HERPESVIRIDAE

HERPESVIRIDAE
Grki:herpein puzati
Virusi sa omotaem, 150 200nm
Linearna dvolanana DNK (160 gena)
Ikozaedarna simetrija kapsida-162 kapsomere)
3 podfamilije:
Alphaherpesvirinae

Betaherpesvirinae

Simplexvirus

HSV 1 i 2
(HHV 1,2)

Varicellovirus

VZV (HHV 3)

Cytomegalovirus
Roseolovirus

CMV (HHV 5 )
HHV 6 i 7

Gammaherpesvirinae Lymphocryptovirus
Rhadinovirus

EBV (HHV 4)
HHV8

Struktura Herpesvirusa
ikozaedarni nukleokapsid
tegument
spoljanji omota sa peplomerama
Peplomere

Omota

linearna dvolanana DNK

tegument

Kapsid

Genomi Herpesvirusa

ivotni ciklus Herpesvirusa

Adsorpcija

Adsorpcija (inicijalno
elijska
membrana

vezivanje za heparan sulfat

receptor)

Heparan-sulfat
receptor

Adsorpcija

Interakcija sa HVE- C (herpes

virus imunoglobulin Cmedijator za ulazak u eliju)

Fuzija membrana

Ulazak virusa u eliju fuzijom

Transport nukleokapsida do

Penetracija

jedra i ulazak DNK u jedro u

kome zapoinje replikacija

Dekapsidacija
Jedarna pora

Transport do
jedra
Virusna DNK

Herpesvirusi - genska ekspresija

Genska ekspresija determinisana u 3 vremena:
neposredno rana
Neposredno
rani proteini

rana
kasna

Neposredno
rana

Jedarna
membra
na

Citoplazmatska
membrana

Rani proteini

Rana

Kasni
proteini

Kasna

Transkripcija

DNK
replikacij
a

Nukleoplazm
a

Herpesvirusi replikacija genoma

Replikacija nukleinske kiseline model kotrljajueg obrua
Replikaciona viljuka

konkatemere

Sklapanje i izlazak virusa iz elije

Strukturni
proteini se
vraaju u jedro

Spoljanja jedarna
membrana

Proces
samosakupljanja

Virusni
glikoproteini

Unutranja jedarna
membrana

jvk

Egzocitozna
vezikula

Autoproteolitik
a obrada
proteina

prokapsid

Nukleokapsi
d

DNK

elijska
membran
a

Nukleokapsi
d

Pakovanje
genoma
Izlazak virusa

Proteini kapsida se vraaju u

jedro gde se samosakupljaju i

grade kapsid
Pakovanje kapsida i genoma
Nastanak nukleokapsida

Virusi pupljenjem naputaju jedro

Transport do endoplazmatskog

retikuluma
Naputanje elije lizom ili

egzocitozom

Osnovna karakteristika infekcija

uzrokovanih herpes virusima
LATENTNE (DOIVOTNE) INFEKCIJE
PRIMARNE INFEKCIJE
REAKTIVACIJA LATENTNIH INFEKCIJA

HERPES SIMPLEX VIRUS

Herpes simplex virus - mehanizam

nastanka aktivne i uspostavljanje latentne
infekcije
Replikacija na mestu inokulacije
mukokutane vezikule

Senzorni ganglion

Retrogradni transport virusa du

perifernih senzornih neurona
Uspostavljanje latencije

Reaktivacija virusa

Anterogradni transport virusa ka epitelnim

povrinama du perifernih senzornih nerava
Replikacija u epitelu, formiranje vezikula
Ili asimptomatsko izluivanje virusa

Herpes simplex virus

Encefalitis

Primarna HSV-1 ili

HSV-2 infekcija
Orofaringealni herpes

Keratitis
Mukokutane
infekcije
(imunokompromito
vani pacijenti)

Labijalni herpes

Primarni genitalni
herpes (HSV-2 ili
HSV-1)
Rekurentni genitalni
herpes

Neonatalni
herpes

HERPES SIMPLEX VIRUSI

KLINIKE MANIFESTACIJE
Akutni gingivostomatitis

primoinfekcija
Akutni faringitis
Labijalni herpes-groznica
reaktivacija

HERPES SIMPLEX VIRUSI

KLINIKE MANIFESTACIJE
Herpesni konjunktivitis,

keratitis i iridociklitis

Herpes gladijatorum-

(herpesna vezikula na
prstima stomatologa)

Ekcema herpeticum
Herpesni encefalitis

HERPES SIMPLEX VIRUSI

KLINIKE MANIFESTACIJE
Genitalni herpes
Rekurentni genitalni herpes
Neonatalna infekcija

Laboratorijska dijagnoza HSV infekcija

Direktno dokazivanje virusa
Uzorci: tenost vezikula, bris sa kone ili mukozne promene,
bris grlia materice, sperma, krv, likvor

Molekularna dijagnostika PCR

Dokazivanje virusnih antigena IF, ELISA

Laboratorijska dijagnoza HSV infekcija

Direktno dokazivanje virusa
Izolovanje virusa u kulturi
elija
HSV-1 i HSV-2 se relativno
jednostavno kultiviu,
dajui brzo u toku 24-48 h
jasne promene - CPE

Serologija nema veliki znaaj

Problem razlikovanja primarne od sekundarne infekcije
Unakrsna-reaktivnost anti- HSV-1 At i anti HSV-2 At
Test aviditeta

VARICELLA-ZOSTER VIRUS

VARICELLA ZOSTER VIRUS

Ovije boginje Variela primarna infekcije
Herpes zoster reaktivacija latentne infekcije
Citocidni efekat virusa - Vezikulozne promene
Latencija se ostvaruje u neuronima dorzalnih

gangliona
Reaktivacija sa tipinim vezikuloznim promenama
na dermatomu koji inervie odreeni ganglion

VARICELLA ZOSTER VIRUS

VZV - latencija u
dorzalnim ganglionima

VARIELA

VZV
Reaktivacija

ZOSTER

Variela ovije boginje

engl. Chickenpox

Varicella - patogeneza infekcije

Kliniki manifestna najee blaga bolest
Ulazna sluznica
Lokalno replikacija

konjunktiva
orofarinks

Hematogeno irenje do RES

Sekundarna viremija udruena sa prodromalnim

znacima infekcije - kutanim i mukokutanim

promenama na glavi, trupu i ekstremitetima, do 21
dan

Varicella - patogeneza infekcije

Infekcija preko
konjuktive ili orofarinksa

Replikacija u limfnom
voru
Primarna viremija

Replikacija u RES
Sekundarna viremija

Infekcija koe i pojava

osipa
Reaktivaci
ja

Senzorni
neuroni
Senzorni
ganglion

Infekcija senzornih
gangliona i
uspostavljanje latencije

Satelitsk
e elije

CNS

Herpes Zoster

Laboratorijska dijagnoza VZV infekcija

Serologija dokazivanje IgM i IgG At
Molekularna dijagnostika - PCR
Retko izolovanje virusa

Citopatogeni efekat VZV

balonirajua degeneracija

CYTOMEGALOVIRUS

CITOMEGALOVIRUS
Veoma rasprostranjen virus, nije visoko

kontagiozan i za njegovo prenoenje je potreban

direktan kontakt
Najznaajniji uzronik kongenitalne infekcije
Uzronik oportunistikih infekcija kod

imunokompromitovanih pacijenata
Infekcije posle transplantacije organa

Cytomegalovirus
Specifinost replikacije
Replikacija virusa je regulisana

ekspresijom virusnih gena

Produktivna infekcija je mogua

u relativno ogranienom broju

elija (fibroblasti, epitelijalne
elije, endotelne elije,
makrofagi i elije glatke
muskulature)

PATOGENEZA CMV INFEKCIJE

Primarna infekcija je obino asimptomatska
Primarna replikacija virusa u epitelu sluznice preko

koje je ostvaren kontakt

Viremija (vrlo duga) ciljna tkiva: epitelne elije

pljuvanih lezda, une kese, bubrenih tubula

Latencija: mononuklearne elije krvi i kotane

sri
Kod seropozitivnih osoba (0,01% mononuklearnih

elija sa transkriptima virusnih gena)

Reaktivacija CMV infekcija

Nosioci latentne infekcije su progenitori monocita

u kostnoj sri i monociti u cirkulaciji

Reaktivacija CMV infekcije je uslovljena

diferencijacijom elija sa latentnim virusom u

permisivne elije.
Vanu ulogu u diferencijaciji imaju proinflamatorni
citokini, INF-, TNF i IL 4 (reaktivacija virusa se
ostvaruje u toku diferencijacije monocita u tkivne
makrofage u uslovima lokalne inflamacije ili
alogene stimulacije)

CITOMEGALOVIRUS
KLINIKE MANIFESTACIJE
Kongenitalna infekcija: oteenje CNS,

mentalna retardacija, gluvoa, oteenje vida

Simptomatska kod imunokompetentnih

osoba atipina mononukleoza, a retko

periferna neuropatija, miokarditis,
trombocitopenija
CMV i arteroskleroza

CITOMEGALOVIRUS
KLINIKE MANIFESTACIJE
AIDS: CMV RETINITIS, EZOFAGITIS I KOLITIS
TRANSPLANTACIJA BUBREGA I KOTANE

SRI
BUBRENA INSUFICIJENCIJA
HEPATITIS
PNEUMONIA

Laboratorijska dijagnoza CMV infekcija

Direktno dokazivanje virusa
Uzorci: urin, saliva, krv, bronhoalveolarni lavat, likvor,
amnionska tenost, fetalna krv

Molekularna dijagnostika
- Kvalitativni PCR
- Kvantitativni PCR
(transplantacija,
imunodeficijencija)

Laboratorijska dijagnoza CMV infekcija

Direktno dokazivanje virusa
Virusni antigeni (IF, EIA)
Shell-vial culture (DEAFF) otkrivanje
CMV Ag u inficiranim elijskim linijama
posle 16 do 36 sati

Test antigenemije dokazivanje CMV

pp65 antigena u jedrima leukocita krvi

Laboratorijska dijagnoza CMV infekcija

Direktno dokazivanje virusa
Izolovanje virusa u kulturi elija
Specijes specifinost virusa
kultura humanih diploidnih
fibroblasta
specifian CPE za 4 6 nedelja
Serologija nema veliki znaaj
Problem razlikovanja primarne od rekurentne infekcije
Interpretacija serolokih rezultata kod imunokompromitovanih
pacijenata
Test aviditeta

EPSTEIN-BARR VIRUS

EPSTEIN-BARR VIRUS
1961. godine - Denis Burkitt
1964. godine - Anthony Epstein
Yvonne Barr
Denis Burkitt

Specifina infekcija B limfocita (CD21 receptor)

EBV i B limfociti
Adsorpcija preko gp 320/220 za CD21

receptor na B limfocitima
Penetracija mehanizmom endocitoze

posredovane receptorima
U eliji se ostvaruje produktivna ili latentna

infekcija

EBV antigeni
Neproduktivna (latentna) infekcija neposredno rani
EBNA - EBV nuklearni antigen (1-6)
LMP1, LMP2 latentni membranski protein
EBV early RNA (EBERs) EBV rana RNK

Produktivna infekcija rani i kasni antigeni

EA-D i EA-R rani antigeni
VCA virusni kapsidni antigen (kasni antigen)
LMA kasni membranski antigen

Tri tipa latencije EBV

LATENCIJ
A TIP 1

Burkittov
limfom

LATENCIJ
A TIP 2

Hodgkin-ov
limfom,
Nazofaringeal
ni karcinom

LATENCIJ
A TIP 3

Limfoproliferativne
bolesti
(AIDS,
transplantacija)

EBV
KLINIKE MANIFESTACIJE
1. Infektivna

Mononukleoza

2. Burkitt-ov limfom
3. Nazofaringealni karcinom
4. Limfoproliferativne bolesti
5. Oralna leukoplakia u AIDS pacijenata
6. Hronini intersticijalni pneumonitis kod
AIDS pacijenata.

Patogeneza
Infektivne mononukleoze (IM)
Produktivna litika infekcija epitelijalnih elija

orofarinksa
Infekcija cirkuliuih B limfocita sa predominantnom
latentnom infekcijom
Aktivacija limfocita i njihova proliferacija kao
odgovor Tc limfocita na EBV antigene
I nedelja bolesti 1% B limfocita u cirkulaciji
II i III nedelja bolesti atipina limfocitoza (NK i TC

limfociti) 10% limfocita

EBV infekcija

Prenoenje kapljino

Primarna
replikacija u
orofarinksu
EBV infekcija B
Ly
Poliklonska
aktivacija B Ly
sinteza
poliklonskih
antitela
Infektivna
mononukleoza
Limfadenitis
Hepatitis
Splenitis
Pneumonija
Meningitis

Aktivacija T Ly CTL,
atipini limfociti
(virociti Downey
cells)
Latentna EBV infekcija u B Ly

Burkitt-ov

Mogui mehanizam EBV maligne

transformacije B Ly translokacija
Normalni
hromozomi

Burkitov
Limfom

Translokacija

Laboratorijska dijagnoza EBV infekcije

Atipini Ly i heterofilna
antitela

SEROLOGIJA
Seroloki
markeri u toku
akutne EBV
infekcije

Izluivanje
virusa

Seroloki markeri u toku EBV infekcije

Anti-VCA
IgM

Anti-VCA
IgG

Anti- EA
(IgG)

Anti-EBNA

Akutna
primarna
infekcija

Visok titar

Oporavak posle
primarne
infekcije

Nizak titar

Visok titar

Visok titar

Nizak titar

Preleana
infekcija

negativan

Visok titar

negativan

Visok titar

Reaktivacija

+/-

Visok titar

Visok titar

Laboratorijska dijagnoza EBV infekcije

Direktno dokazivanje virusa
Uzorci: krv, likvor, saliva, biopsija limfnih vorova,...

Molekularna dijagnostika
- Kvalitativni PCR
- Kvantitativni PCR (transplantacija, imunodeficijencija)

Dokazivanje virusnih antigena

- test imunofluorescencije

Bioloke osobine HHV-6, HHV-7 i HHV-8

HHV-6

HHV-7

HHV-8

Betaherpesvirinae

Gammaherpesvirinae

Podfamilija

Betaherpesvirinae

Varijante

HHV-6A, HHV-6B

HHV-8 A, B i C

elijski
tropizam

CD4 T Ly, NK elije,

CD4 T Ly (uski
Makrofagi, megakariociti elijski tropizam)
i epitelijalne elije

Endotelijalne elije,
CD19 B Ly

HHV-6
Seroprevalenca

85-100%

Karakteristine grupe

Deca (0-2 godine)

Manifestacije primarne
infekcije

Roseola ili febrilni sindrom

Mononucleosis-like sindrom

Komplikacije

Udruenost sa limfomima, multiplom

sklerozom, sarkoidom

Manifestacije kod
imunodeficijentnih

Kopatogen u HIV infekciji

Primaoci organa: osipi, supresija
kotane sri, pneumonitis,
hepatitis.

Prenoenje

Saliva (+/- ostale telesne tenosti, ?

krv, ?transplantacija

Dijagnostika

PCR, Serologija (ELISA), izolovanje

u kulturi elija (shell vial)

Roseola Infantum

HHV-7
Seroprevalenca

>90%

Karakteristine grupe

Deca (1-5 godina)

Manifestacije primarne
infekcije

Roseola ili nespecifini febrilni

sindrom

Komplikacije

Nepoznate (? Pytiriasis rosea)

Manifestacije kod
imunodeficijentnih

Primaoci organa - ?
Imunomodulatorna
interreakcija sa HIV, EBV,
CMV i HHV-6

Prenoenje

Saliva (+/- krv)

Dijagnostika

PCR, Serologija (ELISA),

izolovanje u kulturi elija

Pytiriasis rosea

HHV-8
Seroprevalenca

Nepoznata

Karakteristine grupe

HIV+ homoseksualci, biseksualci i

partneri, Mukarci Mediterana
Primaoci organa

Manifestacije primarne
infekcije

Nepoznate

Komplikacije

Castelmanova bolest (?multipli

mijelom)

Manifestacije kod
imunodeficijentnih

Kapoi sarkom
Limfomi telesnih upljina

Prenoenje

Sperma (+/- saliva i krv)

Dijagnostika

PCR, Serologija (ELISA,

Imunoblot), izolovanje u kulturi
elija

Kapoi sarkom