BOTANIKA

Prof. dr. sc. Nada Bezi

LITERATURA
BOTANIKA
Morfologija i fiziologija
D. Denffer, H. Ziegler
kolska knjiga
Zagreb1982.

PODJELA BOTANIKE

OPA BOTANIKA
ANATOMIJA - unutarnja graa (citologija, histologija i organografije)
MORFOLOGIJA - vanjska graa

FIZIOLOGIJA - procesi u biljkama do nivoa molekularne biologije
EKOLOGIJA - odnos grae, funkcije i okoline

SPECIJALNE BOTANIKE
SISTEMATIKA - biljke prema srodstvenim odnosima
GEOBOTANIKA - rasprostranjenost na povrini Zemlje

PRIMJENJENA BOTANIKA - umarska, farmaceutska, prehrambena,
fitopatologija

KARAKTERISTIKE IVIH
ORGANIZAMA


JEDINKA - odreeno oblije
IZMJENA TVARI asimilacija disimilacija


PRODUKTIVNOST rast
razmnoavanje
PODRALJIVOST
MUTABILNOST - EVOLUCIJA (vanost
protoplazme odnosno bjelanevina i nukleinskih
kiselina)

dinamika
ravnotea


PRVA STANICA
Predhodi kemijska ev. -
nastanak organskih
molekule (amino kiselina,
nukleotidi, eeri,masne
kis.) te naknadna
polimerizacija monomernih
jedinica
Zatim slijedi bioloka ev.
replikativna RNA
Evolucija stanice kroz
razliite genetike
informacije (selekcija
genetikog materijala za
preivljavanje)

VREMENSKA SKALA EVOLUCIJE
PRVA IVA BIA

Prvi ivot nastaje prije
3,8 milijarde g, oko 750
miljuna g. nakon to se
Zemlja formirala
DANAS
370 000 biljaka
2 000 000 ivotinja
EVOLUCIJA
OTKRIE STANICE
zapoima nakon otkria
mikroskopa (17. st.)

Robert Hooke (1667) prouavao
pluto- naziv STANICA (CELL)

M. Malpighi (1675) i N. Grew
(1682) - bile su to mrtve stanine
stijenke

Robert Brown (1831)- st. jezgra


OBLIK STANICE

kugla (rijetko), elipsoidni, vretenast
parenhimski (svi smjerovi isti)- izodijametrini, kubini, poliedrini
prozenhimski (krajevi zailjeni)- prizmatini do vlaknatih oblika


VELIINA - najmanja (bakterije - mikrokoki 0,2 m)
- prosjena vel. (10-100 m)
- najvee (vie m - cijevi mljeike s vie jezgara)

mikroskopsko podruje do 400 nm
UV mikr. 240 nm
submikroskopsko ~ 0,2 nm
organske molekule (6,4 nm hemoglobin, 0,1 nm H atom)

NASTANAK VIESTANINOG OBLIKA
Stanina teorija (organizam izgraen iz mnogo neovisnih st.)

(Schleiden, Schwann i Purkinje otkrio stanino tijelo - protoplazma


Organizmika teorija (pojedine stanice vre posebne funkcije u organizmu kao
cjelini)

Tangl (1879) postojanje protoplazmatskih niti kao veza pojedinih st.

Strasburger (1876) mitoza

posljedica je razvoj od jednostaninih do viestaninih
organizama

TIPOVI BILJNIH STANICA
Biljna stanica
SVOJSTVA PLAZME
netopiva u vodi, bubri, stvaranje niti,
dvolom, plastinost ne prolazi kroz filter

koloidnost (dijaliza),
hidrofilni koloid privlaenje zasnovano na
dipolnosti molekula
KEMIJSKO FIZIKA SVOJSTVA PLAZME
plazma sol (tekuije) elastinost plazmoliza (hipertonina
otopina)

deplazmoliza (hipotonina otopina)

plazma gel - gui sjemenke koje koaguliraju

koloidna otopina (ija su svojstva itkost i elastinost) ija svojstva ovise o
veliini otopljenih molekula.
smjesa tvari u stalnom pretvaranju
je tekuina sa stalnim strujanjem plazme
Sastav plazme
elementi (C,O,H,N,S,P,K,Ca,Mg,Fe)

molekule H
2
O 80%
- proteini 10%
suha tvar informacijske molekule
1) konstitucione tvari ine heteropolimeri - nukleinske kis 3,4%.
2) elektroliti homopolimeri - nisu - polisaharidi 2%
3) fiziki aktivne tvari informacijski, a obino - lipidi 2%
4) sekundarne tvari ine skeletne ili - drugi molek. sp. 1,3%
rezervne tvari - anorg. sp. 1,3%
PLAZMODEZMIJE
predstavljaju vezu protoplasta pojedinih stanica
prolaze kroz st. stjenku i to su ivi elementi u mrtvoj (celuloznoj) staninoj
stjenci
predstavlja kontinuitet ive supstance u organizmu
elektronsko mikroskopski utvrene su pore na stjenci kroz koje prolaze
plazmodezmiji tako da st. postaju SIMPLAST
najei su na mjestu utanjene stijenke (jaicama)
omoguuju transport hrane i podraaja

JAICE
mjesta ne zadebljale sekundarne stjenke ali s nataloenu
primarnom stjenku (TORUS) - koja se moe pomicati i tako zatvori otvor
posebno su izraene u drvu golosjemenae

VAKUOLA
odjeljena od citoplazme TONOPLASTOM
najprije (u embrionalnim st.) veliki broj malih, da se u
toku razvoja st.
udruuju u jednu veliku vakuolu (u parenhimskim st.)
ima funkciju ekskretornog dijela st. jer se u njoj
nakupljaju krajnji
produkti tvarne izmjene
kontraktilne (pulsirajue) kod jednostaninih biljaka
diastolom - usisavaju H
2
O
sistolom - izbacuju H
2
O
VAKUOLNE BOJE
kemijski su FLAVONI i ANTOCIJANI u vodi topivi glikozidi
uti cvjetovi (pamuika crveni, modri i ljubiasti cvjetovi
jaglaca) plodovi listovi (pelargonija, plunjak)
plodovi (Prunus)
antocijanofori - tjeleca u vakuoli
uz koje je vezan antocijan
- H
2
ANTOCIJANIDIN FLAVONOL
(ivo obojeni) +H
2
(blijedi do bijeli)

promjenu boje uvjetuje promjena pH

crveno violetno modro

i temperature (Erodium) - vie od 20oC
i starenjem (Pulmonata) - mladi i stari
i eeri (poveavaju nivo antocijana - listovi loze u jesen)
totalna refleksija (latice)
- bijela boja
ili je boje pigmenta BETULINA (breze)
GRAA I FUNKCIJA ORGANELA
JEZGRA (nukleus)
nukleoplazma s prevladavajuim
kromatinskim skeletom hetero i
eukromatin u interfazi, a
kromosomi u diobi st.
JEZGRICA (nukleolus)
geni za ribosomnu RNA te
organizacija jezgrice u formiranju
rRNA i ribosomalnih podjedinica
Dvostruka jezgrina ovojnica,
jezgrina lamina, kompleks
jezgrine pore
KLOROPLASTI


fotosintetski organel (generator
metabolike energije)
u stanici sami jedan pa i do 100
endosimbioza (bakterije i
modrozelene alge)
sastav: bjelanevina, lipidi,
klorofil (5-10%), drugi pigmenti
vlastiti genetski sustav DNA i
RNA (1%)
replicira se diobom
veliina 5-10 m dvostruka
membrana
sinteza glukoze

Struktura


plastidi su organeli s razliitom
ulogom kod biljaka
vanjska (porin- restriktivna veza s
citosolom) i unutranja membrana
(nepropusna za ione i nije ukljuena u
fotosintezu) izmeu kojih je
intermembranski
prostor
unutranjosti je stroma (matriks)
koja sadri genom i u njoj se odvija
Calvin ciklus
tilakoidna membrana - transport
elektrona, a ine ga
tilakoidne grane (diskovi) s
lumenom (transport protona)

FOTOSINTEZA


I svjetlo: tilakoidi - ATP, NADPH,
O
2
(H
2
O)
(aktivacija pigmenata - sun. E -
elektroni - mol. akceptori)
cikline reakcije ADP, ATP
necikline reakcije
II tama : stroma - Calvinov ciklus
(pohranjen ATP)

drugi plastidi - nastaju iz proplastida
- mogu prelaziti iz jednog oblika u
drugi - formiranje
KROMOPLASTI
LEUKOPLASTI
AMILOPLASTI

FOTOSINTETSKI AKTIVNI
KROMATOFORI
najee u listovima
- otapa se (u alkoholu, acetonu i benzolu)
- apsorbira u crvenom i modrom dijelu spektra
- KLOROPLAST klorofil
- FEOPLASTI klorofil + fukoksantin
- RODOPLASTI klorofil + fikoeritrin + fikocijan

klorofil a C
34
H
33
O
3
N
4
MgCOOC
20
H
39
(modrozeleni)
klorofil b C
34
H
31
O
4
N
4
MgCOOC
20
H
39
(utozeleni)
klorofil c (smee alge, dinoflagelate i dijatomeje)
klorofil d (crvene alge)
FOTOSINTETSKI NEAKTIVNI
KROMATOFORI

KROMOPLASTI - najei u plodovima i cvjetovima
(mrkva, narana, limun, rajica, abnjak, mak)

- mogu nastati iz kloroplasta
- nose karotinoidne boje (70 razliitih)

- KAROTEN - i karoten - mrkva
- likopin - rajica
- KSANTOFIL srodnici fukoksantinu
- lutein
- zeksantin
- kemizam karotinoidnih boja

IZOPREN (C
5
H
8
) - TERPEN (C
10
H
16
) - TETRATERPEN


C
40
H
56
C
40
H
54
(OH)
2
karoten ksantofil
- lipofilne boje topive u mastima
- apsorpcija u modrom i violentnom dijelu spektra
FOTOSINTETSKI NEAKTIVNI
LEUKOPLASTI


bezbojni plastidi - nema asimilacije
dolaze kod: - heterotrofnih saprofita
- u panairanim listovima
(bijela boja posljedica loma svjetla)
- u bezbojnim organima
(u podzemnim dijelovima stabljike ili korijena)
mogu prelaziti kloroplaste (gomolj krumpira ili u epidermi zakrljali
kloroplasti)
u njima nastaje i taloi se krob
MITOHONDRIJI

energetski organel- izvor ATP za st.
funkcije
1-2 m duljine - s vlastitim genomom
DNA, tRNAs, rRNAs
0.5 m promjera
proteini - iz mitohondrija 10%
- iz citoplazme 90%
dvostruka membrana
- vanjska porin - prolaz malih
molekula
intermembranski prostor - ioni +
male mol. protonski gradijent
- unutranja (kriste oksidativna
fosforilacija
matriks metabolitam- razgradnja
hranjivih tvari
MITOHONDRIJI - FUNKCIJA

ciklus limunske kiseline (nuan O
2
i
razliiti enzimi)
- je proces gdje piruvat i m. kiselina
prelaze u acetil CoA, a koji se
oksiduraju do CO
2
uz oslobaanje
NADH i FADH
2

oksidacijska fosforilacija se odvija na
unutranjoj membrani (kriste)
je proces prenosa elektrona s NADH
ili FADH
2
na molekulski O
2
putem
serije nosaa elektrona uz nastanak
ATP (32 od njih 36 koji
nastaju kod razgradnje glukoze)

DRUGI STANINI ORGANELI


GOLGIJEVO
TIJELO
ENDOPLAZMATSKI
RETIKULU
RIBOSOMI

ERGASTINE TVOREVINE

krob
REZERVNE aleuron
TVARI hemicelulaza
uljne kapi
polisaharidi

celuloza
GRAEVNI suberin
MATERIJAL kutin
silicijev dioksid


kristali oksalata
OTPADNI alkaloidi
PRODUKTI tanini
METABOLIZMA glikozidi
KROB

nastaje u stromi kloroplasta (leukoplasta) a dokazuje se
otopinom J-K-J (Lugolova otopina)
polisaharid je - glukoze, a dolazi u listu, stabljici (nadzemnoj
i podzemnoj) i korijen
eeri u biljci nastaju nakon asimilacije CO
2
s tim da su
sunevu energiju pretvorili u kemijsku veze
- glukoza i - glukoza su dva stereoizomera a razlikuju se
po poloaju OH skupina na 1 i 4 C atomu
zbog pohranjene kem. energije to je energetski vrlo bogat spoj
KROB
sinteza kroba procesom POLIMERIZACIJA

n C
6
H
12
O
6
n H
2
O + (C
6
H
10
O
5
) n
glukoza krob

AMILOZA forma lanastog kroba s glikozidnim vezom 1 i 4 C
atoma glukoze
s J-KJ daju modru boju

AMILOPEKTIN forma razgranjenog kroba s dvije vrste glikozidnog
veza 1 i 4 te 1 i 6 C
s J-KJ daje violetnu boju krobno ljepilo


KROB
ASIMILACIJSKI KROB (primarni)
- nastaje u kloroplastima jo u toku asimilacije
REZERVNI KROB (priuvni)
- nakuplja se u leukoplastima kao rezervna hrana
- nastaje na sljedei nain:
1. glukoza
2. polimerizacija u asimilacijski krob (mali listii krobnih
zrnaca)
3. hidroliza (nou provodni putevi za asimilate slobodni)
4. ponovna polimerizacija u leukoplastima (znatno vea zrnca
od asimilacijskog)
- razliite veliine
- razliiti oblici karakteristini za pojedine vrste
- razliiti oblici unutar jedne vrste
(pojedinana, polusastavljena i sastavljena)
- slojanja posljedica pakovanja krobnih zrnaca radijalno u
odnosu na poetak slojanja SFEROKRISTAL (DVOLOM)

HIDROLIZA (razgradnja
kroba)

(C
6
H
10
O
5)
n + H
2
O n C
6
H
12
O
6
postrane ogranke amilopektina razlae R-ferment
vee dijelove kroba do 10 jedinica (dekstrina) kida
DIJASTAZA
- amilaza - cijepa svaku desetu vezu
- amilaza - cijepa svaku drugu vezu

maltaza otkida maltozu (disaharid) do krajnjeg
produkta GLUKOZE

REZERVNE TVARI
UGLJIKOHIDRATI
- u obliku monosaharida, disaharida i polisaharida
- daju slatkou plodova (jabuke, trenje, ...)
korijena (eerna repa, mrkva, ...)
stabljike
PROTEINSKI KRISTALI
aleuronska zrnca - rezervne tvari u vrstom stanju koje se javlja u zrelim
sjemenkama (ricinus, orah...)
ili u posebnom sloju (peno endosperm samo vanjski dio)
ine ga globoid, albumin i globulin

MASNE KAPLJICE
nastaju u citoplazmi kao ergastine tvorevine u obliku masnih vakuola u
sjemenkama (soje, pamuka, oraac, maslina)
kod dijatomea ulje produkt fotosinteze


EKSKRETORNE TVARI

ANORGANSKE SOLI - K, Mg, Ca soli (kod algi u moru konc. soli
KNO
3
i do 100X vea)
ORGANSKE KISELINE
- jabuna, vinska, limunska, oksalna
- ove kiseline dolaze u obliku soli
KALIJEV OKSALAT (KOOC - COOH)
je topiv u H
2
O i izaziva kiselost (Rumex i Oxalis)

KALCIJEV OKSALAT - Ca(COO)
2
. 2H
2
O, Ca(COO)
2
. H
2
O

- netopivi u vodi
- topivi u solnoj kiseli (kukanci, druze)
EKSKRETORNE TVARI
ALKALOIDI

spojevi s N, kemijski razliiti, gorka okusa i alkaline reakcije
(koriste se u farmaciji, a u veim koncentracijama esto otrovni)

ATROPIN (velebilju), MORFIN+KODEIN+NARKOTIN+...
(mak), KININ (kininovac), STRIHNIN (strihninovac), NIKOTIN
(duhan), KOFEIN (kava), TEOFILIN (aju - ima i kofein),
TEOBROMIN (kakao- ima i kofein), KOLHICIN (mrazovcu -
spreava mitozu - netipian alkaloid), LSD - dietilamid- lizergna kis.
EKSKRETORNE TVARI
GLIKOZIDI
- koriste se u ljekarstvu, a sastoje se od eernog (glukona) + ne
eernog (aglukona)
- GLIKOZID GORUIINOG ULJA - glukoza + goruiino ulje
(dolazi kod krucifera) MIROZIN
AMIGDALIN - glukoza + cijanovodina kis. + benzaldehid
(dolazi u sjemenkama bajama, ljive, marelice) EMULZIN

TANINI (treslovine) - ako su u plodovima u vrstom stanju - INKLUZIJE
- spojevi bez duika, tave ivotinjsku kou (unitavaju mikroorganizme)
GLIKOZIDNI TANINI - glukoza + galna kiselina
KATEHINSKI TANINI (katehini prelaze u FLOBAFENE nakon
ugibanja st. i ulaze u stjenku bojei je smee)
- na isti nain osim listova boju mijenjaju plodovi, sjemenke, drvo -
gdje spreavaju truljenje, ako nema flobafena nastaju duplje (lipa)

TERPENSKI DERIVATI
polimeri izoprena C
5
H
8
, koji se sintetiziraju u
plastidu i onda u st. dijelove nastaje politerpen
(izoprena u biljaka nema)
eterina ulja u ljezdanim dlakama, u stanicama ili u
lizigenim upljinama (izluine epiderme - cvjetni
mirisi), u podancima (umbir), u kori (cimet), u
listovima (lovor), u sjemenkama (papar)
smole - sadre i eterina ulja (smole etinjaa) ili u
mlijenom soku - kauuk (Havea brasiliensis)
smole bora - terpentinsko ulje + kolofonja
balzam - polutekue smole
STANINA STIJENKA
gole st. kod biljaka su
rijetke (spolne st.)
gotovo sve st. biljaka
imaju st. stijenku
sve tvari st. stijenke su
neive osim
plazmodezmija koji
predstavljaju ivi
protoplast u st. stijenci

Kemijska graa
uglavnom graena iz celuloze
celuloza - polisaharid glukoze
(C
6
H
10
O
5
)n n = 500 - 3000
to su nerazgranjene niti
razgradnja uz pomo fermenata
celulaza - celulozu u celobiozu (disaharid)
celobiaza - celobiozu u - glukozu (2)
teko se otapa, ali se otapa u H
2
SO
4
otapalo specifino za celulozu SCHWEIZEROV reagens (otopina Cu hidroksida)
boji se jodom modro, ako se predhodno otopi NH
3
s H
2
SO
4
pored celuloze u stijenkama dolaze:
a) PEKTIN
b) HEMICELULOZA
c) HITIN

PEKTIN

obino izgrauje sredinju lamelu (time su povezane
susjedne st.)
moe se oksidirati (i tako odstrani) pa dolazi do
odvajanja st. (maceracije)
polimer je galakturonske kiseline
PEKTINATI su soli koje prave divovske
protopektinske lamele u koje se mogu ulagati i metali
(Ca
2+
, Mg
2+
) pa prelaze u oblik soli (kalcijev pektinat
ili magnezijev)
dokazuje se rutenijskim crvenilom
HEMICELULOZA I HITIN
HEMICELULOZA
"rezervna celuloza" (u stijenkama sjemenki datulje,
strihninovca) - koristi je kod klijanja
sastoji se od heksoza ili pentoza (HEKSOZANI- glukani,
galaktani i manani, fruktani ILI PENTOZANI - ksilani)
koji se J-K-J modro bez H
2
SO
4
(slinost s krobom)

HITIN
izgrauje stijenke gljiva
polimer acetilglukozamina
gljive (heterotrofi) imaju dosta N pa je uao u sastav stijenke
Fina graa stjenke
nitaste, nerazgranjene celulozne molekule (po 100) udruene su u
MICELE. Izmeu su intermicelarni prostori (ispunjeni H
2
O ili drugim
tvarima)
celulozne niti nisu vezane samo za jedan micel nego prelaze iz jednog u
drugi i tako ine kontinuiranost micelarnog sistema.
po 20-tak micela udrueno je u MIKROFIBRILE. I mikrofibrili imaju
meuprostore ispunjene H
2
O ili nekom drugom tvari.
ova kristalinina graa stijenke dokazana je ogibom rentgenskih zraka,
svjetljenjem u unakrienim polarizacijskim prizmama i uz pomo
elektronskog mikroskopa
orjentacija micela i mikrofibrila moe u jednoj stanici biti razliita, ali je ta
orjentacija uvijek u plohama
Forme rasporeda su:
VLAKNASTA - miceli paralelni s glavnom osi
PRSTENASTA - miceli tangencijalni u odnosu na glavnu os
SPIRALNA - miceli su koso postavljeni u odnosu na glavnu os
Formiranje stijenke
1. SREDINJA LAMELA pektinska

2. PRIMARNA STIJENKA - pektin + celuloza
(1 + 2 - sastavljena sredinja lamela)

3. SEKUNDARNA STIJENKA - vie prislonjenih
apozicijskih slojeva sastavljena iz prijelaznog i
centralnog sloja

Kemijske promjene u celuloznoj
stijenci
u toku ivota stijenka moe doivjeti
promjene:
a) LIGNIZIRANJE
b) SUBERINIZIRANJE
c) KUTINIZIRANJE
d) MINERALIZIRANJE
LIGNIZIRANJE

lignin se umee meu celulozne estice i prati ih - INKRUSTA (armirani
beton)
lignin je polimerizirani produkt FENILPROPANSKOG DERIVATA - u
razgranjenom obliku (celuloza u jednom smjeru)
usporedba s armiranim betonom (celuloza - eljezo, lignin - beton)
mjenjaju se svojstva stijenke od elastine u vrste (odrvenjele)
svojstva ligniziranja (odrvljavanja) imaju samo vie biljke od papratnjaa
drvene biljke koriste se za dobivanje papira tako da se stijenke otope u
JAVELLEOVOM luini, kuha pod pritiskom u otopini Ca - hidrogensulfita
dokazuje se smjesom alkohol + floroglucin + konc. HCl kao i safraninom
kada lignin pocrveni
SUBERINIZIRANJE
dolazi u PLUTU (kono tkivo) koje titi starije
dijelove biljke od isuenja (ne proputa vodu)
suberin je polimer masnih kis. pa je to masna
tvar koja se dokazuje sudanom III - crveno se
boji
zatiuje st. (ne proputa vodu), te stanice
ugibaju
razlikuje se od lignina jer on nije inkrusta ve
suberin ini zasebne membranske lamele
KUTINIZIRANJE I MINERALIZACIJA

KUTIKULA zasebni sloj iznad celuluzne stijenke, kao mehanika zatita,
ali propusan za vodu i druge tvari
KUTINIZIRANJE - inkrusta izmeu celulozne stijenke pa nastaje
kutinizirani sloj na povrini biljnih stijenki - epidermi
masna tvar s manje nezasienih masnih kis. od suberina

MINERALIZACIJA
inkrusta CaCO
3
i SiO
2

crvene alge s vapnenim stijenkama trave, preslice (otre biljke)
ostaju kao fosili Diatomeae - skelet iz pektina, CaCO
3
i SiO
2

Morfoloki organizacijski stupnjevi
kod biljaka
od jednostaninih do razvijenih biljaka tkiva
se pojavljuju kasno u filogenezi s obzirom na
visinu organizacije
razlikujemo tri tipa:
I PROTOFITE
II TALOFITE
III KORMOFITE
PROTOFITI
najnii stupanj koji obuhvaa sve jednostanine
organizme te oblike izgraene od meusobno vrlo
labavo povezanih skupova stanica.
jednostanini, sa ili bez stijenke (Euglena) -
kuglastog oblika
nitaste bakterije i modrozelene alge (labave veze
meu st. gdje st. zadravaju samostalnost) -
CENOBIJI
stapanje st. s veim brojem jezgara - PLAZMODIJI
sluzavih gljiva (Myksomycetes)
TALOFITI
prvi viestanini organizmi gdje su stanice vrsto povezane (povezanost
plazmodezmijima i pojava razdioba rada meu stanicama)
agregacijski skupovi stanice su u poetku slobodne, tek kasnije
povezivanjem st. nastaju odrasli oblici - Pediastrum
stanine kolonije - viestanine alge s podjeljenom funkcijom; jedne su za
pokretanje i ishranu, a druge su za razmnoavanje - Volvox
sifonalne polienrgidne steljke - tijelo ralanjeno na puzajuu osnovu i
perasto razgranjeno tijelo - Caulerpa
talofiti nitaste grae - longitudinalno nanizane st. nastale iz vrne tjemenice
- Ulotrix (ponekad niti meusobno bono srastu u pseudoparenhim -
sklerocij gljiva)
talofiti izgraeni iz pravih tkiva - ostaju spojene sve st. nastale iz tjemenice.
Ima i takvih s bonim ograncima koje uz uzdune diobe (INEKVALNE) u
tjemenici imaju i poprene diobe (EKVALNE) pa nastaju boni ogranci s
tkivima
KORMOFITI
najvii organizacijski stupanj kojemu pripadaju
papratnjae i cvjetnjae s izdiferenciranim tkivima za
ivot na kopnu.
Tijelo je ralanjeno na vegetativne organe korjen,
stabljiku i list
Vrste tkiva kod kormofita
stanice s specijalnom funkcijom nisu pojedinane
nego su obino zdruene
razlikujemo:
1. TVORNA TKIVA
2. TRAJNA TKIVA
TVORNO TKIVO ILI MERISTEM
embrionalne stanice iz kojih se diferenciraju trajna tkiva
nalaze se u vegetacijskim tokama izdanka i korjena (apikalno ili
terminalno) (bazalni pol + interkalarno) tako da na tim mjestima biljka raste
u duljinu
stanice meristema imaju iste osobine kao i embrionske stanice (tanka
stijenka, puno protoplazme i sposobnost dijeljenja)
razvojem klice pojedini dijelovi prelaze u trajna stanja
Podjela meristema:
PRIMARNI ILI PRAMERISTEMI - od poetka imaju karakter
meristema
ZAOSTALI MERISTEMI - u trajnom tkivu zaostaju embrionalne stanice
SEKUNDARNI MERISTEMI - neke st. nakon mirovanja poimaju se
dijeliti
PRIMARNI MERISTEMI
apikalne ili terminalne vegetacijske toke
inicijalne st. (ili kompleks) se nalaze na samom vrhu, stalno
se dijele i one obnavljaju vrak
periklinskim diobama (usporedno s povrinom) dalje od
inicijalnih st. formira se KORPUS (CORPUS)
antiklinskim diobama (okomito na povrinu) formira se
TUNIKA koja obavija korpus
tjemenite korjena zatieno je KORJENOVOM KAPOM ili
KALIPTROM, koja obavija vegetacijski vrak. Vanjske se st.
stalno ljute
na udaljenosti od tjemena vrka stvaraju se intercelulari
(determinacijska zona), a ve susjedna zona (diferencijacije)
predstavlja mjesta gdje nastaju trajna tkiva
ZAOSTALI MERISTEMI
zaostaju st. iz promeristema i stalno imaju diobenu
sposobnost
1. UMETNUTE (INTERKALARNE) zone rasta -
kod monokotiledona bazalni dijelovi lanaka stabljike
2. FASCIKULARNI KAMBIJ - kod dikotiledona
baza za rast u debljinu
kambijske se stanice neprestano tangencijalno dijele.
Stvaraju elemente i prema vani i unutra
3. PERIKAMBIJ (PERICIKAL) - za razvitak
postranog korijenja
SEKUNDARNI MERISTEMI
nastaju od trajnih st. koje su stekle sposobnost
djeljenja. Slie primarnim meristemima ali u pravilu
produene (prozenhimske) s velikim vakuolama
1. PLUTNI KAMBIJ (FELOGEN)
2. INTERFASCIKULARNI KAMBIJ (nastaje iz
parenhima traka srike)
MERISTEMOIDI - mali broj st. u diobi iz kojih
diferencijacijom nastaju pui, dlake, zameci listova
OSNOVNO TKIVO
izgraeno iz parenhimskih st.
st. su izodijametrine, tankih stijenki,
protoplast je uz stijenku, dominira vakuola
slue za razne funkcije: izgraivanje org. tvari,
za proizvodnju i spremanje org. tvari,
spremanje vode (turgor), disanje, napetou
stijenki poveava vrstou
KONO TKIVO
1. PRIMARNO jednoslojno EPIDERMA
vieslojna VANJSKO - EPIDERMA +HIPODERMA


2. UNUTRANJE - ENDODERMA (u korijenu)

3. SEKUNDARNO - PLUTENI OVOJI
4. TERCIJARNO - LILA (lup ili ritidoma)


PUI
aparat za izmjenu plinova i transpiraciju povezan s
intercelularima
porus + zapornice = pu (stoma)
pu + st. susjedice = stomatalni aparat
zapornica - posebno graena ep. st. s kloroplastima,
zadebljalim stijenkama i utanjenom stijenkom
porus je mjesto spajanja dviju zapornica
otvaranje i zatvaranje pui u vezi je s promjenom turgora:
a) turgor malen (malo osmotski aktivnih tvari) = pui
zatvorene
b) turgor velik (puno osmotski aktivnih tvari) = pui otvorene
MEHANIKA TKIVA
javljaju se kod kopnenih biljaka
vrstou daju i napete parenhimske stanica - visoki turgor
napetost meu tkivima postoji i zbog razliite potrebe za rastezanjem razliitih
tkiva
napetost i turgor imaju mehaniku ulogu jedino kad ima dovoljno H
2
O
mehanika tkiva su:
uglovni
1. KOLENHIM
(ive stanice) ploasti

sklerenhimske st. (SKLEREIDE)
2. SKLERENHIM
(mrtve stanice) sklerenhimska vlakna
graena po tehnikim principima s udruenim st. koje slue za uvrenje
stabljika - otpornost na savijanje (meh. elem. ispod epiderme)
korjen - otpornost na poteg (meh. elem. u sredini)
PROVODNA TKIVA
ine ih elementi slini cijevima koji su se razvili iz
parenhimskih st. Ti produeni elementi ine kontinuirani
sistem koji osigurava hranjive tvari svim dijelovima biljke

sastavljena su iz:
SITASTIH CIJEVI (FLOEM) asimilate
i
TRAHEA i TRAHEIDA (KSILEM) H
2
O + mineralne tvari
FLOEMSKI ELEMENTI
SITASTE CIJEVI, STANICE PRATILICE I PARENHIM
uzduno nanizane, ive st. s popreno proupljenom
membranom, celulozne stijenke
okomito postavljena poprena stijenka ima samo 1 sitastu
plou, a koso vie sitastih ploa
kako stanice zbog fuzije ipak gube individualnost onda
dijelove sitastih cijevi zovemo lancima
pore ploe zaepe se KALOZOM (ponekad se otapaju pomou
kalaze)
uz sitaste cijevi kod kritosjemenjaa diobom iste matine
stanice uz sitastu cijev nastaje i ST. PRATILICA, koja ostaje u
stalnoj plazmatskoj vezi s pratilicama (nemaju plastide ali
bogati mitohondrijima)
KSILEMSKI ELEMENTI
TRAHEJE ,TRAHEIDE I PARENHIM
produene st. gube potpuno poprene
membrane (ili djelomino) pa nastaju duge
nepregraene cijevi. Mrtve st., zadebljalih
ligniziranih stijenki (time se odupiru turgoru),
razliitog oblika
prstenasta, spiralna, mreasta (popreno spojna
spiralna), jaiasta, ljestviasta (jaice pravilno
jedna iznad druge)
LIST
STABLJIKA
Korijen
funkcija:- upija vodu + mineralne tvari, uvruje biljku i provodi hranjive sokove

Zone korijena:

1. Vegetacijska toka

kod dikotiledona
protoderma
embrionske stanice primarna kora
centralni cilindar

kod monokotiledona je za protodermu i primarnu koru ista inicijalna st.
kod papratnjaa je trorezna tjemenica pa su sva tri sloja iz iste st.
korijenova kapa (kaliptra) - zatiuje; zailjena oko embrionskih st. (sluz iz centralnih
lamela, st. kaliptre koje se ljute maceriraju)
kod monokotiledona nastaje iz kaliptrogena
kod dikotiledona nastaje iz protoderme (dermatogena) - dermokaliptrogen
Korijen
2. Zona produenog rasta (5-10 mm) - rast u duinu (kod zranog korijenja 7-10
cm) gdje st. izgube svojstvo dijeljenja
kod podzemnog korijena kratka zona da ne doe do savijanja, a i sila pritiska se
povea
volumen st. se poveava na raun vakuolarnog sistema
3. Zona korijenovih dlaica - formiraju se korjenove dlaice iz st. rizoderme (ili iz
posebnih trihoblastnih st.)
dlaice se formiraju ovisno o vanjskim uvijetima (grah, graak, bundeva - ne razvija
se ako su u vodi)
to su jednostanine tvorevine 0,15 - 8 mm nepravilnog oblika zbog prodiranja kroz
zemlju. Vijek dlaica je samo nekoliko dana.
upijaju vodu i uvruju biljku
4. Stariji dijelovi korijena
formiranje bonih ogranaka s iste tri zone
nastaju endogeno (ne eksogeno) iz st. pericikla ispred ksilema ili ispred provodnog
parenhima
Primarna graa korijena
(popreni prerez)
1. RIZODERMA (bez kutikule i pui)

2. PRIMARNA KORA

a) eksoderma - ispod rizoderme, pa kad se rizoderma ljuti preuzima njenu funkciju
obino od jednog sl. stanica
sa suberinskim stijenkama
b) parenhim primarne kore - spremina funkcija (nekad imaju
kloroplaste)
c) endoderma s U zadebljalim stijenkama
- kod M - tercijarna zadebljanja prstena stanica endoderme sa stanicama
propusnicama
- kod D samo Casparyjeve toke - propusne za vodu ali ne i za otopljene tvari

3. CENTRALNI CILINDAR
a) pericikal - 1 sl. st. (nekad ga i nema) stvara nova tkiva
b) radijalna ila kod M - poliarhna, kod D - diarhna (repasto
korijenje mrkve)
SEKUNDARNA GRAA KORIJENA- kod D i G
i kod M Dracaena

- i kod radijalne ile kambij nastaje uz ksileme i floeme

unutar kambija izvan kambija
- kambij nastaje iz parenhimskih st. izmeu ksilema i floema (sekundarni karakter)
1. - uz primarne floeme (tu naglo stvara sek. ksileme)
- zato kambij ide prema vani (tim vie to je vie sek. ksilema)
- ispuni prostor izmeu prim. ksilema i od zvjezdastog prelazi u
prstenastu formu
2. - kambij prema vani stvara sek. floeme (prislanja se uz prim. floeme)
3. - kambij u podruju pericikla ispred ksilema stvara primarne trakove srike
- kasnije stvara sek. trakove srike
- kod mrkve - umjesto ksilema, parenhim, nema lignizacije sudova, a broj drvenih sudova je malen

Posljedice sek. rasta u debljinu korijena
- korijen viegodinjih biljaka ima istu formu kao i stablo
- stvara se sek. kono tkivo - PLUTO djelatnou pericikla pa pojavom pluta otpadaju primarna
kora i rizoderma