4.

Nemaki ekspresionizam-
kamerni film (kamerpil-film)
Uvod
Period nemakog ekspresionizma pripada vremenu dvadestih
godina XX veka, a nastao je odmah posle prvog svetskog rata,
kao i posledica blagog privrednog razvoja. Tome je ponajvie
doprineo vrlo razvijen filmski koncern Ufa, osnovan jo
1917. godine, kao produkciono-distributerski i prikazivaki
gigant u filmskoj industriji tog vremena u Nemakoj, koji je
inicirao i producirao najvei broj filmski projekata. Tako je ve
1922. godine Nemaka proizvela preko etiristotine
sedamedest filmova, to je i vrhunac razvoja Ufa koncerna.
U Nemakoj se ekspresionizam javio prvo u slikarstvu i vezan
je za likovnu grupu Most osnovanu u Drezdenu 1905, kao
reakcija na ulno percipiranje utisaka iz spoljanjeg sveta i
njihovo prenoenje u umetnike impresije.Ovaj pravac se vrlo
brzo iz slikarstva preneo u knjievnost, muziku, pozorite i
film.
Nemaki ekspresionizam
Pre pojave ekspresionizma u Nemakoj preovladale su lake
komedije, operete, istorijski spektakli, salonske melodrame i
graanske parodije, koje je s lakoom pravio Ernest Lubi.
Koreni ekspresionizma sreemo jo u filmu Praki student iz
(1913) i Kua bez vrata (1915) Stelana Rijea. Meutim,
najizrazitiji primer filmskog ekspresionizma je film Kabinet
doktora Kaligarija u reiji Roberta Vinea, a po scenariju Karla
Majera i H. Janovica.
Meu istaknutim autorima ovog stila su Fridrih Murnau, Fric
Lang, Paul Leni, Artur Robinson.
Nemaki ekspresionizam

U filmu Umorna smrt (1921) Fric Langa i njegove supruge,
kao scenarista, predstavlja simbolinu viziju zagrobnog ivota
olienu u snu devojke koja luta carstvom mrtvih.
A u filmu Fridriha Murnaua Nosferatu (1922) prikazano je
olienje tiranina koji pomou hipnoze vlada ljudima, uz pomo
pacova raznosi kugu. Takav je i Langov film tiranin Doktor
Mabuze, kockar, (1922), dok Robinsonove senke iz 1923.
pune none atmosfere, jeze, sablasti i zlokobne igre svetlosti i
tame.
Paul Leni u Kabinetu votanih figura (1924) animira
galeriju mumija i robota koji vie lie na mehanizovane
mrtvake nego na oivljena bia.
Pred kraj 1925. ekstremni ekspresionizam jenjava ali se osea
u mnogim filmovima kasnijih reditelja.

Nemaki ekspresionizam
Ekspresionizam na filmu moramo posmatrati u sklopu
sveopteg ekspresionistikog pokreta u Nemakoj pre Prvog
svetskog rata i posle njega. Ekspresionizam je nastojao da
prikae i izrazi ono to je doivljeno srcem i duom, to je
vieno unutranjim okom, pri emu se njegovo znaenje
najvie iscrpljuje u kinematografiji.
Za ovaj period, a i kasnije, u vreme nastajanja kamerpil-filma
ne moemo a da ne spomenemo blistavog scenaristu Karla
Majera (1894-1944), koji je bio autor veine poznatih
ostavrenja tog vremena, a ponajvie proslavljenih autora.
Kamerpil film
Sablasni i pomahnitali junaci iz ekspresionizma zamorili su
publiku pa se kao estetika reakcija javlja neka vrsta intimne
filmske drame, okrenute ne vie demonima i carstvu mraka
ve obinom oveku njegovoj psihi i kompleksima.
Ovaj pravac dobio je naziv kamerpil film to bi se moglo rei
da je kamerno (intimno) glumljen film najee ogranien na
zbivanja u enterijeru nastao pod uticajem pozorinog
kamernog stila koje je negovao Maks Rajnhart.
Iako vrlo znaajan duhovni pokreta ekspresionizma, Karl
Majer napravie prekretnicu okreui se svakodnevnici i
svakidanjim ljudima. Majer stvara niz scenarija kojima opisuje
sudbine malih ljudi (Otpatci - 1921, Novogodinja
no - 1923...).
Fridrih Murnau (1888-1931)
Nosferatu (1922): film prikazuje je olienje tiranina koji
pomou hipnoze vlada ljudima, uz pomo pacova raznosi kugu.
Takav je i Langov film tiranin Doktor Mabuze,
Poslednji ovek 1924. u reiji Fridriha Murnaua po scenariju
Karla Majera.
Glavni junak je vratar jednog hotela kojeg zbog starosti
smenjuju istavljaju kao uvara toaleta to u njemu izaziva
psihike krize. Radnja je maksimalno suena a dinamika filma
postignuta stalnim pokretima kamere.
Tako kamera izlazi iz lifta, prolazi kroz prostrano predvorje
pored vratara i snima ulice pune sveta i saobraaja. Naravno,
ovo je bilo mogue snimiti samo u studiju gde su scena i dekor
bili pokretni.
"Poslednji ovek se smatra vrhuncem nemake filmske klasike
a scenario Karla Majera kao izvanrednog predstavnika
realistike nemake tragedije.
Fridrih Murnau
Film se moe uvrstiti u filmove sa drutveno-kritike pristupe.
Sa ovim filmom Murnau se izborio za presti kakav je samo
imao Fric Lang, pa se zbog toga morao prilagoditi
tendencijama koje je nudio reprezentativni film. Snimio je
jo dva filma za UFU: Tartifa 1925 i Fausta 1926.
1926. prihvata angaman i odlazu u Holivud i realizuje film
Zora 1927. koji je jo u Nemakoj zapoeo sa Karlom
Majerom. To mu je bio prvi i poslednji film realizovan po
sopstvenoj zamisli.
Kasnije je radio komercijalne filmove, beznaajne a pokuaj da
sa Robertom Fleartijem, uvenim amerikim dokumentaristom,
realizuje film na junim morima (Tabu 1921.) zavrava
razlazom sa Fleartijem a premijeru filma nije ni doekao.
Nosferatu 1922.
Filmografija: F.V. Murnau
1919 THE BLUE BOY/DER KNABE IN BLAU director
1919 SATANAS director
1920 THE HUNCHBACK AND THE DANCER/DER BUCKLIGE UND DIE TNZERIN
director
1920 THE JANUS HEAD/DER JANUSKOPF director
1920 JOURNEY INTO THE NIGHT/DER GANG IN DIE NACHT director
1920 LONGING/SEHNSUCHT director
1921 THE HAUNTED CASTLE/SCHLOSS VOGELD director
1921 MARIZZA, CALLED THE SMUGGLERS' MADONNA/MARIZZA, GENNANT DIE
SCHMUGGLERMADONNA director
1922 BURNING SOIL/DER BRENNENDE ACKER director
1922 NOSFERATU/NOSFERATUEINE SYMPHONIE DES GRAUENS/NOSFERATU THE VAMPIRE
director
1922 PHANTOM director
1923 THE EXPULSION/DIE AUSTREIBUNGDIE MACHT DER ZWEITEN FRAU
director
1923 THE GRAND DUKE'S FINANCES/DIE FINANZEN DES GROSSHERZOGS director
1924 THE LAST LAUGH/DER LETZTE MANN director
1925 TARTUFFE/TARTFF director
1926 FAUST director
1927 SUNRISE director
1928 FOUR DEVILS director
1930 CITY GIRL producer, director
1931 TABU director, story
Fric Lang (1890-1976)
On je nemaki film oslobodio njegovih uzora iz slikarstva i
literature, jer je teio ka novoj stvarnosti.
U filmu Umorna smrt 1921. jedna devojka zahteva od
vlasnika smrti da joj se voljeni vrati u ivot. Andjeo smrti joj
prua mogunost da spasi tril ljudska ivota u opasnosti. Sva
tri pokuaja propadaju a ona trai oveka koji je spreman da
umre za njenog prijatelja. Poto nikog ne nalazi svoj ivot
stavlja na kocku i sjedinjuje se sa smrti voljenog. Ovo je jedan
od najlepih primera ekspresionistike trnaspozicije snova i
unutranjih stanja u metafizike pojave. Ovaj film se bitno
razlikuje od Kaligarija time to u njemu preovlauju stvarne
a ne grafike strukture.
Fric Lang
U Metropolisu (1926) svet postaje potpuno ukoen poput
ornamenta. Slike jednog grada iz mate postaju
monumentalne revijalne gromade, roblje pretvoreno u mase
koje vuku, ujednaenim korakom, kamene blokove. Svet u
filmu postaje podeljen na gornji vladarski i donji,
pokoreni.Ovo je posloilo nacistima kao oslonac za svoju
ideologiju, pa se kasnije i sam Lng ovog filma odrekao.U filmu
inae preovladavaju elementii fantastike, pa bi smo ovaj film
mogli ubrojati meu pionire naune-fantastike.
Metropolis 1926.
M 1931.
Ulica Skarlet 1945.
Filmografija: Fric Lang

1916 DIE PEITSCHE screenwriter
1917 HILDE WARREN AND DEATH/
HILDE WARREN UND DER TOD director, performer
1917 WEDDING IN THE ECCENTRIC CLUB/
DIE HOCHZEIT IN EXZENTRIC-CLUB
uncredited screenwriter
1918 DIE BETTLER-G.M.B.H. screenwriter
1918 DIE RACHE IST MEIN screenwriter
1919 DER HERR DER LIEBE director, performer
1919 DIE FRAU MIT DEN ORCHIDEEN screenwriter
1919 DIE PEST IN FLORENZ screenwriter
1919 THE HALF CASTE/HALBBLUT director, screenwriter
1919 HARAKIRI director
1919 LILITH UND LY screenwriter
1919 MISTRESS OF THE WORLD/DIE HERRIN DER WELT assistant director
1919 SPIDERS/DIE SPINNEN director
1919 TOTENTANZ screenwriter
1919 WOLKENBAU UND FLIMMERSTERN screenwriter
1920 DAS WANDERNDE BILD director, screenwriter


Filmografija: Fric Lang
1921 BETWEEN TWO WORLDS/
DER MDE TOD/BEYOND THE WALL/DESTINY director, screenwriter
1921 THE INDIAN TOMB/DAS INDISCHE GRABMAL director
1921 VIER UM DIE FRAU director, screenwriter
1922 DR. MABUSE, KING OF CRIME director
1922 DR. MABUSE: DER SPIELER (THE GAMBLER)/
DR. MABUSE DER SPIELER/DR. MABUSE director
1924 DIE NIBELUNGEN/KRIEMHILD'S REVENGE/SIEGFRIED screenwrite
1926 METROPOLIS director, screenwriter
1928 SPIES/SPIONE producer, screenwriter, story
1928 SPIES/SPIONE director
1929 WOMAN IN THE MOON/DIE FRAU IM MOND/
GIRL IN THE MOON/BY ROCKET TO THE MOON
producer, director, co-
screenwriter
1931 M director, screenwriter


Kamerpil-film
U traganju za svakodnevnim ivotom kamerpil-film esto
naputa studio, izvodi kameru na ulicu, u zabaena predgraa,
na dokove, vaarita. Tako nastaje serija takozvanih ulinih
filmova kao to su: Gineova ulica (1923), S onu stranu
ulice (1929), Ulica bez radosti (1925)...
Kamerpil-film nije samo reakcija na rastui ekspresionizam
ve pre svega pokuaj na usredsreivanja na atmosferu i
psihologiju, fiksirajui glumevo lice i njegove
postupke.Pribliavanje kamere ljudskom licu i sposobnost
objektiva da na njemu uoi vibracije koje otkrivaju sloene i
dinamine procese u ljudskoj psihi, predstavljaju najvei uspeh
modernog filma, a to je prvi kamerpil-film uspostavio.