Professie en

professionaliteit
“Je vak verstaan”
+
“Invulling geven aan je eigen
vakmanschap”
Maatschappij als historisch proces
• Wilterdink, Heerikhuizen,
“Inleiding in de sociologie, Samenlevingen”
2007.
• Jachtsamenleving
• via agrarische revolutie
• naar agrarisch-ambachtelijke samenleving
• via industriële revolutie
• naar industriële samenleving
• via technologische revolutie
• naar post-moderne samenleving.
 Clowar, Piven,
“Regulating the Poor. The functions of Public
Welfare” (1972)

• Overgang agrarisch-ambachtelijke
samenleving naar industriële samenleving:
• Toename productie, uitbreiding handel,
groei handelssteden
• Voorbeeld: eerste sporen van “stelsel van
sociale zekerheid”, Lyon (industrialisering,
urbanisering, rond 1800).
 Nederland, vanaf 1870/’80
• H.C.M. Michielse “De burger als andragoog.
Een geschiedenis van 125 jaar welzijnswerk”
1977):
• Het dubbelkarakter van de andragogie
(opvoeding van volwassenen):
• Emancipatie én beheersing.
• Chadwick-rapporten.
• Die Lage der Arbeitende Klasse.
• Maastricht.
 Adragogiek
Theorie van grondslagen, doelstellingen,
inhouden, methoden en
organisatievormen betreffende het geheel
van deskundige sociale, culturele en
educatieve activiteiten ter verbetering
van de leer- en
handelingsmogelijkheden van
volwassen personen.
 Nederland, rond 1900
• De sociale kwestie:
• Het belang van de ontwikkeling van het
kapitalisme versus het belang van de
emancipatie van de arbeidende klasse.
• Verbod op kinderarbeid, arbeidstijdenwet,
opkomst vakbeweging, enzovoort.
• Gezondheidszorg, scholing, sociale
wetgeving.
• Wijze waarop de sociale kwestie werd
gehanteerd, leidt tot het Rijnlandmodel:
polderen, compromissen zoeken.
Domeinen:
• gezondheidszorg, onderwijs,
arbeidsvoorziening, volkshuisvesting.
• Verzorgingsstaat (‘permanente sociale
kwestie’): Rijnlandcultuur
• Markt (winstmaximalisatie): Anglo-
amerikaanse cultuur.
• Huidige discussie: falliet van de vrije
marktwerking door financiële en
economische crisis?
• Economie van de eer (Dick Pels)
• People, planet, profit (John Elkington)
• De valkuil van het egoïsme (Ursula Nuber)
• Rijnlandmodel:
• gemengde economische orde: marktwerking ingeperkt vanuit
collectief belang (bv. economie en milieu) door samenwerking
overheid en sociale partners (werkgevers, werknemers).
• Angelsaksische model:
• marktwerking (privatisering: spoorwegen, energie,
maatschappelijke ondernemingen): bevordering concurrentie
BJZ, Thuiszorg.
 Zorgsector
• Charitas (overgang agrarisch-ambachtelijke
samenleving naar industriële samenleving)
• Geleidelijke ontwikkeling verzorgingsstaat (van
‘sociale kwestie’ naar ‘complete verzorging’)
• Marktwerking en verzakelijking sinds jaren
’80/’90 (alleenheerschappij kapitalisme)
• Trends naar afzwakking gevolgen marktwerking
(“Marktwerking maakt spoor onveilig” BD
6.10.09)
• BCF (Beleidsgestuurde ContractFinanciering):
• contract tussen gemeente en maatschappelijke ondernemingen.
• Gemeentelijk beleid/politieke ambities > MO’en definiëren producten >
prijzen + begrotingen > afrekenen op meetbare resultaten (output) >
outcome?
• Ambitie: minder schooluitval, verbetering klimaat op scholen
• MO: product 8 schoolmaatschappelijk werkers hebben elk contact met
50 leerlingen = meetbare output via registratie.
• Outcome: effect interventies op verbetering klimaat: moeilijk te meten.
• Weggeman: “Terug naar de Rijnlandse cultuur!”
• De schoonheid van het beroep:
• Van der Laan, “Maatschappelijk Werk als ambacht”
• Kunneman over normatieve professionaliteit
• Baart, presentietheorie.
 Professionals
• Verzakelijking in sociale sector:
 Maatschappelijke ondernemingen (biedt op bedrijfsmatige wijze
diensten aan: bv. gezondheidssector, scholen, woningscorporaties,
arbeidsbemiddeling, gezinszorg)
 Beleidsgestuurde Contractfinanciering (BCF)
 Zorg- en dienstverlening: kwantificeerbaar en controleerbaar >
technisch-instrumentele aspecten van beroepshandelen
(handelingsmodules voor professionals)
 Evidence-based versus practice-based (“Helpen als ambacht”, Geert
van der Laan)
 Tendens: meer aandacht voor normatieve en communicatieve
aspecten van beroepshandelen (Harrie Kunneman “Normatieve
professionaliteit”, Andries Baart, “Presentietheorie”).
 Snel, effectief optreden conform BCF versus handelen in “trage
kwesties” (er-zijn, aandacht geven). Kunneman, “Voorbij het dikke-ik”.
 Mission statement (IASSW)
• “The Sociale Work profession promotes
social change, problem solving in human
relationships and the empowerment and
liberation of people to enhance wellbeing.
Utilising theories of human behavior and
social systems, social work intervenes at
the points where people interact with their
environments. Principles of human rights
and sociat justice are fundamental to
Social Work”.
 Persoonlijke professionaliteit
• Op zoek naar de verbinding tussen
persoonlijke ontplooiing en professionele
ontwikkeling
• De confrontatie tussen “jou” en “het
beroep”
Persoonlijk ontwikkelingsprofiel
• Over jezelf: Wie ben ik? Wat wil ik? Wat
kan ik? Wat kan ik nog niet?
• Over je leer-/werkstijl: wat typert mij? Wat
past bij mij? Wat past niet bij mij?
• Over beroep en werkveld: wat speelt er?
Wat heb ik daarmee?
 Zelfsturig/zelfmanagement
• Waar sta ik nu? (kwaliteiten, interesses, sterke en
zwakke punten, evc’s)
• Waar wil ik naar toe? (ambities, beroep/functie,
leerpunten)
• Wat heb ik nodig om daar te komen (leerdoelen,
plannen realiseren)
• Hoe worden resultaten zichtbaar en aan welke
criteria voldoen die resultaten?
• Telkens nieuwe keuzes maken (‘levend contract’)
 Via POP en PAP
• Verbeteren • Vergroot je
functioneren als zelfvertrouwen
student/stagiaire • Leren je
• Zicht op eigen standpunt/mening te
kwaliteiten, verwoorden
overtuigigen, • Problemen niet uit de
valkuilen weg gaan
• Bewust werken aan • Initiatieven nemen
eiegn ontwikkeling • Jezelf profileren
 Via POP en PAP
• Leren doelen te • Vaststellen wat echt
stellen voor jou van belang is
• Bewust worden van • Effectief
sterktes en zwaktes communiceren
• Zich of effect van • Feedback geven en
gedrag ontvangen
• Verbeteren • Omgaan met lastige
communicatieve en situaties
sociale vaardigheden
 John Stuart Mill
• “Een leerling van wie nooit gevraagd wordt
wat hij niet kan, doet nooit alles wat hij
kan”
 Dé uitdaging van het HBO
• Zelfstandig denkende professional
• Eigenzinnige vakmensen
• Dienstbaar aan de samenleving: in staat
om problemen op te lossen door
toepassing van (wetenschappelijke)
inzichten in de eigen praktijk
 Leren = veranderen
• Het gaat om jouw ontwikkeling binen het
HBO en binnen je vakgebied
• Je bent zelf verantwoordelijk
 Competenties
• Je meten aan standaarden die gelden
voor actuele beroepsuitoefening
• Je eigen maat vaststelen: “Wat wil ik
bereiken?”, “Wat voor professional wil ik
zijn?”
• Competentie-ontwikkeling: een goede
professional wórden en blijven.
 Inzicht in het eigen verlangen
• In de manier waarop je ernaar streeft de
kloof tussen realiteit en ideaal te
overbruggen
• Inzicht in wat jou drijft, wat jou bezielt
• Een bevredigende manier vinden om je
eigen leven vorm te geven
• Dié zingeving = levenskunst
 De ander
• De relatie tot de ander staat centraal in
ons leven
• Dus ook in je werk: je cliënten, je collega’s
 Levenskunst
• Wat is jouw fundament van een bewust
geleid leven? (Joep Dohmen “Levenskunst
zou een schoolvak moeten zijn”)
• Hoe kom jij tot “goede keuzes”
(bestaansethiek) (Victor van den Bersselaar,
“Bestaansethiek”)
• Waarom gedraag jij je zoals jij je gedraagt
(het leven vóórleven)
 De kracht van passie
• Vind een goede, mooie, gepaste vorm
voor je ‘passie’ als hulpverlener!
Meneer Ray
 Meneer Ray is ….
• 54 jaar
• Met 30 jaar ervaring in het basisonderwijs
• Sociaal bewogen
• Rustige uitstraling
• Krachtige persoonlijkheid
• Onderwijs aan kinderen is zijn passie
Mandy
 Mandy is …..
• 11 jaar • “Kan niet veel”
• Groep 6 • “zorgenkindje”
• Stil en verlegen • “emotioneel niet
• Bleek sterk”
• Teruggetrokken • “Sociale ontwikkeling
• Wordt geplaagd is zwak”
• “Ligt niet goed in de
groep”
De vakken
Tekenen
Bijzonder!
De knipoog
10-minutengesprek: uh?!
 De gevolgen
• Mandy is een bijzonder meisje
• Voor haar ouders
• Voor haar broertjes en zusje
• Voor haar familie en buren
• Voor haar klasgenootjes en leraren
 En …….
• De knipoog is steeds minder nodig want
…
• Mandy gaat meedoen met rekenen en taal
en geschiedenis en …
• En dat allemaal ‘gemiddeld met 6’jes’
De ontdekking van een kwaliteit
• Mandy is een normale leerling
• Met één bijzonder talent
• Een gewoon meisje, nog wat sil en
onwenning, maar gelijkwaardig aan
anderen
• In hún ogen en ook steeds meer in haar
eigen ogen
 Meneer Ray

• Keek anders naar haar dan anderen

deden
• Durfde te kijken en kon daardoor zien en
durfde te handelen
• en daardoor
• kon hij haar helpen zich te transformeren
van een kneusje in een gewoon meisje
KIJK DAN!!
 Pedagogische competenties
• Beschikbaar zijn
• Tijd vrij maken
• Persoonlijke aandacht geven
• Kinderen serieus nemen, respect voor hen
hebben
• Bevorderen dan kinderen successen
bewust beleven
• Bevorderen dat kinderen de relatie leggen
tussen successen en eigen handelen
 Savanna
• Savanna uit Alphen aan de Rijn
• Werd haar hele (korte) leven mishandeld
door haar moeder
• Toen ze drie was stikte ze in een kast met
een washandje in haar mond
 Volkskrant van 26 juni ‘05
• “Een klas voor Savanna’s”
• Over drugsverslaafde ouders,
zwakbegaafde ouders, ouder die hun
kinderen ‘gewoon wegdoen’
• Over ouders die geen ouder hadden
mogen worden
• Over verwaarloosde kinderen
 Netwerk (dinsdag 15.11.’05)
• Jaarlijks worden in Nederland tussen
50.000 en 80.000 kinderen door hun
ouders mishandeld
• Jaarlijks sterven daardoor 50 kinderen: dat
is iedere week één
• Honderdduizenden ouders hebben
problemen bij het opvoeden van hun
kinderen
Denk eens na …. Praat er eens
over …..

•Wat voor
professional wil
jij worden?
 Actuele discussie
• Technische-instrumentele aspect van beroepsmatig
handelen (verantwoording gericht op
controleerbaarheid)
Versus
• Normatieve professionaliteit (verantwoording vanuit
betrokkkenheid, inspiratie, overtuiging)
Naar: persoonlijke en effectieve manier om
de discretionaire ruimte (de ruimte voor de
professional om naar eigen inzichten te handelen)
in te vullen.