Geheugen

Wat herinner je je?

Waarom herinner je je dit?
Waarom herinner je je dit nu en niet op
een ander moment?
Waarom vergeet je dingen?
Zou je je alles willen herinneren, nooit
meer iets vergeten?
Kun je jezelf trainen om iets beter te
onthouden?
Kun je jezelf trainen om iets te vergeten?
Kloppen al onze herinneringen?
 Geheugen

Ofwel:
Hoe werkt het geheugen?

Het geheugen is geen pakhuis,

geen computer, geen
videocamera!
Het geheugen bestaat uit
constructies; puzzelstukjes worden
bij elkaar gevoegd en tot een
 Geheugen
Je onthoudt het beste:

• Waar je aandacht aan hebt besteed

Het gefluister van je buurvrouw i.p.v. het verhaal van de docent
Waar je vanochtend je fiets of auto hebt neergezet
• Wat je interesseert
Voetbaluitslagen?
• Wat je emotioneel raakt.
Wie weet nog waar je was toen je hoorde dat er vliegtuigen tegen de
Twin Towers waren gebotst?
• Iets wat aansluit bij eerdere ervaringen
Theorie die aansluit bij kennis die je al had
• Wat je herhaald hebt
Boodschappenlijstje, telefoonnummer, theorie voor toets
 Geheugen

Drie functies van het geheugen, ofwel:

Hoe creëren we herinneringen?
 
• Coderen
 
• Opslaan
 
• Terughalen
 Geheugen
Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Opslaan
• Terughalen

• Coderen
– Selecteren
– Identificeren
– Etiketteren

Dit gaat automatisch en razendsnel

 Geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
• Terughalen

• Opslaan
Dit gebeurt in drie fasen:

1.Sensorisch automatisch
2.Werkgeheugen kortetermijngeheugen werken dus!
3.Langetermijngeheugen automatisch 
 Geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Opslaan
1 Sensorisch
 Gaat automatisch
 Kort, net lang genoeg om het naar het werkgeheugen over te
brengen
 Wat je niet opslaat, vergeet je voor altijd!
 Alleen registratie; geen betekenis toe (leuk, mooi, erg), dat gebeurt
in het
werkgeheugen
 Geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Opslaan
2 Werkgeheugen
 Bevat centrale bestuurder, is centrum van denken,
bewustzijn
 Buffer - Werkplaats - Bewustzijn
 Informatie uit sensorische geheugen en uit
langetermijngeheugen worden gecombineerd. Dit is een
actief proces!
 Beperkte capaciteit: nieuwe informatie drukt meestal oude
weg; soms kun je nieuwe informatie juist niet goed
opnemen.
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Opslaan
2 Werkgeheugen
 Informatie en slaat deze op. Ongeveer 7 stuks tegelijk.
Autorijden en praten? Ja, mits: ervaring en niets spannends.
 Meer en beter onthouden?
 Chunking: door informatie op een logische manier te verbinden, kun
je meer tegelijk onthouden
 Herhalen en tegelijk verbanden leggen. Alleen herhalen heeft weinig
zin!!!
 Geheugen
Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Opslaan
2 Werkgeheugen
• Onthoud de volgende cijfers:

12101970
 Geheugen
Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Opslaan
2 Werkgeheugen

Chunking:

12 10 1970
 Geheugen
Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Opslaan
2 Werkgeheugen

Leg verbanden!
12 10 1970 is bv.:
- 20 jaar en 2 maanden voor mijn geboorte

Hoe meer verbanden, hoe logischer, des te gemakkelijk te

onthouden!
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Opslaan
3 Langetermijngeheugen
Daar sla je alle informatie op:
 Procedureel geheugen (Hoe?) Fietsen, veters strikken
 Declaratief geheugen (Wat?)
Episodisch dagboek Waar was je met
oud en nieuw?
Semantisch encyclopedie Hoe heet onze
koningin?
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Terughalen
 Kan soms heel snel, soms moet je lang zoeken / nadenken
 Bij het terughalen worden vaak fouten gemaakt!
7 zonden…
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen

• Terughalen
Algemeen
Zeven zonden bij het ophalen van
herinneringen
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen
Algemeen

Twee soorten herinneringen: Impliciete en expliciete

 Impliciet: Je wist niet dat je het wist: wat is de achternaam van je oma?
 Expliciet: Je wist wel dat je het wist: wat is de achternaam van je moeder?
 
Priming (onbewuste cues) Je hebt een goede aanleiding nodig
Je hoort een melodie en je ziet de beelden uit de film voor je
 
Context en codering
Hoe meer de codering lijkt op de oorspronkelijke, en hoe meer de context gelijk is, hoe
gemakkelijker terug te halen.
 Codering: hetzelfde woord en niet een synoniem (belangrijk bij toetsen!)
 Context: je wilt iets uit de kast pakken, je komt aan en weet niet meer wat, maar als je terug loopt naar
de oorspronkelijke plek weet je het meestal wel weer. Dat geldt ook voor de stemming waar je in
bevond, al is dat moeilijker concreet te maken.
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen
Zeven ‘zonden’ bij het ophalen van herinneringen
Ofwel: waarom herinneren we ons niet alles perfect?
1. Vluchtigheid
2. Verstrooidheid
3. Blokkades
4. Foutieve attributie
5. Suggestibiliteit
6. Bias
7. Persistentie
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen
Zeven zonden: 1 Vluchtigheid
 Vergeetcurve: in het begin vergeet je vrij veel en vrij snel; later langzamer
 Interferentie: andere informatie verstoort dat wat je al wist; hoe groter de
overeenkomst en hoe betekenislozer en hoe emotioneler, des te sterker is
dat effect.
o Proactief: oude herinnering verstoort nieuwe informatie
o Retroactief: nieuwe informatie verstoort oude herinnering
 Seriële positie: de eerste en de laatste in de rij onthoud je gemakkelijker

Maar: anders werd je gek door een te veel aan herinneringen!

 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen

Zeven ‘zonden: 2 Verstrooidheid

Je lette niet actief / bewust op waar je je jas ophing

(werkgeheugen!) en kunt hem niet meer terugvinden

Maar:anders werd je gek door een te veel aan herinneringen

 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen

Zeven zonden: 3 Blokkades

Door stress, geheugenbeschadigingen, leeftijd (hersenen

functioneren minder soepel)

Maar: Je zorgt voor rust, door je niet te veel te herinneren, en vooral

logische zaken; je geeft betekenis aan je informatie
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen

Zeven zonden: 4 foutieve attributie

Je koppelt een echte herinnering aan een verkeerd

moment, persoon, plaats
 
Maar: Je maakt de wereld tot een logisch geheel; je geeft
betekenis aan je informatie
 Geheugen
  Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen

Zeven zonden: 5 Suggestibiliteit

De vraagstelling roept een bepaald antwoord op. De vraag komt samen met de
èchte herinnering in het werkgeheugen en beïnvloedt die herinnering.
Hoe hard knalde de auto tegen de ander auto aan? Of: Hoe hard reden beide
auto’s?
Bij de eerste vraag wordt automatisch de snelheid hoger ingeschat
Heel belangrijk bij ‘verzonnen herinneringen’ en ooggetuigen verklaringen.

Maar: Je ziet het leven als een logisch iets, dat geeft rust en zekerheid; je
geeft betekenis aan je informatie
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen
Zeven zonden: 6 Bias

Je ziet/hoort dat wat je verwacht

Maar: Je ziet het leven als een logisch iets, dat geeft rust en zekerheid;
je geeft betekenis aan je informatie
 Geheugen
 Drie functies van het geheugen
• Coderen
• Selecteren
• Identificeren
• Etiketteren
• Opslaan
1. Sensorisch
2. Werkgeheugen
3. Langetermijngeheugen
• Terughalen
• Algemeen
• Zeven zonden

• Terughalen
Zeven zonden: 7 Persistentie
Je blijft je dingen herinneren, zelfs als je het niet wil. Dit zijn
meestal herinneringen die sterk emotioneel gekleurd zijn

Maar: Dit zorgt voor overleving in bedreigende situaties

 Geheugen
Verbeter je geheugen!

• Breng nieuwe stof in verband met wat je al wist

• Maak de informatie logisch; verzin desnoods je
eigen logica
• Gebruik beelden, associaties, ezelsbruggetjes…
• Vat wat je gelezen hebt samen in je eigen woorden;
maak het eigen

Zorg dat het opslaan van de nieuwe informatie een

ACTIEF PROCES is
Laat het werkgeheugen werken!
 Geheugen
Opdracht

Bedenk eerst voor jezelf, schrijf kort op en

bespreek daarna met je buurvrouw/man:

Hoe kan ik de theorie die ik net gehoord

heb, het beste in mijn
langetermijngeheugen krijgen?
 Denken en intelligentie
Denken, wat is dat?  
Denken heeft te maken met de manipulatie van
mentale representaties zoals concepten, beelden,
schema’s en scripts.
Ofwel:
Je organiseert en combineert alle informatie die je
hebt zodanig, dat er een logisch geheel ontstaat
en je de wereld kunt begrijpen.
 Denken en intelligentie
Denken gebeurt in je werkgeheugen!

Een goede denker / een intelligent mens kan

snel verschillende soorten informatie en
kennis met elkaar verbinden en zo
problemen oplossen en keuzes maken.
 
 Denken en intelligentie
Hoe kun je problemen aanpakken?
Algoritme en heuristiek
Algoritme
Een logische procedure of formule een probleem op te lossen
Je rekent uit hoeveel geld je nodig hebt voor je vakantie en hoe lang je
daar voor moet sparen
 
Heuristiek
Eenvoudige regel, ‘vuistregel’ om met complexere problemen om te
gaan. Creativiteit is soms nodig!

Hoe test je of het ijs betrouwbaar genoeg is om op te schaatsen?

Steen er op gooien, kijken of een ander er niet door heen zakt,
weerbericht raadplegen….
Vaak zijn meer oplossingen mogelijk. Beperk jezelf niet tot de meest
bekende, soms is er een betere!
 Denken en intelligentie
Je moet elke dag en oordelen en slissen
Let op voor bias (vooroordeel)
Vier soorten bias:

• Confirmation bias
• Hindsight bias
• Anchoring bias
• Availability bias
 Denken en intelligentie
Confirmation bias Je hoort alleen die informatie, die je wilt
horen, die past bij je overtuiging
Hindsight bias Achteraf wist iedereen dat je nooooit bij
Icesave had moeten beleggen
 Anchoring bias De eerste informatie die je tegenkomt,
bepaalt je denken, geeft richting aan je denken
 A) 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 =
 B) 8 x 7 x 6 x 5 x 4 x 3 x 2 x 1 =
 40320
 Availability bias De kennis die je hebt, bepaalt je mening.
Mensen die de Telegraaf lezen, denken dat er meer misdaden
plaats vinden, dan Volkskrantlezers.
 
 Denken en intelligentie
Opkomst van IQ test:
• Binet-Simon: schoolkinderen
• Stanford-Binet: iedereen

• Tegenwoordig vooral: Wechsler

(WAIS, WISC, WPPSI)
 Denken en intelligentie
IQ = ML/KL x 100
Bij kinderen: Intelligentiequotient is mentale leeftijd
gedeeld door kalenderleeftijd maal 100
Dit levert een normaalverdeling op
Normaalverdeling:
gemiddelde 100
68 % tussen 85 en 115
95 % tussen 70 en 130
 Denken en intelligentie

Bij volwassenen: intelligentiequotient gaat uit van

de normaalverdeling
IQ ± 100 gemiddeld intelligent
IQ ‹ 70 zwakbegaafd
IQ ›130 hoogbegaafd

Intelligentie wordt bepaald met behulp van

intelligentietesten
 Denken en intelligentie

Er wordt naar gestreefd om intelligentietesten

cultuurvrij te maken.

Hier volgen enkele vragen uit

intelligentietesten uit andere culturen…
 Denken en intelligentie
Welk woord hoort niet thuis in
onderstaande reeksen:
man - jumbojet - trui - potlood - vrouw
mist - regen - zon - circus - maan
licht - schemer - schaduw - donker -
duister
 
Welk woord hoort niet bij verjaardag?
cadeaus gebak werken bloemen
 Denken en intelligentie
Welk figuur hoort niet in de reeks thuis?
 Denken en intelligentie
 Gardners zeven vormen van intelligentie
 
• Linguïstische intelligentie
• Logisch-mathematische intelligentie
• Ruimtelijke intelligentie
• Muzikale intelligentie
• Lichamelijke-kinesthetische intelligentie
• Interpersoonlijke intelligentie
• Intrapersoonlijke intelligentie
 
 Denken en intelligentie
Gardners zeven vormen van intelligentie
 
Linguïstische intelligentie
woordenschat, begrijpend lezen

Synoniem
Welk van de onderstaande woorden is het meest hetzelfde in
betekenis als het woord 'Geruststellend'?
 medelevend
 rustgevend
 uitleggevend
 bemoeizuchtig
 Denken en intelligentie
Gardners zeven vormen van intelligentie
 
Logisch-mathematische intelligentie
wiskundige en logische problemen

Redactiesom
Wat is het juiste antwoord op het volgende vraagstuk.
Tom heeft een nieuwe set met golfclubs. Met een club 8 slaat hij
gemiddeld 100 meter ver. Met een club 7 slaat hij gemiddeld 108
meter ver. Met een club 6 slaat hij gemiddeld 114 meter ver. Hoe
ver zal Tom met een club 5 slaan?
122 meter
120 meter
118 meter
116 meter
 Denken en intelligentie
Gardners zeven vormen van intelligentie
Ruimtelijke intelligentie
ruimtelijk inzicht

5. Kubus
Welke kubus krijg je als je de
opengevouwen kubus opvouwt?

Deze drie vragen komen uit 123test, de mini-IQtest

 Denken en intelligentie
Gardners zeven vormen van intelligentie
 
 
• Muzikale intelligentie
Het vermogen om ritmes en toonhoogte te horen en creëren

• Lichamelijke-kinesthetische intelligentie
Gecoordineerd bewegen (dansen, sporten, opereren)

• Interpersoonlijke intelligentie
Andere mensen begrijpen

• Intrapersoonlijke intelligentie
Jezelf begrijpen

De laatste twee worden ook wel samen ‘emotionele intelligentie’ of ‘sociale

intelligentie genoemd.

Deze vier worden niet gemeten in een IQ test!

 Denken en intelligentie
 Goed om te weten:
 
Cognitieve intelligentie ofwel, dat wat een
IQ test meet, is een goede voorspeller
voor schoolresultaten.
 
Emotionele intelligentie bepaalt vooral hoe
succesvol en hoe gelukkig je wordt!