Fakulteti i Sigurimeve

PUNIM DIPLOME
Tema:Risku dhe menaxhimi i riskut ne sigurime

Mentori:
Dr. Ibish Mazreku

Kandidati:
Agron A. Berisha

Hyrje

Risk diqka q tek njerzit arrin t nxis nj ndjenj nj emocion por q edhe t
bn q mendja dhe zemra t punoj m ndryshe . Ai sht gjithkund rreth
nesh,dhe se veshtire eshte qe ti shmangemi por ti zvogelojme pasojat e riskut
eshte diqka qe do te shtjellohet ne tekstin e meposhtem. Vetm gjat viteve t
fundit ne jemi br m shum t vetdishem dhe jemi msuar me llojet e
shumta t risqeve me te cilt ballafaqohemi. Njkohsisht sht rritur vetdia se
risku sht shum m kompleks dhe sistematik se kurr do her m par.

Pavarsisht nga rritja e ksaj ndjeshmrie dhe t qenit m t informuar pr riskun, ende
jemi t prirur t jemi te varfr n vlersimin dhe menaxhimin e atyre risqeve te cilt i kemi
drejtprdrejt nn kontroll. N prgjithesi kemi njohje t varfr t bazave matematikore
q krijojn bazat e menaxhimit efektiv t riskut. N fokusin e ksaj injorance ndaj riskut
qndron paaftsia e jon q t kuptojm konceptin e probabilitetit. N kt studim
menaxhimi i riskut do t fokusohet n nivelin e organizats, sepse aty ai shfaqet n
kompleksoritetin e tij. Kjo nga arsyeja se implikimi i menaxhimit t dobt t rskut mund
t ket ndikime domethnse n numrin m t madh t pjesmarrsve duke prfshir
akcionart dhe t punsuarit, sikurse ekonomine lokale dhe at nacionale. Gjithashtu edhe
nga aresyeja se natyra e riskut mbrenda organizats sht shum m komplekse se sa
risku individual t cilin duhet ta menaxhojm si individ. Ky lloj risku prfshin aspektet
strategjike dhe financiare t biznesit, si dhe aspektet e bashkangjitura q kan t bjn me
mbajtjen e aktiviteteve efektive dhe veprimin e ndryshimeve prmes projekteve dhe
programeve.
Prandaj menaxhimi i riskut eshte nje shkathtesi esenciale e te gjitha koorportave moderne.
Keshtu per ato qe e menaxhojne mire riskun shperblimi do te jete i madhe. Anasjelltas,
kompanit qe deshtojne ta menaxhojne riskun e tyre, apo e kane menaxhuar keq, shume
shpejte munde te dalin prej biznesi apo do te deshtojne.

Definicioni i riskut si element i sigurimit

Pasiguria dhe risku jan karakteristika te prgjithshme te jetess se njeriut,
pavarsisht nga aspekti historik apo civilizues i vrojtimit. Pa marre parasysh
nivelin e rritjes se njohuris se njerzimit pr boten ne te ilen jetojm, apo
metodat e planifikimit te te ardhmes, vazhdimisht kane ekzistuar situatat e
paparashikuara apo vargu i rrethanave te cilat kane rezultuar me ngjarje te
dmshme te niveleve me te vogla apo me te mdha. Kshtu qe sht e
kuptueshme brenga e njeriut pr ngjarjet e padshirueshme si dhe gjetja e
mnyrave te ndryshme respektivisht te metodave pr eliminimin e paraqitjes se
tyre apo zbutjen e pasojave te tyre.

Menaxhimi i riskut kerkon qe te jemi shume me transparent ne menyren se si e identifikojme

dhe e menaxhojme riskun. Gjithashtu kerkon qe te zgjerojme te kuptuarit e menaxhimit te
riskut.Kjo kerkon qe:
Te kuptojme se cka eshte menaxhimi i riskut dhe cka eshte permbajtja e tij, e cila duhet te
perfshije edhe njohurit elementare te probabilitetit;
Te njoh te tere tablon e riskut duke kuptuar te gjitha kategorit e riskut te cilet duhet
menaxhuar;
Te njoh apetitin e riskut, i cili percakton kufijt e riskut ndermjet atyre qe jemi te vullnetshem
ti mbajme dhe atyre te cilet nuk jemi te vullnetshem ti mbajme;
Te formalizoi procesin e menaxhimit te riskut;
Te zhvilloi kulturen e riskut; secili brenda bashkesise duhet te jete ne gjendje te identifikoi
dhe te menaxhoi riskun; shumica nuk jane ne gjendje sepse e njohin pake apo kultura e ulet i
ua pamundeson; faktori kritik i suksesit eshte gjenerimi dhe mirembajtja e kultures se
menaxhimit te riskut;
Te mesohet nga sukseset dhe deshtimet;
Te shfrytezohen mjetet dhe modelet e riskut per mbeshtetjen e procesit te vendimarrejes;
Te pranohet se menaxhimi i riskut eshte ngushte i lidhur me inovacionet, te cilat jane vitale
per jeten afatgjate te nje organizate .

Themelet e menaxhimit te riskut

Kompleksiteti eshte nxitesi kryesor i riskut per shkak te mundesise se tij qe

te shfytyroi te kuptuarit tone dhe te mjegulloi vleresimin tone. Ne disa raste,
munde te na zeje te hutuar ne dhenjen e shpejtesise se vetures. Por
pavaresisht nga kompleksiteti, risku eshte discipline fundamnetale te te gjitha
bizneset, pavaresisht nga sektori i ekonomise, madhesia dhe kompozimi i
biznesit.
Ne kuptimin me te thjeshte, menaxhimi i riskut perfshine aktivitet ne vijim:
identifikimin, menaxhimin dhe pastaj monitorimin e ketyre gjerave, ngjarjeve
apo aktiviteteve te cilat munde te shkaktojne humbje, e ne te shumten e
rasteve humbje financiare. Kjo nenkupton se menaxhimi i riskut eshte nje
proces aktiv i cili kerkon zotim dhe fokusim. Por ne te shumten e rasteve per
kete mungojne te dhenat e mjaftueshme per riskun per ta definuar ate ne
menyre te sakt, te cilat e bejne procesin shume me te veshtire dhe kerkon
vigjilence me te madhe. Per kete aresye jane duke u bere shume angazhime
per modelimin dhe vleresimin e riskut.
Me qellim te menaxhimit efektiv te riskut eshte e domosdoshme kategorizimi
i llojeve te riskut te cileve i nenshtrohen organizatat dhe menaxhmentit te tij.
Klasifikimi i riskut do te diskutohet ne menyre detale ne kapitullin e dyte. Ky
kapitull do te skicoi se pse menaxhimi i riskut eshte i rendesishem, te
pershkruaj evaluimin e tij dhe do te pershkruaj me afer konceptin e tij
qendrore- probabilitetin.

Core
Business

Capital
Risk Consultants - DFA Practice

Capital

Capital

Risk from the CFOs

Perspective
Capital

eshtjet e menaxhimit te riskut

Thene thjeshte, kompanit nuk munde te mbijetojne pa nje nivel te menaxhimit te riskut.
Kompanit te cilat merren me zhvillimin e projekteve, me zhvillimin e produkteve te reja,
ato qe perpiqen te marrin hua ne tregje dhe te tregetojne ne tregun global te gjitha duhet te
menaxhojne te panjuhuren dhe te perkujdesen ndaj riskut i cili ne perpjekjet e tyre mund
te deshtoje. Per ato qe merren me zhvillimin e projekteve, nuk ekziston garancion se ata do
te kene sukses. Per ato qe merren me zhvillimin e produktit te ri, ata duhet te konkurojne
me pasigurine e deshtimit te produktit apo pranueshmerin e tij. Per ata qe deshirojne te
japin borgj, ata duhet te demostrojne qeverisje te mire me qellim te dhenjes se kredis se
rejtuar mire, e cila ne kthim do te thote norme me te ulet te interesit. Dhe se fundi, ata qe
tregetojne ne tregjet globale, ata duhet te merren me qeshtjet qe kane te bejene me
variacionin e valutes, si dhe me stabilitetin ekonomik dhe politik te vendit prites te jashtem
nje nga shembujt konkret te kesaj qeshtje eshte edhe vendi yne ku ne mungese te
stabilitetit te plote dhe informacioneve te bollshme mungon edhe investimi gjegjesisht
investitoret e jashtem

Deshtimi per te menaxhuar riskun ne cilen do qoft fushe, si dhe sprovat

brenda kompanise, shpiejn kah humbjet, kurse ne rastet ekstreme, munde te
rezultojne me deshtim total. Prandaj eshte e qarte, se pa nje menaxhment
efektiv te riskut, kompanite mund vertete te shkojne ne deshtim per nje kohe
te shkurter.
Duhet te kuptojme se rendesia e riskut eshte ceshtje e perspektives. Kur jeni
ne nje hierarki te organizates, varesisht nga niveli, percaktohet edhe risku
qe ju takon. Risku eshte proporcional me rolin tuaj funkcional. Per shembull,
nese ju punoni ne nje fabrike te industrise perpunuese, eshte e veshtire se ju
do te menaxhoni nje risk stratexhik. Ne te kunderten, nese keni te beni me
projektet dhe programet me nje organizate, perkushtimi juaj primar do te
jete menaxhimi i riskut nderlidhur me projektet. Si rrjedhim, kur keni te beni
me themelimin e nje kornize per menaxhimin e riskut ne tere organizaten,
eshte me rendesi qe te perfshije te gjitha risqet qe i kerkon menaxhmenti.

Menaxhimi i riskut tani eshte bere nje profesion me te drejtat e tij. Ne

secilen organizate tani munde te shofim nje bollek njerezish roli i te cileve
eshte gati eksluzivisht i fokusuar ne menaxhimin e riskut, duke perfshire ,
Kornizen per menaxhimin e riskut ne organizate e qe permbane :

auditoret e brendshem,
nepunesin udheheqes te riskut,
nenpunesin per pajtuershmeri,
nenpunesin e riskut kreditore,
nenpunesin e riskut te ambientit,
nenpunesin per siguri dhe shendet
Edhe te tjeret jane te fokusuar ne risk, por jo domosdoshmerisht gjate tere
kohes se punes. Ketu perfshihen:

drejtori financiar,
drejtori operativ,
drejtori i projekteve,
menaxheri i programeve,
menaxheri i thesarit,
menaxheri operativ.

Probabiliteti epiqendra e menaxhimit te riskut

Per ta kuptuar menaxhimin e riskut kerkohet qe te kuptojme disa
perkufizime bazike si sigurine, pa sigurine dhe probabilitetin. Fjalori referues
i Oxfordit secilin nga to i definon:

Siguria nje fakt i padyshimte; nje e ardhme e padyshimte .bindje

absolute.
Probabiliteti per te qene e mundshme; mundesi dicka qe eshte e
mundshme, ngjarje shume e mundshme . hapesire deri ku nje ngjarje
munde te ndodhe, matet permes raportit te rastit te favorshem perkundrejt
te gjitha rasteve te mundshme.
Pa siguria per te qene i pa sigurt; secila nga masat e ndryshme frenuese
e te ngjajshme ne sistemin e masave parandaluese.

Probabiliteti epiqendra e menaxhimit te riskut

Probabiliteti sipas llojit te tij mund te klasifikohet ne :
Probabiliteti subjektiv
Probabiliteti i kushtezuar
Probabiliteti relativ
Probabiliteti komplementar
Probabiliteti i pavarur

Risku sipas definicionit, ka nje shkalle te pa sigurise te bashakngjitur me te.

Nese nje ngjarje ka qene e sigurt, atehere aty nyk ka pasur risk, pasi qe ajo
do te ndodhe,nuk eshte me rendesi se cka bejme per parandalimin e saj.
Fatekeqesisht, shumica e popullsise pushtohet qe te mendoj ne menyre te
pa qarte kur vie deri te risku dhe pasiguria. Shumica e ketyre paqartesive
gjenerohet nga menyra se si i prezentojne mediat riskun dhe statistikat.
Mediat e bejne te limituar shfrytezimin e numrave aktual atehere kur e
pershkruajn riskun. ======

Ato shpeshehere bejne lidhje te thjeshta te faktoreve me shkakun si per

shembull per mbeturinat toksike, apo te themi, defektet e trasheguara
gjate lindjes, mirepo nuk marrin parasysh faktoret tjere te cilet gjithashtu
munde te lidhen me defektet gjate lindjes, si jane paradispozitat gjenetike,
pirja e duhanit, alkoolizmi, perdorimi i droges dhe dieta.
Problemet e ngjajshme ngrisin mediat atehere kur prezentojne
informacionet lidhur me dieten, qe nderlidhen me ate se cka guxojme e cka
nuk guxojme me ngrene. Per shembull, te marrim qeshtjen e trashesise, si
dhe nderlidhjen e saj me nivelin e holesterolit ne qarkullimin e gjakut.
Porosia e tyre eshte se ne nuk duhet te ngrejme gjalpe me qellim qe te
dobesohemi. Por dobesimi nuk eshte domosdoshmerisht i mire, sepse
asnjehere nuk eshte vertetuar korelacioni ndermjet trashesise dhe
holesterolit ne gjakeun tone. Keqe reprezentimi i riskut nga ana e mediave
ndihmon qe te pershpejtohet injorimi i pergjithshem i riskut nga pjesa me e
madhe e popullsise, duke perfshi biznesin si dhe ne pergjithesi publikun.
Aftesia e jone per ta kuptuar riskun varet plotesisht nga zoterimi i yne i
probabilitetit. Nga aspekti e probabilitetit te ndodhjes te ngjarjes se
ardhshme dallohen situatat ne te cilat realizimi i ngjarjes se ardhshme
sht e: sigurte, me rrezik, e pamundshme dhe e pasigurte.

Risku definohet si pasiguri nga aspekti i ndodhjes se ndonj ngjarje te

ardhshme. Pa siguria paraqet mungesn e vetbesimit, te siguris,
respektivisht mungesn e gjendjes se siguris. Ne situatn e pa siguris
ekziston dyshimi ne mundsit tona qe saktsisht te parashikojm rezultatet e
aktiviteteve tona te ardhshme. Pa siguria ekziston kur individt nuk
disponojn informacione te mjaftueshme pr rrethinn, ashtu qe nuk jan ne
gjendje qe ta kuantifikojne riskun, respektivisht nuk munde ta parashikojn
ndodhjen e rezultatit te pa dshiruar. Pa siguria dhe siguria jan kategori
subjektive derisa risku sht kategori objektive, ashtu qe pjesa me e madhe e
asaj me te ilen merret njerzimi barte me vete riskun. Kshtu qe, risku
gjithnj ekziston kur ekziston mundsia e varirimit te rezultatit te ndonj
aktiviteti. Risku sht dyshim objektiv ne rezultatin e aktivitetit te caktuar.
Risku sht gjendje ne te ilen ekziston mundsia e shmangies negative nga
rezultati i dshiruar te cilin e presim apo te cilin e shpresojm.

Risku ekziston edhe ne kushtet e informacionit te plote, ather kur sht

objektivisht e mundur qe te prcaktohet probabiliteti i realizimit te rezultatit te
dobt. Dallimin e nocioneve te pasiguris dhe te riskut munde ta vrejm ne
shembullin vijues. Udhtari, nse fluturon me aeroplan i ekspozohet riskut, por
nse nuk disponon me informacione shtese sht e pranishme pa siguria. Ne raste
se udhtari disponon me informacione rreth numrit te aeroplanve te rrezuar dhe
numrin e aeroplanve te kidnapuar dhe nse e prcakton raportin e prqindjes te
ktyre ngjarjeve me numrin e prgjithshm te fluturimeve, ai ne te vrtete do te
prcaktoi se cilit risk i sht ekspozuar. Kur disponon me kto te dhna, ather
ekziston risku por nuk ekziston pa siguria. Ne rastise udhtari nuk disponon me
informacionin mbi numrin e avionve te rrezuar ather as nuk munde
ta prcaktoi probabilitetin e ndodhjes se ngjarjes se ardhshme te pavolitshme. Ne
kt rast ekziston pa siguria.

Nocioni risk ne kuptimin e bartjes ka edhe kuptimin tjetr. Me at shpeshher

nnkuptohet edhe shkaku i demit si dhe vete demi, objekti i sigurimit etj.
Nga aspekti ekonomik risku paraqet probabilitetin e ndodhjes se ndonj ngjarje te
dmshme ekonomike.
Nga aspekti juridik risku paraqet mundsin e ndodhjes se ngjarjes se pasigurt
e
cila nuk varet nga vullneti i personave te interesuar dhe sigurimi i te cilave sht e
lejuar me rendin publik dhe moralin.
Karakteristika themelore e riskut pasiguria, munde te jete e rrezikuar ne raste se
pjesmarrsit ne sigurim (personat e interesuar) me vullnetin e vet (me qellim) e
shkaktojn ndodhjen e tij. Ne kt rast, risku pushon qe te jete detyrim i siguruesit.
Mirpo, sht e pamundur qe ne trsi te eliminohet ndikimi i vullnetit te njeriut ne
risk. Pr shembull, ne rastet e sigurimit te auto pergjegjesise te aksidentet e
komunikacionit, risku ndodhe pjesrisht nga rezultati i sjelljes (vullnetit) te te
siguruarit. Mirpo sht me rendsi qe rasti i siguruar nuk ka ndodhe ekskluzivisht ne
varsi te ndikimit te vullnetit te tije.
Nuk guxon te ekzistoi lidhshmria e shkakut ndrmjet personit te interesuar dhe
demit te ndodhur. Ne raste se sht e sigurt se demi ka ndodhur nga qllimi i keq i te
siguruarit, ather prjashtohet detyrimi i siguruesit nga sigurimi, prderisa format e
lehta te pakujdesis mbulohen nga sigurimi.
Demi munde te ndodhe edhe nga pakujdesia e vrazhde. Edhe pse do person i
siguruar sht i obliguar qe te sillet me vetdije dhe me kujdes, ai munde te shkaktoi
demin nse nuk sillet ne at mnyre. Mirpo, edhe ktu nuk ekziston vullneti apo
pajtueshmria pr pasojat e dmshme. Ky sht motiv perse ne te drejtn
krahasimore ne sigurimet nga prgjegjsia gati ne do vende sht pranuar mbulesa
e dmeve te shkaktuara nga moskujdesi. Me klauzola te veanta prjashtohen disa
raste ( vozitja nen ndikimin e alkoolit, vozitja pa patent shofer etj).

Kategorite e riskut

Kategorit e riskut vazhdimisht pesojne ndryshime. Ato me nuk kufizohen

vetem ne riskun financiar. Risku shtrihet ne cdo ndermarrje aty ku ka nje
nivel te pasigurise dhe te mundeise per humbje. Besoi se klasifikimi vijues
mbulon shumicen e risqeve me te cilet ballafaqohemi ne jeten tone gjate
dhe jashte punes:

Risku financiar
Risku strategjik
Risku i programimit dhe projektit
Risku operativ
Risku i ambientit
Risku teknologjik
Risku i emrit tregtar
Risku i reputacionit
Risku i talentit
Risku personal

Ndonese ky kategorizim ndihmon ne menaxhimin e riskut te vacant, me

qellim qe te jete i suksesshem, organizata duhet te menaxhoi riskun ne
menyre te integruar. Ne praktik kjo nenkupton qe te kuptojme se kategorit e
ndryshme te riskut bashkeveprojne.

I Kmbimit
Risku Financiar
Valutor
Normave t
Inter.
Risku I Produktit
Risku Financiar
(Risku I tregut)

Risku I Ekuitetit
Risku I
Likuiditetit
Risku Kreditor

15

Risku financiar

Si edhe munde te pritet, risku financiar eshte nje nga fushat me komplekse te
menaxhimit te riskut, duke ndryshuar ne menyre te vazhdueshme ashtu sikurse
ndryshon edhe vet natura e tregut financiare. Modelimi dhe menaxhimi i riskut
financiare involvon aplikimin e analizave te sifistikuara duke u mbeshtetur ne
modelet matematikore.
Shumica e organizatave jane te aresyeshme dhe kompetente ne menaxhimin e
riskut te tyre financiare.
Menaxhimi i riskut financiare ne menyre tipike mbulon nenkategorit si ne vijim :
Riskun e tregut. I referohet riskut te ndryshimeve te cmimeve te akcioneve/
apo te normave te interesit te cilat qojne deri te reduktimi i vleres te portfolios te
investimeve apo te letrave me vlere. Ekzistojne kater lloje te riskut te tregut:
Risku i kembimit valutore. Burimet kryesore te riskut te kembimit valutor
rrjedhin nga levizjet e cmimit te monedhes dhe te fluktuimit te normave
ndrkombetare te interesit. Ky paraqet nje nga risqet me domethenese per
organizatat multinacionale sepse munde te gjeneroi humbje te medha operative.
Risku i normave te interesit. Ky eshte risk qe vlera e te hyrave fikse te letrave
me vlere do te deshtoi per aresye te te ndryshimit te normave te interesit ne
treg.
Risku i produktit. Risku i produktit munde te rrjedhe nga aresya e ndryshimeve
te ofertes dhe kerkeses ne treg. Tregu i mallrave munde te perjetoi ndryshime
dramatike ne qmime, permes renies dhe ngritjes se tyre, i cili e dallon riskune
mallrave nga risqt tjera financiare.

Risku financiar

Risku i ekuitetit. Ky risk ka dy komponente: riskun e pergjithshem te tregut, i

cili ka te beje me sensivitetin e instrumenteve financiare ndaj levizjeve te
pergjithshme ne indeksin e tregut te akcioneve; dhe risqet specifike qe kane te
bejne me vete organizaten, sektorin e saj, pergjegjesit e menaxhmentit etj.

Risku i likuiditetit. Ka dy aspekte te ketij risku. E para eshte aftesia e nje

institucioni financiar te rrite keshin e nevojshem ashtu qe te permbushe
detyrimet ndaj kreditoreve dhe borxheve te saja. E dyta eshte risku se nje
institucion nuk do te arrije te ekzekutoi transakcionin me cmimin aktual te tregut
sepse perkohesisht nuk ka vullnet per kete.
Risku kreditor. Ky risk ka te beje me mospagimin e detyrimeve nga ana e
kredimarresve ndaj bankes me crast banka munde te pesoi humbje. Risku
kreditor eshte kompleks dhe institucionet kryesisht mbeshteten ne vleresimet e
agjencioneve rejtuese, si jane Standard& Poor dhe Moodys, te cilat percaktojne
nivelin baze te riskut te cilit ato i ekspozohen. Keto agjencione do te analizojne
kompanin e cila kerkon kredi para se ato te rejtohen. Analizat e ketilla perfshijne
vleresimin e struktures se kompanise, poziten e saj financiare dhe operative,
kualitetin e menaxhmentit, trendet (te tregut dhe industrise) qe munde ate ta
afektojne, si dhe ambientin makroekonomik ne te cilin operon kompania.
Kur transakcionet biznesore ndodhin ne kufijt nderkombetare atehere ketu
perfshihet edhe risku plotesues, i cili njifet si risku i shtetit (vendit), dhe ai
eshte rrjedhoje e mjedisit biznesor, ekonomik dhe politik qe ekzistojne ne vendet
e ndryshme te botes.

KATEGORITE KRYESORE TE RISKUT SHTETERORE

Kur transakcionet biznesore ndodhin ne kufijt nderkombetare atehere
ketu perfshihet edhe risku plotesues, i cili njifet si risku i shtetit
(vendit), dhe ai eshte rrjedhoje e mjedisit biznesor, ekonomik dhe politik
qe ekzistojne ne vendet e ndryshme te botes.

Ekzistojne gjashte kategori kryesore te riskut te vendit

(shteterore):

Risku ekonomik. Ky eshte risk qe kthimi i pritur ne investimet e bera perbrenda

nje shteti te afektohen nga ndryshimet ne strukturen ekonomike te atij shteti dhe
rritjen ekonomike te tij. Risku i tille munde te arrije nga ndryshimet thelbesore ne
politikat fiskale dhe monetare, recesioni lokal dhe resurset e disponueshme.
Risku i kursit kembimore. Ky risk rrjedhe si rezultat i ndryshimit te vrullshem te
vleres se monedhes se vendit. Ndryshimet e ketilla zakonisht percillen me
crregullime ekonomike, lufta apo ataket spekulative nga ana e investitoreve. Ky
risk gjithashtu munde te vie edhe atehere kur vendi leviz nga norma e kembimit
fikse ne ate rreshqites.
Risku i pozicionit apo fqinjesise. Ky risk paraqitet atehere kur problemet e nje
vendi barten (rrjedhin) matan vendit tjeter.Kjo mund te ndodhe gjate kohes se
luftes (si p.sh ne ish RSFJ) apo veshtiresite ekonomike regjionale (ne Ameriken
Latine ne vitet 1980 dhe Azi ne vitet 1990).
Risku sovran. Ky risk nderlidhet me deshtimet e qeverise per te permbusher
detyrimet e saja te kredive, si rasti i Rusise ne vitin 1998.

Risku politik. Ky risk ka te beje me stabilitetin e pergjithshem politik

te vendit, i cili munde te ndryshoi ne kohen e luftrave regjionale,
grushteshtetit ushtarake dhe luftes civile (shembulli i Zambise).
Se si menaxhohet risku i vendit varet shume nga natyra dhe
marredheniet qe nje organizate ka me ate vende qe tregeton. Per
shembull, nese ka ndertuar nje fabrike prodhuese ne nje vende tjeter,
ky riske do te jete afatgjate dhe organizata duhet ta vleresoi riskun e
atij vendi para se te filloi investimin dhe per kohe te gjate mbrapa. Ne
veqanti, risku i vendit duhet te monitorohet me kujdes ne ato pjese te
botes qe kane histori te jostabilitetit. Risku i vendit ndryshon varesisht
nga karakteri i kredive. Kredit afatgjate per qeverite zakonisht kane
riskun e ulet ekonomik, por e kane riskun elarte te kembimit valutor,
riskun e sovranit dhe ate politik, ndersa kredit afat shkurtera per entitet
private kane ne menyre tipike risk te ulet-ne perjashtim te riskut te
transferit.

Risku strategjik

Risku strategjik ka te beje me aspektet e gjera te biznesit dhe

shpeshe here perfshijne gjerat e tilla qe eshte shume me veshtire te
menaxhohen dhe te cilat nuk perfshihen ne kategorit e tjera te riskut.
Zakonisht risku strategjik perfshine ndikimin (impaktin) e gjerave si:
1
2
3
4
5

Startegjin e dobet te marketingut

Strategjin e dobet te pervetesimit
Ndryshimet ne sjelljen e konsumatoreve
Ndryshimet politike dhe te rregullatives
Promovimin e dobet te produktit

Prandaj, pjesa me e madhe e riskut strategjik eshte e fokusuar qe te siguroi qe vlera e

akcionareve ne nje ndermarrje te vazhdoi te rritet e jo te stagnoi apo te zvogelohet.
Menaxhimi strategjik munde te veshtrohet gjithashtu si menaxhim te riskut ne interes te
akcionareve te kompanise, keshtu qe zakonisht eshte pergjegjesi e bordit.
Risku strategjik gjithashtu perfshine edhe shume risqe komerciale qe kane te bejne me
humbjen e klienteve kyq, deshtimin e furnizuesve si dhe pa aftesine e menaxhmentit
per ta udhehequr biznesin. Natyra e riskut strategjik te nje organizate do te varet edhe
nga llojet e tregjeve ne te cilat operojne. Per shembull, kur tregu eshte shume i
rregulluar, risku strategjik munde te vie nga ana e intervenimit te qeverise. Kur biznesi
operon ne tregun konkurues, risku munde te rrjedhe nga hyrja e aktereve te rinje ne ate
treg si dhe inovacionet nga ana e aktereve ekzistues. Menaxhimi i rikut startegjik kerkon
qe ata te cilet jane te ngarkuar me udheheqjen e biznesit te kene kuptueshmeri te mire
te konkurences, dhe permes kesaj, te sigurojne se dizajnimi i tyre organizativ eshte
adekuat dhe qe te adresoi qarte dhe me kohe nevojat e tregut dhe te klienteve te tyre.
Nje menyre se si organizata i adreson keto nevoja eshte planifikimi strategjik.
Nje startegji organizative qe te jete efektive duhet te kete parasyshe nje game te
gjere te faktoreve, duke perfshire:
performancen ekzistuese operative;
natyren e ambientit te pergjithshem te biznesit, duke perfshire ekonomine nacionale dhe
ate globale;
konkurentet, te cilet munde te jene lokal, nacional dhe global;
faktoret e veqant te tregut te cilet ndikojne ne realizueshmerine e biznesit dhe si
ndryshojne ata;
nevojat teknologjike qe drejtojne operim efektiv dhe qe zhvillojne dhe ndihmojne
produktet dhe sherbimet e ereja; dhe
njerezit qe duhet te mirembajne apo te rritin pjesemarrjen ne treg.

Risku i programeve dhe projekteve

Rendesia e menaxhimit te projekteve eshte rritur ne menyre te konsiderueshme gjate 30
viteve te fundit. Ka filluar me industrin e prodhimit te avioneve gjate viteve 1950 kur filloi
konstruktimi i avioneve te medhenj per dallim nga prodhimi i avioneve tradicional te
deriatehershem, keshtu menaxhimi i projekteve behet nje dicipline e rendesishme ne
kuader te shumices se bizneseve. Tani besohet se puna e bazuar ne projekte perbene rreth
30 perqind te aktiviteteve tipike te bizneseve. Projektet dhe programet jane nderrmarresi
te konsiderueshme si ne aspektin e shpenzimeve ashtu edhe te konsumimit te kohes.
Duke pasur parasysh se ato kane vetem nje shanse per sukses atehere duhet te jete e
kuptueshme se ato bartin ne vehte edhe nje shkalle te larte te riskut. Keshtu projektet
jane duke fituar nje rendesi strategjike brenda organizates, aq sa ato jane duke kuptuar se
pa angazhimin ne projekte behet e pamundshme per te bere ndryshime te shpejta te cilat
kerkohen per vazhdimin e ekzistimit dhe rriten e tyre ne nje treg konkurues.
Nje nga shembujt e paraqitjes se rendesise se projekteve eshte mos
menaxhimi i mire i nje projekti i cili para do kohe eshte konstatuar si deshtim i
menaxhmentit per analiza te tregut nga i cili ka rezultuar qe shumica e
kompanive te ndryshme te mos perfitojne nje shume marramendese nga
klientura e nje klase te njerezve e cila eshte lene disi pas dore duke
anashkaluar fuqine e tyre blerese e kjo eshte klasa e njerezve te moshes prej
50 deri ne 70 vjeq klase e cila sipas hulumtimeve te bera ne Gjermani eshte
struktura e njerezve e cila shpenzon ne vit diku rreth 100 mlrd euro, ky mos
planifikim i mire i projekteve te kompanive si rezultat i mangesive parashikuese
dhe mos implementimit te mire te marketingut hulumtues rezulton ne nje
humbje te nje kapitali marramendes per kompanite e qe lidhet ne menyre
direkte apo indirekte me riskun e projekteve gjegjesisht ate financiare.

Risku i projekteve do te ndryshoi varesisht nga natyra dhe objektivat e

iniciativave, mirepo ne menyre tipike munde te ndahet ne kategorit vijuese:

Risku teknologjik. Ky mbulon ato risqe qe kane te bejne me

komponentet teknike te projektit dhe perfshine risqet qe kane
te bejne me teknologjin informative, ingjineringun,
eksperimentet shkencore dhe produktet e reja.
Njerezit dhe menyra e te sjellurit. Kjo mbulon ato risqe qe
kane te bejene me ndryshimet qe njerezit duhet ti bejne si ne
aspektin e aktiviteteve te tyre ditore, si dhe, qe eshte edhe me
e rendesishme, ne menyren e te sjellurit te tyre (shprehit).
Eshte nje fakte i njohur mire se njererzite jane te rezistueshem
ndaj ndryshimeve dhe se shume projekte dhe programe
deshtojne sepse nuk i kushtohet rendesi e nevojshme
dimensionit human te tyre.
Risku i procesit. Kjo perfshin ato risqe te cilat kane te bejne
me futjen ne perdorim e proceseve te reja apo te ndryshimeve
ne proceset ekzistuese. Proceset qe jane konstruktuar ne
menyre te dobet apo te cilat jane implementuar ne menyre te
keqe munde te rezultojne me probleme afat gjate atehere kur
projekti te kompletohet.

Risku operacional

Risku operacional eshte nje permbledhes i risqeve te ndryshme qe kane te

bejne me operacionet e nje biznesi. Keto kane te bejne me deshtimet e
kontrollave ditore dhe te proceseve nga te cilat varet biznesi, pastaj gjerat
siq jane shendeti dhe siguria, sabotimet e brendshme (si jane mashtrimet),
sigurin dhe kontrollat e sistemeve te brendshme informative etj.
Definicioni i riskut operacional do te ishte: si risk per humbje i cili
rezulton nga proceset e brendshme, njerezit dhe sistemet jo
adekuate apo te deshtuara.
Sipas PricewaterhouseCoopers, fusha e menaxhimit te riskut operacional
ne nivelin me te larte munde te deshtoi ne dy komponenta kryesore, te
cilat vetevetiu jane mjafte te pavarura:
Integriteti operativ, i cili bashkangjitet me kontrollat adekuate
operacionale dhe qeverisjen e perbashket. Kjo perfshine kulturen
organizative, mbikqyrjen e menaxhmentit, gabimet, mashtrimet, shendetin
dhe sigurine, fatekeqesite fizike dhe kontrollat e dobeta te brendeshme.
Shperndarjen e sherbimeve, e cila ka te beje me aftesin e organizates
per te permbushur procesin biznesor ne baza te vazhdueshme. Kjo
perfshine proceset, sistemet e TI, ndryshimin e projekteve, marredheniet
me furnitoret, personelin dhe krizat.

Impakti i mos menaxhimit te riskut operacional mund te shkoje me large se

sa thjesht impakt financiare, i cili nuk mund te jete aq katastrofik se sa
eshte humbja e reputacionit te organizates. Burimet si jane auditimi i
brendshem, auditimi i jashtem, opinioni legal, raportet e riskut te
projekteve etj. duhet te shfrytezohen per te fituar kuptimin e qarte se cilat
lloje te risqeve operacionale munde te jene prezente ne organizate.
Menaxhimi i riskut operacional duhet te jete ne epiqender ne raport me
shume kategori te tjera te risqeve ne nje organizate. Mirepo, shpeshehere
risku operacional eshte i rendesise sekondare ne raport me risqet e shumta
te cilat e preokupojne bordet dhe menaxhmentet e larta te organizatave, si
jane risku strategjik, risku financiar e ndoshta edhe risku i rrethines. Me te
vertete, shume hulumtime lidhur me riskun operacional kane identifikuar
barrierat e caktuara per promovimin e tij ne arenen e qeverisjes se
perbashket, duke perfshire:

Definicionin e tij jo konzistent;

Theksimi i sforcuar i tatepjetes se riskut;
Linjat e paqarta apo jo ekzistuese te raportimit;
mos dokumentimi; dhe
mosekzistimi i kultures organizative.

Risku i rrethines (ambientit)

Ceshtja e ambientit shume shpejte eshte bere brenge kryesore per secilin. Impakti i aktivitetit
human ne klimen boterore ashtu sikurse edhe ne ekosistemin lokal eshte gjithnje e me shume
duke brengosur dhe eshte dicka qe organizatat nuk munde ta ignorojne.Pavaresisht nga
debatet qe zhvillohen ndermjet ambientalisteve dhe bizneseve te medha, ekzistojne shembuj
te shumte madhor te demeve te shkaktuara nga efektet e aktiviteteve komerciale, qeveritare
dhe ushtarake, duke perfshire:

Three Mile Island. Akcidenti ne elektranen atomike ne Thre Mile Island Njesia 2 (TMI-2) afer
Middletown ne Pansilvani me 28 mars 1979 ka qene nje nga me seriozet ne historine
elektranave atomike ne SHBA. Edhe pse nuk ka patur te vdekur dhe te lenduar nga ana e
punetoreve apo ne ate bashkesi, ajo ka kushtezuar qe te ndermerren shume ndryshime duke
perfshire ndryshimet planifikimin e emergjences, trajnimin e operatoreve te reaktorit atomik,
faktoret e ingjinieringut human, mbrojtjen nga radiacioni, si dhe te shume fushave te tjera te
operimit te elektranave atomike.
Chernobyli, Ukraine, ne ish Bashkimin Sovjetik. Akcidenti e ka shkatrruar reaktorin atomik duke
shkaktuar radioaktivitetin e larte ne ambient. Pas akcidenit, eshte ndaluar casja ne radius prej
30 km perreth reaktorit. Rreth 135.000 persona jane evakuar per shkak te kontaminimit
radiologjik. 31 persona kane vdekur ne akcidentin e Chernobylit
Ekzistojne evidencat per ngrohjen globale te botes, viti 2002 ka qene viti i dyte me i nxehte ne
histori sipas evidencave. Projekcionet na bejne te ditur se temperaturat mesatare do te rriten
ndermjet 1,4 dhe 5,8 celzius ne kete shekull. Kjo do te ndikoi qe akulli i Artikut te shuhet rreth
vitit 2080, rritja e temperatures do te kushtezoi qe te kemi kohe me kushte shume me
ekstreme, si eshte tejzgjatja e kohes se ngrohte, stuhi te ashpra, thatesi dhe permbytje.
Korporatat e medha e ne veqanti ato qe e afektojne ambientin qoft ne menyre te
drejteperdrejte permes nxjerrjes se naftes, gasit apo ne menyre indirekte si rezultat i aktivitetit
te tyre si jane industria kimike, e prodhimeve farmaceutike ne kuptimin e plote te fjales
ndikojne ne ambientin jetesore.

Risku teknologjik

Teknologjia informative si dhe teknologjit tjera te reja kane nxitur

ndryshime te thella strukturale ne ekonomin boterore, duke nxitur nivele te
paparafytyrueshme te kompleksitetit.
Aq sa organizatat i jane kethyer teknologjise, niveli i varesise eshte rritur
befasishem. Varesia nuk do te ishte nje qeshtje nese teknologjia do te
punonte ashtu si eshte supozuar, por teknologjia nuk eshte aq e
parashikueshme. Kompleksiteti i tyre i bene ato sistematikisht jo stabile
dhe, si rezultat, organizata mund ta gjeje vehten shume keq kur ajo
deshton.
Kto ngjarje te padshirueshme munde te vshtrohen nga disa aspekte:

Shikuar nga aspekti i prgjithshm, relativisht te shpeshta jan dukurit e

zjarreve te niveleve te mdha, te trmeteve katastrofike, te vrshimeve, te
smundjeve etj., te cilat munde te ken pr pasoje humbjet e mdha
materiale dhe te viktimave njerzore pr ekonomin kombtare te ilen e
godasin.
Shikuar nga aspekti i nj ndrmarrjeje, ngjarjet e paparashikueshme
munde te jene me pake apo me shume te dmshme pr te apo ndoshta
katastrofike, por pa ndikim te madhe ne mjedisin: demet materiale te
ndikuara nga zjarri, vrshimet, dmtimi i makinave dhe pajisjeve, lndimi i
te punsuarve, investimet e gabuara, pasojat ligjore nen ndikimin e
dmeve ekologjike, etj.

Intensiteti i riskut dhe frekuenca

Pr teorin e riskut pyetje e rndsishme sht intensiteti dhe shkalla e rrezikut. Kshtu pr
shembull nse humbja ne dy raste te situats se njjt sht 200.000 euro, kurse probabiliteti i
humbjes ne rastin pare sht 0,3 kurse ne rastin e dyte sht 0,4 ather themi se rasti i dyte
sht me risk me te madhe. Ngjarjet me probabilitet me te madhe pr humbje jan me risk me te
larte. Nga te dy rastet me probabilitet te njjt me risk me te madhe sht ai ku humbja
potenciale sht me e madhe.
Kompanit e sigurimit ne baze te probabilitetit te ndodhjes se ngjarjeve te caktuara ne te kaluarn
dhe mundsis se shmangies se humbjeve te vrteta ne raport me at probabilitet, duke
shfrytzuar shprndarjen statistikore, prcaktoje intervalin e besueshmris ne te ciln do te sillet
numri i ngjarjeve te pavolitshme me rezultat te paprfillshm te gabimit te riskut. Pr shembull,
nse probabiliteti sht qe nga 1000 shtpi te siguruara te shkatrrohen nga zjarri 10, 10:1000,
nuk mund te pritet se me te vrtet 10 shtpi do te shkatrrohen nga zjarri. Nse shfrytzojm
shprndarjen normale, ne intervalin plus minus dy gabime standarde ather do te kemi pritjen
95,46%. Te supozojm qe ne shembullin e theksuar intervali do te jete ndrmjet 9 dhe 11. Nse do
te realizohej ngjarja pake e mundshme qe te digjen 11 shtpi, ather siguruesi do te kt humbje.
Ne baze te hulumtimeve dhe prvojave sht arritur deri te konkluzioni se ekziston varshmria e
dukshme ndrmjet frekuencs dhe intensitetit te riskut. Ne shumicn e rasteve te analizave te
riskut, frekuenca e madhe nnkupton intensitetin e vogl dhe e kundrta.
Nse vrojtohet, pr shembull, dmtimi i automjeteve si rezultat i fatkeqsive ne komunikacion,
arrihet deri te prfundimi se jan relativisht te shpeshta demet e madhsive te vogla, te cilat leht
evitohen. Aksidentet ne te cilat automjetet kane dmtim total relativisht jan te rralla. Situata e
ngjashme sht edhe me risqet ne industri nga dmtimi i makinerive, te cilat pr ka frekuenca jan
relativisht te shpeshta, por pr kah intensiteti jan te vogla. Mirpo, ekzistojn edhe rastet qe
nnkuptojn frekuencn e madhe si dhe intensitetin e madhe, respektivisht me frekuence te vogl
dhe intensitet te vogl, kshtu sht rasti p.sh ne komunikacionin ajrore. Demet te cilat ktu
ndodhin ne fatkeqsit individuale (rrzimi i avionit) kryesisht jan totale, si nga aspekti ekonomik
ashtu edhe nga aspekti i jets se njerzve. Ne raste se rritet frekuenca e ktyre dmeve, sigurisht
qe ne mnyr proporcionale rriten humbjet ekonomike, respektivisht intensiteti i riskut.

Ndarja e risqeve

Varesisht nga karakteristikat e riskut mund te flasim per llojet vijuese te riskut :
Riskun objektiv dhe subjektiv;
Riskun e pastr dhe spekulativ;
Riskun e prgjithshm dhe te veante;
Riskun konstant dhe variabl etj.

Risk objektive sht risku i cili ndodhe pavarsisht nga vullneti i njeriut, si dhe pa asnj lidhshmri me
punn e tij (p.sh. risku i goditjes se rrufes, risku i thatsis, risku nga breshri etj.).
Risku objektiv definohet si shmangie relative te humbjes reale ne raport me humbjen e pritur. Pr
shembull, te supozojm se siguruesi ne portofolin e tij ka 10.000 shtpi te siguruara ne kohe me te
gjate dhe se mesatarisht 100 shtpi digjen ne vite, meqense do te ishte raste i rralle qe realisht te
digjen 100 shtpi ne vite. Ndonj vite munde te digjen 90 shtpi derisa vitet tjera numri i shtpive te
djegura munde te jete 110. Kshtu, ekziston dallimi prej 10 shtpive te djegura ne raport me numrin e
pritur prej 100 shtpish apo dallimi prej 10%. Ky dallim relative i demit te vrtete ne raport me
humbjen e pritur njihet si risk objektiv. Saktsisht, risku objektiv sht invers ne raport me rrnjn
katrore te numrit te njsive te vrojtuara. Ne shembullin tone te mparshm prej 10.000 shtpi te
siguruara, risku objektiv ka qene 10%. Nse supozojm se jan te siguruara 1.000.000 shtpi, numri i
pritur i shtpive te cilat do te digjen do te ishte 10.000, por dallimi i humbjes reale nga ato te pritura
sht vetm 100. Tani risku objektiv do te ishte 1%. Kshtu, nse rrnja katrore e numrit te shtpive do
te rritej nga 100 sa ishin ne shembullin e pare ne 1.000 ne shembullin e dyte (10 here), risku objektiv do
te zvoglohej ne nj te dhjetn nga niveli i mparshm.
- Risku objektiv ne aspektin statistikor munde te matet me masat e caktuara te disperzionit sikurse jan
masat e devijimit standard apo koeficienti i variacionit. Duke pasur parasysh se risku objektiv munde te
matet, ky koncept sht jashtzakonisht i dobishm si pr siguruesin ashtu edhe pr menaxheret. Ashtu
si rritet numri qe i nnshtrohet riskut, siguruesi munde ta parashikoi humbjen shume ne mnyr me te
sakt sepse munde te mbshtetet ne ligjin e numrave te mdhenj. Ligji i numrave te mdhenj tregon se
me rritjen e numrit te njsive sht probabiliteti me i madhe qe humbja e vrtet do te jete me afr
probabilitetit te humbjes se pritur. Respektivisht, aq sa numri i shtpive te vrojtuara rritet, sht shkalla
me e madhe e saktsis ne parashikimin e numrit te shtpive te cilat do te digjen nga zjarri.

Risku subjektiv definohet

Si pasiguri e cila bazohet ne gjendjen mentale te njeriut apo ne gjendjen e vetdijes

se tij. Pr shembull, personi ka konsumuar sasi te madhe te alkoolit ne nj bar dhe ne
at gjendje duhet te vozitet ne shtpi. Vozitsi munde te jete i pa sigurt se a mund te
mbrri ne shtpi i sigurt, e qe policia mos ta arrestoi pr shkak te vozitjes ne gjendje
te dehur. Kjo pasiguri mentale quhet risk subjektiv.
Ndikimi i riskut subjektiv ndryshon varsisht nga personi. Personat e ndryshm ne
situatn e njjte munde te ken koncepte plotsisht te ndryshme te riskut dhe sjellja
e tyre munde te ndryshoi sipas nevojs. Nse personi ka prvoje te pasiguris se
madhe mentale qe i prket humbjes, sjellja e personit te tille munde te jete me
ndikim. Niveli i larte i riskut subjektiv shpesh here rezulton me sjellje te kujdesshme
konservative, kurse niveli i ulet i riskut subjektiv munde te nxite sjelljen me pak
konservative. Vozitsi i prmendur ka munde te arrestohet pr shkak te vozitjes ne
gjendje te dehur edhe pse sht i vetdijshm se ka pire pake me shume alkool.
Vozitsi pr ta kompensuar pasigurin e tij mentale mundet, te themi, ta lus dik
tjetr qe ta drgoi ne shtpi apo te marre nj taksi. Vozitsi i dyte ne situatn e njjte
nuk do ta pranoi riskun ne mnyrn e njjt dhe mundsin e arrestimit do ta
nnvlersoi ne trsi. Niveli i ulet i riskut subjektiv do te rezultoi me sjellje shume me
pake konservative ne vozitje.
Risqet subjektive ndodhin nen ndikimin e vullnetit te njeriut, puns dhe sjelljes se tij.
Njeriu mundet prmes masave preventive te eliminoi shkakun i cili munde te shkaktoi
dme por gjithashtu me moskujdesin e tij, apo me qellim, njeriu mundet vete te
shkaktoi riskun (pr shembull risku i aksidentit ne komunikacion).
Nga aspekti i sigurimeve me e rndsishme sht ndarja e riskut ne riskun e pastr
dhe spekulative.

Risku i pastr

definohet si situate e cila do te prfundoi me humbje apo pa asnj efekt (fitimi nuk sht
i mundur). Pr shembull risku nga vdekja e hershme, risku nga zjarri, trmeti, vrshimet
etj.
Ne tabeln e mposhtme paraqitet ndarja e risqeve te pastra:

Risku i pastr

I cili sigurohet

I cili nuk sigurohet

Personal
(vdekja, mosha, smundja, fatkeqsia)
Prons
(risku te cilit i nnshtrohet pasuria dhe
sendet)
Risku nga prgjegjsia
(sigurimi i auto pergjegjesise, sigurimi i
garancis se produkteve)

* Tregut
(ndryshimi mimeve, ndryshimi i shijes
se konsumatoreve)
*
Politike
(sanksionet, tatimet e mdha, inflacioni)
* Risqet ne prodhim
(teknologjia e vjetruar, harxhimi i resurseve natyrore, grevat)
* Risqet personale
(humbja e puns pr shkak te arsimimit
te pamjaftueshm)

Risku spekulativ paraqet situatn e cila munde te rezultoi si me humbje

ashtu edhe me fitim ( p.sh. investimi ne aksionet ne nj firme, lidhja me
kusht ne vrapimet e kuajve, investimet ne pronat e patundshme etj.).
Risku i prgjithshm sht risk i cili godet numrin e madhe te njerzve,
grupacionet e veanta te njerzve apo ndoshta shoqrin e prgjithshme
(p.sh. inflacioni i larte, papunsia, lufta etj.).
Risku individual sht risk i cili godet numrin me te vogl te personave
(nj apo me shume) pr shembull, vjedhja e automjeteve, zjarri ne nj
shtpi etj. dmtohen vetm ata te te cilt ka ndodhur ai risk por jo edhe
krejt shoqrin.
Risku konstant (i pa ndryshueshm) sht risku te i cili probabiliteti i
ndodhjes sht gjithnj i njjt, nuk ndryshon nga viti ne vit. Zjarri sht,
kryesisht, vazhdimisht ngjarje e pastr ne mesin e caktuar ne disa vite. Pr
riskun konstant prcaktohet premia konstante e cila i prgjigjet peshs se
riskut.
Te risku variabl probabiliteti i ndodhjes se tij vazhdimisht ndryshon.
Shkalla e rrezikshmris ndryshon ne kohe relativisht te shkurtr, nga dita
ne dite. Rrezik i tille sht risku nga vdekja e cila me rritjen e moshs
vazhdimisht rritet. Probabiliteti se do ndodhe vdekja prej viti ne vit sht
gjithnj me e madhe.

Menaxhimi i riskut ne sigurime

Procesi i menaxhimit t riskut

Menaxhimi i riskut sht proces i matjes, vlersimit t riskut dhe zhvillimit t
strategjive pr menaxhimin e tij. Strategjit prfshijn transferimin e riskut t ndonj
pal tjetr, duke shmangur, reduktuar efektet negative t riskut dhe duke pranuar
disa nga pasojat e ndonj risku t veante.
Menaxhimi financiar i riskut, fokusohet n risqet t cilat mund t menaxhohen duke
shfrytzuar instrumentet financiare
Menaxhimi i riskut sht i ndrlidhur me menaxhimin strategjik dhe operacional n
nj organizat.
Detyra e risk menaxherit nuk sht vetm q t identifikoj informatat relevante q
kan t bjn me profilin e riskut t kompanis; por ato duhet matur dhe komunikuar
n mnyr t duhur.
Kuantifikimi (matja) i riskut nuk duhet shikuar vetm n aspektin financiar, por duhet
kuptuar impaktet potenciale, financiare dhe jo-financiare, prgjat tr organizats.
Krijimi i nj filozofie t menaxhimit t riskut

Filozofia e menaxhimit t riskut n nj organizat mundson :

Q aktiviteti individual mbi riskun t realizohet brenda nj kornize afatgjat, dhe
Siguron nj standard efektiv pr vendimet dhe aktivitetet
Kjo filozofi gjithashtu ka t bj me at sesi risqet jan monitoruar dhe raportuar.
Shpesh prshkruhet si nj pasqyr e politiks s riskut apo pasqyr e operimit
(aktivitetit) t riskut.

Prpilimi i pasqyrs s politiks s riskut

Pasqyra e politiks s riskut sht dokument i publikuar i cili

pasqyron filozofin e menaxhimit t riskut t zhvilluar.
Prqendrohet n punn e departamentit t riskut dhe mund ti
caktoj objektivat t cilat duhet arritur pr menaxhert individual.
Pasqyra e politiks mund t mbuloj kto gjra:
Rolin dhe objektivat e funksionit t menaxhimit t riskut;
Si do t identifikohen , maten dhe prioritizohen risqet;
Vendimet mbi cilat risqe dhe mbi cilat nivele t impakteve mund
t mbahen brenda nj organizate;
Nivelet e prgjegjsive;
Se si risqet do t raportohen tek bordi

Fazat e menaxhimit te riskut

Procesi i menaxhimit t riskut

Procesi i menaxhimit te riskut prfshin 5 faza:
Identifikimi i riskut,
Vlersimi i riskut,
Zgjidhja e metodave pr menaxhim te riskut,
Implementim i metods se zgjedhur pr menaxhim te riskut,
Vlersimi dhe shqyrtimi i serishm.

Faza e pare ne procesin e menaxhimit te riskut sht identifikimi i riskut me te cilin

ballafaqohet kompania e sigurimit, te humbjeve potenciale te: pasuris, te te
ardhurave, krkesave, humbjeve nga vdekja dhe paaftsis se menaxhmentit,
mashtrimeve dhe punve kriminale te te punsuarve etj.
Identifikimi i riskut mund t filloj me nj burim problemesh, apo m vet problemin.
Analizat e burimeve- Burimet e risqeve mund t jen interne apo eksterne . Shembuj
t burimeve t risqeve jan: aktert e projektit, puntort e kompanis apo koha (moti
) n aeroport.
Analizat e problemit. Risqet kan t bjn m krcnimet e identifikuara. P.sh,
krcnimi i humbjes s parave, apo krcnimi i aksidenteve dhe pasojave.
Identifikimi i riskut prfshin:
Prcaktimin e natyrs se riskut (te pasuris, personal, riskun nga prgjegjsia);
Definimin e riskut (pr shembull a sht ne pyetje vrshimi i hapsirs afariste apo te
banimit);
Sistematizimin e shkaqeve dhe te pasojave te riskut te ndodhur (p.sh shkaqet e
vrshimeve dhe pasojat e saj).

Proqesi i menaxhimit te Riskut

Vendimmarrja

Vleresimi i riskut
- Analiza e Riskut
- Identifikimi i Riskut
- Pershkrimi i Riskut
Matja e Riskut

Trajtimi i
Riskut
Raportimi

Raportimi i Riskut
Kercenimet dhe
shanset
( mundesite )

Monitorimi

36

Zgjedhja e metods pr menaxhimin e riskut

Metodat alternative
Pas vlersimit te frekuencs dhe intensitetit te riskut, detyre e menaxhmentit te
riskut sht zgjedhja e metods adekuate, apo kombinimit te metodave pr
menaxhimin e riskut.
Metodat themelore pr menaxhimin e riskut jan:

Shmangja e riskut;
Mbajtja e riskut;
Transferi i riskut;
Kontrolli i riskut;
Sigurimi.
Shmangja e riskut
Kjo metode nnkupton mos ndrmarrjen e disa aktiviteteve te cilat mund te jene te
rrezikshme. Pr shembull, kompania e cila prodhon produkte te larta toksike munde
te nderpreje prodhimin e ktyre produkteve.
Prparsia kryesore e ksaj metode sht reduktimi i riskut apo ndoshta edhe
eliminimin e tij nse riziku nuk ndrmerret.
Mirpo shmangja e riskut ka dy mangsi. Mangsia e pare sht se nuk sht gjithnj
e mundshme te shmanget risku (kompania p.sh nuk munde ti shmanget vdekjes se
menaxhereve). Mungesa e dyte sht se nuk sht e kuptueshme qe te shmangen te
gjitha risqet. Pr shembull prmes shmangies se prodhimit te te gjitha produkteve
kompania do te ndrpren prodhimin.

Mbajtja e riskut
Metoda e mbajtjes se riskut nnkupton se kompania mban nj pjese te riskut pr vete.
Kjo sht metode e cila shfrytzohet me se shpeshti ne menaxhimin e riskut. Kjo metode
munde te praktikohet ne raste se demi maksimal i mundshm sht i prmasave te vogla,
ne raste se demet munde te parashikohen dhe nse risqet e caktuara nuk munde te
transferohen.
Menaxhmenti i riskut munde te vlersoi intervalet e mundshme te frekuencs dhe
intensitetit te dmeve. Ne raste se vlersohet se shumica e dmeve do te jene ne at
interval, kur te ardhurat e kompanis do te jene te mjaftueshme pr mbulimin e tyre.
Menaxhmenti i riskut duhet te prcaktoi nivelin e vetembajtjes se riskut, e cila paraqet
shumn e detyrimeve te cilat kompania munde vete ti mbaje. Kompanit financiarisht me
te fuqishme kane nivelin me te larte te vete mbajtjes, pr dallim nga kompanit me
pozicion me te dobt financiare.
Ne raste se kompania i ka mbajte risqet ather ajo nevojitet te zhvilloi metodat prkatse
pr pagesn e dmeve. Ne raste se te ardhurat rrjedhse nuk jan te mjaftueshme pr
mbulimin e dmeve te ndodhura, ather ato munde te paguhen nga rezervat e
kompanis. Metoda e trete sht huazimi i mjeteve te nevojshme financiare nga bankat.
Mbajtja e riskut ka perparesit dhe te metat e veta.
Perparsite jan:
ne raste se demet reale jan me te vogla se premia e sigurimit ather kompania do te
ket kursime;
shrbimet te cilat i ofron kompania e sigurimit munde te sigurohen nga vete kompania me
shpenzime me te vogla;
shton motivimin pr ndrmarrjen e masave preventive pr pamundsimin e humbjeve.
Mirpo, metoda e mbajtjes se riskut ka disa mangsi te rndsishme:
mundsin e paraqitjes se dmeve te mdha te cilat tejkalojn mimin e sigurimit;
shpenzimet e mdha te mundshme pr preventive.

Transferi i riskut
Transferi i riskut nnkupton metodn e menaxhimit te riskut prmes bartjes se riskut
dhe
pasojat e tij potenciale financiare ne paln dhe pjesmarrsit e tjer.
Programi i menaxhimit te riskut ne baze te kontrats mundson transferin e dmeve te
mundshme potenciale te cilat nuk prfshin llojet e sigurimeve komerciale, ndrsa
humbjet e mundshme barten te ata te ilet jan ne pozite me te mire pr te bere
kontrollin e dmeve.
Te transferi i tille i riskut kompania ballafaqohet me riskun qe pala te iles i sht bartur
risku mund te ndodhe qe nuk do te jete e afte qe te paguaj demet.
Kontrollimi i riskut
Kontrollimi i riskut nnkupton ndrmarrjen e masave te cilat zvoglojn shumn e
dmeve te pritura prmes reduktimit te frekuencs dhe intensitetit te tyre. Masat, qellim
primar i te cilave sht zvoglimi i frekuencs te dmeve, quhen masat preventive,
ndrsa aktivitetet qe jan te drejtuara ne kontrollimin e intensitetit te tyre quhen
metoda reduktuese.
Kshtu pr shembull masat te cilat reduktojn frekuencn e dmeve jan krkesat pr
vetprmbajtjen strikte te rregullave pr sigurin ne pune, kontrollit te kualitetit dhe
prmirsimit te dizajnit te produkteve. Masat pr reduktimin e intensitetit te dmeve
jan instalimi i sistemeve te alarmit, tretmani i hershem i lndimeve, limitimi i shums
se keshit nen supozimin se ai munde te vidhet etj.
Nga ana tjetr kontrollin e riskut munde ta vshtrojm si grumbull te masave te ciln e
shfrytzojm pr:
reduktimin e nivelit te aktiviteteve te rrezikshme (shmangja e riskut);
kujdesin me raste te ndrmarrjes se aktiviteteve te rrezikshme.
Kontrolli i riskut munde te zvogloi shpeshmerine e riskut, mirpo nuk munde te
Eliminohen te gjitha risqet.

Sigurimi
Sigurimi gjithashtu shpesh shfrytzohet pr menaxhimin e riskut. Sigurimi ka
perparesite pr menaxhimin e risqeve probabiliteti i te cilave sht e vogl, mirpo te
cilat kane deme te mdha potenciale.
Ne raste se menaxhmenti i riskut prcaktohet qe te shfrytzoi sigurimin si metode te
menaxhimit te riskut ather duhet ti kushtoi kujdes: zgjedhjes se mbuless siguruese,
zgjedhjes se kompanis se sigurimit, kushteve te sigurimit, informacioneve relevante
mbi kontraktimin e punve te sigurimit si dhe qe ne mnyre periodike te rishqyrtoi
programin e sigurimit.
Pra se pari nevojitet te identifikoi risqet pr te cilt ka nevoje me se shumti pr sigurim.
Pastaj i qaset selektimit te nj apo me shume siguruesve duke u nisur nga fuqia
financiare dhe kualiteti i shrbimeve te tij.
Pas zgjedhjes se siguruesit, fillon me shqyrtimin e kushteve te sigurimit dhe nnshkrimi
i kontrats.

Perparsite e sigurimit si metode e menaxhimit te riskut jan:

Mbulesa siguruese siguron kompensimin e dmeve, me kt sigurohet kontinuiteti i
afarizmit;
Zvoglohet pasiguria pr zhvillimin e ardhshm te kompanis;
Siguruesit sigurojn shrbimet si jan kontrolli i riskut, analiza e nnshtrimit ndaj riskeve
si dhe vlersimin e dmeve.
Te metat jan:
Pagesa e premise paraqet shpenzim te konsiderueshm pr kompanin;
Sigurimi nnkupton edhe riskun e caktuar ne procesin e zgjedhjes se siguruesve;
Sigurimi zvoglon motivimin e menaxhereve qe te prcjellin programin e kontrollit te
dmeve, sepse siguruesi do te paguaj krkesat pr zhdmtim nse vie deri te demet.

Plani i menaxherit t riskut

do vendim i menaxherit t riskut duhet t regjistrohet dhe aprovohet nga

menaxhmenti i lart.
Plani i menaxherit t riskut duhet t propozoj kontrolle siguruese t aplikueshme dhe
efektive pr menaxhim t risqeve, p.sh risku i lart q ka t bj me viruset e
kompjuterve mund t zvoglohet duke siguruar dhe implementuar softwerin anti
virus.
Plani adekuat i menaxherit t riskut duhet t prmbaj orarin pr implementimin e
kontrolls si dhe personat prgjegjs pr kto veprime.

Rishikimi dhe vlersimi i planit

Planet fillestare t menaxhimit t riskut asnjher nuk do t jen perfekt.

Rezultatet e analizave te riskut dhe planet e menaxhmentit duhet t riprtrihen
periodikisht. Ekzistojn dy arsye primare lidhur me kt:

t vlersohet nse kontrollet e mparshme t siguris jan ende t aplikueshme dhe

efektive, dhe
t vlersohen ndryshimet e mundshme t nivelit t riskut n nj mjedis.

Ne kete kontekst duhet te cekim patjeter edhe nje nga detyrat dhe pergjegjesite
me te medha te menaxherit te Riskut e cila ne gjuhen e sigurimeve quhet si

DMM
( Dmi maximal i mundeshem )

Intensiteti i dmeve paraqet prqindjen e dmtimit te objektit te siguruar. Sa me i madhe te jete

intensiteti i pritur risku sht me i madhe. Demet munde te jene ne maximum te barabarta me
vlern e pasuris.

Intensiteti i riskut munde te jete i plote nse vjen te themi deri te vdekja e te siguruarit,
ngordhja e kafshs shtpiake, fundosjes se anies etj.

Demi maximalisht i mundshm (DMM) Siguruesi duhet te prcaktoi DMM, e cila paraqet
detyrimin me te larte gjate ndodhjes se riskut.

Vlersimi i DMM sht detyra me e rndsishme ne vlersimin e risqeve te mdha dhe ne

mnyre te drejtprdrejt ndikon ne madhsin e vete mbajtjes respektivisht madhsin e riskut te
cilin siguruesi munde ta mbaje ne mbulesn vetjake.

Zgjatja e sigurimit sht periudha e mbuluar me sigurim dhe sht shume e rndsishme pr
vlersimin e riskut te cilit i sht nnshtruar siguruesi.

Roli i menaxherit t riskut

Duhet theksuar se roli i menaxherit t riskut mund t jet i ndryshm prgjat
organizatave t ndryshme.
Menaxheri i riskut sht prgjegjs pr implementimin e filozofis s riskut t krijuar nga
bordi.
Risk menaxheri mund t prfshij edhe shum aspekte tjera t riskut.
Si nj brengoss profesional risk menaxheri siguron (krijon) shkathtsi dhe instrumente
t cilat adresojn shtjet n mnyr profesionale dhe t strukturuar.
Siguruesve u nevojiten informata kontinuele dhe t freskta (riprtria) t cilat do ju
mundsojn vlersimin e risqeve dhe marrjen e tyre n sigurim.
Rndsi t madhe pr menaxhert e riskut ka burimi i informatave, p.sh nj ndryshim n
infrastrukturn e teknologjis s informatave do t thot se nj lloj dmi apo humbje do t
konsiderohet n mnyra t ndryshme brenda organizats .
Menaxheri i riskut nevojitet q gjithnj t ket qasje n burime t vrteta sa i prket
niveleve dhe llojeve t krimeve, terrorizmit, trmetit, stuhis apo krcnimeve tjera .
Si e cekm edhe m lart rndsi t veant pr nj menaxher risku kan burimet e
informatave qoft interne (brendshme) apo eksterne (jashtme)
Sa i prket burimit t informatave brenda nj organizate, detyr e menaxherit t riskut
sht q t vizitoj do departament t asaj organizate me qllim q t realizoj
bashkbisedime me menaxher tjer operacional.
N kt mnyr menaxhert e riskut do t msojn lidhur me at se ku dhe n far mase
shtrihen m tepr ekspozimet e risqeve
N baz t bashkbisedimeve t realizuara n mes t menaxherit t riskut dhe
menaxherve tjer operacional, menaxheri i riskut do t realizoj (siguroj) komente dhe
qasje nga m t ndryshmet meqrast detyr e tij mbetet q t gjitha kto komente dhe
qasje t ndryshme ti harmonizoj s bashku dhe t konsideroj si nj trsi.
Roli i menaxherit t riskut ndaj rolit t auditorit
sht me rndsi t veante t ceket dallimi esencial n mes t rolit t menaxherit t
riskut dhe rolit t auditorit.

Rndsia dhe vlera kryesore e nj auditori sht se ai ndodhet jasht strukturs s

menaxhmentit n nj organizat. Roli i tij sht q t qndroj prapa menaxhmnetit
dhe t prcjell efektivitetin e tyre dhe kontrollet ekzistuese. N rast se auditorit i
epen prgjegjsi direkte pr fardo lloj menaxhimi t paktn menaxhim t riskutather ai do t humb objektititein e tij.

KONKLUZE

Per te qene ne fund sa me te afert me temen po e perkujtojme nje prej definiconeve

te shumta te menaxhimit te riskut e qe ne kete rast e ka dhene nje prej keshilleve te
qmuara te perbere prej eksperteve te menaxhimit te riskut Kshillit Leichhardt
te cilet menaxhimin e riskut e definojne si : Metode logjike dhe sistematike e
themelimit te kontekstit ne identifikimin,analizen,vleresimin,trajtimin,monitorimin
dhe komunikimin e rrisqeve qe lidhen me ndonje aktivitet,funksion ose ne nje proces
menyre qe do te mundesoje menaxherit te riskut per te minimizuar humbjet dhe
maksimizuar mundesite.
Si konkluze e terthorte e gjithe ketij elaborimi te riskut dhe menaxhimit te tij ne
sigurime
dhe ne tregjet financiare duke u munduar qe te japim nje spjegim te
kapshem dhe logjik nxjerrim nje perfundim i cili permblidhet ne ate se po qe se risku
analizohet dhe studiohet mire si ne kohe ashtu edhe ne substance atehere del se :
Tregu Financiar dhe tregjet e risigurimit rrine m pran njri-tjetrit dhe kjo prirje e te
qenit afer njeri tjetrit do te vazhdoje edhe per nje kohe te gjat apo me mire te themi
edhe per dekada te tera n vijim! .
Ndersa sa i perket Sigurimit dhe risigurimit e qe jane pjese dhe faktor i
pashmangshem ne menaxhimin e riskut ato paraqesin mekanizmin kryesor te
transferit te riskut qe e karakterizon nje model intermediator e ai nenkupton nje
model te mirefillte,nje ure lidhese te bashkepunimit, analizes dhe ruajtjes se
stabilitetit financiar te individeve ,korporate apo edhe te ndonje tregu me te gjere .

PER DURIMIN DHE MIREKUPTIMIN TUAJ PERZEMERSISHT

JU FALENDEROJ !!!

PER TE ARRITUR DERI NE KETE MOMENT TE DIPLOMIMIT

PIKA SHTYTESE KRYESORE KA QENE VAJZA IME E NDJERE
E CILA TRAGJIKISHT HUMBI JETEN NE AKSIDENT
KOMUNIKACIONI , PRANDAJ KETE MOMENT DHE KETE
DIPLOME IA KUSHTOJ DIELLZES !