Introduksyon

sa
pag- aaral
ng wika

KABANATA 5

SINTAK
S

Mga
X Kategori

 dito,
ipinalalagay pa
rin ang internal
na istrakturang
phrase-structure
sa X template,
pero hindi ito

 Batay sa mga PSrule na tinlakay.

Ang XP-rule at ang
S-rule, dalawang
type ng mga
kategorya lamang
ang kinikilala sa
Ingles:

 Pariralang kategori:
NP, VP, AP, PP, AdvP

Leksikal kategori:
N, V, A, P, Adv,
Det, Oks, Dig

Walang mga
kategori na mas
malaki sa salita pero
mas maliit sa
parirala.

Halimbawa:
Walang panggitnang kategori na
mas malaki sa N pero mas maliit sa
NP.
Walang panggitnang
kategori na mas malaki
sa V pero mas maliit sa
VP.

 Anumang nominal na
constituent ay dapat maging
N o NP; ang anumang verbal
na constituent ay dapat V o
VP at iba pa. Pero maraming
empirikal na ebidensya na
may mga pagitan na
kategori.

Internal na istruktura ng NP sa
Filipino:
NP

Det
PP
P

ng

NP
ang
UP

Presidente

PAGSUSURI:
Hindi bumuo ng isang
constituent ang string na
Presidente ng UP. Pero
nararamdaman ng isang nativespeaker na may malapit na
kaugnayan ang N na
Presidente sa PP na ng UP.

PAGSUSURI:

Samantala, ang kaugnayan ng

Determiner ang ay sa buong
parirala na Presidente ng
UP. Kung ipapasailalim natin
ito sa mga pagsusuri na
tinalakay, mapapatunayan na
isang constituent ang
pagkakasunodsunod na [ NPP ]

Gamit ang coordination test,

pwedeng idugtong ang
ganitong string sa isa pang
[ N- PP ].
Halimbawa:

Pumunta sa
Malacaang ang
Presidente ng UP at
mga opisyales ng

Gamit naman ang substitution

test, pwedeng palitan ang
[ NP- PP ] ng isang panghalip.

Halimbawa:

Si Francisco
Nemenzo ang
Presidente ng UP at
propesor sya.

PAGSUSURI:

Dahil isang constituent

ang structure ng mga
pariral tulad ng
Presidente ng UP.

Rebisadong Structure ng ang

Presidente ng UP.NP
Det

?
N

PP
P

NP
ang

Presidente

ng

(Figure 5.9b)

UP

Ano itong kategori

? Na
nagdodominate
sa
[ N- PP ] ?

X-bar (X)
sintaks

X
Kategori

Hindi ito ordinaryong NP at

hindi rin ito N, maipapalagay na
ang mga parirala tulad ng
Presidente ng UP ay
kumakatwan sa isang klase ng
pagitan na kategori na mas
malaki sa N, pero mas maliit na

Tatlong level ng
PS:
ang level ng
parirala
ang
Intermediate
level
Ang level ng
salita

X
Framework
Pwedeng
ikabit
ang
mga
komplement at mga head sa
isang level ng phrase structure
sa pagitan ng level ng salita.
Dito
nirerepresent
na
ng
simbolong X ang intermidiate
na level.

Rebisadong structure na
template
XP
X
X
KOMPLEMENT
(HEAD)
SPECIFIER
(Figure 5.10)

Binubuo ng tatlong
level ang lahat ng
parirala kung saan
ang head at ang
komplement nito ang
bumubuo ng X-level
na constituent. Ang
specifier at ang X
naman ang ikinakabit

NP na may Intermediate na X
level (Ingles)
NP
N
Det
a
fairies
isang
mga engkanto

PP

story

about the

kwento

tungkol sa

VP na may Intermediate na X
level (Ingles)
VP
V
Oks

NP

will
the
newspaper
magbabasa ng dyaryo
(Figure 5. 11 B)

the

Sa pamamagitan
ng sintaktik-test ng
constituentstructure,
napapatibay ang
pagkakaroon ng
mga kategoring X.

Halimbaw
a:

Ive read that story

about the fairies but
not this one.
Nabasa ko iyong kwento
tungkol sa mga engkanto pero
hindi itong isa

Makikita na isa
itong sintaktik-yunit
o constituent dahil
pwede itong palitan
ng one alinsunod
sa substitution test.

Halimbawa:
John will read the
newpaper
and Mary will do so too.
Magbabasa ng dyaryo si John
at gayon din si Mary

Gamit muli ang

subtitution test,
mapapatunayan na
ang V na read the
newspaper ay isang
constituent dahil sa
pwede itong palitan
ng do so.

XP (NP, VP, AP, PP,

AdvP)

ay
binubuo
ng
opsyonal na specifier
( Det, Oks, Dig) at ng
X.
X ( N, V, A, P,
Adv)
binubuo ng isang

Tandaan:
Inaalis ang pagitnang level (X)
na phrase-structure kung hindi
ito talagang mahalaga sa
puntong pinag-uusapan.
Kailangan ang X na level kung
gagawa ng mas advance na
sintaktik na analisis.

SUBCATEGORY:

Mga
Komplement
Option

Sabkategorisesyo
n:

Ang tawag sa
klasipikasyon ng
mga salita batay
sa mga
tinatanggap
nitong
komplement.

Halimbawa:
* Simon put

his toys in the

cabinet. Inilagay ni Simon
ang kanyang mga laruan sa kabinet.
* Simon put in
the cabinet.

Sinasabkategor
ays ang verb
na V put batay
sa isang NP at
isang lokativ na
PP.

Rebisadong XP-rule:
XP
(Specifier) X
(Komplement*)

Sa Ingles nasa kanan

ng mga head ang mga
complement
Ang pagakatapos ng
komplement ay
nangangahulugan ng
pagkakaroon ng isa o higit
pang komplement.

Verb na may dalawang

komplement (Ingles)
VP
V

NP

PP
put
the cabinet

his toys
(Figure 5.12)

in

Mga
KomplementOpsyon ng
mga V

put
Kategorya: V
Fonolojikalnarepresentasyon: /put/
Kahulugan: to place in maglagay, ilagay
Mga Complement: [ __ NP-PP lok

lok (lokativ) ay tumatayo

sa anumang preposisyong
nagpapahayag ng lugar.

Table 5.1
Ilang halimbawa ng mga komplement ng verb
sa Ingles
Komplement
-option

Halimbawa ng
head

Halimbawa sa
pangungusap

die, eat, read

He died.

NP

eat, read

He ate [NP the cake]

AP

be, become

She was [AP rather sad]

PPto

talk, run

She talked [PP to the

teacher]

NP NP

give, send

He gave[NP his friend] [NP

a note]

NP PPlok put, walk

He put [NP the toy] [PP in

the box]

Ayon sa table ang unang linya (die

mamatay, eat kumain, read
bumasa., ,magbasa) ay pwedeng
walang komplement ang mga verb.
Sa ikalawang naman (eat, read) ay
tumatanggap ng isang komplement
na NP; Pangatlo, AP ang
komplement na tinatanggap.
Mapapasin na pwedeng kabilang sa
higit sa isang sabkategori ang isang

Table 5.2
Sabkategorisesyon ng ilang verb sa Ilokano
Sabkategorisas
yon
frame

[ __ ]

Verbal-Afiks

Halimbawa ng Verb

ag-, -um

agal-al humingal,
agalwd mag-ingat,
agababawi magsisi,
umisem ngumiti

ag-, ma-, maan, -en

Agurigor magkalagnat,
maalisan makunan,
maryk, makiliti,
masuklam,
malammin/lamminn
ginawin

ag, -um-, -en

Umatiddg humaba,
agbags magkalaman,
magkabuto, agaus

Table 5.2 (cont.)

Sabkategorisas
yon
frame

Verbal-Afiks

Halimbawa ng
Verb

Ag-, aginn- agkinn--an

Agadayo magkalayoo,
aginnarem magligawan,
agkinnawatan
magkaintindihan

[ __ PP LK]

Ag-,-um-, ma-, maka-

Umabot umabot ,
dumating, agamen
magmano, mabuteng
matakot, aggapo
manggaling

[ __ PPGK- (PPLK)(PPBK)-(PPlK)]

Agg-/mangi-i-,
-um/mang-:en

mangala;:alaen
Kumuha:kunin ,
agaramid/ mangaramid:
aramiden gumawa:
gawin.
dumait/mangdait:daiten
tumahi, manahi:tahiin
agadalus/manggdalus:dal

Mga
KomplementOpsyon ng
Ibang mga
Kategori

Table 5.3
Ilang mga component ng mga pangngalan sa
Ingles
Komplement option

Halimbawa ng head

Halimbawa

girl, news

The news

PPof

death, fantasy

the death [PP of

his friend]

PPof PPto

gift, donation

a gift [PP of
books]
[PP to the girl]

PPwith PPabout

debate

a debate [PP
with a friend] [PP
about love]

Table 5.4
Ilang mga component ng mga pangngalan sa
Ilokano
Komplement
option

Halimbawa ng
head

Halimbawa

ubong, aso

Dyay ubing iyong

bata

PPJen

anak, balay

Ti balay [PP ti baket]

bahay ng matandang
babae

PPBen/Gol

surat, kwarta Kwarta [Pppara dyay

PP

riri, isturya

maipanggep

ubing) pera sa para

sa bata
Istutrya [PP
maipanggep ti
gerra] kwento

Table 5.5
Ilang mga Komplement ng mga pang-uri sa
Ingles
Komplement
option

Halimbawa ng
head

Halimbawa

kind, pale

quite pale

PPabout

glad, angry,
sure

angry[PP about the

situation]

PPto

obvious, clear

clear [PP to
everyone)

PP

fond, sure, tired tired [PP of the issue]

of

Table 5.6
Ilang mga Komplement ng mga pang-uri sa
Filipino
Komplement
option

Halimbawa ng head

Halimbawa

talagang
mayaman

masarap,
mayaman

Ppdahil sa/kay

Galit, masaya Masaya [PPdahil sa

swerte nya]

Ppsa/kay/kina

Malinaw,
malabo

Malinaw [PP sa
lahat]

Komplementopsyon ng
mga
Preposisyon sa
Ingles at

Table 5.7
Ilang mga Komplement ng mga pang-uri sa
Filipino
Komplement
option

Halimbawa ng head

Halimbawa

down, away,
near

(she went) away

NP

in, on, by,

near, at

near [NP the door]

PP

down, up, out out [PP of the

house]

Table 5.8
Mga Komplement ng preposisyon sa Filipino
Komplement
option

Halimbawa ng head

Halimbawa

NP

ng, sa

Ng [

AP

ng, sa

Sa [AP malayo]

PP

para, tungkol

Tungkol [PP sa pera]

NP

mangga]

Komplemen
t-Klos

Pwedeng tumayo
bilang mga
komplement ang
mga sentens (S)
nakapaloob sa iba
pang sentens na
tinatawag na KLOS,
isang konstraksyong
may subject at

Halimbawa:
[The team
knows[ that /whether/
if the coach will
leave]].

Alam ng tim
na / kung aalis

Tinatawag na
komplent-klos o
embeded-klos ang
phrase sa loob ng
mas maliit na braket,
that/whether/ if the
coach will leave,
habang meytriks-klos
naman iyong nasa

Komplementayser (K)

ang mga salitang nagiintrodyus sa mga

embeded na sentence
tulad ng that, whether, if,
sa Ingles at ng na, kung
sa Filipino.

Dahil tumatanggap ng komplement

na S ang mga K, sinasabing
bumubuo ang mga ito ng straktyur
na komplementayser-parirala
(KP), bagamat mga di-leksikal na
kategori ang mga K, akma ang
mga ito samga straktyur na paralel
sa mga leksikal na kategori at
syang itinuturing na head ng KP.
Kaya ang head na K, kasama ang S

Sintaktik-structure ng
sentence na may
embeded na klos
(Ingles)
(Figure 5.13)

S
NP
det

VP
N

KP
K

s
NP
VP
Det
N Ok

V
the

team knows

that

the

coach

Hindi lahat ng
mga verb ay
pwedeng
magkaron ng
komplement na

Table 5.9
Ilang mga verb na tumatanggap ng
komplement na KP sa Ingles
Komplement
option

Halimbawa ng head

Halimbawa

KP

Think, know

I think [KP that they

have gone].

NP KP

Tell, promise

I told [NP her][KPthat

they have gone]

PPto KP

Admit,conced I admitted [PP to

e
her] [KP that they
have gone]

Walang hangganan ang bilang ng mga

embeded na klos na pwedeng lumitaw
sa isang sentens. Makapagdudugtungdugtong tayo ng kahit ilang mga KP na
Komplement.
Halimbawa:
[I thought] [that you said] [that she
admitted] [that she knew that.]
Akala ko sinabi mo na inamin niya na

Naging posible ang straktyur na ito

dahil ang bawat KP na komplement
ay may isang verb natumatanggap
din ng isang KP na komplement sa
Ingles. Kaya, may verb na think
akala ang meytriks-klos na ang
komplement na klos ay may verb
na say sabihin na ang
komplement na klos naman ay
may verb na admit aminin na ang

Ibang mga
kategoryang may
mga KP na
komplement

Tulad ng mga
verb, pwede ring
magkaron ng KP
na komplement
ang mga Noun,
adjective o
preposisyon sa
Ingles

N, A, at P na may KP na komplement
(Ingles)
(Figure 5.14a)

NP
N
KP
proof
that they
have gone
Prweba na umalis sila

N, A, at P na may KP na komplement
(Ingles)
(Figure 5.14b)

AP
A
KP
sure
that they
have gone
sigurado na umalis sila

N, A, at P na may KP na komplement
(Ingles)
(Figure 5.14c)

PP
P
KP
(argued) over whether they
have gone
(nagtalo) kung umalis sila

Table 5.8
Ilang mga N, A, at P na tumatanggap ng mga
komplement na KP sa Ingles
Kategori

Halimbawa

Halimbawa ng may KP na
komplement

claim, belief,
fact,
conclusion,
proof

I have proof [ KP
that they have
gone]

afraid,
certain, sure,
aware,
confident

I am sure [KP that

they have gone].

over, about

The boys argued [PP

whether they

Dip-structure
at
Surfacestructure

Ang dip-structure ng interogative at

declarative
(Figure 5.15)
S
NP

VP

Det

Oks

the

Children

are

sleeping

Sintaktik na Komponent ng
gramar
(Figure 5. 16)
XP-Rule
Dip-structure

(tinatakda

n
sabkategorisasyon
ang
pagpili ng mga komponent)

Mga transpormation
Surface-structue

n
a
r
T

n
o
i
t
a
m
r
o
f
s

Dip-structure
(Figure 5.18)

S
NP
det

VP
N

Oks

NP

PP
det
P

NP

det

Paglitaw ng Oks bilang specifier ng V

sa Ingles
(Figure 5.17)
S
NP

VP

Det

Oks

the

Children

are

sleeping
natutulog ang mga bata

Maraming
salamat
Jean Rose S. Manlises