Radiografsko

snimanje
kostiju i
zglobova
Prof dr Josip Makovi

Ravnine tijela
1.
2.
3.
4.

Sagitalna ravnina
Koronarna ravnina
Horizontalna ravnina
Kosa ravnina

Ravnine tijela
Sagitalna ravnina

Dijeli tijelo ili dio tijela na

desni i lijevi segment
Ravnina ide okomito
kroz tijelo od napred
prema natrag

Ravnine tijela
Sagitalna ravnina

Mediosagitalni ravnina
je specijalna sagitalna
ravnina koja prolazi kroz
sredinu tijela i dijeli tijelo
na jednaku desnu i
lijevu polovinu

Ravnine tijela
Koronarna ravnina

Dijeli tijelo ili dio tijela na

anteriorni i posteriorni
segment
Ravnina ide okomito
kroz tijelo sa jedne na
drugu stranu

Ravnine tijela
Koronarna ravnina

Mediokoronarna ravnina je
specijalna koronarna ravnina
koja prolazi kroz sredinu
tijela i dijeli ga u jednaki
anteriornu i posteriornu
polovinu
Ova ravninaq esto se
naziva i medioaksilarna
ravnina

Medioaksilarna ravnina

Ravnine tijela
Horizontalna ravnina

Prolazi kroz tijelo ili dio

tijela pod pravim kutem
na longitudinalnu
osovinu
Pod pravim kutem sjee
sagitalnu i koronarnu
ravninu
Tijelo dijeli na gornji i
donji (superiorni i
inferiorni) dio
esto se naziva
transverzalnom ili
aksijalnom ravninom

Ravnine tijela
Kosa ravnina

Kroz tijelo ili dio tijela

porolazi pod bilo
kojim kutem u
odnosu na ostale tri
ravnine

Ravnine tijela

Koriste se pri namjetanju

bolesnika za centriranje
tijela ili dijela tijela u
centar slikovnog
receptora ili centralne
zrake
Primjer
Centralna zraka za A-P
projekciju prolazi kroz
snimani dio tijela
usporedno sa sagitalnom
ravninom i okomito na
koronarnu ravninu

Ravnine tijela

Koriste se pri namjetanju

bolesnika za centriranje
tijela ili dijela tijela u
centar slikovnog
receptora ili centralne
zrake
Primjer
Centralna zraka za A-P
projekciju prolazi kroz
snimani dio tijela
usporedno sa sagitalnom
ravninom i okomito na
koronarnu ravninu

Ravnine tijela
Posebne ravnina

Pri radiografskom
snimanju koriste se
dvije posebne
ravnine:
1. Interilijakalna ravnina
2. Okluziona ravnina

Ravnine tijela
Interilijakalna ravnina

Prolazi kroz zdjelicu u

visini vrha ilijakalne kriste i
visine spinoznog nastavka
IV lumbalnog kraljeka
Koristi se za
pozicioniranje lumbalne
kraljenice, sakruma i
kokcigisa

Ravnine tijela
Okluziona ravnina

Prolazi izmeu dodirnih

povrina gornjih i donjih
zubiju pri zatvorenim
ustima
Koristi se pri snimanju
odontoidnog nastavka i
nekih snimaka glave

Orijentacijske toke na tijelu

Veina anatomskih struktura se nemoe direktno

vidjeti
Iz tih razloga ing med radiologije koriste razne
protuberancije, tuberozitase ili neke druge vanjske
znakove kako bi se bolesnik to lake i bolje
namjestio za odreeno snimanje
Ukoliko se orijentacijske toke nekoriste ili se
prilikom snimanje nekoriste na odgtovarajui
nain bitno rastu potrebe za ponavljanjem
snimaka

Orijentacijske toke na tijelu

Anatomski termini odnosa

Kako bi se opisao
odnos dijela tijela u
anatomskom poloaju
koriste se brojni
termini
Ing med. radiologije
mora biti blizak sa
izrazima koji se u
klinikoj praksi esto
koriste

Anatomski termini odnosa

Anteriorno (ventralno)
oznaava prednju stranu
tijela ili organa
Posteriorno (dorzalno)
oznaava stranji dio
tijela ili organa
Napomena superiorna
povrina stopala naziva
se dorzalnom povrinom

Posteriorno

Anteriorno

Anatomski termini odnosa

Kaudalno oznaava
dijelove tijela koji se
udaljavaju od glave
Kranijalno oznaava
dijelove tijela koji se
pribliavaju glavi

Kaudalno

Kranijalno

Anatomski termini odnosa

Kaudalno oznaava
udaljavanje od glave
Kranijalno oznaava
pribliavanje glavi

Anatomski termini odnosa

Superiorno oznaava
prema glavi ili iznad
Inferiorno oznaava
prema stopalu ili ispod
Superficijalno koji se
nalazi blizu koe

Superiorno

Inferiorno

Anatomski termini odnosa

Medijalno prema
medijalnoj ravnini tijela ili
dijela tijela
Lateralno od medijalne
ravnine tijela ili dijela
tijela

Medijalno

Lateralno

Anatomski termini odnosa

Distalno oznaava toku
koja se udaljava od
odreenog mjesta
Proksimalno oznaava
toku koja se nalazi
iznad srednjeg dijela
tijela ili neke odreene
toke u tijelu

Proksimalno

Distalno

Anatomski termini odnosa

Eksterno oznaava
Palmarno oznaava
dio izvan organa ili
dlan ake
tijela
Plantarno oznaava
Interno oznaava dio
taban stopala
unutar organa
Dorzum oznaava
Ipsilateralno oznaava
gornju stranu stopala
dio tijela ili organ na
ili stranju stranu
istoj strani
stopala
Kontralateralno
oznaava dio tijela ili
organ na suprotnoj
strani

Projekcije
Oznaava put centralne zrake od nejnog izlaza iz
rendgenske cijevi kroz tijelo bolesnika do
slikovnog receptora
Veina projekcija definira se prema ulaznoj i
izlazno toci na tijelu i zasniva se na anatomskim
poloajima
Primjer ako centralna zraka ulazi na anteriornoj
povrini tijela i izlazi na leima posteriornoj
strani tijela naziva se A-P projekcija

A-P projekcija
Okomita centralna
zraka ulazi na
prednoj strani tijela
i izlazi na stranjoj
strani tijela

A-P projekcija
Moe se raditi u:
Uspravnom poloaju bolesnika
koji je leima okrenut stolu za
snimanje
U leeem poloaju bolesnika
na leima
U bolesnika koji na stolu za
snimanje lei u kosom
poloaju na trbuhu i
horizontalnom centralnom
zrakom koja ulazi anteriorno i
izlazi posteriorno

P-A projekcija
Okomita centralna zraka
ulazi na stranjoj strani
tijela i izlazi na prednjoj
strani tijela
Moe se raditi u:
Uspravnom poloaju
bolesnika koji je licem
okrenut stolu za snimanje
U leeem poloaju
bolesnika na trbuhu
U bolesnika koji na stolu
za snimanje lei u kosom
poloaju na trbuhu i
horizontalnom
centralnom zrakom koja
ulazi posteriorno i izlazi
anteriorno

Aksijalna projekcija
U ovoj projekciji postoji
longitudinalna angulacija
centralne zrake sa duom
osovinom tijela
Angulacija se zasniva na
anatomskom poloaju
struktura
Longitudinalna angulacija
moe se postii
angulacijom tijela ili dijela
tijela dok centralna zraka
ostaje okomita na slikovni
receptor

Aksijalna projekcija
U ovoj projekciji postoji
longitudinalna angulacija
centralne zrake sa duom
osovinom tijela
Angulacija se zasniva na
anatomskom poloaju
struktura
Longitudinalna angulacija
moe se postii
angulacijom tijela ili dijela
tijela dok centralna zraka
ostaje okomita na slikovni
receptor

Aksijalna projekcija
Termin aksijalna projekcija
odnosi se na sve projekcije u
kojih je longitudinalna
angulacija izmeu centralne
zrake i due osovine tijela
10
Kada se za neka snimanja
preporua angulacija
centralne zrake izmeu 5 i
15 takove snimke se takoe
nazivaju aksijalnim snimkama
iz razloga to angulacija moe
prijei 10
Aksijalna projekcija ima iroku
primjenu i moe se primjeniti u
bilo kojem poloaju bolesnika

Tangencijalna projekcija
Centralna zraka
usmjerena je na vanjski
rub povrine zakrivljenog
dijela tijela tako da se ta
povrina na slikovnom
receptoru projecira sama
bez superpozicije okolnih
struktura
Tangencijalnom
projekcijom se naziva
zbog tangencijalnog
odnosa centrelbne zrake i
snimanog dijela tijela

Postranina Lateralna - projekcija

Centralna zraka zraka
ulazi ulazi na jednoj strani
tijela ili dijela tijela, kroz
tijelo prolazi uzdu
koronarne ravnine i izlazi
na suprotnoj strani
Kada se postranina
projekcija koristi za
snimanje glave, plua ili
abdomena smjer
centralne zrake stavlja se
uz naziv radiografkog
poloaja

Postranina Lateralna - projekcija

D ili L postranini poloaj
oznaava se stranom
tijela koja se nalazi uz
slikovni receptor i
odgovara strani na kojoj
centralna zraka izlazi
Lateralna projekcija
ekstremitata oznaava se
alteromedijalnom ili
mediolateralnom
oznaavajui stranu na
koljoj centralna zraka
ulazi i izlazi

Desni profil grudnog koa

Lateromedijalna projekcija podlaktice

Kosa - projekcija
Centralna zraka zraka ulazi u
tijelo ili dio tijela pod uglom koji
prati odreenu kosu ravninu
U kosoj projekciji centralna
zraka moe ulaziti na bilo kojoj
strani tijela ili povrini tijela
Ukoliko centralna zraka ulazi na
anteriornoj povrini tijela i izlazi
na suprotnoj, posteriornoj
povrini tijela, projekcija
snimanja naziva se kosa A-P
projekcija
Ukoliko ulazi na posteriornoj a
izlazi na anteriornoj povrini
naziva se kosa P-A projekcija

Kosa - projekcija
Velika veina kosih
projekcija rade se na nain
da se rotira bolesnik dok
centralna zraka ostaje
okomita na slikovni
receptor
Kosa projekcija moe se
napraviti i dijagonalnim
nagibom centralne zrake
uzdu horizontalne ravnine
bez rotacije bolesnika

Kosa - projekcija
Kao i u lateralne projekcije
smjer centralne zrake u
kosoj projekciji opisuje se
prema radiografskoj poziciji

Prave (istinite) projekcije

Termin prava (istinita) [ prava AP, prava PA, prava
postranina] esto se koriste u klinikoj praksi
Koriste se pri indikacijama u kojih tijelo mora biti
postavljeno u tonoj anatomskoj poziciji
Prava AP ili prava PA projekcija postie se kada je
centralna zraka okomita na koronarnu ravninu i
usporedna sa sagitalnom ravninom
Prava postranina projekcija postie se kada je
centralna zraka usporedna sa koronarnom
ravninom i okomita na sagitalnu ravninu
Termin prave (istinite) ne koristi se za kose
projekcije

Pozicije
U radiologiji naziv pozicije koristi se za objanjenje
dvaju termina
Pod jednim pojmom (Ope pozicije tijela)
podrazumjeva se namjetaj bolesnika ili cijelog
tijela npr. bolesnik se moe snimati u sjedeem,
stojeem ili leeem poloaju
Pod drugim pojmom (Radiografske pozicije)
podrazumjeva se pozicioniranje odreenog dijela
tijela prema stolu za snimanje ili slikovnom
receptoru

Pozicije

Radiografske pozicije
1

Lijeva

Ope pozicije tijela

1 Stojei

Postranina pozicija
Desna

Kosa pozicija

2 Sjedei

Desna posteriorna (RPO)

3 Leei na trbuhu

Lijeva posteriorna (LPO)

4 Leei na leima

Desna anteriorna (RAO)

5 Leei na boku

Lijeva anteriorna (LAO)

6 Fowlerov poloaj

7 Trendelenburgov poloaj

Leei poloaj bolesnika sa

horizontalnom centralnom
zrakom (Dekubitus)
Desni postranini
Lijevi postranini
Ventralni
Dorzalni

Lordotina pozicija

Ope pozicije tijela

Stojea pozicija bolesnika
Bolesnik uz slikovni receptor stoji uspravno

Ope pozicije tijela

Sjedea pozicija bolesnika
Uspravni poloaj bolesnika uz slikovni receptor pri kojem bolesnik
sjedi na stolici

Ope pozicije tijela

Leea pozicija bolesnika na leima
Leei poloaj bolesnika uz slikovni receptor pri kojem bolesnik
na stolu za snimanje lei poleice

Ope pozicije tijela

Leea pozicija bolesnika na trbuhu
Leei poloaj bolesnika uz slikovni receptor pri kojem bolesnik
na stolu za snimanje lei potrbuke

Ope pozicije tijela

Leea pozicija bolesnika na boku
Leei poloaj bolesnika uz slikovni receptor pri kojem bolesnik
na stolu za snimanje lei na desnom ili lijevom boku

Ope pozicije tijela

Trendelenburgova pozicija bolesnika
Uz slikovni receptor bolesnik lei na leima. Glava
bolesnika poloena je nie od nogu

Ope pozicije tijela

Fowlerova pozicija bolesnika
Uz slikovni receptor bolesnik lei na leima. Glava
bolesnika poloena je vie od nogu

Ope pozicije tijela

Simsonova pozicija bolesnika

Uz slikovni receptor bolesnik lei na lijevoj prednjoj strani.

Lijeva noga je ekstendirana, dok je desno koljeno djelomino
flektirano

Ope pozicije tijela

Pozicija bolesnika za litotomiju
Bolesnik na stolu za litotomiju lei na leima
Koljena i kukovi su flektirani i lagano abducirani i rotirani prema
vani
Noge su poplitearnom podruju poduprte draima

Postranine (lateralne) radiografske

pozicije tijela
Bolesnik je bokom okrenut
slikovnom receptoru
Uvijek se nazivaju prema
strani bolesnika koja je
postavljena uz slikovni
receptor
Koja e se strana snimati
ovisi o stanju bolesnika,
anatomskoj strukturi te cilju
ispitivanja

Kose radiografske pozicije tijela

bolesnika
Kosa radiografska pozicija postie se rotacijom tijela ili dijela
tijela bolesnika tako da koronarna ravnina nije usporedna sa
slikovnim receptorom
Kut koji se koristi pri kosoj rotaciji varira ovisno o vrsti
pretrage i strukture koja se analizira
Kosi poloaj naziva se prema strani koja se nalazi blie
slikovnom receptoru

Kose radiografske pozicije tijela

bolesnika
U desnom anteriornom
kosom poloaju (RAO)
desna prednja strana
nalazi se blie slikovnom
receptoru
Lijeva anteriorna strana
je odignuta

Kose radiografske pozicije tijela

bolesnika
U lijevom anteriornom
kosom poloaju (LAO)
lijeva prednja strana nalazi
se blie slikovnom receptoru
Desna anteriorna strana je
odignuta

Kose radiografske pozicije tijela

bolesnika
U desnom posteriornom
kosom poloaju (RPO)
desna stranja strana nalazi
se blie slikovnom receptoru
Lijeva posteriorna strana je
odignuta

Kose radiografske pozicije tijela

bolesnika
U Lijevom posteriornom
kosom poloaju (LPO)
Lijeva stranja strana nalazi
se blie slikovnom receptoru
Desna posteriorna strana je
odignuta

Kose radiografske pozicije tijela

bolesnika
Za kose poloaje ekstremiteta
koristi se naziv medijalna i

lateralna rotacija
Nazivi ukazuju na smjer kojim
se ekstremitet okree iz
anatomske pozicije

Medijalna rotacija
koljena

Lateralna rotacija
koljena

Leei poloaj bolesnika sa horizontalnom

centralnom zrakom (Dekubitus)
U radiolokoj terminologiji pojam dekubitus
oznaava bolesnika koji pri snimanju lei a centralna
zraka je horizontalna sa stolom za snimanje
Postoje tri osnovna dekubitus poloaja
Nazivaju se prema povrini tijela na kojoj bolesnik lei
To su Lateralni (L ili D) dekubitusni poloaj, dorzalni
dekubitusni poloaj i ventralni dekubitusni poloaj
Najee se koristi lateralni dekubitusni poloaj za
prikaz tekuih nivoa u pluima i abdomenu

Leei poloaj bolesnika sa horizontalnom

centralnom zrakom (Dekubitus)
Lijevi lateralni dekubitusni poloaj

Bolesnik na stolu za snimanje lei na lijevom

boku leima okrenut slikovnom receptoru
U ovom poloaju s horizontalnom
centralnom zrakom dobije se A-P projekcija
Govori ae o A-P snimci sa tijelom bolesnika
u leeem lijevom bonom poloaju
Alternativa ovom poloaju je postaviti lice
bolesnika okrenuto slikovnom receptoru
Ovakav poloaj bolesnika rezultira P-A
snimkom
Ovisno o vrsti pretrage moe biti potrebna
napraviti i desnu A-P ili P-A projekciju

Leei poloaj bolesnika sa horizontalnom

centralnom zrakom (Dekubitus)
Dorzalni dekubitusni poloaj

Bolesnik na stolu za snimanje lei

na leima s jednim bokom
okrenutim slikovnom receptoru
U ovom poloaju s horizontalnom
centralnom zrakom dobije se
lateralna projekcija
Govori se o postraninoj snimci u
dorzalnom dekubitusu
Ovisno o stanju bolesnika ili vrsti
pretrage bolesnik je slikovnom
receptoru okrenut lijevim ili desnim
bokom

Leei poloaj bolesnika sa horizontalnom

centralnom zrakom (Dekubitus)
Ventralni dekubitusni poloaj

Bolesnik na stolu za snimanje lei

potrbuke s jednim bokom
okrenutim slikovnom receptoru
U ovom poloaju s horizontalnom
centralnom zrakom dobije se
lateralna projekcija
Govori se o postraninoj snimci u
ventralnom dekubitusu
Ovisno o stanju bolesnika ili vrsti
pretrage bolesnik je slikovnom
receptoru okrenut lijevim ili desnim
bokom

Lordotini poloaj
Ventralni dekubitusni poloaj
Bolesnik je gornjim dijelom
lea prislonjen stojeem
Bucky stativu, dok je donji dio
tijela odmaknut od stativa
Angulacija koja nastaje
izmeu centralne zrake i duge
osovine gornjeg dijela tijela
bolesnika tvori A-P aksijalnu
projekciju
Ova projekcija koristi se za
vizualizaciju plunih vrkova i
klavikule

Terminologija pokreta tijela

Abdukcija
Pokret dijela tijela prema vani
od sredinje osovine tijela ili
dijela tijela

Addukcija

Pokret dijela tijela prema od

sredinjoj osovini tijela ili dijela
tijela

Terminologija pokreta tijela

Ekstenzija
Ispravljanje zgloba
Oba elementa zgloba su u
anatomskom poloaju
normalni poloaj zgloba

Fleksija

Akt savijanja zgloba obrnuto

od ekstenzije

Terminologija pokreta tijela

Hiperekstenzija
Forsirana ili ekcesivna
ekstenzija ekstremiteta ili
zgloba

Hiperfleksija
Forsirana fleksija
ekstremiteta ili zgloba

Terminologija pokreta tijela

Inverzija
Nutarnja rotacija stopala
u skonom zglobu

Everzija
Vanjska rotacija stopala
u skonom zglobu

Terminologija pokreta tijela

Pronacija
U pronaciji podlaktice
dlan je okrenut prema
dole

Supinacija
U Supinaciji podlaktice
dlan je okrenut prema
gore anatomski poloaj

Terminologija pokreta tijela

Rotacija
Pomicanje ili rotiranje
tijela
ili dijela tijela oko osovine

Terminologija pokreta tijela

Cirkumdukcija
Cirkularni pokreti ruke

Terminologija pokreta tijela

Tilt
Naginjanje dijela tijela u
odnosu na duu osovinu
tijela

Terminologija pokreta tijela

Devijacija
Pomicanje iz
standardnog poloaja ili
smjera

Prekrivanje bolesnika

Zbog privatnosti, bolesnik pri

snimanju mora biti obuen u halju
koja omoguava snimanje
ogranienog dijela tijela bez
ostavljanja neeljenih sjena
Nikada neeksponirati bezpotrebno
Samo dio tijela koji se snima moe
biti otkriven dok ostali djelovi tijela
radi privatnosti i topline bolesnika
moraju biti prekriveni
Za prekrivanje preoporuavaju se
papirnate halje koje nesadravaju
metalne ili plastine kope

Prekrivanje bolesnika

Ukoliko nemamo papirnatih halja

dobro mogu posluiti tekstilni
prekrivai
Ukoliko se koriste tekstilni
prekrivai svi nabori tekstila
moraju se ispraviti
Nabori tejkstila mogu ostaviti
neeljene sjene

Prekrivanje bolesnika

Sa dijela tijela koji se snima moraju biti

uklonjeni svi radiopani predmeti kao to
su to: metalni i platini zatvarai, metalni
novii, nakit itd
Ukoliko se snima lubanja ing med
radiologije mora bolesnika upozoriti da
skine umjetno zubalo, ogrlice, naunice,
ukosnice ili bilo koji drugi predmet koji na
rtg snimci moe ostaviti sjenu

Nesvjesni pokreti bolesnika pri snimanju

Nesvjesni pomaci miia
bolesnika mogu biti
uzrokavani
Nervozom
Neudobnim namjetajem
Nestabilnou bolesnika
Mentalnim bolestima
Povienom temperaturom
Dobi bolesnika
Disanjem

Nesvjesni pokreti bolesnika pri snimanju

Ininjer medicinske radiologije
moe kontrolirati nesvjesne
pokrete miia bolesnika
Davanjem tonih informacija o
pretrazi
Osiguravanjem udobnog
namjetaja bolesnika
Postavljanjem podloaka
Postavljanjem imobilizacije