TRAVMALI HASTAYA YAKLAIM

Ara. Gr. Dr. Serkan ALI

TRAKYA NV. TIP FAKLTES
ALE HEKML A.D.
1

SUNUM PLANI
Travma Nedir ?
Travma Yaklamnn Temel Kurallar
Travma Hastasna Yaklam Basamaklar
Olay Yeri ncelemesi ve Olayn Ciddiyeti
Bilin Kontrol
Birincil Bak
Gebelikte Travma
Pediatrik Travma
Geriatrik Travma
kincil Bak
2

Travmal Hastada Genel Acil Bakm Prensipleri

Travma
Fiziksel kuvvetler ile oluan yaralanmalar
Beklenilen yaam sresi uzun olan gen ya grubundaki insanlarda (40 yan
altnda) en sk lm nedenidir
pekci F. lk ve Acil Yardm. In: Ertekin C, Tavilolu K, Glolu R, Kurtolu M (editrler). Travma 1. bask. stanbul: stanbul
Tp Kitabevi 2005, 123133.

Multiple Travma
Birden fazla sistemi ilgilendiren travmalardr; trafik kazalar, yksekten dmeler,
ateli silah yaralanmalar, delici-kesici alet yaralanmalar.
En az iki major sistem (kafa, gs, karn)
veya
Bir major sistem+ iki major ekstremite
3

Travma Yaklamnn Temel Kurallar

Organize takm almas, bilgili ve deneyimli profesyoneller, yksek

baar
Osler TM, Vane DW, Tepas JJ, Rogers FB, Shackford SR, Badger GJ. Do pediatric trauma centers have better survival rates than adult trauma centers? An examination
of the national pediatric trauma registry. J Trauma 2001; 50: 96101.

nceliklerin atlanmamas
En ciddi yaralanmann varlnn dnlmesi
Tandan nce tedavi
Tam eksiksiz muayene
Mnitrizasyon
Sk aralklarla tekrar deerlendirme

Travma Hastasna Yaklam Basamaklar

ATLS-Advanced Trauma Life Support (American College of Surgeons)
Birincil Bak: A-B-C-D-E prensibi
Travma hastalarnda birincil bak iin harcanan srenin 10 dakikay
gememesi gerekir.
Kaya E. Multitravmal Hastaya Yaklam. ahinolu AH (Editr). Youn Bakm Sorunlar ve Tedavileri 3. Bask, Nobel Tp Kitabevi, stanbul 2011: 682690.

Ani ve yaam tehdit eden durumlarn tan ve tedavisi iin

kincil Bak: Tepeden trnaa prensibi (top to toe)
Olas yaam tehdit edebilen tm durumlar saptamak ve doru tedavi

plann uygulamak
Kesin Sonulandrc Tedavi Yaklam: Tedavi plannn uygulanmas
5

Olay Yeri ncelemesi ve Olayn Ciddiyeti

evresel gvenlik: Tehlikeler, ate, patlayc gaz, elektrik, zellikle terrist

ataklara dikkat.
Kabaca olayn hikayesi; olay yerinde ne olmu.
Olay yerindeki toplam hasta says.
Olay yerinde gerekli olabilecek dier ekipler; ambulans ekibi, polis,
itfaiye v.s.

Bilin Kontrol
AVPU kullanlabilir.
A- Alert Hastann bilinci ak, oryante, uyank.
V- Verbal Hasta szel uyarya cevap veriyor.
P- Painful Hasta arl uyarya cevap veriyor.
U- Unresponsive Hasta hibir uyarya cevap vermiyor, cevapsz

Hasta ile letiim

lkyardmcnn/Paramediin/Doktorun kendini tantmas,
Hastann adnn renilmesi,
Engelleyen bir durum olmad srece, hasta yakn veya olay yerindekiler

ile deil hastann kendisi ile iletiim kur (olayn hikayesi, hasta hakknda
renmek istedikleriniz).
Btn bunlar yaparken de mutlaka hastaya hareketsiz kalmas sylenmeli,
el ile spinal kontrol yaplmaldr.

Birincil Bak
A: Airway- C-spine ...Oksijenizasyon, havayolu ve boynun korunmas
B: Breathing/ ventilation... Solunumun kontrol ve etkin ventilasyon
C: Circulation... Dolam ve kanama kontrol, ocult-aikar okun

tanmlanmas ve monitrizasyon
D: Disability... Ksa nrolojik bak
E: Exposure... Elbiselerin kartlmas ve ek ciddi yaralanmann
tanmlanmas

Birincil Bak
Hedef;
Hayat tehdit eden yaralanmalarn tanmlanmas ve tedavi edilmesi
lmcl yaralanmalar:
Havayolu tkankl
Gzleme dayal almalar travma hastalarnda havayolu tkanklnn nlenebilir lmlerin nemli bir nedeni olduunu gstermitir
Esposito TJ, Sanddal ND, Hansen JD, Reynolds S. Analysis of preventable trauma deaths and inappropriate trauma care in a rural state. J Trauma 1995; 39: 955962.

Tansiyon pnmotoraks
Hipotansiyon, dispne, ipsilateral azalm solunum sesleri gibi tansiyon pnmotoraks bulgular gsteren yaralda grntlemeden nce ine dekompresyonu ile tedavi
yaplmaldr. Midklavikular hatta ikinci interkostal aralktan ya da midaksiller hatta beinci interkostal aralktan geni anjiokateterler ile ine dekompresyonu yaplarak
tansiyon pnmotoraks basit pnmotoraksa dntrlr. ne dekompresyonunu mutlaka tp torakostomi takip etmelidir
Zengerink I, Brink PR, Laupland KB, et al. Needle thoracostomy in the treatment of a tension pneumothorax in trauma patients: what size needle? J Trauma 2008;
64:111.

10

Birincil Bak
Masif hemoraji
Belirgin kanamalar be blgede (intratorasik, intraperitoneal, retroperitoneal, pelvik ya da uzun kemik krklar ve eksternal kanamalar) olur.
Periferden geni iki adet intravenz damar yolu amal
Kan grubu, cross match, intraossez yol, santral venz yol

Ak pnmotoraks
Yelken gs
Kalp tamponad

11

Birincil Bak
Cilt kontrol
Siyanoz, periferik siyanoz var ise, oksijenizasyon iin gecikilmemeli,
%100 non-breather.
Hipovolemi bulgusu; souk, soluk, nemli cilt.
Hastann vcut scakln koru.
Hipotansiyonu ya da souk, soluk, nemli cilt gibi ok bulgular olan ou
hastada kanama vardr ve ar kanama yksek mortalite ile beraberdir
Boulanger L, Joshi AV, Tortella BJ, et al. Excess mortality, length of stay, and costs associated with serious hemorrhage among
trauma patients: findings from the National Trauma Data Bank. Am Surg 2007; 73:1269.

12

Birincil Bak
Kanama kontrol;
nspeksiyon ile, hastada masif kanamann olup olmadnn aratrlmas.
Masif kanama var ise, kanama kontrol iin nlemler alnmaldr.
Kk kanamalar imdilik dikkate alnmamal.
Yaplan farkl almalarda travmal bir hastada 90mmHglk sistolik kan
basnc deerini okta eik deer olarak almann doru olmad,
110mmHglk sistolik kan basncnn eik deer olarak alnmasnn (zellikle
yallarda) daha uygun olaca bildirilmitir.
Edelman DA, White MT, Tyburski JG, Wilson RF. Post-traumatic hypotension: should systolic blood pressure of 90109mmHg be included? Shock 2007; 27: 134.
Eastridge BJ, Salinas J, McManus JG, et al. Hypotension begins at 110 mm Hg: redefininghypotension with data. JTrauma 2007; 63: 291.
Callaway DW, Shapiro NI, Donnino MW, et al. Serum lactate and base deficit as predictors of mortality in normotensive elderly blunt trauma
patients. J Trauma 2009; 66: 1040.
Oyetunji TA, Chang DC, Crompton JG, et al. Redefining hypotension in the elderly: normotension is not reassuring. Arch Surg 2011; 146:865.

13

Birincil Bak
Kanama kontrol;
Byk bir periferik venden olabildiince ksa bir srede bolus tarzda (20
ml/kg) izotonik serum fizyolojik verilmeli.
Yal hastalarda kalp rezervinin azalm olabilecei ve kalp yetmezlii gz
nne alnarak sv yklemesi ihtimali hususunda dikkatli olunmaldr.
Belirgin kanamas bulunan hastalara ya da kan kayb devam eden
hastalara kristaloid infzyonuna ek olarak kendi kan grubundan kan
verilmelidir. Kendi kan grubundan kan bulunamyorsa bir nite 0 Rh (-)
kan verilebilir.
Ley EJ, Clond MA, Srour MK, et al. Emergency department crystalloid resuscitation of 1.5 L or more is associated with increased mortality in elderly and nonelderly
trauma patients. J Trauma 2011; 70:398.

14

Birincil Bak
Hastada kafa travmasnda pheleniliyorsa,
Kafa kemikleri mutlaka palpasyon ile deerlendirilir.
Gzler; gz evresi ve pupiller deerlendirilir.
Kulaklar, burun, az ve yz kemikleri deerlendirilir.
Somut deerlendirme Glasgow Koma Skalas (GKS) ile yaplabilir.

15

Birincil Bak
Boyun;
Deformite ve dem ynnden deerlendirilir. Trakea deviasyon ynnden
deerlendirilir.
Gs;
CLAPS ve TICS deerlendirilir.
Her travmal hastada solunum sesleri mutlaka dinlenmelidir (Simetri).
Akcier yaralanmas var ise, hemen mdahale et.
Tansiyon pnmotoraks ta fonksiyon iin, akcierlerin durumuna ve
mesafeye gre karar ver.
Mmknse hastay monitrize et.
16

Birincil Bak
Batnda;
CLAP deerlendir,
Batn pulsatif atm, distansiyon, defans ve tahta batn ynnden
deerlendir.
Pelvis fraktr ynnden deerlendir.
Gs ve karn muayenesinde kullanlabilen : CLAPS ( C: rk, morluk, L: laserasyon, yrtk, A:abrezyon, syrk, P:
penetrasyon, delinme, S: sadece gs muayenesinde gs hareketlerinin sa ve sol tarafta eit olup olmadnn
saptanmas )

17

Birincil Bak
Mdahale srasnda, ak, deforme (eklem) krklarna ncelik ver.
Uzun kemik krklarnda hipovolemi riskini unutma.
ok acil bir durum sz konusu deilse hastay hareket ettirmeden yaral

ekstremiteleri atelle.
Diafiz krklar dnda hibir kra traksiyon uygulama,
Deforme krklar dolam engellemedii srece dzeltme.
Traksiyon ya da dzeltme ilemi srasnda ar diren ile ya da ar ile
karlalrsa ilemi tamamlamama.

18

Birincil Bak
Srtta ok byk bir yaralanma ya da implante obje sz konusu deil ise,

srt muayenesini, hastan travma tahtasna alrken yaplr.

ncesinde srt muayenesi yaplmas gerekirse, hastay ktk yuvarlama
yntemi ile yan evirdikten sonra muayene yaplr.
Vital bulgular vakann bandan itibaren takip edilmeli,
Deiiklikler zellikle KBAS ve Hipovolemi ynnden
deerlendirilmeli.

19

Birincil Bak
Yaralnn (zellikle ocuklar ve yallar) giysileri karldktan sonra

hipotermiden korunmaldr. Zira hipotermi koaglopati ve multipl organ

yetmezliine neden olabilir.
Unutulmamas gereken bir baka konuda yaralnn elbiselerinin
karldktan sonra saklanmas gerektiidir. Yaralnn zerindeki giysiler
adli olaylarda delil tekil edecei iin mutlaka kayda geirilmelidir.

20

Gebelikte Travma
Gebelik srasnda nonobstetrik mortalite ve

morbiditenin en nemli nedeni travmadr.

Tm gebelerde % 6 - 8 orannda grlr.
Travmaya bal maternal lmler % 10-11,
fetal mortalite ise % 65 kadardr.
Knt travmalar uterus rptrne neden olabilir.
Bunun dnda ablatio plesenta, erken doum ve
erken membran rptr geliebilir.
Penetran yaralanmalarda uterus dier batn blgesi organlarn koruyabilir.
Uterus ve amniyotik sv fetusu korur.
21

Gebelikte Travma
Knt karn travmalarnn en sk nedeni motorlu ara kazalardr (%70)
Bunu dmeler ve saldr izler.
Penetran yaralanmalar knt travmalara oranla daha az grlr
En sk neden ateli silah yaralanmalardr
Gebelerde travmaya bal geliebilecek hipovolemi genelde kt sonu

verir.
Tedavide ncelik annededir.
Genel prensipler dier hastalar ile ayndr.
Spinal travmas yok ise, sol yan trandelenburg pozisyonu verilebilir.
22

Pediatrik Travma
Pediatrik travma ocuklarda uzun sreli sakatlklar ve lme

yol amaktadr.
Her yl 1.5 milyonun zerinde ocuk yaralanmakta ve
500 000i hospitalize edilmektedir.
Ba daha byk olduu iin daha ok etkilenir.
Bbrekler, karacier, dalak ve mesane daha az korunduu iin
daha ok etkilenir.
Kafa travmalarnda kusma daha sk grlr fakat her zaman
KBASn bulgusu deildir.
zellikle kafa travmasnda sv yklemeden kanlmaldr.
23

Pediatrik Travma
Ayrca 18 ya altndaki hastalarn yaklak olarak % 25inde majr

yaralanma meydana gelmekte ve her yl bunlarn 15 000 -20 000 kadar

travmaya bal yaralanma nedeniyle lmektedir.
ocuklarn yaralanmalar % 90 orannda knt travma eklinde olmakta,
penetran yaralanmalar da giderek artan bir sklkta grlmektedir.
Erkek ocuklarn travmaya daha fazla maruz kald gzlenmektedir.
Genel olarak ocukluk ya grubunda motorlu ara kazalar en sk
yaralanma ve lm nedenidir

24

Pediatrik Travma
Travma eitleri
Trafik kazas (motorlu tat kazas, bisiklet kazas )
Dme
Yank
iddet
Ezilme
Ateli silah
Delici aletle yaralanma
ocuk istismar ve ihmali
25

Pediatrik Travma
ocuk istismarna kar dikkatli olunmal.
pheli durumlarda mutlaka emniyete haber verilmeli.
Psikolojik destek ok nemlidir, yaplacak ilemler hastaya uygun bir dille

anlatlmaldr.
Transport srasnda ebeveyninin yannda olmasna izin verilmelidir.
ocuk hastalarn bilin ve nrolojik deerlendirilmesinde Modifiye
Glaskow Koma Skalas kullanlr.

26

Pediatride Modifiye Glaskow Koma Skalas

M (Motor), E(Gz ama) skorlar erikinde olduu gibidir.

Modifiye Pediatrik verbal (V) Skor

Glmseme, objeleri izleme, ses karma
Alar fakat avutulabilir
rrite olur, koopere deil, lk atar
Laterjik, homurdanr
Herhangi bir ses karmaz

27

5
4
3
2
1

Geriatrik Travma
Trkiyede, 2000 ylnda % 5,69 olan geriatrik poplasyon, 2010 ylnda

% 7,23 olmutur 2020de % 12,2ye ulaaca tahmin edilmektedir.

Geriatrik travma hastalar genel travma poplasyonunun % 8-12sini
oluturur. Yallarn travmaya maruz kalma olasl dier ya gruplarna
gre daha az olmasna ramen, yaralanmalarn lmle
sonulanma olasl daha yksektir.
Kazalara bal lmlerin yaklak olarak % 28ini 65 ya
ve st kiiler oluturur.
Mortaliteyi etkileyen en nemli nedenler yala birlikte
artan komorbid hastalklar ve azalm fizyolojik rezervdir.
28

Geriatrik Travma
65 ya zeri travmalardaki hastaneye yatma oran dier ya gruplarna

gre iki kat daha fazladr.

Motorlu tat yaralanmalar 75 yana kadar olan grupta en sk grlen
yaralanmalardr.
Ev iinde oturan ve 65 yan zerinde olanlarda genellikle dmelerden
dolay meydana gelen yaralanmalar ile tedavi ihtiyac domakta ve 80li
yalarda bu oran % 50ye kadar kmaktadr.
Dmelerin sebebi yala artan nedenler olup bunlar grmede iitmede
davranta azalma, g kayb, vestibler problemler, koordinasyon
eksiklikleri ve evreyi tanmada zorluklardr.
29

Geriatrik Travma
Ayn zamanda kronik hastalklar, kognitif ve motor fonksiyonlardaki senil

yavalamalar, fizyolojik rezerv kayb; ayn yaralanmaya uram olan

gen hastalardan ok daha farkl bir hasta grubu ortaya karmaktadr.
Demans, karar verme, duyma ve grme yeteneinde azalma;
reaksiyonlarn yavalamasna neden olur.
Koroner arter hastal, serebrovaskler hastalklar ve diabet kronik
medikal problemler olup; yallarn kognitif ve motor fonksiyonlarn
azaltr.

30

kincil Bak
Birinci bak (ABCDE) tamamlanmadan balamaz.
ABC yeniden deerlendirilir
Ama: Tepeden trnaa bakarak, dokunarak, dinleyerek tm problemlerin

tespiti iin tam bir fizik muayene yaplmas.

Bu aamada mmknse hikaye de alnmaldr: AMPLE
Tam bir nrolojik muayene de yaplmaldr
Eer hastane artlar olumu ise gerekli grafiler ve laboratuvar testleri bu
evrede istenir.
Vital bulgular sk sk tekrar deerlendirilmelidir.

31

kincil Bak
Sal deri
Kulak ve zar
Gzler
Yz ve yz kemikleri
Burun
Az ii
Boyun, omurlar ve trakea

32

Toraks
Batn
Pelvis
Genitaller
Ekstremiteler
Nrolojik
Srt

kincil Bak
A: Allerjiler
M: Medikasyon
P: Past illness/ Pregnancy
L: Last meal
E: Event/ environment related to injury

33

kincil Bak
Travmann Mekanizmas:
Knt travma
Penetran travma
Termal travma
Tehlikeli maddeler (kimyasal, toksin, radyasyon) ile oluan travma

34

kincil Bak Tansal almalar

Lateral Servikal grafi
Antero Posterior Gs grafisi
Pelvis grafisi
Bilgisayarl Tomografi
Focused Abdominal Sonography for Trauma (FAST)

Perihepatik,
II. Perisplenik,
III. Perikardiyal,
IV. Pelvis blgesi sv varl?
.Tansal Periton Lavaj (TPL)
I.

35

kincil Bak Tansal almalar

Elektrokardiyografi (EKG)
Laboratuvar almalar

Hemogram
II. Kan grubu - Cross match
III. PT, PTT, INR
IV. Kreatin Kinaz (CK)
V. Elektrolitler (Na, K, Cl)
VI. Alkol, toksikolojik panel,
VII. Kardiyak biyomarkrlar (Troponin, myoglobin,CK-MB)
VIII. Kan ekeri, Serum Laktat Dzeyi
I.

36

Travmal Hastada Genel Acil Bakm

Prensipleri
ABC+C
Bilinci kapal hastada mutlaka oral ya da nasal airway taklmaldr.
Oksijen destei; konsantrasyonu, periferik siyanoza gre ve travmann

yerine gre ayarla (kafa ve gs travmal hastalarda yksek

konsantrasyonda oksijenden kanma)
Entbasyon endikasyonunun geni tutulabilecei durumlar unutma; kafa,
yz, gs travmalar, GKS 7 ve altna dmesi.

37

Travmal Hastada Genel Acil Bakm

Prensipleri
Byk kanamalar kontrol altna al.
KBASa ve hipovolemiye kar uyank ol.
Kan basncn drmek iin, diretik 20-40 mg kullanlabilir. Sistolik kan

basncnn %30undan daha fazla dmemesine dikkat edin.

Mmknse damar yolunu 14-16 numara branl ile a.
Hipovolemik okta 5-10 cc/kg NaCl 10-15 dakikada gidecek ekilde
verilmeli.
Gerekirse ift damar yolu almal.

38

Travmal Hastada Genel Acil Bakm

Prensipleri
Ekstremite yaralanmalarn, uygun atel ve atelleme yntemleri ile immobilize

et.
Ak yaralar, atellemeden nce mutlaka steril pansuman malzemeleri ile kapat.
Kanama ile birlikte olan yaralanmalarda kar basnl ateller tercih edilmelidir.
Femur diafiz krnda ncelikle traksiyon ateli tercih edilmelidir.
Fumur ve pelvis yaralanmalarn da kapsayan alt ekstremite yaralanmalarnda
direkt grafi tercih edilebilir.
Zabel DD, Tinkoff G, Wittenborn W, et al. Adequacy and efficacy of lateral cervical spine radiography in alert, high-riskblunt trauma patient. J Trauma 1997; 43: 952.

Multipil veya poli travmas olan hastalarda mutlaka tam immobilizasyon

salanmaldr.
39

Travmal Hastada Genel Acil Bakm

Prensipleri
Vaka iin sevk edilecek salk merkezi bilgilendirilmelidir.
Merkez ile iletiim srasnda verilmesi gereken bilgiler;
o Kazazede says, yalar ve cinsiyetleri,
o Travmann olu ekli,
o Bilinen veya phe edilen majr yaralanmalar,
o Vital bulgular (KB, NBZ, SS),
o Balanm olan tedaviler (sv, oksijen, ila),
o Tahmini var sresi,
o Acil servis iin herhangi bir zel uyar,
o Tehlikeli madde kontaminasyonu,
o Saldrgan hasta ve refakatiler.
40

Travmal Hastann Transportu

Reddetmesi
Gerekli artlar;
Hasta tamamen muayene edilmelidir.
Hasta uyank, oryante, bilinci ak olmaldr.
nemli kafa travmas olmamaldr.
Alkol ve yasad madde alm olmamaldr.
ocuk olmamaldr.
Muhtemel ocuk istismar ve ihmali olmamaldr. phe varsa hasta ile
direkt iletiim kurulmaldr.
Gvenlik glerinin hastay tutuklamas ve acil servise getirmesi de bir
seenektir.
41

Travma Skoru ve Olas Survey

Travma Scor
16
13
10
7
4
1

42

%Survival
99
93
60
15
2
0

Kaynaka
Ulusal Travma Ve acil Cerrahi Dernei, Travma ve Ressitasyon Kursu Eitim Kitab 2008, www.travma.org
Birinci Basamaa Ynelik Tan ve Tedavi Rehberi, Refik Saydam Hfzssha Merkezi Bakanl Ankara 2012
pekci F. lk ve Acil Yardm. In: Ertekin C, Tavilolu K, Glolu R, Kurtolu M (editrler). Travma 1. bask. stanbul: stanbul Tp

Kitabevi 2005, 123133.

Raja A and Zane RD. Initial management of trauma in adults. http://www.uptodate.com/contents/search (Eriim tarihi 01092015)
Osler TM, Vane DW, Tepas JJ, Rogers FB, Shackford SR, Badger GJ. Do pediatric trauma centers have better survival rates than

adult trauma centers? An examination of the national pediatric trauma registry. J Trauma 2001; 50: 96101.
Kaya E. Multitravmal Hastaya Yaklam. ahinolu AH (Editr). Youn Bakm Sorunlar ve Tedavileri 3. Bask, Nobel Tp

Kitabevi, stanbul 2011: 682690.

Esposito TJ, Sanddal ND, Hansen JD, Reynolds S. Analysis of preventable trauma deaths and inappropriate trauma care in a rural

state. J Trauma 1995; 39: 955962.

Zengerink I, Brink PR, Laupland KB, et al. Needle thoracostomy in the treatment of a tension pneumothorax in trauma patients:

what size needle? J Trauma 2008; 64:111.

Boulanger L, Joshi AV, Tortella BJ, et al. Excess mortality, length of stay, and costs associated with serious hemorrhage among

trauma patients: findings from the National Trauma Data Bank. Am Surg 2007; 73:1269.
Edelman DA, White MT, Tyburski JG, Wilson RF. Post-traumatic hypotension: should systolic blood pressure of 90109mmHg be

included? Shock 2007; 27: 134.

43

Kaynaka
Eastridge BJ, Salinas J, McManus JG, et al. Hypotension begins at 110 mm Hg: redefining hypotension with data.

JTrauma 2007; 63: 291.

Callaway DW, Shapiro NI, Donnino MW, et al. Serum lactate and base deficit as predictors of mortality in normotensive

elderly blunt trauma patients. J Trauma 2009; 66: 1040.

Ley EJ, Clond MA, Srour MK, et al. Emergency department crystalloid resuscitation of 1.5 L or more is associated with

increased mortality in elderly and nonelderly trauma patients. J Trauma 2011; 70:398.
Zabel DD, Tinkoff G, Wittenborn W, et al. Adequacy and efficacy of lateral cervical spine radiography in alert, high-risk

blunt trauma patient. J Trauma 1997; 43: 952.

Kazmi M, Makay , Frat , et al. Diagnostic Peritoneal Lavage; Is It Really an Obituary. Ege Tp Dergisi 2007; 46: 33

36.
Baydn A, Yardan T, Guven H, et al. The relation of the lactate, base excess and Injury Severity Scores (ISS) with

mortality in trauma. Turk J Emerg Med 2007; 7: 97101.

Husain FA, Martin MJ, Mullenix PS, et al. Serum lactate and base deficit as predictors of mortality and morbidity. Am J

Surg 2003; 185:485.

Paladino L, Sinert R, Wallace D, et al. The utility of base deficit and arterial lactate in differentiating major from minr

injury in trauma patients with normal vital signs. Resuscitation 2008; 77: 363.
44

Kaynaka
Hlya nalan, lkyardm ve Salk Bilgisi Ders Notlar, Saray Medikal Yaynclk, zmir, 1997.
Martin MJ, FitzSullivan E, Salim A, et al. Discordance between lactate and base deficit in the surgical intensive care unit:

which one do you trust? Am J Surg 2006; 191: 625.

Callaway DW, Shapiro NI, Donnino MW, et al. Serum lactate and base deficit as predictors of mortality in normotensive

elderly blunt trauma patients. J Trauma 2009; 66: 1040.

45

Ruhlar ad Olsun ..
46