EPOKA ROMANTIKE

Epoka Romantike
Epoka e romantizmit solli shndrrime rrnjsore
n shoqri, n arte, n vizionin e bots. Me
parulln e famshme Liri, barazi, vllazri,
Revolucioni Francez n fund t shek XVIII ia
ndrroi kursin historis s njerzimit, duke i
shprthyer strukturat feudo-mesjetare dhe duke
e hapur shoqrin kah sistemet politike t reja,
t frymzuara prej mendimtarve iluminist.
Romantizmi kap periudhn nga fundi i shek.
XVIII deri n fundin e shek. XIX. Ndrsa n
vitet 30-ta t shek. XIX, romantizmi lulzon
njhersh n tr Evropn, duke shnuar nj
kulm me krijimtarin e poetve Viktor Hygo,
Uilljam Uordzurth, Aleksandr Pushkin,
Jenorim de Rada. N epokn shprthyese t
romantizmit poezia u b mishrimi i idealit
m t lart: ajo ka si mision ti bashkoj
njerzit dhe ti prforcoj n t mirn, duke
ndezur tek ata dritn e shpress dhe t virtytit.
Jeronim De Rada (1814 1903)
Aleksander Pushkini (1799-1837)
Gjja m e shtrenjt pr romantikt, n jet dhe
n art, sht liria. N prputhje me vizionin q
ka gjithsecili poet pr lirin, romantizmi
evropian zhvillohet sipas dy modelesh.
Modeli i par sht ai i poetit melankolik e t
dshpruar, q e on jetn diku n gjirin e
natyrs, ose izolohet n vetmi, larg njerzve q
nuk e kuptojn. Nj poet i till e shfrytzon lirin
pr t lmuar formn dhe pr t prsosur
shprehjen poetike. T till jan: poeti anglez
Blejk, gjermani Holderlin, austriaku Lenau,
italiani Leopardi etj., t cilt shquhen pr forcn
e ndjeshmris e t emocionit q transmetojn.
Poett e ktij drejtimi sjellin tema e motive t
patrajtuara, ose u japin intensitet t ri temave
t mirnjohura. Ata shquhen sidomos pr
eksplorimin e ndjesive pesimiste, si jan
angshtia, ankthi i kohs q kalon, misteri i
vdekjes.
Modeli i dyt sht ai i poetit energjik, q i
kushtohet nj shtjeje t madhe, nj ideali t
lart nj misioni historik.
Nj poezi e till prcjell tek njerzit mesazhe
t mdha humane, politike, sociale e
filozofike. Kur Bajroni mburr vetit e
shqiptarit dhe gatishmrin e tij pr t dhn
jetn pr lirin e pr nderin,ai beson n ato
q thot dhe sht gati t veproj po ashtu.
Lirizmi dhe romantizmi
Fjalt lirizm dhe romantizm jan br thuajse
sinonime, aq mir shpjegohen ato me njra-tjetrn
dhe nga njra tjetra. Romantizmi sht poezi e
ndjenjs dhe e brendsis. Ndaj poeti romantik
shprehet n vetn e par, q sht veta e unit t tij
vetiak, por edhe e unit njerzor n prgjithsi. E
gjejm kt ambicie t shprehur qart nga Hygoi, n
parathnien e vllimit lirik Soditjet: Asnjrit prej
nesh nuk i takon nderi t ket nj jet krejtsisht t
vetn. Jeta ime sht juaja,j eta juaj sht imja. Ju
jetoni far un jetoj, fati I njeriut sht Nj.
Drama romantike
Drama romantike mbshtet mbi parimet estetike
t romantizmit, por shfaq karakteristika
specifike sipas vendit ku zhvillohet.
Drama romantike lindet n Gjermanin e fund
shekullit XVII, dhe prhapet n mbar Europn
gjat shek. XIX, dhe shuhet nga fundi i aitj
shekulli, megjithse fryma romantike vazhdon t
mbizotroj, n disa vende si Shqipria, deri
mbas Lufts s I Botrore. Shumica e dramave
mundn t luheshin vetm n shek XX.
Ku skenografia dhe regjisura u zhvillaun n
mnyr t konsiderueshme dhe arritn tu
prgjigjen krkesave t teatrit romantik. Ajo
vetshpallet si kundshtuese e klasicizmit, t
cilin e konsideron t ngurt dhe t ftoht.
Rezultati i revolts romantike sht i
prekshm: teatri shkputet prfundimisht
nga imitimi i antikitetit dhe u qaset temave
t historis kombtare ose atyre intime.
Suksesi m i madh i romantikve mund t
konsiderohet przierja e llojeve dhe e stileve:
pr romantikt, ndarja e tipit klasicist sht e
papranueshme sepse on n artificialitet t
artit.
Temat kryesore drama romantike i merr nga
historia, t cils i jep tone legjende, pr ti
mshuar ides q duhet t zgjoj tek
bashkkohsit.
Udhheqsi popullor q u prin masave emrin
e tij e mban pr titull drama, si shprehje t
drejtprdrejt t ides q ai mshiron.
Gci i Berlihingenit tek Gte, Valenshtajn tek
Shiler, Kromuell tek Hygoi, Boris Godunov
tek Pushikini.
Emrat e heronjve gdhenden n titullin e
veprs: Egmont tek Gte, Manfred tek
Bajroni, atrton tek Vinji, Kean tek Dyma.
Shum shkrimtar si Bajron, Buhner,
Klajst, Hygo shkruajn pr dramaturgjin
duke e ditur qysh m prpara se pjesa e
tyre nuk do t vihet n sken.

Autort dramatik
Drama romantike u lind n gjirin e lvizjes
Stuhi dhe vrull si aspirat e rinis intelektuale
gjermane pr tu shkputur nga prapambetja
feudale dhe pr ti dhn historis e kulturs
kombtare nj prmas t re.
Shembullin e par e jep Gtja i ri me pjesn Gci
i Berlihingenit, q nxjerr n sken kryengritjet
fshatare t mesjets e nprmjet tyre revoltn e
brezit t vet.
Figur qndrore e teatrit gjerman sht Fridrih
Shiler (1759-1805).
Konflikti n dramat e Shilerit buron nga
kontradikta mes fatalitetit social dhe liris s
individit, kshtu ndodh tek Intrig dhe dashuri
(Opera e Verdit e bri t njohur edhe me titullin
Luiza Miler).
Nj vit para vdekjes Shileri prfundoi dramn
Vilhelm Tel q i mbushi spektatort me admirim
pr malsorin trim.
Frederih Shiler (17881805)
Viktor Hygo shkroi nj numr t
konsiderueshm dramash. Edhe n teatrin
e Hygoit, pasioni sht mbret. Ai
shfrytzon me mjeshtri kontrastin, qoft
n pranvenien e situatave, qoft n
konceptin e heronjve.
Viktor Hygo (1802-1885)
FUND
Punuan:
Djellza Shala
Gresa Sejdiu