Shkenctart kan dalluar katr lloje gazrash t rinj, q

ndikojn n zgjerimin e vrims s shtress s Ozonit n

atmosfern e Toks. Kto gazra jan rrjedhoj e dors s
njeriut. Si thuhet, dy prej tyre, q jan edhe m t rrezikshmit,
po grumbullohen n nj norm mjaft shqetsuese.
Nj prej gazrave sht pasoj e prdorimit t insekticideve n
bujqsi. Dy t tjer rrjedhin nga prdorimi i gjer i lndve pr
freskimin. Ndrsa i fundit, mendohet se del nga prodhimi i
tretsve q prdoren pr t pastruar komponentt elektrik.
Shqetsimi pr zgjerimin e vrims s ozonit n vitet 80 oi n
kufizimin e gazit t klorofluorokarbonit. Tashm, origjina e
sakt e ktyre gazrave t rinj, t ngjashme me
klorofluorokarbonin, mbetet mister.
E shtrir n atmosfer, n lartsin 15 deri 30 kilometra mbi
siprfaqen e Toks, shtresa e Ozonit luan nj rol ky n
bllokimin e rrezeve t dmshme ultra-vjollc. Kto rreze
shkaktojn kancer te njerzit dhe sjellin probleme n
riprodhimin e kafshve. arja e shtress s Ozonit u zbulua n
Antarktid n vitin 1985.

Vrima e ozonit ka ndryshuar qarkullimin e errave dhe

ujrave oqeanike n hemisfern e jugut, duke shkaktuar
pasoja t mdha n klim. Studimi i par argumenton
se si hollimi i shtress s ozonit mbi Antarktid sht
br shkaku kryesor pr spostimin drejt jugut t errave
perndimore q jan verifikuar dhjetvjeart e fundit
n hemisfern jugore. Studimi i dyt thot se si
ndryshimi i drejtimit t errave ka modifikuar
qarkullimin e ujrave ne oqeanet e hemisfers jugore.

Shkenctart, njerzit e biznesit, politikant, prfaqsues t organizatave publike

dhe t medias jan ulur t gjith s bashku dhe kan filluar bisedimet. Dokumente
t rndsishme, si Konventa e Vjens dhe Protokolli i Montrealit, jan miratuar
pr t rregulluar, zvogluar gradualisht dhe, s fundmi, pr t mnjanuar prdorimin
e Substancave Ozon Holluese (SOH). M shum se 160 vende kan firmosur
kto dokumente.
N vitin 1991, vendet m t pasura dhe t zhvilluara themeluan nj fond ndrkombtar,
t quajtur Fondi Global pr Mjedisin (GEF), pr t ndihmuar prpjekjet e vendeve n
zhvillim. Prpjekjet e GEF-it prfshijn klasifikimin e produkteve t bazuara n nivelet
e prdorimit dhe t tipeve t Substancave Holluese t Ozonit.
Shum vende, tashm, po zbatojn Programin Kombtar pr Kufizimin e Prdorimit t
Substancave Holluese t Ozonit. Cdonjri nga ne mund t ndihmoj n kt
prpjekje, duke zgjedhur dhe duke bler produkte, q nuk rrezikojn shtresn e ozonit.

Rezultati i hollimit dhe i shprbrjes graduale t shtress s ozonit sht i dmshm

prshndetin e njeriut.
Rrezet ultraviolet mund t shkaktojn smundjen e kancerit, perde n sy, djegie
nga dielli, verbri, plakje t lkurs dhe mosfunksionim t mir t sistemit imunitar
t njeriut. Kanceri i lkurs, sht nj nga format m t zakonshme t kancerit
te njerzit, pr t cilin sht provuar, tashm, lidhja e ngusht q ai ka me
rrezatimin ultraviolet.
Disa faktor t rrezikshm pr kancerin e lkurs jan:
lkur me ngjyr t hapur;
sy kaltr, gjelbr ose ngjyr lajthie;
flok me ngjyr t elur;
lkur q ka m shum prirje pr tu djegur, sesa pr tu nxir;
nj e kaluar me djegie djelli t rnd;
numr i madh nishanesh;
quka;
nj histori familjare me kancer lkure.
Njerz t ndryshm kan ndjeshmri t ndryshme ndaj rrezeve ultraviolet.
N Europ, njerzit m t prekshm vijn nga veriu, ndrsa m rezistentet jan nga
vendet Mesdhetare.
Organizata Botrore e Shndetit rekomandon:
Mbani gjithmon t sapolindurit n hije, sidomos gjat 12 muajve t par t jets.
Kufizojeni qndrimin e fmijve n diell gjat mesdits.
Vishuni me veshje mbrojtse, si kapele dhe syze dielli.
Prdorni krem kundra diellit, me spektr t gjer (faktori i mbrojtjes nga dielli t
jet m i madh se 15).
Evitoni llambat me rreze ultraviolet dhe dhomat e nxirjes.

Zgjerimi i shtress s ozonit q deri dje po shfaqte shqetsim nga shkenctart,

duket se po riparohet. Nga t dhnat satelitore u zbulua se zgjerimi i vrims ishte i
barabart me minimumin e tij, pr her t dyt n 20 vjet. Mburoja q na mbron
nga rrezet ultravjollc mund t kthehet n krye t gjendjes s tij t mparshme dhe
t shumdshiruar brenda gjysm shekulli. Shtresa e ozonit mbi qiellin e Antarktids
duket se po shrohet plotsisht.
Fal imazheve satelitore q NASA ofron do dit, sht e qart se kt vit zgjatja
mesatare ishte vetm 17.9 milion kilometra katror, ndrsa maksimalja nuk sht
tejkaluar n 21.200.000, si Kanada , Shtetet e Bashkuara dhe Meksik. Ajo q duket
sht se t dhnat historike t 24 shtator 2006 prekn 30 milion kilometra katror.
Rezultate t mira bazohen dhe nga Agjencia Amerikane pr Oqeanet dhe
Atmosfern sipas s cils, nj nga arsyet e kalimit n temperatura t nxehta, t
regjistruara n shtresat e ulta t atmosfers n kontinentin Antarktik, si dhe
efektet pozitive t ndalimit t chlorofluorocarbons (CFC) ndodhi me hyrjen n fuqi t
Protokollit t Montrealit, n vitin 1989.
Nga viti i ardhshm do t ndalohet edhe zvendsuesit e tyre (HCFC) me shpresn
se ajo mund t ndihmoj pr ta br t pakthyeshme mbylljen e vrims s ozonit.
Sipas Paul Newman i NASA-s, vrima u shkaktua kryesisht nga klori i prodhuar nga
bimt industriale dhe nivelet e ksaj substance jan ende t dallueshme n
stratosfern antarktike. Kt vit, luhatjet natyrore atmosferike kan uar n
ngrohjen e stratosfers dhe uljen e vrims s ozonit.
Shkenctart parashikojn se vrima e ozonit u zbulua pr her t par n fund t
viteve shtatdhjet, dhe nuk do t mbyllet para vitit 2065. Shtresa e ozonit shrben
pr t mbrojtur Tokn nga rrezet ultravjollc t cilat nse nuk filtrohen, shkaktojn
dme procesin e bimsis, duke ngadalsuar procesin e fotosintezs dhe klorofilit
ashtu dhe pr shndetin e kafshve dhe njerzve.