Kemahiran Berfikir

Aras Tinggi
Disediakan oleh:
En. Samsudin Bin Taiban( SMK Tun Sardon
)
Hjh. Mawar binti A. Ghani (SMK Tengku

Pelan Pembangunan Pendidikan

Malaysia (PPPM)
6 ciri utama setiap murid perlu ada untuk
bersaing pada peringkat global
Kemahiran
berfikir

Pengetahuan

Identiti
nasional

Kemahiran
memimpin
Kemahiran
dwibahasa
Etika dan
Kerohanian

Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT)

Keupayaan untuk mengaplikasikan
pengetahuan, kemahiran dan nilai dalam
membuat penaakulan dan refleksi bagi
menyelesaikan masalah, membuat
keputusan, berinovasi dan berupaya
mencipta sesuatu.

BERFIKIR DI DALAM
KOTAK

BERFIKIR DI LUAR
KOTAK

vs

UNJURAN ITEM KBAT DALAM

50%
SPM
30%

10%

2014

2015

2016

Sumber : Bahan Pembentangan Penataran Kemahiran Berfikir

Aras Tinggi

KBAT DALAM
SOALAN SPM

CIRI ITEM KBAT

(a)

Stimulus:
Menggunakan stimulus secara ekstensif (contoh:
petikan, gambar rajah, graf) untuk menjana
kemahiran inferens dan penaakulan kritikal

(b) Pelbagai tahap / aras pemikiran:

Mentaksir pelbagai aras pemikiran dalam domain
kognitif
(c)

Konteks yang baharu:

Konteks yang merujuk kepada situasi baharu yang
tidak lazim kepada murid. Bertujuan merangsang
murid berfikir dan bukannya menyatakan semula apa
yang telah dipelajari di dalam bilik darjah
7

CIRI ITEM KBAT

(d) Situasi sebenar dalam kehidupan harian:
Mencabar murid untuk menyelesaikan
suatu masalah kehidupan sebenar dengan
menggunakan pembelajaran daripada
pelbagai disiplin
(e) Item tidak berulang:
Item pelbagai / berbeza setiap tahun
melangkaui bahan buku teks

DIMANAKAH SOALAN KBAT

KERTAS 2
BAHAGIAN A: SRUKTUR
Calon dapat mengenalpasti soalan KBAT iaitu kebiasaanya
pada soalan pecahan c, d dan e pada setiap bahagian
soalan struktur. Soalan a dan b kebiasaanya ialah soalan
berasaskan konsep serta fakta.
BAHAGIAN B: ESEI
Soalan KBAT bahagian ini dapat dikesan pada pecahan b
dan c. Pecahan soalan a biasanya soalan berdasarkan
konsep/ maksud atau fakta. Kadangkala semua pecahan
soalan ini boleh menjadi soalan KBAT.
Markah Soalan KBAT Sejarah SPM yang ditawarkan pada
tahun 2013 ialah melebihi

60

DIMANAKAH SOALAN KBAT

KERTAS 3
Tugasan ini juga turut mempunyai soalan KBAT
Berdasarkan tugasan dalam peperiksaan SPM
yang lepas ( SPM 2013 dan ulangan SPM 2014).
Pembahagian peratusan markah antara fakta
dengan KBAT adalah seperti berikut:
Tugasan

berasaskan fakta di dalam buku

teks ialah

Tugasan

60

Tugasan berasaskan KBAT ialah

40

ISU ISU PELAJAR BERKAITAN DENGAN

KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS TINGGI
1.
2.
3.
4.

Pelajar malas berfikir/ mencari idea jawapan

Pelajar memikirkan jawapan aras yang terlalu tinggi .
Pengetahuan umum pelajar rendah
Pelajar kurang peka dengan perkara perkara
sekeliling / peristiwa semasa / isu isu semasa.
5. Pelajar tidak yakin dengan jawapan sendiri.
6. Pelajar kurang pembacaan / mengakses maklumat
semasa
7. Pelajar kurang motivasi
8. Pelajar kurang memahami kehendak soalan
9. Pelajar tidak dapat membuat pertimbangan/ rasional
untuk sesuatu isu/ masalah
10. Pelajar malas /lemah dalam pembelajaran
11. Pelajar tidak menjawab / kertas jawapan dihantar
kosong

KENAPA MALAS NAK FIKIR ? JAWAPAN MUDAH

SAHAJA.

PENINGLAH KEPALA HENDAK

FIKIRKAN JAWAPAN

TIADA IDEA UNTUK

MENJAWAB

Kesilapan
Kesilapan Dalam
Dalam Berfikir
Berfikir

i. Berfikir secara terburu-buru

Beri masa untuk berfikir
ii.Fikiran yang sempit
Aktiviti perbahasan, perbincangan dan sumbangsaran
Latihan menggunakan penyusun grafik banding beza
iii. Fikiran yang kabur
Latih pelajar memperjelaskan sesuatu idea dalam bentuk
penulisan
Latih membuat definisi dasarkan kategori dan ciri-ciri sesuatu
objek/perkara
Membuat kerangka karangan
iv. Fikiran yang bercelaru
Latih pelajar menyusun idea dengan lebih sistematik dalam
lisan dan penulisan
Menyusun isi-isi penting untuk karangan
Carta aliran

Sebenar mereka boleh

menyelesaikannya

BAGAIMANA KBAT DIAJAR

Ia diajar secara penyebatian

Penyebatian = strategi pengajaran yang menyepadukan kemahiran
berfikir ke dalam mata pelajaran yang diajar.
2 kaedah penyebatian :
i. Penyebatian sepenuhnya : disepadukan secara menyeluruh dalam
setiap langkah pengajaran yang dikenalpasti.
a) kenalpasti tajuk/isi pelajaran dan bahan seterusnya tentukan KBAT
b) Kenalpasti KBAT dan tentukan isi pelajaran yang sesuai serta bahan
ii. Penyebatian separa : strategi pengajaran yang menyepadukan
sebahagian daripada unsur KBAT dalam langkah-langkah pengajaran
yang sesuai
) unsur KBAT hanya disepadukan dalam langkah-langkah tertentu
sahaja mengikut keperluan dan kesesuian
) penyebatian separa biasanya setelah pelajar telah mengikut
penyebatian sepenuhnya dalam pembelajaran yang lepas.

Prinsip mengajar berintegrasikan KBAT

Merentasi Kurikulum.

1. Gunakan pendekatan yang mudah dan

menarik
2. Gunakan pelbagai kaedah. Ini termasuk :
- permainan,
- simulasi
- lakonan
- mimik
- monolog
- dialog
- nyanyian.

jenis SOALAN KBAT

Perkaitan
Perkaitan
Perkaitan
Perkaitan
Perkaitan
Perkaitan
Perkaitan
Perkaitan

Isu Semasa
Unsur Patriotisme
Iktibar
Aplikasi / Pengamalan
Futuristik /KMD
Penyelesaian Masalah
Nilai Nilai Murni
Konsep /Dasar / Prinsip

BENTUK
SOALAN KBAT

Markah KBAT (Soalan Struktur)

CONTOH
Struktur :
1a..(soalan fakta).2 Markah
b. .( soalan fakta )2 markah
c.( soalan KBAT). 2 markah
d .( soalan KBAT). 2 markah
e. ( soalan KBAT). 2 markah
________
10 markah

Markah:
6/10

Markah KBKK(Soalan
Struktur)
CONTOH
Struktur :
1a..(soalan fakta).2 Markah
b. .( soalan fakta )2 markah
c. .( soalan fakta )2 markah
d( soalan KBAT)..2 markah
e ( soalan KBAT)..2markah
________
10 markah

Markah:
4/10

CONTOH

(d Berdasarkan pemerhatian anda, apakah bukti bahawa Malaysia

)
adalah sebuah negara yang berdaulat?

......................................................................................................

......................................................................................................

......................................................................................................

......................................................................................................

[2 markah]

CONTOH

(b Sekiranya anda seorang pemimpin, mengapakah anda

)
memilih untuk melaksanakan sistem pemerintahan demokrasi
berparlimen?

(i)...............................................................................................

(ii)..............................................................................................
.

[2markah]

Markah KBAT(Soalan
Struktur)
CONTOH
Struktur :
1a..(soalan fakta).2 Markah
b. .( soalan fakta )2 markah
c. .( soalan fakta )2 markah
d( soalan KBAT).3 markah
e ( soalan KBAT)3markah
________
10 markah

Markah:
6/10

CONTOH

(SPM ULANGAN 2014)

Markah KBAT (Soalan

Esei)
Contoh : 1
Esei
5a..(soalan fakta).6 Markah
b. .( soalan fakta )8 markah
c .( soalan KBKK).6 markah
________
20 markah

Markah:
6/20

Contoh
10. Wawasan 2020 merupakan gagasan negara untuk menjadi sebuah
negara yang maju menjelang tahun 2020.

(a)

(b)

Jelaskan matlamat Wawasan 2020.?

Terangkan sembilan cabaran Wawasan 2020 dalam hasrat

menjadi negara maju?

(c)

[6 markah]

[8 markah]

Sebagai pelajar, apakah peranan anda ke arah merealisasikan

wawasan 2020?
[6markah]

Markah KBAT (Soalan

Esei)
Contoh :
Esei
5a..(soalan fakta).8 Markah
b. ( soalan KBKK)..6 markah
c. .( soalan KBKK) .4 markah
________
20 markah

Markah:
12/20

CONTOH

(SPM ULANGAN 2014)

Markah KBAT (Soalan

Esei)
Contoh : :
Esei
a...( soalan fakta)..6 markah
b. ( soalan fakta)...8 markah
c(i) ..( soalan KBAT).6 markah
Markah:
(i) ..( soalan KBAT).6 markah 12/20
________
12 markah

CONTOH

(SPM ULANGAN 2014)

CONTOH

(SPM ULANGAN 2014)

AMALAN TERBAIK
MENINGKATKAN KEMAHIRAN
MENJAWAB SOALAN KBAT

Teknik menjawab KBAT

Kaedah 1:
Cuba kaitkan jawapan KBAT dengan
1. Sosial
2. Politik
3. Ekonomi
4. Agama
Kaedah 2:
Kaitkan dengan nilai Pendidikan Moral
Kaedah 3:
Menjawab dengan berasaskan tema /jawapan lazim
9/20/16

Kaedah 4
Kaedah penggunaan akronim KBAT
Kaedah
Kaedah

5
menggunakan lagu

KAEDAH 6
Kaedah berasaskan kualiti diri menggunakan
badan

Kaedah menjawab KBAT mengaitkan

bidang politik, sosial dan ekonomi

Pada pengetahuan anda, apakah kesan

amalan konsep satu Malaysia?
Bidang

Jawapan

Politik
Politik akan stabil/ sistematik / matap/teratur
[pentadbiran Pentadbiran sistematik/ teratur/ mantap
]
Negara aman
Negara harmoni
Undang undang dihormati
Sosial
Masyarakat/ rakyat bersatu padu
[masyarakat/ Masyarakat/ rakyat bertolerasi
rakyat]
Masyarakat/ rakyat besikap terbuka
Masyarakat/ rakyat bekerjasama
Ekonomi

Ekonomi stabil / mantap/ sistematik

Kerjasama ekonomi
Negara maju

Pada pendapat anda, apakah ciri ciri seorang

pemimpin yang dapat memajukan sesebuah negara

Bidang

Jawapan

Politik
Boleh menstabilkan politik/pentadbiran
[pentadbiran ] Bijak mentadbir negara
Mematuhi peraturan
Sanggup berkorban kepada negara
Sosial
[Pemimpin]

Pemimpin
Pemimpin
Pemimpin
Pemimpin

rajin
berakhlak
bijaksana
berilmu

Agama

Kuat beragama
Warak
Taat kepada tuhan /Allah

Ekonomi

Memajukan negara
Meningkatkan ekonomi

Bagaimanakah anda dapat memajukan

ekonomi negara seperti tamadun
India ?

Bidang

Jawapan

Politik
Politik distabilkan / dimantapkan / tersusun
[pentadbiran ] Memantapkan pentadbiran
Mewujudkan negara yang aman
Sosial
[masyarakat/
rakyat]

Ekonomi

Masyarakat/
Masyarakat/
Masyarakat/
sungguh
Masyarakat/

rakyat sentiasa berusaha

rakyat bersikap kreatif
rakyat belajar bersungguhrakyat berdaya saing

Ekonomi distabilkan/ dimantapkan

Membeli barang buatan Malaysia
Meningkatkan pasaran
Kerjasama ekonomi
Promosi barangan

Sebagai warganegara yang patriotik

bagaimana anda dapat menggekalkan
kedualatan negara
Bidang
Jawapan
Politik
Politik distabilkan / dimantapkan / tersusun
[pentadbiran ] Memantapkan pentadbiran
Mengekalkan kemanan/ keharmonian
Mengamalkan dasar diplomatik
Pemerintahan demokrasi
Sosial
[masyarakat/
rakyat]

Masyarakat/ rakyat bersatu padu

Masyarakat/ rakyat bekerjasama
Masyarakat/ rakyat hormat menghormati
Masyarakat/ rakyat semangat berbaik-baik

Ekonomi

Ekonomi distabilkan/ dimantapkan

Memajukan negara
Mengadakan hubungan perdagangan luar

Nilai- Nilai Pendidikan

moral

Kepercayaan kepada tuhan

Amanah
Harga diri
Bertanggungjawab
Hemah tinggi
Toleransi
Berdikari
Kerajinan
Kasih sayang
Hidup secara aman
Saling membantu dan
bekerjasama

Agama

Sosia
l

9/20/16

Cinta akan negara

Sanggup berkorban kepada
raja dan negara
Taat setia kepada raja dan negara
Sanggup berkorban untuk negara
Mematuhi peraturan dan undang
undang
Kebebasan bersuara
Kebebasan beragama
Penglibatan diri dalam
pembangunan negara
Saling menghormati antara negara

9/20/16

Politik

KAEDAH MENJAWAB SOALAN KBAT ( NILAI MORAL)

7.c) Berikan empat cadangan kepada generasi muda hari ini supaya mereka
menjadi warganegara Malaysia yang berupaya mempertahankan kedaulatan
negara.
[4 markah]
Jawapan
Nilai moral : Cinta akan negara
Kita perlu tanamkan rasa + cinta akan negara
Nilai moral : Hidup secara aman
Generasi muda perlu + hidup secara aman
Nilai moral: Saling menghormati antara negara
Kita perlu sentiasa + saling menghormati antara negara

4. e Sebagai warganegara Malaysia yang patriotik, apakah peranan anda untuk

menjamin pembangunan negara kita supaya berterusan?
( 2 markah )
Nilai Moral : penglibatan diri dalam pembangunan negara
Kita hendaklah+ melibatkan diri dalam pembangunan negara
Nilai Moral : Saling membantu dan bekerjasama
Kita hendaklah + Saling membantu dan bekerjasama +
membangunkan negara
Nilai Moral : Berdikari
Kita hendaklah sentiasa + berdikari

2 . Sekiranya anda dilantik menjadi pemimpin Malaysia ,

bagaimanakah anda mengamalkan ciri-ciri kepimpinan Islam
dalam pentadbiran
( 2 markah )
Nilai Moral : Kepercayaan kepada tuhan
Kita hendaklah + memetingkan kepercayaan kepada tuhan
Nilai Moral : Bertanggungjawab
Kita hendaklah + Mengamalkan tanggungjawab
Nilai Moral : Berhemah tinggi
Kita hendaklah sentiasa berhemah tinggi

Kaedah Menjawab
Soalan
Berasaskan
Jawapan Lazim
Berasaskan Tema

TEMA-TEMA DALAM SOALAN

KBAT

TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
TEMA
DLL

PEPERANGAN
HUBUNGAN LUAR
EKONOMI
PENGUKUHAN TAMADUN
CIRI CIRI PEMIMPIN / KEPIMPINAN
AGAMA
UNDANG UNDANG / PERATURAN
PENDIDIKAN
PERTANIAN
KESIHATAN
NILAI / SIKAP / MORAL / AMALAN
SENI BINA /WARISAN SEJARAH
IKTIBAR/ PENGAJARAN
KEAMANAN / KEDAULATAN
POLITIK/ PEMERINTAHAN
PATRIOTISME/ NASIONALISME
PERPADUAN

LATIHAN 1
TEMA KEAMANAN / KEDAULATAN
1.Pada pendapat anda, bagaimanakah kita boleh
mempertahankan kedaulatan negara daripada
menjadi sasaran kuasa penjajah?
TEMA NASIONALISME
2.Apakah cadangan anda bagi memupuk
semangat cinta akan negara dalam kalangan
rakan sekolah anda?

JAWAPAN BIASA DITULIS DAN MUDAH BAGI CALON SPM

KEAMANAN/ KEDAULATAN /
NASIONALISME/ MASYARAKAT
Sikap terbuka
Sifat berbaik baik
Tolong menolong
Perpaduan kaum
Bekerjasama
Hormat menghormati
Konsep 1 Malaysia
Semangat kejiranan
Semangat berbaik baik
Kurangkan isu sensitif
Dasar diplomatik
Jaminan keselamatan
Pemerintahan mantap
Semangat patriotik
Mempelajari sejarah

Amanah
Harga diri
Bertanggungjawab
Hemah tinggi
Toleransi
Berdikari
Kerajinan
Kasih Sayang
keadilan
Rasional
Kesederhanaan
Cinta akan negara
Taat setia kepada raja dan
negara
Sanggup berkorban kepada
raja dan negara

LATIHAN 2
TEMA EKONOMI
1.Apakah cadangan anda untuk memajukan
ekonomi negara supaya lebih maju pada masa
akan datang ?
`
2. Pertanian memberi sumbangan penting dalam
kemajuan ekonomi tamadun China dan India.
Pada pandangan anda, bagaimanakah cara
untuk memajukan sektor tersebut ?

JAWAPAN BIASA DITULIS DAN MUDAH BAGI CALON SPM

KEMAJUAN EKONOMI
Sikap terbuka
Bekerjasama
Pemerintahan mantap
kreatif dan inovatif
Perdagangan dengan negara
luar
Tingkatan sains dan
teknologi
Sentiasa berusaha
Belajar bersungguh sungguh
Membuat penyelidikan (R&D)
Tarik pelabur asing
Membeli barang buatan
Malaysia
Menaikkan imej negara
Berdaya saing
kerjasama ekonomi
Tiada rasuah

Amanah
Harga diri
Bertanggungjawab
Hemah tinggi
Toleransi
Berdikari
Kerajinan
Kasih Sayang
keadilan
Rasional
Kesederhanaan
Penglibatan diri dalam
pembangunan negara

LATIHAN 3

TEMA PENDIDIKAN

Mengapakah pendidikan amat penting

dalam kehidupan masyarakat di negara
kita ?

JAWAPAN BIASA DITULIS DAN MUDAH BAGI CALON SPM

PENDIDIKAN

PENDIDIKAN

Kesan

Cara cara memajukan

Mengurangkan buta huruf

Berilmu
Mudah mendapat pekerjaan
Berdikari
Bersikap terbuka
Tenaga mahir
Negara maju
Rasional
Generasi gemilang

Menambah peruntukan
pendidikan
pendidikan wajib
Membina pusat pengajian tingg
Menghargai para ilmuan
Menggalakkan kajian
Memberi biasiswa
Membudayakan ilmu
Membina perpustakaan

LATIHAN 4
TEMA CIRI CIRI PEMIMPIN / KEPIMPINAN

Berdasarkan pengetahuan anda, apakah sifatsifat yang perlu dimiliki oleh seorang
pemimpin ?

JAWAPAN BIASA DITULIS DAN MUDAH BAGI CALON SPM

CIRI CIRI TOKOH/ PEMIMPIN

Rajin
Berilmu
Cerdas
Bijaksana
Berakhlak
Sikap terbuka
Beriman
Sifat berbaik baik
Berdaya saing
Berwibawa
Kreatif
Berkepimpinan
Tolong menolong
Mesra / ramah

Amanah
Harga diri
Bertanggungjawab
Hemah tinggi
Toleransi
Berdikari
Kerajinan
Kasih Sayang
keadilan
Rasional
Kesederhanaan
Cinta akan negara
Taat setia kepada raja dan
negara
Sanggup berkorban kepada
raja dan negara

KAEDAH PENGGUNAAN
AKRONIM KBAT

PENGGUNAAN AKRONIM KBAT

IBU BAPA PERGI PASAR BELI IKAN
CENCARU

I - Ilmu Pengetahuan
B - Berkerjasama
P - Patriotik
P - Perpaduan
B - Berkemahiran
I - Inovasi
C - Cinta Akan Negara
58

KAEDAH
MENGGUNAKA
N LAGU

MENGGUNAKAN LAGU ( trak tek tek )

16 NILAI
Baik hati Dan Berdikari
Hemah Tinggi Dan Menghormati
Kasih sayang Dan Menghargai
Tanggungjawab Dan Bersimpati
Kebersihan Dan Kejujuran
Kegigihan Dan Kerjasama
Kesedaran Dan Kesyukuran
Kerajinan Dan Semangat Berjuang
60

KAEDAH KBAT
BERASASKAN
KUALITI DIRI
MENGGUNAKAN
BADAN

KBAT KUALITI DIRI MENGGUNAKAN BADAN

AKAL FIKIRAN/ OTAK
Fikiran Terbuka
Berpengetahuan/berilmu
Rasional
Bijaksana
Mengeluarkan idea
OTAK - BERFIKIRAN
TERBUKA
MATA
Berpandangan Luas
Prihatin

TANGAN
Kreatif dan Inovatif
Kerajinan
HATI
Berjiwa Besar, Ikhlas, Jujur, Sabar,
Amanah, Bertanggungjawab, Kasih
Sayang , Hormat , Tolong Menolong

TELINGA
Peka Terhadap Isu Semasa
Mendengar masalah rakyat
Menerima pandangan

MATA BERPANDANGAN LUAS

MULUT
MULUT
BERSYUKUR
TANGAN KREATIF
& INOVATIF
Bersyukur
Mengeluarkan pendapat
Berbudi bahasa
Petah bercakap/ berpidato

KAKI BERKALIBER

KAKI Berdikari Dan

Berkaliber
62

RUMUSAN
KBAT DALAM SPM
1.

Soalan KBAT mudah

dijawab dan

banyak soalan

ditawarkan dalam soalan peperiksaan SPM.

2.

Soalan KBAT membantu pelajar mendapat markah

yang banyak.

3.

Jawapan mesti logik dan munasabah

4.

Pujuk dan galakkan pelajar untuk menjawab melebihi

markah yang ditawarkan

5.

Guru mesti ingatkan pelajar jangan hantar jawapan

kosong .

6.

KBAT perlukan latihan dan kemahiran berfikir untuk

menjawab soalan SPM sebenar. Oleh itu

63
guru perlu

SEKIAN TERIMA
KASIH

JAWAPAN BIASA DITULIS DAN MUDAH BAGI CALON SPM

PENDIDIKAN

PENDIDIKAN

Kesan

Cara cara memajukan

Mengurangkan buta huruf

Berilmu
Mudah mendapat pekerjaan
Berdikari
Bersikap terbuka
Tenaga mahir
Negara maju
Rasional
Generasi gemilang

Saya boleh
Menambah
peruntukan
buat,
anda
pendidikan
bagaimana
?
pendidikan
wajib

Membina pusat pengajian tingg

Menghargai para ilmuan
Menggalakkan kajian
Memberi biasiswa
Membudayakan ilmu
Membina perpustakaan