nj mekanizm privat n baz t kontrats, si t gjitha kontratat e tjera, ajo ka nevoj pr nj infrastruktur institucionale pr t qen efektive. N fakt, pr shkak t karakterit t saj, ajo ka nevoj pr infrastruktur m shum se kontrata e zakonshme.

Ka dy lloje t infrastrukturs institucionale t cilat mbshtesin arbitrazhin tregtar ndrkombtar. Nj lloj prbhet prej ligjeve t cilat mundsojn gjykatat pr t zbatuar marrveshjet e arbitrazhit dhe mime t arbitrazhit dhe pr t ndihmuar dhe t mbikqyr procesin e arbitrazhit. Lloji i dyt i infrastruktur prbhet prej shrbimeve t ofruara nga organizata t tilla si Ndrkombtare Dhoma e Tregtis (ICC), Shoqats Amerikane arbitrazhit (AAA), Gjykata e arbitrazhit ndrkombtar Londr (LCIA) dhe: Qendra Ndrkombtare pr Zgjidhjen e Kontesteve lidhur me Investime (ICSID).

Konventa "Modeli I Ligji UNCITRAL i jep m shum t hollsishme asaj q prbn "arbitrazh ndrkombtar . N baz t nenit 1 (3), nj arbitrazh ndrkombtare sht n qoft se, n kohn e prfundimit t marrveshjes, palet kan vendet e tyre t biznesit n shtetet e ndryshme. Kur palt kan vendet e tyre t t biznesit n t njjtn gjendje, arbitrazhit do t jet ende ndrkombtare nse caktuar vendin e arbitrazhit, n vendin ku nj pjes t konsiderueshme t obligimeve tregtare duhet t jet kryer ose vendin me t cilat lndn e mosmarrveshjes sht m e ngusht e lidhur sht jasht shtetit t till.