BAB 4

KEPELBAGAIAN
SUMBER
SEMULA JADI

4.1
KEPELBAGAIAN
SUMBER
SEMULA JADI
DI BUMI

Udara
Campuran pelbagai gas
nitrogen
oksigen
wap air
karbon dioksida
Diperlukan untuk respirasi dan
fotosintesis

Tumbuhan dan haiwan adalah

sumber asas bagi manusia

Haiwan
dan
tumbuhan
memberikan makanan, bahan
binaan, minyak dan lain-lain.

Unsur semula jadi / sebatian

yang diperolehi di kerak Bumi

emas

platinum

kuprum

besi

Pelbagai
Sumber
di Bumi

Tanah
Lapisan
paling
atas
di
permukaan Bumi
udara mineral
air
humus mikroorganisma
Habitat untuk haiwan seperti
cacing dan mikroorganisma

Meliputi
70%
permukaan Bumi

daripada

Keperluan asas semua benda

hidup.

Bahan api yang terbentuk

berjuta tahun dulu daripada sisa
haiwan dan tumbuhan yang mati
gas asli
arang
batu
petroleum

 Air wujud dalam keadaan cecair pada

suhu bilik
Air terdiri daripada 2 jenis gas iaitu :
Oksigen + hidrogen air
Fungsi air:
1) untuk mengawal suhu badan manusia
2) menjadi habitat untuk kehidupan air
3) untuk menjalankan proses fotosintesis
bagi tumbuhan

 Bumi diselaputi oleh atmosfera yang

mengandungi udara.
Udara mengandungi pelbagai jenis gas
seperti oksigen, karbon dioksida, nitrogen,
gas nadir dan wap air.
Fungsi udara :
1)Melakukan pernafasan
2)Untuk fotosintesis
3)Untuk pembakaran

 Bumi diselaputi oleh satu lapisan tanah.

Tanah mengandungi campuran daripada
1) Pasir
2) Lumpur
3) Mineral
4) Udara,
5) Air
6) Humus
7) Mikroorganisma

 Bahan api fosil terbentuk daripada pereputan

haiwan dan tumbuhan yang mati tertimbus
di dalam tanah untuk jangka masa yang
lama dengan tekanan dan haba yang tinggi.
Contoh bahan api fosil ialah seperti
petroleum, gas asli dan arang batu.
Fungsi (kepentingan) bahan api fosil:
1)Untuk proses pemanasan
2)Untuk pengangkutan
3)Untuk penjanaan tenaga elektrik

 Haiwan dan tumbuhan merupakan sumber

yang penting dalam kehidupan.
Fungsi benda hidup:
1) Sumber bahan api
2) Sumber makanan
3) Sumber bahan binaan

4.2 UNSUR ,
SEBATIAN
DAN
CAMPURAN

Bahan yang tidak boleh dipecahkan kepada bahan

yang lebih ringkas melalui kaedah kimia atau
fizik.

Unsur

Terdiri daripada satu atom atau sekumpulan atom

yang dikenali sebagai molekul.
Unsur ialah jirim yang paling ringkas.

Atom dalam
gas argon

Molekul
dalam gas
nitrogen

Unsur
Bukan logam
Pepejal
Karbon

Cecair
Bromin

Logam
Gas
Hidrogen

Pepejal
Aluminium

Sulfur

Oksigen

Besi

Iodin

Nitrogen

Kuprum

Cecair
Merkuri

Semua unsur logam berada dalam keadaan pepejal pada

suhu bilik kecuali merkuri (cecair)

Wayar kuprum
terbentuk daripada atom
kuprum

Diamonds terbentuk
daripada atom karbon

Paku terbentuk
daripada atom besi

Cincin emas terbentuk

daripada atom emas

Sifat-sifat logam

Sifat sifat bukan logam

Mempunyai permukaan yang

licin
Boleh ditempa (boleh
dibengkok atau diketuk
menjadi bentuk lain)
Bersifat mulur iaitu boleh
ditarik
Konduktor elektrik yang baik

Mempunyai permukaan yang

pudar
Bersifat rapuh dan tidak
boleh ditempa
Tidak mulur

Konduktor haba yang baik

Tidak dapat
mengkonduksikan elektrik
(kecuali karbon)
Penebat haba yang baik

Takat lebur dan takat didih

yang tinggi
Wujud sebagai pepejal kecuali
merkuri

Takat lebur dan takat didih

yang rendah
Wujud sebagai pepejal, cecair
dan gas.

Perbandingan sifat unsur

logam dan unsur bukan
logam
Bukan logam

Logam

Permukaan

Pudar

Berkilat

Takat didih

Rendah

Tinggi

Kerapuhan

Rapuh

Boleh ditempa
(boleh dibentuk)

Konduktor haba

Lemah

Baik

Kemuluran

Tidak mulur
(pecah)

Mulur
(boleh dibengkok)

Konduktor elektrik

Lemah

Baik

Sebatian
Unsur B

Unsur A

Tindak balas kimia

Bahan yang terdiri daripada dua

atau lebih unsur yang bergabung
secara kimia.
Contoh : air ialah sebatian yang
terdiri daripada atom hidrogen dan
oksigen.
Tindak balas kimia diperlukan untuk
menguraikan sebatian kepada unsurunsurnya.
Contoh-contoh sebatian

Sebatian
Hidrogen klorida

Air

Ammonia
Molekul air

Unsur Perempuan

Unsur Lelaki

Contoh
sebatian

Contoh Sebatian

Unsur yang terlibat

Keadaan
jirim

Karbon dioksida

Karbon, oksigen

Gas

Air

Hidrogen, oksigen

Cecair

Ammonia

Nitrogen, hidrogen

Gas

Gula

karbon, hidrogen,
oksigen

Pepejal

Kalsium Karbonat

kalsium, karbon,
oksigen

Pepejal

Sodium klorida

Sodium, Klorin

Pepejal

Asid Hidroklorik

Hidrogen, klorin

Cecair

 Sebatian tidak boleh diasingkan

menggunakan proses fizikal.
Sebatian hanya boleh diasingkan
menggunakan proses kimia iaitu melalui
kaedah elektolisis

Klorida
(Unsur)

Kuprum
(Unsur)

Kuprum Klorida
(Sebatian)
Elektrolisis

Terdiri daripada dua atau lebih unsur atau

sebatian yang bergabung secara fizikal
Sifat-sifat unsur-unsur atau sebatian yang
bercampur tidak berubah kerana tiada bahan baru
dihasilkan.

Campuran

Boleh
diasingkan
kepada
komponenkomponennya melalui kaedah fizik.
Contoh:
Udara terdiri daripada karbon dioksida, oksigen, nitrogen,
gas nadir dan wap air

Campuran unsur A dan B

Kaedah fizik

Unsur A

Unsur B

Air laut.
Alloi adalah
berlainan.

campuran

unsur

unsur

logam

yang

Perbezaan campuran dan

sebatian
Campuran

Sebatian

Pembentukan melalui
tindak balas fizik

Pembentukan
melalui
tindak balas kimia

Sifat-sifat komponen kekal dan

tiada pembentukan bahan baru

Sifat-sifat komponen berubah

pembentukan bahan baru

Komponen-komponen
tidak
dicampur dalam nisbah yang
tetap.

Komponen-komponen
digabungkan dalam nisbah yang
tetap.

Kaedah
pengasingan
Tindak balas fizik

Kaedah pengasingan: Tindak

balas kimia

Pengasingan
Campuran

Komponen campuran boleh diasingkan melalui kaedah fizik

Mengasingkan Garam Daripada Campuran Pasir dan Larutan
Garam - Kaedah
Larutan garam
Kaki Retort
Pasir

Mangkuk penyejat
Dawai kasa

Filter
funnel

Penunu Bunsen
Tungku kaki tiga

Larutan garam
Kaedah
1.
2.
3.
4.

Isikan sebuah bikar dengan air.

Tuang campuran pasir dan garam ke dalam bikar. Kacau untuk melarutkan garam
dalam air.
Turaskan campuran pasir dan larutan garam
Tuang larutan garam ke dalam mangkuk penyejat. Panaskan larutan sehingga air
tersejat.

Mengasingkan Garam Daripada Campuran Pasir dan

Larutan Garam Pemerhatian dan Kesimpulan
Pasir

Wap air

Garam

Larutan
garam
Haba

Pasir tertinggal dalam corong turas manakala larutan

garam terkumpul dalam bikar.
Pemerhatian

Kesimpulan

Apabila larutan garam dipanaskan, air tersejat, sisa

berwarna putih tertinggal dalam mangkuk penyejat.
Sisa putih ialah garam.
Campuran pasir dan larutan garam boleh diasingkan
melalui kaedah penurasan.

Kaedah Pengasingan
Campuran
Penurasan
Penapisan
Pengasingan
Pengasingan
Campuran
Campuran

Corong
pemisah

Penyulingan
Menggunakan
magnet
Penyejatan

4.3 MENGHARGAI
KEPENTINGAN
SUMBER DI
BUMI

Kepentingan Sumber di Bumi kepada Manusia

Bahan api fosil
Pembakaran Pengangkutan
Industri
Air
Mengawalatur suhu badan
Minuman
dan
penggunaan
domestik
Pertanian
Perlombongan
Pengangkutan
Benda hidup
Pakaian
Bahan api
Bahan binaan Makanan
Udara
Pembakaran
Fotosintesis Pernafasan
Mineral
Bahan peralatan rumah
Bangunan dan jambatan
Tanah
Pertanian Perlombongan
logam
Seramik, simen dan batu bata

Pemeliharaan Dan Pemuliharaan Sumber Bumi

Pemeliharaan sumber
Maksud :
Usaha mengekalkan sumber
Bumi
dalam
keadaan
asalnya.

Pemuliharaan sumber
Maksud :
Pengurusan
dan
penggunaan sumber secara
teratur dan bijak untuk
mengelakkan
pembaziran
dan kehilangan sumber.

Pemeliharaan dan Pemuliharaan

Kitar semula

Mengurangkan

Guna semula

Untuk memastikan sumber mencukupi

untuk generasi akan datang

Kepentingan
Pemeliharaan
Dan
Pemuliharaan
Sumber Bumi

Untuk memastikan sumber air dikitar

semula dalam kitar air semula jadi
Untuk menghalang kepupusan spesies

Awan
Matahari

Hujan

Penyejatan

Salji
Air terjun
Penyejatan
Gunung
Laut

Hutan

Ikan paus
Kitar air