Leksion nr 1 : Auditimi, Historiku,

Sherbimet e Auditimit, Standartet e

Auditimit
Drnt. Albana Gjoni

Kur ka lindur procesi i Auditimit?

Fillimet e auditimit gjenden n Egjiptin e Vjetr,

Babiloni dhe Greqi. Disa dshmi, t shkruara pr
ekzistencn e ligjeve tregtare dhe t raporteve
kontabl, i ndeshim q n vitin 3.000 para Krishtit
n Babilonin e lasht.
Koncepti Audituesve (Auditers) paraqitet zyrtarisht
n Angli n vitin 1285, n nj dekret t Eduardit t
par. Ky dekret prcakton se t gjith
administratort e parave publike do t
auditoheshin nga audituesit.
sht me rndsi t theksohet se kjo ka t bj
kryesisht me auditimin e brendshm.

Kur lindi Auditimi i Jashtem?

Zhvillimi i auditimit t jashtm, n kuptimin e vrtet t
fjals, fillon n fillim t shk.15 n Itali. Bashkimi i par i
auditoreve profesionist zyrtarisht u shfaq n Venecia t
Italise n vitin 1581 dhe mbante emrin ''Coliegio dei
Raxonati''. Shum m von bashkime t tilla u shfaqn
edhe n vendet e tjera europiane si dhe n SH.B.A.
Zhvillimi m i shpejt i auditimit fillon edhe n Angli, dhe
kjo m 1853 kur sht themeluar shoqata profesionale e
auditorve ( kontabilistve ) e cila merr autorizimin
mbretror ( Royal Charter) pr kryerjen e punve t
auditimit. M 1892 n Angli futet emrtimi kontabilist i
autorizuar ( Chartered Accountants) i cili ka mbetur deri
n ditt e sotme.

eshte Auditimi?

Auditimi prcaktohet si nj proces sistematik mbi

zotrimin dhe vlersimin objektiv t informacionit n lidhje
me deklarimet n lidhje me veprimet dhe faktet ekonomike,
me qllim q t sigurohet shkalla e vrtetsise s ktyre
deklarimeve n raport me kriteret e vendosura dhe me
rezultatet q u jan komunikuar prdoruesve t interesuar
pr kt informacion [1]
Auditimi sht nj proces sistematik i grumbullimit dhe
vlersimit objektiv t fakteve n lidhje me vrtetimet mbi
veprimet dhe ngjarjet ekonomike pr t siguruar shkalln e
korrespondencs midis vrtetimeve dhe kritereve t
prcaktuara dhe komunikimit t rezultateve pr prdoruesit
e interesuar".

Roli i Auditimit
Mundeson marrjen e vendimeve eficiente per menaxheret
e njesive ekonomike
Rrit performancen e treguesve financiare dhe jofinanciare
te gjithe strukturave te njesise ekonomike
Evitohen anomalite, shkeljet e mundshme administrative
Lejon ndarjen e pergjegjesive dhe hierarkise drejtuese
Mundeson vendime me te drejta per palet e interesuara
(stakeholders)
Siguron nje gjuhe informacioni te lexueshme nga te gjithe
ne cdo kohe dhe kudo
Siguron zbatueshmerine e ligjeve dhe standarteve
Etj

Domozdoshmeria e proceseve audituese

Sektori Publik (Domozdoshmeria rrjedh si
rezultat e interesave te gjera dhe rregullimit
qindravjecar qe lind me fillimin e
institucioneve publike)
Sektori Privat (Domozdoshmeria rrjedh nga
nevoja per vendime te drejta ne kushtet e
pasigurise se informacionit si dhe si rezultat i
nevojes per nje kontakt me te ngushte me
palet e interesuara)

Auditimi I Brendshem

Ai eshte nje instrument i drejtimit qe perdoret per

te dhene siguri te arsyeshme se plotesohen
objektivat qe ka vendosur drejtimi
Objektivat e pergjitheshme te tij jane:
Besueshmeria e informacionit financiar
Pajtueshmeria me ligjet dhe rrregullat
Ruajtja e burimeve nga humbja per shkak te
shperdorimit, abuzimit, keq manaxhimit, gabimeve
dhe mashtrimit

Karakteristikat e Auditit te
Brendshem

Nje sistem i plote.

Finanaciare dhe jo-financiare.
Te vendosura nga drejtuesit.
Zbatimi i objektivave dhe i politikave te drejtimit.
Mbrojne mjetet nga vjedhja e shperdorimi.
Sigurimi i evidencave te sakta

Parimet e kontrollit te brendshem:

Ligjshmria
Standartet
Autorizimi
Plotsia
Vlefshmria
Saktsia
Ruajtja e siguria fizike e aktiveve
Trajtimi i gabimit
Ndarja e detyrave

Llojet e Auditit te Brendshem

Organizacional
Ndrmarrjet duhet t ken nj plan t organizimit t tyre, i cili duhet t:
Prkufizoj dhe caktoj prgjegjsit.
Identifikoj linjat e raportimit.
Specifikoj qart delegimin e autoritetit dhe t prgjegjsis.

Ndarja e detyrave
Pr regjistrimin dhe prpunimin e nj transaksioni t plot nuk duhet t
jet prgjegjs nj person i vetm. Prfshirja e disa individve bn q
t zvoglohet rreziku i manipulimit t qllimshm apo gabimi
aksidental dhe rrit elementin e kontrollit t puns. Funksionet q duhet
t ndahen prfshijn autorizimin, ekzekutimin, ruajtjen, regjistrimin
dhe, n rastin e nj sitemi kontabl t kompjuterizuar, zhvillimin e
sitemit dhe prpunimet e prditshme.

Fizik
Ky kontroll ka t bj me ruajtjen fizike t aktiveve dhe regjistrave dhe
prfshin proedurat q hartohen pr t kufizuar hyrjen n sistem vetm
pr personelin e autorizuar.

Llojet e Auditit te Brendshem

Autorizimi apo miratimi

T gjitha transaksionet duhet t krkojn autorizim apo miratimi nga

nj npuns prgjegjs i prshtatshm. do kufizim pr kto
autorizime duhet t jet i specifikuar.

Arithmetik dhe kontabl

Ekzistojn kontrolle brendaprbrenda proesit t regjistrimit, t cilat

verifikojn se t dhnat q duhen regjistruar dhe prpunuar:
Kan qen autorizuar.
Jan prfshir t gjitha.
Jan regjistruar n mnyr korrekte.
Jan prpunuar me saktsi.
Kto kontrolle prfshijn:
Verifikimin e saktsis arithmetike t regjistrimeve.
Prdorimin dhe verifikimin e shumave, rakordimeve, llogarive t
kontrollit dhe tepricat verifikuese.
Kontabilizimin pr dokumentet.

Llojet e Auditit te Brendshem

Autorizimi apo miratimi

Arithmetik dhe kontabl

T gjitha transaksionet duhet t krkojn autorizim apo miratimi nga

nj npuns prgjegjs i prshtatshm. do kufizim pr kto
autorizime duhet t jet i specifikuar.
Ekzistojn kontrolle brendaprbrenda proesit t regjistrimit, t cilat
verifikojn se t dhnat q duhen regjistruar dhe prpunuar:
Kan qen autorizuar.
Jan prfshir t gjitha.
Jan regjistruar n mnyr korrekte.
Jan prpunuar me saktsi.
Kto kontrolle prfshijn:
Verifikimin e saktsis arithmetike t regjistrimeve.
Prdorimin dhe verifikimin e shumave, rakordimeve, llogarive t
kontrollit dhe tepricat verifikuese.
Kontabilizimin pr dokumentet.

Llojet e Auditit te Brendshem

Personeli

Mbikqyrja

Drejtimi

Duhet t ket proedura q garantojn se individt jan t aft pr ta

kryer punn q u caktohet. Masat pr t arritur kt prfshijn
proedurat e prshtatshme t rekrutimit, perspektivat e duhura pr
karier, politikat e trainimit dhe t pagess.
T gjith veprimet q kryhen nga t gjitha nivelet e personelit duhet t
mbikqyren. Prgjegjsia pr kt mbikqyrje duhet t jet e formuluar
qart dhe ti komunikohet personit q mbikqyret.
Ekzistojn kontrolle q ushtrohen nga drejtimi jasht rutins s
prditshme t sistemit, ku mund t prfshihen:
Kontrollet e mbikqyrjes s prgjithshme.
Rishikimi i llogarive t drejtimit.
Krahasimi me buxhetet.
Ndonj proedur tjetr e veant e rishikimit.

Elementet e Auditit te Brendshem

Ambienti i kontrollit
Vleresimi i rrrezikut
Aktiviteti i kontrollit
Informimi dhe komunikimi
Monitorimi

Ambienti i Kontrollit

Ambienti i kontrollit prfshin:

Vlerat etike dhe integritetin
Filozofin e drejtimit dhe stilin e puns
Strukturn organizative
Prcaktimin e autoritetit dhe t prgjegjsis
Politikn e burimeve njerzore
Kompetencat e personelit
Nje mjedis kontrolli pozitiv siguron nje strukture te qendrueshme
dhe nje klime qe indikon n cilesine e kontrollit te brendshem.
Disa nga faktoret kryesor qe ndikojne n ambjentin e kontrollit
jane:
Integriteti dhe vlerat etike q zotrohen e demonstrohen nga drejtimi i
entitetit dhe personeli tjetr.
Lidershipi
Percaktimi i tonit etik te organizates
Udhezimet per sjellje te pershtateshme
Disiplina

Ndarja e detyrave

Nje nga funksionet kryesore t sistemit t kontrollit te brendshem t llogarivet

arketueshme ne kontabilitet sht ndarja e detyrave. Kjo behet tejet e rndsishm duke
konsideruar q procesi i shitjes shoqrohet me nje risk t lart te mashtrimti dhe vjedhjes.
Si rrjedhoje prsonat q kryejn proceset e :
pergatitjes se porosis
rregjistrimit te porosis
dergimi i mallit
faturimit
Nuk duhet te prfshihen ne proceset e rregjistrimit ne kontabilitet te :
te ardhurave
llogarise se klientit
arketimeve
Zbritjeve/kthimeve dhe uljeve
fshirjen e llogaris s arketueshme
N procesin e shitjes nj rol te madh ze dhe teknologjia e informacionit e cila i jep mundesi
njsis ekonomike q t kryeje proceset e :
Numerimit automatik t faturave te prgatitura
Prpilimi t raportimeve pr qllime monitorimit te riskut te klientit
Prditsimi i llogarive t klientve pr cdo arketim t kryer
Prgatitja e raportimit t raportimeve te ndryshme te librit te madh te llogarive te
arketueshme

Njohuri te Prgjithshme Procesit Blerje dhe Lindja e

Detyrimeve per Llogarite e pagueshme

Gjat zhvillimit t aktiviteti t saj njsia ekonomike ndrmerr nj ser

trasnaksionesh tregtare prfshire kti dhe ato t blerjes s mallarave,
shrbimeve apo dhe aktiveve t tjera materiale , qoft kto aftashkurtr apo afat
gjat. Nj prshkrim i shkurtr i procesi t blerjes jepet ne vijim;
Blerje e mallrave
sht procesi i porosis dhe marrjes ne dorezim t mallrave dhe sherbimeve t
porositura. Gjat ktij procesi njsia ekonomike prballet me njohjen e llogaris s
pagueshme, lindjes se inventarve, kosto e mallarve t vlefshem pr shitje, kosto
e mallarave te shitur, llogari aktivesh dhe shpenzimesh t ndryshme; ie. Energji
elektrike, telefoni, sherbime konsulence prfshire auditimin e jashtm apo
shrbime te tjera sigurie etj
Pagesat e detyrimeve q lindin
Ky proces prfshin pagesat e detyrimeve q i lindin njsis ekonomike. Ndr kto
detyrime prmendim; pagesat e llogarive te pagueshme, zbritjet nga blerjet etj
Kthimi i mallrave , uljet nga blerjet
Ky proces nenkupton transkasionet qe ndermerr njsia ne lidhje me kthimet e
mallarve q jan jasht standartit apo uljet qe ajo prfiton n kto raste. N kto
proces njsia ekonomike prballt me vlersimin e kthimit e uljeve, llogarin e
pagueshme dhe me inventaret apo aktivet e tjera.

Vlersimi per rrezikun

Faktort e jashtm:
Ndryshimet ekonomike
Ndryshimet n personel
Ndryshimet n legjislacion
Zhvillimet teknologjike
Katastrofat natyrore
Konkurenca

Faktort e brendshm:
Personeli i ri
Rnia morale e personelit
Integriteti personal dhe profesional i personelit
Sistemet e reja t informacionit dhe teknologjit
Madhsia e entitetit dhe kompleksiteti i transaksioneve
Shperndarja gjeografike e entitetit

Veprimtarite e Kontrollit

Veprimtarite e kontrollit perfshijne politikat, procedurat,

teknikat dhe mekanizmat qe ndihmojne per te garantuar
se zbatohen direktivat e manaxhimit.Ndihmojne per te
siguruar se ndaj rreziqeve te vleresuara , jane ndermarre
veprimet e duhura.

Veprimtarite e kontrollit perfshijne: aprovimet, autorizimet,

verifikimet,
rakordimet,
rishikimet,shqyrtimet
e
performances, ruajtjen e sigurte te aktiveve, ndarjen e
detyrave dhe kontrollet mbi sistemet kompjuterike te
informacionit:
aprovimet,
autorizimet,
verifikimet
(parandaluese).

Informacioni dhe Komunikimi

Informacioni duhet rregjistruar dhe komunikuar tek niveli i

duhur i menaxhimit dhe te tjeret brenda Entitetit ne nje
forme t duhur dhe brenda nje kuadri kohor qe mundeson
realizimin e pergjegjesive dhe kontrolleve tjera.

Sistemi i informacionit perfshin:

Politikat dhe procedurat e shkruara
Qellimet dhe objektivat e buxhetit
Strukturen organizative
Pershkrimet e vendeve te punes
Vleresimin e performances
Programet e kualifikimit
Raportet periodike

Monitorimi

Procesi i monitorimit te kontrollit te brendshem perdoret

per te vlersuar cilesine e performances gjate kohes dhe
per te garantuar qe diskutohet e u jepet zgjidhja e duhur
fakteve q nxiren ne pah prej auditimeve dhe
shqyrtimeve te tjera.
Monitorimi perfshin veprimtarite e manaxhimit dhe
te mbikeqyrjes, krahasimet, rakordimet dhe veprime te
tjera qe kryehen nga njerzit gjate permbushjes se
detyrave te tyre
Manaxheret duhet te vendosin n funksionim nje
program te mbikqyrjes se gjithe veprimtarise me qllim q
t identifikojne menjehere dobesite e kontrollit te
brendshem.

Klasifikimi kontrollit t
brendshm

K.B. klasifikohen sipas qllimit pr t cilin

organizohen dhe shrbejn pr:
a) t parandaluar gabimet (copezimi i detyrave dhe
kerkesat per autorizimin e veprimeve);
(b) t zbuluar gabimet ( duke vendosur ato standarde te
prodhimit q shrbejn pr t zbuluar devijimet n
rezultatet aktuale);
(c) per te korigjuar gabimet q jan zbuluar (per shembull
duke mbledhur/arktuar pagesat e teperta q i jan br
nj shitsi); ose
(d) pr t kompensuar kontrollet e dobta, ne ato rrethana
kur rreziqet e humbjeve jan t larta dhe per kete qllim
krkohet kryerja e kontrolleve shtes.

Kontrolli i brendshm efektiv

Duhen knaqur tre kritere baz:

Te jen t prshtatshme (d.m.th. kontrolli duhet te bhet n

vendin e duhur dhe n konformitet me rrezikun perkates).
Te funksionojn n mnyr t qndrueshme, pra te kene

koherence me parashikimin gjate gjithe periudhes (q do t

thot se duhet t realizohen me kujdes nga t gjith
punmarrsit dhe t mos anashkalohen n rastet kur
personeli nuk ndodhet n pun ose kur ngarkesa e punes
sht e madhe).
Te jene me kosto efektive (kostot e zbatimit te kontrollit nuk
duhet te tejkalojne perfitimet q merren prej tyre).

Kontrolli i brendshm i
prkryer
Faktort ndikues jan si mposht:

gjykimi i dobt (i paprshtatshm)-gabimet

njerzore
aftsia apo mundsia q ka drejtimi pr te
mnjanuar (shkelur) kontrollet.
marrveshjet e fshehta q bhen midis dy ose m
shum punonjsve pr t shmangur kontrollet.
nevoja e analizes kosto / perfitim kur vendoset ne
zbatim nj sistem i K.B.

Qeverisja
ENRON:Shoqri shumkombshe e tregtimit
t energjis n SHBA.

Metoda t komplikuara kontabl q mimi i

aksioneve t mbahej i lart. Teknikat prfshinin
zhvendosjen e humbjeve nga librat e saj dhe kalimi
ligjrisht tek ortakrit e pavarura si aktive.
Trajtimi si fitime i parave t investimit t lidhura me
ndrmarrje biznesi t veanta q hynin n shoqri,
megjithse kto projekte nuk kishin filluar ende.

Qeverisja
ENRON: Shoqri shumkombshe e tregtimit t
energjis n SHBA.
Gusht 2001 drejtuesi ekzekutiv jep dorheqjen.
Investitort e demoralizuar shitn miliona aksione.
mimi i nj aksioni u reduktua me 4$ deri n fund t
javs.
Enron pranon se kishte fryr fitimet me rreth 600
milion USD duke fshehur shkalln e borxheve.
Kompania nga nj vler prej m shum se 60
miliard USD kaloi n faliment n vitin 2001.
mimi i aksioneve ra nga m shum se 90 USD n
vern 2000, n m pak se 1 USD.

Qeverisja
WorldCom: Shoqri e telekomunikacionit n
SHBA.
Pranoi se kishte mbivlersuar fitimet e veta
afrsisht 6 her m shum se Enron pr 15 muaj
nga fillimi i vitit 2001.
Trajtoi rreth 3.8 miliard USD shpenzime operative t
prgjithshme t prditshme si investime.
Kaloi nga nj kompani 1 miliard dollarshe n
falimentim pothuaj brenda dits.
mimi i aksionit ra nga 60 USD n rreth 20 cent.

Qeverisja
Vendimmarrsit krkojn informacion:

T besueshm;
N koh;
T prshtatshm;

Profesionistt e informacionit (kontabilistt,

audituesit dhe ofruesit e shrbimeve t siguris)
knaqin kto krkesa.

Qeverisja
Nj nga shtyllat e qeverisjes lidhet me
vendosjen e sistemeve t shndosha t
auditit dhe t prgjegjshmris.

Drejtort raportojn tek pronart e kompanis;

Audituesit e pavarur bjn nj kontroll t dyfisht t

raportit dhe t llogarive;

Audituesit ndihmojn n shqyrtimin e sistemeve t
kontrollit dhe trajtojn krcnimet faktike dhe t
perceptuara pr organizatn;
Audituesi sht nj pal e pavarur i liruar nga forcat
n konflikt.

Informacioni besueshm
Krkesn e prdoruesve pr informacion t
prshtatshm dhe t besueshm e krijojn katr
kushte mjedisore. Vendimmarrsit kan nevoj pr
profesionistt e shrbimit t informimit.
1. Kompleksiteti. Vendimmarrsit nuk jan t prgatitur t mbledhin dhe
t prpunojn vet informacionin.
2. Largsia. Vendimmarrsit zakonisht jan t ndar nga partnert e
biznesit nga largsi fizike dhe kohore si edhe nga mungesa e ekspertizs.
3. Ndjeshmria e kohs. Vendimmarrsit n ekonomin e sotme
superkonkurruese shpesh marrin vendime t momentit dhe nuk e kan
luksin e t priturit disa muaj deri sa t sigurojn gjith informacionin.
4. Pasojat. Vendimet kan ndikim mbi mirqenien dhe sigurin financiare
t individve dhe shoqrive tregtare dhe ojn n investime t
konsiderueshme kohe dhe parash.

Shrbimet e siguris
AICPA 1996 i referohet shrbimeve t siguris
si:
shrbime profesionale t pavarura q prmirsojn
cilsin e informacionit ose prmbajtjen e tij pr
vendimmarrsit.

Shrbimet e siguris
Nj zgjatim i natyrshm i shrbimeve t vrtetimit.
Shrbimet e auditit dhe t vrtetimit jan tepr t
strukturuara dhe kan pr synim t jen t
dobishme pr grupe t mdha vendimmarrsish
(investitor, huadhns etj).
Shrbimet e siguris jan m t prshtatura pr
qllime specifike dhe synojn tu shrbejn
grupeve m t vogla t synuara t
vendimmarrsve. N kt kuptim, shrbimet e
siguris i prngjajn shrbimeve t kshillimit.

Shrbimet e auditit
Prkufizimi m i prgjithshm dhn nga
komiteti i Shoqats s Kontabilistve
Amerikan (AAA - 1971) :
Nj proces sistematik i grumbullimit dhe vlersimit
objektiv t fakteve n lidhje me vrtetimet mbi
veprimet dhe ngjarjet ekonomike pr t siguruar
shkalln e korrespondencs midis vrtetimeve
dhe kritereve t prcaktuara dhe komunikimit t
rezultateve pr prdoruesit e interesuar.

Shrbimet e auditit
Auditi sht:

nj proces sistematik;
nj proces i logjikshm;
nj proces i qllimshm;

bazohet n disiplinn e nj metode t strukturuar

pr vendimmarrjen.

Auditi nuk sht nj proces i paplanifikuar, i

pastrukturuar dhe i rastit.

Vrtetimet e drejtuesve
Drejtuesit kan prgjegjsin e prgatitjes
s PF q mbajn 5 vrtetimet e tyre pr
veprimet dhe ngjarjet ekonomike
1. Ekzistenca ose ndodhja
2. Plotsia
3. T drejtat dhe detyrimet
4. Vlersimet dhe shprndarjet
5. Paraqitja dhe raportimi

Skepticizmi profesional

sht prirja e audituesit pr t mos besuar

vrtetimet e drejtuesve, nj prirje pr ti
krkuar drejtuesve ti provojn ato (me
fakte).

Skepticizmi profesional
Gjithnj ekziston konflikt i mundshm interesit
midis audituesit dhe drejtimit t nj
ndrmarrjeje q auditohet.
Audituesit ndjekin procedura pr t krkuar gabimet
dhe mashtrimet q mund t ken ndikime
materiale n PF.
Audituesi q sht aq sa duhet skeptik bn kto
pyetje: (1) far m duhet t di? (2) sa mir e di?
(3) a ka kuptim?

Vlera e shtuar
Dje:
Sot:

auditi ekzistonte sepse ishte nj krkes e

vendosur n ndonj direktiv, ligj apo
rregullore, veanrisht n sektorin publik.
auditi shihet si element ky n rritjen e
korporats, suksesin e saj dhe pozicionin
n treg pr ti shtuar vler biznesit.

Auditi jo vetm q duhet t shtoj vler por edhe duhet t

demonstroj nj gj t till.
Shrbimi i siguris shton vlern pr prpjekjet e
organizats pr t vrtetuar gjendjen e kontrolleve t
saj t brendshme.
Shrbimet e kshillimit shtojn vlern pr aftsin e
organizats q t arrijn rezultatet.

Modeli prfundimtar i auditit

Ndryshimet e Auditit te
Brendshem dhe atij te Jashtem

Auditi I Brendshem:
Eshte pjese e njesise ekonomike
I sherben njesise ekonomike
Fokusohet te ngjarjet e ardhshme
Eshte ne varesi te menaxhereve
Eshte direkt I interesuar ne shmangien e
mashtrimeve ne kompani
Rishikon dhe kontrollon ne menyre te
vazhdueshme

Ndryshimet e Auditit te
Brendshem dhe atij te Jashtem

Auditi I Jashtem:
Eshte nenkontraktor I pavarur
I sherben paleve te interesuara
Fokusohet te ngjarjet e kaluara
Eshte I pavarur nga menxhimi
Eshte indirekt I interesuar ne shmangien e
mashtrimeve ne kompani
Rishikon dhe kontrollon ne menyre te
periodike, nje here ne vit

Literatura e Perdorur:
Teksti Auditim nga Prof.Dr. Vjollca
Karapici

Ju Faleminderit per
Vemendjen, Mirutakofshim ne
Leksionin e ardhshem!
Drnt. Albana Gjoni