Kabanata V

ANG NOCHE BUENA NG

ISANG KUTSERO

Buod: Ang Noche Buena Ng Isang Kutsero

Gabi na noong inilakad ang prusisyong pang noche buena nang dumating

si Basilio sa San Diego. Si Sinong, ang kutsero ng kanyang sinasakyan, ay

binugbog ng guardia civil dahil hindi niya dala ang kanyang sedula.
Idinaan ang imahen ni Matusalem, ang pinaka-matandang nilalang ayon
sa Bibliya. Kasunod nito ang imahen ng tatlong Haring Mago. Dahil dito
ay naalala ni Sinong na noon ay walang mga guardia civil na nananakit sa
tao. Kung mayroon man ay hindi mapapabilang si Haring Melchor sa
tatlong Haring Mago dahil makukulong siya.
Naalala ni Sinong ang hari ng indio at itinanong kay Basilio kung
nakawala na ang kanang paa nito.
Mayroong isang alamat na kung saan ang isang hari ay nakakulong at
nakakadena sa San Mateo. Tuwing ikasandaang taon, isa isang
nakakawala ang mga kamay at paa ng hari. Di magtatagal ay makakawala
ito upang iligtas ang mga tao sa mananakop. Siya ay si Haring Bernardo.

Buod: Ang Noche Buena Ng Isang Kutsero

Samantala, sa dulo ng prusisyon, naroon ang dalawang pila

ng mga lalaki na tila malulungkot at napipilitang sumama

sa prusiyon. Pasigaw din nilang dinadasal ang rosaryo na
para bang sila ay nakikipag-away. Pati si San Jose na
kasunod ay mukha ring mapanglaw at tila bay hinuli sya ng
mga guardia civil na nakapalibot sa kanya. Dito ay
napagtanto ng kutsero kung bakit malungkot ang santo. Ito
ay dahil sa takot sa guardia civil o ang kawalan ng
paggalang ng mga civil sa mismong mga santo. Kasunod ni
San Jose ay mga batang babae na nakabelo at tahimik na
nagdarasal. Mayroon ding mga bata na may hawak na
kunehong papel. Sa kasiyahan ay nagliliyab ang papel at
taon taon ay tila kumakaunti ang kunehong yari sa papel.

Buod: Ang Noche Buena Ng Isang Kutsero

Sa pagmamasid nila sa prusisyon ay di napansin ni

Sinong at Basilio na nawalan ng ilaw ang kanyang

karomata. Nagpatuloy sila at ng paligid ay tila
tahimik hindi gaya noon. Marahil pasama nang
pasama ang takbo ng buhay. Di naglaon ay muling
hinuli si Sinong dahil sa kawalan ng ilaw ng
kanyang karomata. Dahil dito, naglakad na lamang
si Basilio.

Buod: Ang Noche Buena Ng Isang Kutsero

Tanging ang tahanan ni Kapitan Basilio ang masaya at naghahanda.
Nakita ni Basilio na magkakausap sina Kapitan Basilio, kura paroko,

alperes at Simoun. Nagkasundo silang bisitahin ang mga alahas ni

Simoun sa Tiani. Nais ng alperes ng relo (hindi nagparegalo) at nais
naman ng kura paroko ng hikaw (sapilitang regalo) ngunit di sila
makapupunta dahil pareho silang maraming inaasikaso. Dahil dito, Si
Kapital Basilio ang pupunta para sa dalawa.
Nagtungo si Basilio sa tahanan ni Kapitan Tiago. Binalitaan ng mga
katiwala si Basilio na ang dalawang katulong sa bukid ay nasa
kulungan, ipapatapon ang isa at may mga namatay na hayop. Sa huli,
nanghinayang si Basilio nang malaman niyang dahil sa katandaan ang
kamatayan ng isa nilang kasamang lalaki na katiwala sa gubat.

FACT OR BLUFF
ANG KUTSERO
AT TSUPER AY
IISA LAMANG.

B
L
U
F
F

Ang isang kutsero ay para sa kalesa

at ang tsuper ay para sa jeep.

FACT OR BLUFF
ANG TATLONG
HARING MAGO AY
SINA HARING GASPAR,
BERNARDO AT
BALTAZAR.

B
L
U
F
F

Ang tatlong hari ay sina Haring

Melchor, Gaspar at Baltazar.

FACT OR BLUFF
SI METHUSELAH O
MATUSALEM ANG
PINAKAMATANDANG
TAO AYON SA
BIBLIYA.

F
A
C
T

Si Matusalem ay ang pinakamatandang

tao ayon sa Bibliya at siya ay 969 taong
gulang nang mamatay.

FACT OR BLUFF
ANG LAHAT AY
MASAYA NOONG
NOCHE BUENA.

B
L
U
F
F

Tanging sa tahanan lang ni Kapitan Basilio,

mga mayayaman at makakapangyarihang
bisita ang nagsasaya.

FACT OR BLUFF
SI HARING
BERNARDO ANG
HARI NG MGA
INDIO.

F
A
C
T

Si Haring Bernardo ang tinutukoy na hari

ng mga indio na nakakadena.

FACT OR BLUFF
MASAYA AT
MASIGLA ANG MGA
BATA SA DULO NG
PRUSISYON.

B
L
U
F
F

Click icon to add picture

Ang mga bata sa dulo ng prusisyon ay

malulungkot at tila napipilitan lamang.

FACT OR BLUFF
NAGKASUNDO SINA
KAPITAN BASILIO, KURA
PAROKO AT ALPERES NA
BISITAHIN ANG MGA
ALAHAS NI SIMOUN SA
TIANI.

F
A
C
T

Lahat silay interesado sa mga alahas ni

Simoun kayat nais nilang pumunta sa
Tiani upang makabili.

FACT OR BLUFF
SI SINONG ANG
KUTSERONG
BINANGGIT SA
IKALIMANG KABANATA
NG EL FILIBUSTERISMO.

F
A
C
T

Si Sinong ang kutserong nagsakay kay

Basilio sa araw ng Noche Buena

FACT OR BLUFF
MAGAGANDA ANG
IBINALITA NG MGA
KATIWALA KAY BASILIO
NANG SIYA AY
MAGBALIK SA TAHANAN
NI KAPITAN TIAGO.

B
L
U
F
F

Hindi maganda ang mga ibinalita ng

katiwala kay Basilio.

FACT OR BLUFF
AYON KAY SINONG,
SIMULA NOONG
MAGKAROON NG
GUARDIA CIVIL AY MAS
NAGING ORGANISADO AT
MAAYOS ANG PUBLIKO.

B
L
U
F
F

Ayon kay Sinong, mapayapa noon dahil

walang mga guardia civil ngunit sa kanilang
pagdating ay nagbago ang takbo ng lahat.

Mga Katanungan
1. B A K I T S A T I N G I N M O A N G N O C H E B U E N A N G

KUTSERO ANG PAMAGAT NG KABANATANG ITO?

2. P A A N O A N G N A G I N G T A K B O N G N O C H E B U E N A N I
SINONG?
3. B A K I T M A L U L U N G K O T A N G M G A T A O S A P R U S I S Y O N ?

Kabanata VI
SI BASILIO

Buod: Si Basilio
Matapos tumunog ang kampasa para sa misa de gallo, palihim na

nagtungo si Basilio sa kagubatang pagmamay-ari noon ng Ibarra, na

binili ni Kapitan Tiago.
Siyay nagpalakad-lakad sa isang madilim na madilim na parte ng
gubat at matapos noon ay nakarating siya sa isang maliit ng batis.
Tinawid niya ang batis, umakyat sa burol at nakarating sa isang
munting pook na nakakulong sa matandat sirasirang pader.
Tumigil siya sa harap ng puntod ng kanyang ina at dooy
nanalangin. Naupo si Basilio sa isang bato at inalala ang kanyang
nakaraan, 13 taon na ang nakakalipas.
Naalala niya ang pagkamatay nang malungkot at maralita ng
kanyang ina habang ang mga Kristiyano ay masayang nagdiriwang.
Sa pagkamatay ng kanyang inang si Sisa, isang lalaki, hindi niya
kilala, ang tumulong sa kanya at nagbigay pa ng pera.

Buod: Si Basilio
Di nagtagal, lumuwas si Basilio papuntang Maynila. Doon ay kung saan-

saan siya nakarating upang makahanap ng kabuhayan ngunit kalakip

nito ang pang-aalipusta at pang-aalipin sa kanya dahil sa kanyang
itsura, pananamit at kakulangan sa pang-unawa sa wikang Kastila.
Dumating na rin siya sa puntong gusto niya nang magpakamatay.
Sa kabutihang-palad ay nakita niya si Kapitan Tiago. Nanilbihan siya sa
kapitan nang walang bayad ngunit pinag-aral naman siya sa San Juan
de Letran.
Makalipas ang ilang buwan, nag-aral siyang unang taon sa Latin. Dahil
sa kanyang itsura, nilayuan siya ng kanyang mga kaklase, maging ng
kanyang mga guro. Hindi siya kailanman tinawag sa kanilang klase
maliban sa pagsasaayos ng kanilang propesor sa bilang ng mga magaaral na pumasok. Gayunpaman, pumasa siya sa unang taon.

Buod: Si Basilio
Sa ikalawang taon niya ay ibinili siya ni Kapitan Tiago ng

bagong gamit dahil nanalo nang malaki ang tandang niya.

Sa ikatlong taon niya ay isang Dominikong palabiro ang
kanyang naging propesor. Subalit isang araw, napansin ng
propesor na iyon na si Basilio lang lang hindi tumatawa kayat
nagpasya siyang ipahiya si Basilio sa harap ng klase. Nabigo
siya sa kanyang hangarin dahil maayos na nakasagot si Basilio.
Ikaapat na taon na ni Basilio at tila gusto niya nang tumigil sa
pag-aaral ngunit isang propesor niya ang tumanggap ng isang
hamon mula sa kadete. Labanan ng tungkod at espada. Dito ay
nagwagi si Basilio at siyay kinilalat ginawaran ng parangal at
medalya.

Buod: Si Basilio
Buhat ng sama ng loob sa pagmamadre ni Maria Clara

ay pinalipat ni Kapitan Tiago si Basilio sa Ateneo.

Humanga siya sa paaralan ng mga Heswita at lalo
siyang ginanahan sa pag-aaral. Dahil dito ay nagtapos
siya nang may galak at napaluha pa sa hirap na
kanyang dinanas doon sa Letran.
Ipinagpatuloy ni Basilio ang pag-aaral ng medisina.
Hindi pa man siya tapos sa pag-aaral ay
nakapanggagamot na siya.
Bumalik siya sa sariling bayan at nagpakasal kay Juli.

FACT OR BLUFF
NAGPUNTA SI
BASILIO SA PUNTOD
NG KANYANG
KAPATID NA SI
CRISPIN

B
L
U
F
F

Si Basilio ay nagtungo sa puntod ng

kanyang ina na si Sisa.

FACT OR BLUFF
SAMPUNG TAON NA
ANG NAKALILIPAS
NOONG MAULILA SI
BASILIO SA
KANYANG INA

B
L
U
F
F

13 TAON NA ANG NAKALILIPAS

NOONG MAMATAY SI SISA

FACT OR BLUFF
SI KAPITAN TIAGO
ANG BUMILI NG
LUPANG PAGMAMAYARI NOON NG MGA
IBARRA

F
A
C
T

Ang kagubatang pagmamay-ari noon nila

Ibarra ay binili ni Kapitan Tiago.

FACT OR BLUFF
SI KAPITAN BASILIO
ANG KUMUPKOP AT
NAGPAARAL NANG
LIBRE KAY BASILIO

B
L
U
F
F

Si Kapitan Tiago ang kumupkop kay

Basilio at pinaaral siya kapalit ng
paninilbihan sa kanya.

FACT OR BLUFF
PINAG-ARAL NI
KAPITAN TIAGO SA
UNIBERSIDAD NG
PILIPINAS SI
BASILIO

B
L
U
F
F
Sa San Juan de Letran nag-aral si Basilio.

FACT OR BLUFF
NAGING ISANG
MALAKING PAGSUBOK
PARA KAY BASILIO
ANG PUMASOK SA
KANYANG PAARALAN.

F
A
C
T

Si Basilio ay nakatanggap ng pangungutya

at pang aalipusta dahil sa kanyang itsura
at pananamit.

FACT OR BLUFF
ISANG PALABIRONG
PRANSISKANO ANG
NAGING PROPESOR NI
BASILIO SA KANYANG
IKATLONG TAON SA
LETRAN

B
L
U
F
F

Isang Dominikanong prayle ang naging

propesor ni Basilio noong siya nasa
ikatlong taon ng pag-aaral

FACT OR BLUFF
ISANG BESES AY NAPANSIN
NG DOMINIKANONG
PROPESOR SI BASILIO AT
NAGTAGUMPAY SIYANG
PAHIYAIN ITO SA HARAP
NG KLASE

B
L
U
F
F

Hindi napahiya si Basilio sa harap ng

klase dahil maayos siyang nakasagot sa
kanyang palabirong propesor.

FACT OR BLUFF
PINALIPAT NI KAPITAN
TIAGO SI BASILIO SA
ATENEO DE MANILA SA
KANYANG IKAAPAT NA
TAON NG PAG-AARAL

F
A
C
T

Pinalipat si Basilio sa Ateneo dahil sa

pangungulila ni Kapitan Tiago sa kanyang
anak na si Maria Clara.

FACT OR BLUFF
LUBUSANG NAGALAK
SI BASILIO SA TURO
NG MGA HESWITA
KAYSA SA PAGTUTURO
SA LETRAN

F
A
C
T

Humanga siya sa paaralan ng mga

Heswita at dahil dito, nakapagtapos siya
nang may galak.

FACT OR BLUFF
NOONG NATAPOS NI
BASILIO ANG PAG-AARAL
NG MEDISINA, SAKA LANG
SIYA NAGING ISANG
MAHUSAY AT TANYAG NA
MANGGAGAMOT.

B
L
U
F
F

Hindi pa man tapos mag-aral si Basilio ay

nakapanggagamot na siya.

Mga Katanungan
1. A NO A N G I Y O N G P AG K A K A K I L AL A K AY

B A S I L I O M A T A P O S B A S A H I N A NG
K A B A NA T A N G I T O ?
2. N A G I NG M A A Y O S B A A NG P A G P A P A L A K I AT
PAG-AALAGA NI KAPITAN TIAGO KAY
BASILIO?
3. I L A R A W A N A N G M G A N A G I N G K A R A N A S A N N I

BASILIO.